Kattalin Barber
Ez ziren fededun. Baina, bat-batean, bi urteko epean, fede katolikoarekin sutsuki bat egin zuten David Arratibelen (Iruñea, 1973) bi arrebak eta amak. Emandako pausoak barruan eragin zion haserreak bultzatuta, eta haien prozesua ulertu nahian, Converso dokumentala egin du orain zinemagile iruindarrak. Esperientziak zauriak sendatzeko balio izan diola nabarmendu du Arratibelek. Iruñeko Ikuspuntu jaialdian aurkeztu eta gero, zinema aretoetara ailegatu da orain dokumentala.
Noiz erabaki zenuen zure familiari buruzko dokumentala egitea?
Nik grabatu dudana ez dut inoiz aldez aurretik erabaki, bidean sortuz joan da, egia esan. Nire koinatuak proposatu zidan elizetako organoen inguruan zerbait egitea. Interesgarria iruditu zitzaidan ideia, eta dokumentalaren hasieran, hain zuzen, organo bat ikusten da. XVIII. mendekoa da, eta Londrestik ekarri zuten. Organoez eta erlijioaz hasi zitzaidan hitz egiten koinatua; hori da abiapuntua, baina dokumentaleko elkarrizketan, berehala, mozketa bat dago, eta filmak beste bide bat hartzen du. Galdetu nion nola bilakatu zen fededun; jakin nahi nuen nola bat egin zuten nire familiako kideek fede katolikoarekin.
Eta familiak onartu zuen bere erlijio bizipenei buruzko dokumentala egitea proposatu zenionean?
Bai, baina itun bat egin behar izan genuen. Adostu genuen filma grabatzeko prozesuan ez zela talde teknikorik egonen, adibidez, intimitatea nahi genuelako. Adostu genuen, halaber, muntatze lana ez bazitzaien gustatzen pelikulak ez zuela aurrera eginen, ez zuela argia ikusiko. Erlijioa hor dagoen arren, finean, maitasunaren, gabezien, hutsen eta distantzien inguruko film bat da nik egin dudana.
Zuk ez zenuen batere begi onez ikusi amak eta bi arrebak katoliko bihurtzeko emandako pausoa. Haserreak bultzatuta egindako dokumentala da?
Erlijioa gai tabua zen etxean, eztabaida handiak genituen. Gainera, fundamentu handirik gabeko eztabaidak ziren. Nik ez nuen errespetatzen haiek bizitzen ari zirena. Ni ez naiz fededuna, baina ezta erlijioaren kontrakoa ere. Film honekin konturatu naiz, alde batetik, bizipen erlijiosoa dagoela, eta, bestetik, Eliza, erakundea. Filmaren hasieran nire jokabidea inkisidorea da. Fededun bihurtzeaz galdetzen diet, eta hasieran nire jarrera oso gogorra da. Baina prozesuan jabetzen naiz zenbat aurreiritzi dauden bestea ulertzean, bestearen erlijio bizipenean. Nor naiz ni horretan sartzeko? 2007. urtean gertatu zen nire arrebetako baten konbertsioa. Horren ondotik, ama eta arreba gazteena kristau bilakatu ziren. 2013an hasi nintzen ni grabatzen.
Momentu batean zure arrebak dio dagoeneko balio izan duela filmak, elkar ulertu duzuelako.
Bai, momentu hori oso garrantzitsua da niretzat. Momentu hori iritsi arte, ni film bat egiten ari nintzen nire arrebaren konbertsioaren inguruan, baina berak hori esan zidanean, orduan konturatu nintzen filma, benetan, elkarrizketa bat dela. Filmak ni interpelatzen nau. Galdera ez da bakarrik zer gertatu zaien haiei; galdera da, halaber, zer gertatu zaidan niri sei urtean nire arrebari ezer ez galdetzeko. Gainera, zinemagilearen anbizioarengatik hasi nintzen grabatzen, ez elkar ulertzeko asmoz. Nire helburua film bat egitea zen, ez nire familia ulertu ahal izatea.
Hala ere, buelta eman, eta familiako kideen arteko arazoa konpontzeko balio izan du azkenean, ezta?
Bai, eta oso polita izan da prozesu hori guztia. Niretzat filma terapeutikoa izan da, eta nire mina sendatzeko balio izan du. Nik ez nuen uste bide hori hartuko zuenik, baina hala izan da. Azken finean, hitz egin gabeko elkarrizketak dira ardatz egin dudan lanean.
Izenburuak bi adiera ditu: elkarrizketa, batetik, eta kristautasuna, bertzetik. Zerk du garrantzi handiagoa zuretzat?
Hirugarren adiera ere baduela esanen nuke: bestearen konpainiarekin bizitzea esan nahi du. Hiru adierak garrantzitsuak dira filmean, baina uste dut elkarrekin ongi bizitzeko hitz egin behar dela. Beharrezkoa dela hitz egitea. Eta hori da guri falta zitzaiguna. Filmak interes handia sortu du, eta nik ez nuen halakorik espero. Fededunentzat fede lekukotza bat da, eta fededun ez direnentzat, berriz, familiako kideen arteko gatazka da oinarria. Egia esan, inoiz ez dakizu nola hartuko duten ikusleek zuk proposatzen duzuna.
Bidea egin du filmak. Hainbat jaialditan egon da jada, eta kritika onak jaso ditu. Espero zenuen?
Arrakasta handia izan du dokumentalak. Aurrekoan, Kordobako elizbarrutiak eskerrak eman zizkidan. Egia esan, hedabide katoliko asko nirekin jarri dira harremanetan filma egin eta gero. Eta gainerako hedabideek ere interes handia agertu dute lanarekin. Egia esan, formari dagokionez, film zaila dela esanen nuke, oso lan pertsonala delako, azken finean. Baina badu osagai morboso bat ere, eta testigantzek ere interesa badute. Niretzat, ekaitz perfektua izan da lan hau. Nire arrebak esaten du espiritu santuaren lana izan dela, eta nik esaten dut, berriz, zinemaren magia dela.
Zure familiari gertatu zaiona kasu bitxia da. Nola ikusten duzu zuk?
Orain kasu gehiago ezagutzen ditut, baina filma egiteagatik izan da. Askotan esan didate oso arraroa dela nire familiako kideek izan duten fede aldaketa. Baina nik ez dut hain arraro ikusten. Alderantziz, gehiago harritzen nau horrelako zerbait denei ez gertatzeak. Azken finean, gaur egun erreferente sozial eta politiko guztiek huts egin dute, eta desengainua nonahi dago. Hortaz, gizarteak helduleku berriak behar ditu, eta ez ninduke batere harrituko behar dituen erreferente horiek fede katolikoan bilatzeak. Egia da ni ez naizela batere espirituala, baina ulertzen dut jendeak, existentziari zentzu bat bilatu nahian, bizipen horiek izatea. Ez nau harritzen.
Hori izan da arrazoia zure familiaren kasuan?
Ezinen nuke erantzun. Ez dakit. Filmarekin hori azaltzen saiatu naiz, baina ez dut lortu. Bereziki nire arreba eta koinatuaren kasua oso konbertsio intelektuala izan zen. Haien prozesuan hausnarketa handia egon zen, bai politikoki, psikologikoki, sozialki… Zaila da. Nire arreba ere saiatzen da azaltzen, baina ez ditu hitzak aurkitzen. “Guri gertatzen zaiguna ezin da hitzekin azaldu”, esaten du, une batean. Bizipen oso sakona da, eta nork bere modura bizi du, azken finean.