Nork daki. Beharbada, behinola, euskaldunek ez zekiten doministiku egiten. Edo, akaso, biriketako haizea sudurretik eta ahotik indarrez kanporatu beharrean bertze zuloren batetik kaleratzen zuten eta, beraz, ez zuten bi efektu fisiologikoen artean ezberdintasunik ikusten. Nolanahi dela ere, badirudi latinez mintzo zirenetatik ikasi zutela euskaldunek doministiku egiten eta, hartara, usin egitean opa egiten zen Dominus tecum hura (Jauna hirekin) doministiku bilakatu zuten.
Era berean, garai batean, agian, euskaldunak Arkadia eder eta alai batean bizi ziren. Ez zuten diruz zikinduriko merkataritza ezagutzen, komunismoa praktikatzen zuten —hura zer zen batere jakin gabe— eta beharrezko lehengaiak trukean lortzen zituzten. Baina, hara non, erromatarrek kapitalismo basatia ekarri zieten eta haren oinarri-oinarrizko esamoldea, in quantum (zenbatean?), enkante bihurtu zen euskaldunen ahoetan.
Ziurrenera, euskarazko hitz gehienak ez dituzte euskaldunek sortu. Izan ere, latina grezierarekin aberastu zen modu berean, euskara ere latinarekin eta haren ondorengoekin hornitu eta edertu zen. Mailegu erraten zaie bertze hizkuntza batetik aldaketa ortografiko eta fonetiko handirik gabe hartzen diren hitzei. Oso gauza arrunta da mailegua. Beharrezkoa. Eskertzekoa.
Ez nahasi, ordea, aurreko guztia orain kontatuko dudanarekin. Twitter euskaraz jarri zutelarik, orduantxe sartu nintzen bertan, txioak euskaraz, eta bakarrik euskaraz, egiteko asmoz. [Bide batez, umap.eu, gauzatxo bat: oraindik bada hobetzeko tarte zabala, ezta? Izan ere, zin dagizuet nire txio eta bertxio guzti-guztiak euskaraz egiten ditudala, baina zuek %89ko portzentajea ematen didazue].
Eta Twitterren ikusitako jokabide batek nau kezkatzen: nola euskara indarge uzten ari diren batzuk, gatz eta piperrik gabe, 140 karakteretako esamolde adierazkorrenak gaztelaniaz ematen baitituzte, aldaketa fonetikoa eginez, hori bai. Eta, kasu, ez naiz bi esaldi juntatzen ez dakiten nerabeeeeeez ari, euskaraz ongi edo oso ongi idazten duten batzuez baizik. Eta erraten ari naizena gehiegikeria dela uste baldin baduzue, egin ezazue proba: idatz itzazue gaztelaniazko txioak behean zerrendatzen ditudan (benetako txioetatik harturiko) esamoldeak ingelesez txertatuz. Zer iruditzen?
Aber: Ea ongi ulertzen dugun, aber hori a ver esapidetik dator, ez haber-etik.
Alaporai: Horixe ba, pikutara euskara(z)!
Al loro: Kasu hurrengoari! Adi!
Bale: Ongi. Gareth Ongi.
Bastante: Nahikoa da, ez?
Dale: Emaiok, emaion.
Eske: Ez baitakit hau euskaraz nola eman…
Guapa: Ederra eta polita neskekin; ederro eta polito mutilekin (euskarari generoa ezberdin egiteko gaitasuna eman diotenetik: badakizue, “Paristik datorren artisto bat naiz ni”).
Laostia: Hau guztia izugarria da, bai.
Majo: Jator. Noski Jator.
Porke: Sudur puntan jartzen zaidalako, zait eta, baitzait.
Puto amoa: Izatekotan, amo putoa, ez? Munduko txapeldunak gara, inoizko onenak, gaztelaniaz ez dakiten euskaldunak kanpoan uzten.
Sindudarik gabe: Hibrido honek zalantzarik gabe, ezbairik gabe, ez du ez hanka eta ez cabeza. Dudarik gabe, dudarikabe, dudaikabe, dudaikebe, duaikebe, doaikebe, doikebe, doikee… Doike!
Ya lo creo: Ez da hain zaila, ez horixe. Jakina! Noski!