Edurne Elizondo
Ahalduntzea eta eragile aktibo izatea. Horiek dira Kataluniako Activament elkarteko kideen mezu nagusiak. Buruko nahasmendua duten edo izan duten pertsonek sortu zuten taldea, 2011n. Elkarteko kide da Marta Diaz (Bartzelona, 1979).
Noiztik ari zarete lanean?
Activament 2011. urtean jarri zen martxan. Nik duela urtebete egin nuen bat elkartearekin. Taldean gaude buruko nahasmenduren bat dugun edo izan dugun hainbat pertsona. Antolatzea erabaki dugu eragile aktibo izateko buruko osasunaren esparruan, Katalunian.
Zer-nolako helburuak dituzue?
Finean, gure helburu nagusia da buruko nahasmenduren bat dutenak ongi egotea eta sendatzea. Horretarako ematen diogu laguntza elkarri, eta bultzatzen dugu, halaber, gure ahalduntzea. Lan egiten dugu, gainera, bazterketaren aurka. Eta bazterketari aurre egiteko, hain zuzen, subjektu aktibo izatea bilatzen dugu.
Kritiko zarete erabiltzen diren tratamenduekin?
Oro har, medikalizazio gehiegizkoa izaten da. Gainera, norbait ospitaleratzen denean, oraindik ere izaten dira euste lanak eta terapia elektrokonbultsiboak. Era guztietako profesionalak daude, noski. Batzuen terapiak produktiboak dira, eta bertze batzuenak, berriz, ez hainbertze. Aipatzekoa da ere gehienetan buruko nahasmenduren bat dutenen inguruan dagoen paternalismo gehiegizkoa.
Estigmari aurre egiteko beharra nabarmendu du zuen elkarteak, bai eta autoestigmari ere. Zaila da buruko nahasmendua onartzeko prozesua?
Prozesu horretan urratsak egiteko sortu ditugu guk elkarri laguntzeko taldeak, hain zuzen ere. Nork bere esperientzia kontatzea da helburua, momentu onak eta txarrak partekatzeko. Bertzeen babesa sumatzea da kontua, eta horri esker autoestigmari aurre egitea. Finean, erakutsi nahi dugu buruko nahasmendua duenak bertze edozeinek izan dezakeen bizitza bera izaten ahal duela. Ez zait normal hitza erabiltzea gustatzen.
Estigmak indarra du oraindik ere?
Bai. Lan handia dugu egiteko, oraindik ere. Hedabideek ez dute askorik laguntzen. Fikziozko programetan eta albistegietan zabaltzen den mezu nagusia da buruko nahasmenduak indarkeriarekin lotzen direla. Buruko nahasmendua dutenak beti dira hiltzaileak. Horrek ez digu batere mesederik egiten. Horren aurka egin behar dugu.
Nola?
Activament elkarteko kideok, adibidez, hitzaldiak ematen ditugu ikastetxeetan eta halakoetan. Ni joan naiz hamaika tokitara, eta nire esperientzia kontatu diet ikastetxe horietako neska-mutilei. Esperientzia, egia erran, hagitz ona izaten ari da.
Aurreiritzi gutxiago dute?
Erantzuna ezberdina da neska-mutilen adinaren arabera. Duela gutxi 9 edo 10 urteko haurrekin egon nintzen, eta buruko nahasmendua zer den azaltzeko aipatzen zuten gaizki pentsatzea dela, edo bertzeek bezala ez pentsatzea dela, edo gauza arraroak egitea dela. Bitxia eta dibertigarria izan zen, neurri handi batean. Zaharragoek, normalean, badute jada harremanen bat buruko gaitzen bat duen norbaitekin, eta nahasmendu bipolarra edo eskizofrenia zer diren badakite, gutxi gorabehera. Egia erran, erantzuna hagitz positiboa izaten ohi da, eta nik biziki eskertzen dut. Arretaz entzuten dute errateko duguna. Ezjakintasuna islatzen duten galderak ere egiten dituzte, tarteka; horrek agerian uzten du gure lana behar dela.
Zer-nolako galderak egiten dizkizute?
Duela gutxi, adibidez, galdetu zidaten ea buruko gaitza dutenak diren eroetxean daudenak. Eroetxe bat zer den ere azaldu beharko genuke. Argi uzten diet, noski, buruko gaitza duten guztiak ez daudela halako egoitzetan. Halako galderek eztabaida egiteko aukera ematen dizute, azken finean, eta esperientzia politak sortzen dira. Beti bada bere esperientzia kontatzera zuregana hurbiltzen den norbait.
Antzekoa bizi duenaren babesaren bila?
Hala da. Horregatik dira hain garrantzitsuak elkarri laguntzeko taldeak. Zentro okupazional bateko kideekin egon nintzen, adibidez, eta anorexia zuen emakume bat hurbildu zen niregana, ia negarrez. Besarkada bat eman nion, eta argi utzi nion hau bere bizitzako etapa bat dela, aurrera egin dezakeela. Ni nire bizipenetatik abiatzen naiz bertzeen aurrean mintzatzen naizenean, eta horrek ematen dit aukera bertzeekin bat egiteko. Finean, emozioez hitz egiten diedalako.
Nolako emozioak?
Poza, beldurra, tristura… denok sentitzen ditugun sentimendu edo emozio horiek. Nik, adibidez, nahasmendu bipolarra dut, baina ez dut beti nire diagnostikotik abiatuta hitz egiten. Muturreko pozaz hitz egiten ahal dut, edo depresio izena duen 50.000 kiloko bizkar zorroaz. Baina garrantzitsuena da emozioetatik abiatzea, bertzeek nirekin bat egin dezaten, hain zuzen ere. Eta lortzen dudala uste dut.
Estigmaren aurkako lanak, beraz, izan du emaitzarik?
Nik uste dut baietz, gauzak aldatzen ari direla. Garrantzitsua da, halaber, gure ahalduntzea. Funtsezkoa da. Autonomiarik ez baduzu, hutsaren hurrengoa zara, ez duzu bizitzarik. Gure hutsak egiteko eskubidea ere aldarrikatu behar dugu. Nik ere haserretzeko eskubidea aldarrikatu nahi dut! Arazoa da denak haserretzen zaituenean. Baina haserretzeko eskubidea dut! Nik erran behar dut familiaren babesa izan dudala, eta horrek anitz lagundu dit.
Garrantzitsua da?
Funtsezkoa. Nik, adibidez, hainbat ospitaleratze izan eta gero, lortu dut bakarrik bizitzea. Ongi egotea. Familiaren babesa dut, Activament elkartean ari naiz lanean, eta aurrera egitea lortu dut. Ongi nago.