NAFARROAKO HITZA

Ion Orzaiz / Nafarroako Hitza

Zabalik dira, parez pare, Iruñeko udaletxeko ateak. Batasunaren Pribilegioaren karira antolatutako egitarauaren barruan, udaletxea barrutik ezagutzeko bisita gidatuak antolatu dituzte, eta bisitari asko dabiltza harat eta honat, hiriburuko agintearen barrenak hurbiletik ezagutu nahian. Ospakizunaz harago, baina, udala herritarrei zabaldu beharra dagoela uste du Joseba Asiron alkateak (Iruñea, 1962). Horregatik, ekainean karguaren zina egin ostean, jendez lepo zegoen plazara jaitsi eta herritarrei luzatu zien aginte makila: «Hau zuena izanen da aurrerantzean». Bere agintaldiaren ardatza horixe izanen dela berretsi du orain, Nafarroako Hitza-rekin izandako hizketaldian.

Aldaketa aldarrikatzen zuen jendearekin zorretan zaudetela esan zenuen kargua hartu zenuen egunean. Hasi al zarete zor hori kitatzen?
Hasiak gara lanean, bai. Herritarrekiko menpekotasun hori izanen da gure agintaldiaren oinarri nagusietako bat. Ez da itxurakeria hutsa. Kargua hartu eta kalera atera nintzen lehenbiziko unean nabaritu nuen erantzukizun hori. Jende gazte asko zegoen egun horretan plazan, baina baita adineko ugari ere. «Ez nuen uste hau ikusteko biziko nintzenik», esan zidan edadetu batek baino gehiagok. Bereziki hunkigarria iruditu zitzaidan gurpil aulkian zihoan emakume baten kasua. Bere senarra hilabete batzuk lehenago hil zen, eta andreak pena zuen, aldaketa ikusi gabe joan zelako. Guztiok dugu buruan aldaketaren alde borrokatu bai baina borroka horren fruituak ezagutzerik izan ez duen norbait. Nire kasuan, esate baterako, aita. Horregatik, oso gertu sentitzen dut erantzukizun handi hori.

“Esaten ari ginenaren beste adibide bat da hori ere. Mundu osoa Siriako errefuxiatuen dramarekin kezkatuta eta hunkituta zegoen momentuan, UPNri inporta zitzaion gauza bakarra zen ea nire diskurtsoan kondena hitza erabiltzen nuen ala ez. Hori da erakutsi duten maila”.

Enrique Maiaren eta, batez ere, Yolanda Barcinaren agintaldiak oso pertsonalistak izan ziren. Pisu handia zuen alkateak udal gobernu taldean. Ohitura horri eutsiko diozu zeuk ere?
Hortik aldendu nahi dut, ahal den neurrian. Egia da alkatearen figurari garrantzi handia eman izan zaiola beti. Onerako zein txarrerako. Txaloak zein makilakadak jasotzeko. Baina hau lantalde bat da; ezberdinen arteko elkarlanari esker sortutako gobernu taldea. Ezin dugu ahaztu EH Bilduk bost zinegotzi dituela; Geroa Baik, beste bost; Aranzadik, hiru; eta Ezkerrak, bat. Hori dena uztartzen jakin behar dugu, nortasun koherente bat izanen badugu. Hortaz, taldeari eman behar zaio garrantzia, eta ez pertsona konkretuei.

Hilaren 22an, ehun egun beteko dira aginte makila hartu zenuenetik. Lehen balorazioak egiteko garaia da. Nola ikusten duzu zeure burua?
Agintaldiaren hasiera gogorra izan zen. Ezagutzen ez genuen egitura batean sartu ginen, eta gauza asko aldatu nahi genituen, baina jakin bagenekien hori ezinezkoa izanen zela egun batetik bestera. Trantsizio lasaia egin behar zen, udala paralisian ez uzteko, eta zerbitzuak bermatzeko. Aldi berean, ikusi genuen UPNk izendatutako kargu asko hemen zirela oraindik, eta, ideologikoki, elkarrengandik oso urrun egon arren, lanean jarraitu behar genuen haiekin. Tentuz ibili gara, mantso, baina gelditu gabe, aldaketa iraunkorra izan dadin.

UPNk dio Iruñeko Udalean «inakzioa» izan dela nagusi azken hilabeteetan, eta geldirik egon zaretela. Egia al da hori?
Ez. Sanferminen ostean hiria gelditu egiten da, baina guk ez genuen oporrik hartu, eta abuztua baliatu genuen udalaren makineria barrutik ezagutzeko, izendapen estrategikoak egiteko eta hainbat gauzaren funtzionamenduaz jabetzeko. Eta dena prest izan genuen unean, irailaren 2an, organigramaren aurkezpena egin genuen.

Nola definituko zenuke eskuinak orain arte egin duen oposizioa?
Mezak eta jantziak. Hori izan da UPNren leit motiv-a azken hilabeteetan. Alkatea mezara doan ala ez, eta nola janzten diren zinegotziak. Besterik ez zaie interesatzen, antza. Diskurtso falta ikaragarria da estrategia horrek agerian uzten duena. Oso modu trauskilean ibili dira, eta erakutsi dute euren izaera ultra-ortodoxoaren muina. Gainera, kortesiazko ehun egunak pasatzen uzteko dotorezia ere ez dute izan, UPNk gure kontrako lehen prentsaurrekoa egin baitzuen karguan hamazazpi egun generamatzanean. Finean, ez dute oraindik porrota asimilatu. Ez dute onartzen oposizioan daudela, ez dutela gobernatzen.

Tentsio horrek eraginik izan dezake agintaldian?
Ez dut uste eskuinari fruiturik emanen dionik. Zuk uste duzu kaleko jendeari axola zaiola ni mezara noan, xistera janzten dudan ala udaletxeko balkoian ikurrina paratzen dugun? Horiek dira iruindarrek dituzten kezka nagusiak? Navarrometro eta horren gisako inkestetan argi gelditzen da ezetz. Langabezia, prekaritatea, etxe kaleratzeak, seme-alaben etorkizuna… Horiek izan beharko lukete alderdien lehentasun.

ETAren jarduna gaitzesteko mozioa ere aurkeztu zuen UPNk duela gutxi.
Esaten ari ginenaren beste adibide bat da hori ere. Mundu osoa Siriako errefuxiatuen dramarekin kezkatuta eta hunkituta zegoen momentuan, UPNri inporta zitzaion gauza bakarra zen ea nire diskurtsoan kondena hitza erabiltzen nuen ala ez. Hori da erakutsi duten maila.

Lehentasunak aipatu dituzu. Zeintzuk izanen dira zuenak, datozen hilabeteetan?
Asko dira, eta udalaren alor guztiei eragiten diete. Izan ere, hiriburuaren egoera orokorra txarra da. Beharrezkoa da lema kolpe bat, norabidea zuzentzeko. Gai sozialei, adibidez, garrantzi berezia eman nahi diegu. Pobreziaren inguruko foroa sortuko dugu. Hauteskunde kanpainan esan genuen bezala, akordio zabal bat nahi dugu pobreziaren kontra, enplegua sustatzeko eta etxebizitza eskubidea bermatzeko balioko duena. Premiazkoa da, gaur egun larrialdi egoeran baitago gizartea.

Hasiak zarete pobreziari buruzko foroa eratzeko lanean?
Bai. Hain zuzen, kargua hartu eta egun gutxira, gure lehenbiziko bilera Ongizate Zerbitzuko arduradunekin izan zen. Ordutik, zinegotziak lanean izan dira, harreman horiek sendotze aldera. Hainbat eragile sozialekin ere bildu gara, agenda zehazteko, eta, beraz, esan dezakegu egitasmoa bide onetik doala. Eta lan horren emaitza konkretuak hasiak gara ikusten. Adibidez, udalak dituen etxebizitzen zerrenda egin eta horiei erabilera soziala emanen diegu aurki; eta, oraingoz, etxe kaleratzeak saihestea lortu dugu.

Hirigintza eta mugikortasuna ere aipatu izan duzu behin baino gehiagotan. Zer aldatuko duzue?
Hiri mugikortasuna arazo handia da Iruñean gaur egun, aurreko agintarien kudeaketaren ondorioz, batez ere, eta horri heldu nahi diogu ahal bezain laster. Eta hori oso lotuta dago hirigintzarekin. Finean, UPNk azken urteetan aurkeztu dituen egitasmo erraldoiek terrorearen galeria osatzen dute: Maristen proiektua, Salestarrak, AHTaren inguruan Etxabakoitzen egin nahi zuten proiektu erraldoia… Benetako basakeriak dira, eta ezinbestekoa da horiek guztiak gelditzea eta hirigintzaren norabidea aldatzea.

Eta aldatzeaz ari garela, Iruñeko hizkuntza paisaia ere aldatuko al duzue?
Bai, noski. Euskararen auziak hainbat alor ukitzen ditu: haur eskolak, kale izendegia, udalarekiko harremana… Eta gure asmoa da estrategia oso bat diseinatzea, aurrerantzean, horiek guztiak jorratzeko. Oraingoz, badira ahalegin berezia eskatzen ez duten kontuak —kale izendegi elebidun bat, esate baterako—, eta kalapita handirik gabe zuzenduko ditugu. Beste batzuekin, berriz, lan handiagoa egin beharko dugu. Eta horretan ari gara. Haur eskolen zerbitzua berreskuratzeko lanean dihardugu, adibidez, eta hemendik aurrera, udalak edozein alorretan hartzen dituen erabakiek aintzat hartuko dute euskararen normalizazioa. Izan ere, Iruñea hiri elebiduna izan da beti, eta hiri elebiduna da gaur egun ere. Bi hizkuntza propio ditugu, euskara eta gaztelania, eta hori ulertzen ez duenak ez daki zer den Iruñea.

Udaltzaingoak jokatu beharko lukeen rola eta polizia eredua eztabaida iturri izan dira Barcina alkatetzara heldu zenetik gaurdaino. Nola konponduko dituzue instituzioak egun dituen arazoak?
Agerikoa da Udaltzaingoan eta, oro har, Segurtasun Alorrean kaosa eragin duela UPNren kudeaketak. Ez arazoak edo polemikak, ez: kaosa. Ezinikusiak, gorroto pertsonalak, salaketak, mesfidantza erabatekoa… Hori da Udaltzaingoaren barruan suma daitekeen giroa. Eta guk, hasieratik beretik, konpromisoa hartu genuen egoera hori errotik konpontzeko. Elkarrizketa eta hartu-eman ugari izan ditugu Segurtasun Alorreko arduradunekin, udaltzainekin, ordezkari sindikalekin… Bi mailatan sailka daiteke gure egitekoa: etxe barruan konpondu beharrekoak eta kanpokoak. Lehenik eta behin, bakea, lasaitasuna eta lanerako sosegua berreskuratu nahi ditugu. Horretarako, moldaketak egin ditugu lantaldean, zuzendaria bera ere aldatu dugu, eta irizpide berriak ezarri. Bestalde, kanpora begira, polizia eredua da aldatu nahi duguna: jendearengandik hurbil egonen den Udaltzaingoa behar dugu, arazoak konponduko dituena, larrialdietan laguntza emanen duena… Auzokoa.

Ez duzue lan makala…
Argi dugu hori ere. Badakigu etxe barruko gatazkak epe laburrean konpon ditzakegula, baina Yolanda Barcinak eta Simon Santamariak ezarritako polizia eredua goitik behera aldatzeko denbora beharko dugu. Epe ertaineko helburua da.

Auzo elkarteak, kultur taldeak, eragile sozialak… Talde asko kontra izan dituzte Maiak eta Barcinak azken urteetan. Nola irauli egoera hori? Nola konpon daitezke apurtutako lokarriak?
UPNk, betidanik, sekulako beldurra izan die bi gauzari: gazteei eta herritarren parte hartzeari. Eta beldur hori azaleratu izan da auzoetako festetan, Olentzeroren desfileetan, kaldereteetan, gaztetxeen aferan… Gure estiloa kontrakoa da. Guretzat, auzokideek izan behar dute protagonismoa, izan festetan, izan kultur egitasmoetan edo bestelako ekinbideetan.

Iraileko Sanfermin txikiak izan litezke horretarako abiapuntu aproposa…
Bai. Uztaileko sanferminak bezalaxe, auzoetako jaiak ere Iruñeko ondarearen eta aberastasunaren parte direla aldarrikatu behar dugu. Sanfermin Txikiak Alde Zaharreko festak dira, baina baita Iruñe osoarenak ere. Eta gauza bera gertatzen da Mendillorriko, Txantreako eta Arrosadiko jaiekin ere. Horien guztien izaera herrikoia berreskuratu nahi dugu, beste jai eredu bat posible dela frogatzeko. Finean, gure ohitura guztiek jatorri herrikoia dute, eta eskuinak hori instituzionalizatu nahi izan du. Kontrako noranzkoan eman behar ditugu pausoak.

Nola?
Herritarrei eman behar zaie protagonismo osoa, haiek erabaki dezaten zer-nolako festak nahi dituzten. Horretarako dago, adibidez, Sanferminetako Mahaia. Festa osatzen duten eragile guztiekin biltzea eta haien iritzia kontuan izatea gakoa da. Halako mahaiak ez daitezela gure lana zuritzeko apaingarri hutsak izan. Ahalmen exekutiboa eman behar zaie herritarren parte hartze organoei. Eta sanferminak aipatu ditugu, baina beste hainbat alorretara ere zabaldu nahi dugu filosofia hori. Hor dugu, besteak beste, Gazteriaren Mahaia.

Asmo eta proiektu ugari aipatu dituzu, baina zaila dirudi horiek guztiak legealdi bakarrean gauzatzea…
Askotan esan dut ez dugula anekdota hutsa izan nahi. Irauteko heldu gara, eta hemen egonen gara jendeak babesa ematen digun bitartean. Kontuan izan behar dugu orain arte indarrean egon den erregimena ez dela lau urtean deseginen. Denbora gehiago beharko dugu geure helburu guztiak betetzeko; eta horrekin batera, lana, ilusioa, sinergiak eta, batez ere, pazientzia.