Kattalin Barber
Norbanakoaren jarrera kritikoa da matxismoari eta indarkeria guztiei aurre egiteko erremintarik onena”. Equilatera elkarteko kideenak dira hitzak. Sexu aniztasunarekin, berdintasunarekin eta generoarekin lotura duten biolentzia guztiak lantzen dituzte ikastetxeetan. Ikasleen jarrera eta gaitasun kritikoa garatzea hartu dute helburu, hain zuzen ere. Zangozako Sierra de Leyre eta Iruñeko Eunate institutuetako DBHko 3. eta 4. mailako eta Batxilergoko 1. mailako ia 500 gazte ari dira jasotzen berdintasunaren eta aniztasun afektibo-sexualaren inguruan Equilaterak prestatutako programa, euskaraz eta gaztelaniaz.
Luna Martinikorena eta Alicia Pano genero adituek ematen dute zortzi orduko ikastaroa, Nafarroako Berdintasunerako Institutuak zati bat diruz lagunduta. Generoa, genero estereotipoak, edertasun kanonak, heteronormatibitatea eta arauz besteko gorputzak, indarkeria eta mikromatxismoak dituzte hizpide.
“Hiru oinarri ditu gure programak: gizon eta emakumeen arteko berdintasuna lortzea, ikasgeletan aniztasun afektibo-sexuala lantzea, eta eskola jazarpenarekin eta generoarekin lotura duten biolentzia guztien prebentzioa lantzea”, azaldu du Martinikorenak. Dinamika gehienak parte hartzaileak dira, eta ikasgeletan gogoeta eta eztabaida interesgarriak sortzen direla adierazi dute Martinikorenak eta Panok. “Adibidez, dinamika batean ikasleei eskatzen diegu haien ametsezko gizona edo emakumea margotzea. Bertan ateratzen dira barneratuak ditugun estereotipo guztiak eta edertasun kanon nagusiak. Bitxia da, gela guztietan margotzen dutena oso antzekoa baita; estereotipoak indarrean dira. Matxismoa eta sexismoa errotuak ditugu, eta zaila da sustraietara joatea”.
Identitatearen ikuspuntutik lantzen dituzte kontzeptuak Martinikorenak eta Panok. “Giza sexualitateari buruz ari garenean, mutur batetik bestera dauden kolore guztiak lantzen ditugu, hau da, dagoen aniztasun osoa: queer identitateak, genero ez-bitarrak eta intersexualitatea barne”, azaldu du Panok. Modu horretan, sexualitatearen mapa erraldoia osatzea lortzen dute, eta aukera guztiak mahai gainean direla ikusten dute ikasleek. “Mapa infinitua da, amaigabea. Ikasleak asko harritzen dira dinamika horrekin”, argitu dute hezitzaileek.
Ikasleen interesa
Ikasleen artean, oro har, programak harrera ona duela jakinarazi du Martinikorenak. Irailaren amaieran hasi ziren saioekin, eta hil honen bukaeran amaituko dituzte saio guztiak. “Oro har, ikasleek interesa agertu dute, baina konturatu gara nolabaiteko erresistentzia erakusten dutela hainbat kontzeptu lantzerakoan, halere”. Hiri eta landa eremuen artean aldea badagoela ere konturatu dira hezitzaileak, baina gehienetan kontzeptuak ezagutzen dituztela dio Martinikorenak. “Mugimendu feministak eta LGTBIQ+ mugimenduak mahai gainean jarri dituzten kontzeptuak ez dira arrotzak ikasleentzat. Transexualitatea badakite zer den, baina neska zakildunak edo mutil aludunak izatea normaltzat hartzen duten edo ez… Hori beste kontu bat da”.
Ordubeteko zortzi saioren bidez, ikasgeletan “konfiantzazko giroa” sortzen da ikasle eta hezitzaileen artean. Horrek ekarri du hainbat ikasle Martinikorena eta Panorengana hurbiltzea laguntza eske. “Eskola jazarpena eta bazterketa kasuak, biolentzia, identitatearekin arazoak… Aniztasun sexuala badago ikasgeletan, eta landu beharreko gaia da”, esan du Panok. Irakasleek formakuntza behar dutela uste dute Equilaterako kideek, gaia behar bezala jorratzeko ikasgelan. “Guk, ahal dugun neurrian, erremintak ematen dizkiegu ikasleei estrategiak garatzeko”. Eskolak eta familiek duten ardura ere mahai gainean jarri dute Equilaterako kideek.
Zaila da, hala ere, egun batetik bestera erroa aldatzea; ikasleek lantzen duten guztiaren inguruan “oinarria” hartzea dute xede. “Oso zaila da neurtzea zenbateraino barneratzen dituzten lantzen ditugun ideiak, baina garrantzitsuena da hazi moduko bat landatu dugula; gero norberari dagokio garatzea”.
Hil honen amaieran amaituko dituzte Martinikorenak eta Panok aniztasun afektibo-sexualaren, berdintasunaren eta generoaren inguruko tailerrak. Pozik jarraituko lukete. Badakitelako ezinbestekoa dela oinarri duten ikuspegia eskoletan lantzea, eta planteamendu integrala egitea.
Iker Tubia
Trenaren alde daude, baina ez dute edonolako trenik nahi. Ez behinik behin orain arte diseinatu den abiadura handiko tren hori. Hala, ezetz esateari utzi, eta baiezkoarekin aterako dira kalera bihar, Iruñean, tren soziala aldarrikatzera. 17:00etan abiatuko da manifestazioa, Gaztelu plazatik. Trenaren Aldeko Ekinbideak deitu du protestara, eta hainbat sindikatu, herri eragile eta alderdi politiko batu zaizkio.
Ekinbideak herritarren parte hartzearen beharra azpimarratu du, eta, bide horretan, kanpaina bat abiatu du, galdera zuzen batekin: “Nolako trena nahi duzu?”. Interneten jarritako bideoen bitartez, hainbat lagunek duten iritzia jaso dute. Herritarren artean ezinegona badago Espainiako Sustapen Ministerioak AHTaren nafar korridorea eraikitzeko lanen kudeaketa bere gain hartzeko asmoa agertu duenetik.
Marivi Erdozainek ez du begi onez ikusten abiadura handiko trena. 70 urte ditu, erretiraturik dago, eta Sasoia taldeko kidea da. “Ez dut abiadura handiko trenik nahi, tren dezentea baizik, oraingo Altaria bezalakoa. Baina, noski, salgaiak ere eramanen dituena”, esan du. Kezka agertu du, AHTa erabiltzeko zailtasunak izanen lituzkeelakoan baitago. “AHT hori soilik bidaiarientzat da, eta, gainera, aparteko bidaiarientzat. Erretiratua izanda, seguruenik, nik ezinen nuke bidaia ordaindu”, zehaztu du. Erdozainek ez du trena askorik erabiltzen. Azkenengoz, joan den urtean, Gironara (Herrialde Katalanak) joateko. Ez zuen abiadura handirik behar: “Egia esan, dagoena zoragarria dela uste dut”.
Mari Carmen Izkok ere bestelako tren bat nahiago du. 44 urte ditu, eta Osasunbidean egiten du lan. Bere esku balego, argi du zer-nolako trena diseinatuko lukeen: “Nik nahiko nuke prezio baxuagoa duen tren bat, toki guztietara doana”. Izan ere, Madrilera joan-etorria egiten duen trena oso garestia dela uste du, eta, horrelakoetan, autobusa hartzea errazagoa dela, merkeagoa baita. Madrilera ez ezik, beste toki batzuetara ere ailegatu beharko litzateke trena, haren aburuz. Gaur-gaurkoz, abiadura handiaren beharrik ez du ikusten Izkok: “Gaur egun, gure trenek abiadura nahikoa daukate; uste dut ez dugula gehiagorik behar”.
Manifestazioa iragartzeko bideoetako batean ikus liteke Xabier Maeztu solasean. 32 urte ditu, eta sukaldaria da. Argi du berak gertutasunezko trena nahiko lukeela. Izan ere, urte osoan askoz bidaia gehiago egiten ditu gertu diren lekuetara 400 kilometrotara daudenetara baino. “Niretzat gakoa hori da, gertukoa bultzatzea”. Eta, hain zuzen ere, horren aurkakoa da AHTak ekarriko duena, haren aburuz: “Argi daukat abiadura handiko tren hau, edo orain prestazio handiko tren deitzen duten hau, ez dela beharrezkoa. Tren honek egingo duena da hurbildu oso urrun dauden tokiak, eta oso hurbil dauden tokiak urrundu”.
Bestelako interesak
Baina arazoa ez da soilik txartelen prezioa edo nondik norakoa den. Maeztuk beste afera bat ere aipatu du: “Ematen du obsesio bat dela, eta hasten zara pentsatzen horren atzean ez ote dauden beste interes batzuk, ez direnak gehiengoarenak”. Maeztuk dioenez, nahi baino gutxiago erabiltzen du trena. Hain zuzen ere, horregatik nahiko luke bestelako tren eredu bat. Zaragozara joateko hartzen du, baina gogorarazi du Bilbo edo Donostiara joateko trenik ez dela Iruñetik. Berari, gainera, erosoago zaio trena autobusa baino, bizikletan ibili ohi baita, eta bizikleta hobeki sartzen da trenean autobusean baino.
Trenaren Aldeko Ekinbideak salatu duenez, AHTa dagoeneko abian da, Alesbestik Erriberrira bitarteko lurren nahitaezko desjabetza abiatu duelako Espainiako Sustapen Ministerioak. Horren aurrean, eztabaida publikoa sustatzea eta alternatibak aztertzea eskatu dute. “Europar zabalerako hirugarren erraila jarrita, Castejon-Altsasu trenbidea bikoiztuko litzateke, eta txikizioa eta gastua gutxituko litzateke”. Bihar, herritarrek hartuko dute ahotsa, zer-nolako trena nahi duten esateko.
Kattalin Barber
Egin dezagun memoriaren ibilbidea. Bidaia bat, gure historian eta gure herrian barrena. Sartaguda ezagutzeko eta haren iragana berreraikitzeko proposamena da hau. Hemen berean, memoriaren parkean hasiko da, eta hilerrira eramanen gaitu….
Iker Tubia
Iruritan gertatu zen. Danbolin nagusiak dira sokadantza irekitzen dutenak, baina bikotea behar dute. Danbolin nagusien lagunek bikoteak aurkezten dituzte. Egun hartan bi neskari eskatu zieten plazara ateratzeko, eta haiek, ezetz. Bat-batean,…
