Justizia errestauratiboarekin bat egin du Eduardo Santos Nafarroako Gobernuko Migrazio Politika eta Justizia kontseilariak, eta garbi erran du Nafarroako Gobernuak urratsak egiten segituko duela.
E. Elizondo
Nafarroako Gobernuak 2017tik du justizia errestauratiboaren arloko zerbitzu propioa. Berriki, Europako foroarekin bat egin du zerbitzu horrek. Bide horren alde egin du Eduardo Santos gobernuko kontseilariak (Iruñea, 1973), eta lortutako “emaitza onak” nabarmendu ditu.
Zer deritzozu espetxealdi iraunkor berrikusgarriari?
Erabat kontra nago. Zigorrak neurrikoa behar du, eta bizitza osorako zigor bat ez da neurrikoa.
Ez da justua?
Justizia zerbitzu publiko bat da. Gatazka bat sortzen denean, jendeak konponbide bat eskatzen du. XVIII. mendean garbi ikusi zuten justiziak ezin zuela izan auzi pribatu bat, eta biktima prozesutik aldendu behar zutela, nolabait esanda, mendekuarekin ez nahasteko. Konturatu ziren delitua identifikatu eta zegokion zigorra ezarri behar zela. Modu horretan, nolabait, baztertu egin zuten sentimenduen esparrua justiziatik. Orain zer gertatzen ari da? Bada, sentimenduen esparru hori berpizten ari da.
Zer ondorio du horrek?
Oso arriskutsua da justiziaren arloan. Justizia errestauratiboarentzat ere arriskutsua da, biktima jarri behar duelako erdigunean, baina justizia egiteko elementu gisa, ez sentimenduak lehenesteko. Bada sentimenduak lehenetsi nahi dituen mugimendu bat, ordea.
Espetxealdi iraunkor berrikusgarriaren alde kanpaina egiten dutenei buruz ari zara?
Zigorraren aldeko populismoa egiten dute, eta zigorrak ezartzean biktima eta haren sentimenduak erdigunean jartzea dute helburu. Instrumentalizazio garbi bat gertatzen da hor. Garbi dut eskuinak hori erabiliko duela estatu gero eta autoritarioago bat osatzeko. Zigorraren aldekoak dira, zigorra erabiltzen dutelako ordena sozialari eusteko. Kontua da eskuinak egiten dituen urrats horiez harago, gizartearen sektore batek ere babesten duela jarrera hori; hau da, eskuinaren eta ezkerraren arteko marra lausotzen ari da auzi horretan. Ezkerra ere sentimenduen erabilera hori justifikatzen ari da bere helburuak lortzeko. Eta ni horren kontra nago, erabat. Uste dut ezkerrak beti defendatu behar dituela giza eskubideak, eta, horretarako, zientziak ematen dizkigun tresnak baliatu behar ditugu.
Justizia espetxealdiaren iraupenarekin lotzeaz ari zara?
Bai, eta hori oso arriskutsua iruditzen zait. Adibide garbi bat da emakumeen kontrako delituekin lotutako auziena. Uste dut justizia matxista izan dela, eta baduela garaia beste betaurreko batzuk janzteko. Horrek eskatzen du, besteak beste, zigor kodean aldaketak egitea. Horrekin ados nago, baina horren ondorioa zigorrak handitzea baldin bada, eta mugarik gabeko zigorren alde egitea, hori ez dut ontzat hartzen. Proportzionaltasuna apurtzen delako, eta ezkerrak bat egiten duelako eskuinaren populismoarekin.
Joera hori zabaltzeko arriskua badela uste duzu?
Nik uste dut badela beharra bestelako bideak jorratzeko. Badira bi auzi oso garrantzitsu. Batetik, justizia zerbitzu publiko bat da. Auzi konplexua da, eta tresna asko behar ditu. Justizia ez da bakarrik sententzia. Bide osoa da justizia, eta legeak arautzen du nolakoa den. Ezkerraren aldarrikapena izan da beti bide horrek berme guztiak izatea. Bestetik, nabarmendu behar da justizia errestauratiboak beste bide bat zabaltzen duela, eta biktima sartzen duela prozesuan.
Genero indarkeriarekin lotutako prozesuak zerbitzutik at dira; zer deritzozu?
Ni ez nago ados. Feminismoak dio justizia patriarkala dela, eta ni bat nator. Uste dut justizia errestauratiboa justizia patriarkalaren aurkakoa dela berez, eta, ondorioz, kasu guztietan erabiltzearen aldekoa naiz.
Legeak araututako bidea egiteak ez du beti justizia bermatzen.
Hala da. Bide horren alde egin duten emakume askoren esperientzia hori da. Hori eragotzi behar dugu. Komunitatearentzat egiten dugu justizia, baina baita biktimarentzat ere, bere eskubideak urratu dizkiotelako. Konponbide bat eman behar zaio. Hori guztia uztartzeko dugu legea, prozesua, justizia errestauratiboa…
Espainiako Gobernuarekin akordioa sinatu duzue espetxean ere urratsak egiteko. Zein da asmoa?
Berriz gizarteratzea da zigorraren helburua, eta, horretarako, biktimarioak ulertu behar du gaizki jokatu duela. Zigorra betetzen badu, baina biktimarengan izan duen eraginari buruz hausnarketarik egin gabe, ez du deusetarako balio. Aurrez aurre jarri behar zaio eragin duen kalte hori; hori ona da biktimarentzat, komunitatearentzat, bai eta biktimarioarentzat ere.
Nafarroak bat egin berri du Justizia Errestauratiboaren Europako Foroarekin.
Bai. Emaitza onak lortu ditugu, eta hori zabaldu nahi dugu, bidean aurrera egiten segitzeko.
Tafallan eta Tuteran ez dute zerbitzua. Zabaltzeko asmorik?
Bai. Herritar guztiek izan behar dutelako aukera hori. Uste dut hurrengo urtean egin ahal izanen dugula.
Argazkia: Iñigo Uriz / Foku