Erronkari Nafarroako ipar-ekialdeko bazterrean dagoen ibar txiki bat da. Bertan daude Euskal Herriko mendirik garaienak, 2.000 metrotik gorakoak. Kokapen geografiko hori dela-eta, berezko gazta berezia sortzen dute hango gaztagileek. “Erronkarin mikroklima dago; horregatik dugu gazta berezia”, dio Josu Alastuei gaztagileak (Uztarroze, 1958). Ardi gazta da Erronkarikoa, eta klimak modu berezian ontzen du. Alastueik eta lankideek Ekia gazta egiten dute. Ibarrean sei gaztategi daude, batzuk handiagoak eta beste batzuk txikiagoak. Lehia badute beren artean, baina, ibarra txikia izanda, askotan bat egin behar izaten dute ekoizleek. “Guztiok arazo berak ditugu; beraz, elkarri laguntzen diogu aurrera egiteko. Merkatuan topo egiten dugu, baina onartu behar da mundu guztiak duela saltzeko eskubidea”, adierazi du gaztagileak.
Alastuei nekatua zegoen lanean alde batetik bestera ibiltzeaz. “Bi bazkide gara, biok Uztarrozekoak. Beti ibiltzen ginen han eta hemen lanean; Iruñean urteetan aritu gara lanean. Baina gogoa genuen herrira itzultzeko eta bertan zerbait egiteko”, azaldu du Alastueik. Patxarana egiten hasi ziren. Gazta ere egin nahi zuten, baina ez zuten lokalik. Azkenean, lokala lortu, eta gaztarekin buru-belarri aritzea erabaki zuten. “Bi gauzak batera ezin genituen egin, eta gaztaren alde egin genuen”. Betiko lokalean jarraitzen dute; 1993. urtean hasi ziren han lanean. Gaztategia izateaz gain, denda txiki bat ere badute Uztarrozeko lokalean, Kabila enean.
Lau pertsonak lan egiten dute Ekia gazta ekoizteko. Garai onetan zazpi langile ere egon ziren, baina krisiak gogor jo ditu. “Duela sei bat urte, krisia baino lehen, 55.000 kilo gazta egiten genituen urtean; aurten, 32.000 kilo egin ditugu”. Azken finean, haiena eskuz egindako produktua da, eta hori prezioan ere nabaritzen da. “Gure produktua pixka bat garestia da. Gainera, ez da premiazko produktua. Eta, nahi izanez gero, gazta merkeagoak ere badaude salgai”, dio Alastueik. Gaztategi txikia izanda, ez da nahikoa gazta ona egitea; saltzen ere jakin behar da, eta horretarako mugitu egin behar da. “Napar Bideak kooperatibaren barruan gaude. Bertan hainbat eskulangile batu gara. Saltoki handietan saltzeko, elkartzea halabeharrezkoa da, bestela ez baitute kasurik egiten. Elkartzean, produktu sorta eskaintzen dugu, eta horrela kasu gehiago egiten dute”.
Hala ere, saltoki eta dendetan saltzen dutenak baino gehiago, salmenta zuzenak ematen dizkie irabazi gehien. Erronkarin bertan saldu egiten dute, bereziki udan eta zubietan, turistak etortzen direnean. Horrez gain, eskulangileen eta Erdi Aroko azoketara asko joaten dira. “Gehienbat Nafarroa eta Gipuzkoara joaten gara; baita Araba eta Bizkaira ere, baina gutxiago”. Udaberriko eta udako asteburu gehienak etxetik kanpo ematen dituzte. “Etxetik kanpo joatea, kilometroak egitea, asteburuetan lan egitea eta abar eskatzen du azoketara joateak. Baina gehien saltzen dugun tokiak dira. Gainera, normalean bitartekariek jasotzen duten zatia guk geuk hartzen dugu azoketan. Beraz, komeni zaigu mugitzea”, dio Alastueik.
Euskal Herritik kanpo saltzeko banatzaileak dituzte Madril, Bartzelona eta Zaragozan, baina ez dituzte kopuru handiak mugitzen. Internet ere hor dago. “Napar Bideak-en webgunean Ekia gazta erosteko aukera dago. Oraindik ehunka batzuk baino ez dira saltzen. Nik uste dut jendea oraindik ez dagoela ohitua Internet bidez erosten”. Baina etorkizunerako merkatu garrantzitsua dela uste du.
Gaztaren berezitasunak
Ardi gaztarekin egiten da Erronkariko gazta. Historikoki latxa eta rasa ardiekin egin izan dute. Baina rasa ardiak oso esne gutxi ematen du. Beraz, latxarekin lan egin dute gehienbat Erronkariko gaztagileek. Duela urte batzuk, gazta eskari handia zenean, hainbat ekoizlek latxak baino esne gehiago ematen dituzten ardiak erabili nahi zituzten. Baina erabaki hori Europako Batasuneko erakundeei dagokie, haiek zehazten baitituzte Erronkari sormarkaren irizpideak. “Assaf ardia erabili nahi izan dute hainbat ekoizlek. Ardi hori Alemaniako milchschaf eta Israelgo awasi ardien arteko nahasketaren emaitza da. Lacaune ardi frantsesak ere esne asko ematen du. Oraingoz, gaztaren %50 esne horrekin egitea lortu dute”, dio Alastueik. Hasieran berezko ardiak zituzten, latxak, baina lan handia zen ardiak zaindu eta gazta egitea. “Lan gehiegi zen; erabaki genuen hobe genuela zereginetako batean arreta jarri eta ahal bezain hobe egiten saiatu”. Beraz, ardiak utzi zituzten. Orain, latxaz gain assaf eta Lacaune ardiak ustiatzen dituzten artzainei erosten diete esnea.
Gaztagintzaren sektorea ez da alferkerian ibiltzekoa. Alastueik urte osoa pasatzen du lanean. Gogorra da, baina, gustuko tokian, aldaparik ez. “Urtean astebete opor hartzeko larri ibiltzen gara, baina ohitzea besterik ez da”.