Kattalin Barber
Saray elkartean batzen dira Nafarroan bularreko minbizia duten emakumeak. Haientzat arnasgune eta elkargune izan nahi du erakundeak, 1996. urteaz geroztik. Ana Gloria Ros (Iruñea, 1959) da elkarteko lehendakaria.
Hogei urte bete dituzue aurten bularreko minbizia duten pertsonei laguntza eta babesa eskaintzen. Zer-nolako balorazioa egiten duzue?
Gaur egun garena hogei urte hauetan guztietan lagundu diguten pertsonei esker gara. Gauden lekuan gaude pertsona konprometitu horiei esker. Eskerrak eman nahi dizkiegu medikuei, norbanakoei, laguntza eman diguten enpresei, Nafarroako Gobernuari eta udalei. Gaur egun Osasun Kontseilaria den Fernando Dominguez medikuak eta hainbat gaixok jarri zuten martxan Saray. Izan ere, Dominguezek ikusi zuen bularreko minbizia zuten emakumeek ezinbestekoa zutela laguntza psikologikoa, eta, hainbat gaixorekin batera, elkarteari forma ematen hasi zitzaizkion. Denbora luzea joan da geroztik. Hasieran, zortzi bat pertsonak osatzen zuten, eta, egun, 400 bazkide baino gehiago gara.
Zuen lana beharrezkoa dela erakutsi duzue, eta elkartea sendotuta dago. Zein da zuen egitekoa?
Nafarroan gure lana ezagutzea lortu dugu. Gure helburua bularreko minbizia duten emakumeei eta haien gertukoei laguntza eskaintzea da. Familiek rol garrantzitsua dute honetan. Arnasgunea da haientzat elkartea. Nik, adibidez, elkartean erantzunak aurkitu ditut. Elkar laguntzen dugu. Askok medikua ez denaren begirada bilatzen dute hemen.
Noiz erabakitzen du emakume batek zuengana jotzea?
Gaitzaren aurrean bi bide daude: edo jakinarazi egiten duzu edo ez duzu nahi kanpoko inoren laguntza. Hortaz, badaude emakumeak gure elkartearen beharrik ez dutenak; haiek bakarrik aurre egiten diote gaixotasunari. Beste batzuek, aldiz, ebakuntza egin aurretik gure atea jotzen dute. Zer bilatzen dute? Dudarik gabe, lasaitasuna. Informazioa, beste kasu batzuk ezagutzea, bularreko minbizia duten beste emakume batzuekin hitz egitea… Nafarroako Ospitale Gunean gure elkartearen berri ematen diete eriei.
Laguntza psikologikoaz gain, zer eskaintzen duzue?
Boluntarioek egiten duten lana oso garrantzitsua da gure elkartean. Alde batetik, hilero formakuntza ikastaroak antolatzen ditugu, eta, haien bidez, elkartea ezagutzera ematen dugu. Etengabe ari gara ikasten. Horretaz gain, ikastaroak egiten ditugu: yoga, gimnasia terapeutikoa, bitartekaritza tailerra… Azken finean, ongi sentiarazten gaituzten gauzak bilatzen ditugu beti. Fisioterapia zerbitzua ere badugu.
Urtero Nafarroan 410 emakume ingururi antzematen zaie bularreko minbizia.
Bai. Sarayn esaten duguna da pertsona bakoitza bakarra dela eta garrantzitsua dela. Datu estatistikoak baino gehiago, guri itxaron zerrendak arintzea axola zaigu.
Ez da lehenengo aldia aldarrikapen hori egiten duzuena. Hobera egin du egoerak?
Errealitatea da gure bazkideek hori eskatzen digutela. Urtebete edo gehiagoko itxaron zerrendak daude erradiologian eta bularra berreraikitzeko zerbitzuan. Joan den urtean bularreko minbiziari dagozkion zerbitzu guztiak bisitatu genituen, itxaron zerrenden jatorria zein den jakiteko. Txosten bat landu genuen, eta badakigu, adibidez, erradiologian pertsona bat gehiago jarri dutela lanean. Beste arazo larri bat emakumeak lanera itzultzen direnean agertzen da. Pertsona bakoitza desberdina da, baina patroi bera erabiltzen dute beti: urtebete pasa ondoren deitzen zaituzte, eta sei hilabete geroago lanera itzuli behar duzu. Ez gara zenbakiak, gaixoak gara.
Ez du batere erraza izan behar minbizia izan eta gero aurrera egiteak.
Minbizia izan dugunok ezin dugu mailegu bat eskatu banketxean. Ezta bizitza aseguru bat egin ere. Gidabaimena, berriz, bi urtean behin berritu behar dugu. Egunerokoan eragiten diguten kontuak dira.
Gero eta pertsona gazteagoek dute bularreko minbizia. Zer dela eta?
Azkenaldian, elkartera etorri dira 30 eta 40 urte bitarteko emakumeak. Beste behar batzuk dituzte. Bereziki lan arloan eragiten die haiei gaixotasunak. Ia ezinezkoa da lanerako ezintasuna lortzea, baina linfedema dutenek, eta harakinak edo ile-apaintzaileak direnek ezin dute haien lana egin. Hori ez dago aurreikusita, eta arazoa da. Bularreko minbiziaren diagnostiko goiztiarra arrakastatsua izaten ari dela uste dut. 45 urtetik aurrera mamografien zirkuituan sartzen dira emakumeak, eta horrela antzematen dute gaitza. Arazoa da zer egin gazteekin, mamografia haiengan ez delako eraginkorra. Guk hitzaldiak ematen ditugunean animatzen ditugu emakumeak bularrak ezagutzera, eta zerbait arraroa sumatzen badute, medikuarengana joatea gomendatzen diegu; obsesio bilakatu gabe, noski.
Mamografiak dira egun prebentziorako bidea, baina aditu askok diote gaitza garatzeko aukera sor dezaketela.
Herrialde batzuetan bakarrik 50 urtetik aurrera egiten dituzte mamografiak. Horren aldekoa naiz. Egia esan, gorputza erradiatzean hor geratzen dena ez da batere ona. Dena den, konfiantza osoa dugu medikuengan. Bularreko minbizia tratatzeko gero eta modu egoki eta doiagoak daude; etorkizunean kirurgia saihesteko baliabideak egonen direla esaten dute, eta kimioterapia ez dela beharrezkoa izanen. Tratamenduek ondorio latzak dituzte, eta bortitzak dira, baina egia da haiei esker gaudela hemen. Horregatik, ezinbestekoa da gaitza izan ondoren bizi kalitate ona izatea.
Ba al dago elkarlanik administrazioaren, elkartearen eta botikagintzaren artean prebentzioan, diagnostikoan eta tratamenduetan minbiziari aurre egin ahal izateko?
Bularreko minbizia asko ikertzen da, baliabideak badaude. Guk urtero antolatzen dugu lasterketa solidarioa, eta biltzen dugunaren %70 ikerketak egiteko ematen dugu. Behin galdetu zidaten ea murrizketen eragina izan dugun Nafarroan, tratamenduak oso garestiak direlako. Baina egia esan ez dugu murrizketarik jasan.
Minbizia gaitz kronikoa da?
Minbizia kentzen dizutenean gaitzaz libre gelditzen zara, baina horrek ez du esan nahi ez duzula inoiz gehiago izanen. Beti erne gaude, arriskua baitugu. Baina horrela bizi beharra daukagu, ez dugu besterik. Orain ongi nago, baina hemendik hilabete batzuetara ez dakit, eta ezin dut jakin; beraz, momentua bizi dugu. Minbizia izateagatik ez utzi gauzak egiteari.