Afan Nafarroako herrietara zabaltzen ari da alzheimerra edo beste dementziaren bat dutenen senideentzako bere laguntza zerbitzua. Zaintzaileen beharrez aritu da Zuriñe Muzkiz psikologoa.
Olaia L. Garaialde
Afan alzheimerra eta bestelako dementziaren bat dutenen Nafarroako senideen elkartea Nafarroako geroz eta herri gehiagora zabaltzen ari da bere zerbitzua. Zazpi herritan ari dira lanean gaur egun; duela gutxi hasi dira zerbitzua Larraintzarren eskaintzen. Zuriñe Muzkiz (Iruñea, 1988) Afan elkarteko kide eta psikologoak azaldu du helburua dela familientzako edo zaintzaileentzako laguntza eskaintzea, haien herrietan.
Alzheimerra edo bestelako dementziak dituztenen familientzako prestakuntza ematen ari zarete landa eremuan. Zein da zuen proposamena?
Afanen helburu garrantzitsuenetako bat da herrietan gure zerbitzua ematea, eta horregatik hasi gara prestakuntzak egiten herrietan. Hortaz, alzheimerrari eta beste dementziei buruzko informazioa, gaixotasuna gobernatzeko jarraibideak, pertsona kaltetuarekin komunikatzeko teknikak, zaintzailearen zaintza eta familietan egoten diren ondorio psikoemozionalak lantzen ari gara. Proiektua CEAFAren eta CINFAren laguntzarekin batera egiten ari gara; hala ere, elkartean urteak daramatzagu horrelako gauzak egiten.
Familiak artatzeaz gain, bestelako helburu batzuk ere badituzue.
Gizartearen sentikortasuna, ikerketetan parte hartu eta gizarte osasun baliabideak sustatu eta zabaldu nahi ditugu. Horretarako, zenbait zerbitzu eskaintzen ditugu: harrera eta informazioa, arreta psikologikoa, aholkularitza, laguntza taldeak, formakuntza ikastaroak, borondatezko lanak, eta sentsibilizazioa eta informazio kanpainak.
Zer behar identifikatu dituzue herrietan?
Batez ere, orokorrean zerbitzua urrun dagoela eta familia askok Iruñera jo behar izaten dutela. Horregatik, ahalik eta hurbilen artatu nahi ditugu zaintzaileak, Iruñera joan ez daitezen. Dagoeneko Tafallan, Lizarran, Lesakan, Altsasun, Vianan, Azkoienen eta Larraintzarren eskaintzen dugu zerbitzua.
Distantzia oztopo bat izan arren, badu onurarik herrian egoteak?
Herrietan komunitate sentimendu handiagoa dagoenez, jendeak ohitura handiagoa du elkarren artean laguntzeko, eta horrek gainkarga kentzen dio zaintzaileari.
Larraintzar izan da zerrendara batzen azkena; zer dela-eta hasi zarete zerbitzua eskaintzen?
Zaintzaren inguruko formakuntza bat ematera joan ginen, eta, horren ostean, osasun etxearekin eta gizarte langileekin harremanetan jarri ginen laguntza emozionala eta aholkularitza eskaintzeko. Guztira, zortzi familiarekin lan egingo dugu prozesu luze honetan elkarrekin bidea egiteko.
Laguntza taldeak eskainiko dituzue. Zer dira?
Konfiantzazko eremua batean lasai egoteko eta bizipenak eta emozioak partekatzeko taldeak dira.
Nolakoak dira?
Saiatzen gara talde homogeneoak sortzen; adibidez, laguntza talde bat guraso gazteak dituzten seme-alabentzat. Baina egia da herrietan ezin dela hori egin. Orduan, zaintzaile nagusiak hartu, eta denak nahasten ditugu.
Zaintzaile nagusian jartzen duzue arreta, bereziki; gainkarga gehien duena izaten da?
Gaixo dagoenarentzat erreferentziazko pertsona denez, denbora pila bat eskaintzen diote, eta bizitza alde batera uzten dute.
Nola lan egiten duzue zaintzaileekin?
Gure helburua da azaltzea zer den autozainketa; adibidez, errudun sentitu gabe niretzako denbora hartzea, plangintza eta antolamendu on bat izatea, laguntza eskatzea, giza baliabideak egokitzea eta norberaren nortasuna berreskuratzea edo ez galtzen saiatzea.
Zer-nolako ondorio psikoemozionalak eragiten ditu?
Eragin dezake depresioa, antsietatea eta bakardade sentimendua. Gainkargaren aurretik seinaleak daude; adibidez, lo egiteko zailtasunak, bakartzea, arazo fisikoak, memoria arazoak eta akidura.
Zer egiten duzue prebentzioa lantzeko?
Oso garrantzitsua da dementzien inguruko informazioa izatea, horrek egunerokora egokitzeko lasaitasuna emango digulako. Ulertu behar da alzheimerrak eta bestelako dementziek oroimenari, pentsamenduari, orientazioari, ulermenari, ikasteko prozesuari, komunikatzeko gaitasunari eta epaitzeko gaitasunari eragiten diotela. Familiekin prebentzioa lantzen dugunean, helburua da zaintzaren gainkargarik ez ematea.
Zaintzailearen eta dementzia duenaren arteko komunikatzeko zailtasunak egon daitezke?
Bai, komunikazioaren barnean aldaketa pila bat daude, eta egoerara egokitu behar dugu. Horretarako teknika ugari daude; adibidez, galdera irekiak egin beharrean, itxiak egin, eta informazio asko eman beharrean, informazioa egokitu eta gutxiago eman.
Zergatik ematen da gainkarga?
Dementzien barnean zenbait sintoma daude, eta horietako batzuk jokabide arazoak dira; hala nola haluzinazioak eta oldarkortasuna. Azkenean, ez da gauza bera jarrera arazoak dituen pertsona bat zaintzea edo jokabide arazorik ez duena. Jokabide arazoak kudeatzea oso zaila da zaintzaileentzat. Horregatik, garrantzitsua da jokabideen inguruko formakuntzak ematea. Horrez gain, gaixo dagoenaren dependentzia handitzen da. Gainera, familia batzuetan zaintzaren inguruko eztabaidak daude.
Isiltasuna ere egoten da batzuetan?
Bai. Elkartetik esaten diegu normaltasunez jokatu behar dutela. Ez da beharrezkoa mundu guztiari kontatzea, baina konfiantzazko pertsonekin hitz egitea, bai. Ikusi behar dugulako nork laguntzen ahal duen eta nork ez, behar denean jakiteko nori eskatu laguntza.
Argazkia: Iñigo Uriz / Foku.