Edurne Elizondo
Omenaldi izan nahi du mahai inguruak, eta hori baino gehiago lortu du, azkenean: lagunari agur errateko saio xume eta benetakoa egin dute Katakraken Bixente Serrano Izko ezagutu eta bidean lagun izan zutenek. Geronimo Ustariz Institutuak, Euskokultur Fundazioak eta Pamiela argitaletxeak antolatu dute saioa, Bixente Serrano historialari, dibulgatzaile eta sortzailea gogoratzeko (Saratsa, 1948-Iruñea, 2020). Pasa den ekainaren 4an zendu zen, erietxean. 72 urte zituen.
Katakraken bat egin duten gehienentzat Bixentiko zen Bixente Serrano Izko. “Bixentiko esaten genion, ez txikia zelako, baizik eta estimu handia geniolako; gizon apala izan zen, baina lan handia egin zuen, baldintza zailetan”, erran du Josu Chueca historialariak. “Historia aztertu eta historia egin zuen”, erantsi du.
Historia horretako urrats batzuk nabarmendu nahi izan ditu Chuecak jendaurrean, hain zuzen ere: 1969an deportatu egin zutela, Opus Deiren unibertsitatean izandako istiluen ondorioz; 1972an ikasketak amaitu, eta ETAn sartu zela; 1973az geroztik sasian ibili behar izan zuela, 1974an atxilotu zuten arte, eta Segoviako (Espainia) espetxeko ihesaldian parte hartu zuela, 1976an.
Serrano Izko 1977. urtean atera zen kartzelatik, “baina jarraitu zuen militantzia politikoan; beti espiritu kritiko batekin: Euskadiko Ezkerratik alde egin zuen, adibidez, 1980ko hamarkadan, Nueva Izquierda korrontea osatzeko”, erran du Chuecak.
Segoviako espetxealdian “euskaldundu” egin zen Bixente Serrano Izko, historialariak gogoratu duenez, eta nabarmendu du euskararen aldeko lan hori irakaskuntzara eraman zuela, 1987an. “Hutsetik aritu behar zuten garai batean sekulako lana egin zuen ikasle askoren aurrean”.
Serrano Izkok ikasle izan zituenetako bat da Amaia Alvarez NUPeko irakaslea. Euskokultur Fundazioan ere aritzen da, Nafarroaren historiari buruzko ikastaroko arduradun. Serrano Izkoren eskutik hartu zuen Alvarezek ardura hori. “Parte hartzen jarraitu nahi zuen, baina ez dugu denborarik izan elkarrekin aritzeko”, azaldu du Alvarezek.
Iturrama institutuan irakasle izan zueneko garaia gogoratu du, eta Serrano Izkok han erakutsitako “jarrera pedagogikoa” eskertu du, bereziki. Ez hori bakarrik: “Gauzak azaltzeko zuen lasaitasuna dut gogoan, irakasle eta dibulgatzaile gisa zuen gertukotasuna”, erantsi du. Serrano Izko irakasle izan zuten anitzek erran dutenarekin egin du bat: “Oso irakasle gustukoa nuen; komunikatzeko modu zintzo eta gertukoa zuen”, nabarmendu du Amaia Alvarezek.
Pamielarekin sortzaile
Historia aztertu eta historia egin zuen Bixente Serrano Izkok, eta historia hori azaltzeko, gizarteratzeko eta zabaltzeko interes berezia izan zuen, gainera. Serrano Izkok historiaren eta dibulgazioaren arloan egindako lanaz gain, baina, sormenaren esparruan egindako ekarpena jarri nahi izan du erdigunean Pamielako Pello Eltzaburuk. Proposamen zehatz bat egin die mahaiaren bueltan lagun izan dituen erakundeetako arduradunei: “Bixente Serrano Izkoren dokumentu funtsa sortzea”.
Serrano Izkoren eta Pamielaren arteko harremana estua izan zen, argitaletxea 1983an martxan jarri zuten unetik beretik. “40 urtez ezagutu genuen elkar. Topikoa dirudi, baina benetan gizon apala zen; gizon ona. Isiltasun luzeko gizona ere bai; urduritu ere egiten ninduen batzuetan!”.
Ia mende laurden batez partekatutako bidean hamaika dira Serrano Izkok Pamielarekin sortutako lanak, eta horietako zenbait ekarri ditu Eltzaburuk gogora: 1987ko Onkoteak izenburuko narrazio liburua argitaratu zuen. “Bixentek literaturan egindako lehen sartu-ateraldia izan zen”.
2000. urtetik aurrera egindako bidea nabarmendu du Eltzaburuk: 2002ko Beldurra bera zaldi, eta 2003ko Bakezale gerlari horiek, bertzeak bertze. “Juan Zelaia sariko finalista izan zen lan horrekin”. 2003ko urte horren bueltako garaia “zaila” zela erran du Eltzaburuk: “Ematen zuen indarkeriaren zirimola zoro horretatik inoiz ez ginela irtengo; Bixentek oso hausnarketa ausarta egin zuen, eta, zorionez, ezker abertzalearen munduan, hamar urteren bueltan, askok bere egin zuten hausnarketa hori”.
2011ko Jauzika liburuarekin bertze urrats “txiki” bat egin zuen Serrano Izkok, Eltzabururen hitzetan: “Haren konpromiso politikoa utzi gabe, hor hasten da literatura hausnarketarako bide bat”. Aforismo liburu bat da Jauzika, zehazki. “Hor hasten da bukatu ez den bide bat”, berretsi du Pamielakoak. Izan ere, Serrano Izkok argitaratu gabe dagoen liburu bat aurkeztu zion Pamielari 2018an. “Eguneroko baten gisa dago antolatua, eta hamaika arlori buruzko hausnarketak jasotzen ditu. Liburu sailkaezina da”. Hasitako lana utzi behar izan zuten Pamielak eta idazleak, Serrano Izko gaixotu zelako. Tumore bat zuen burmuinean. “Onik atera zen, eta ari ginen, berriz ere, edizioa prestatzen”. Espero ez zuten berriak bide hori moztu zuen arte: “Ekainean joan zitzaigun”.
Eltzaburu damu da memoriak idatzi gabe joan delako Serrano Izko. Baina Euskokultur Fundazioko kideek eman diote esperantzarako helduleku bat: “Lau orduko elkarrizketa grabatu genion”. Pozik hartu du oparia Pamielakoak, sortzailearen bidea ez delako benetan amaitu.
Edurne Elizondo
Errepresioari aurre egiteko, protesta egitea zilegizkoa dela aldarrikatzeko, eta epaileak kolektiboaren jarduera ikertzen ari direla salatzeko: horretarako antolatu du Altsasuko Ospa kolektiboak errepresioaren aurkako astea. Astelehene…
Kattalin Barber
Hamar urte. Hamar atxilotu. Auzo bat: Iturrama. Hodei Ijurkoren espetxeratzeak eta hamar urte geroagoko askatzeak markatzen dute Iruñeko auzo horretako garai …
Kattalin Barber
Europa, xenofobia eta faxismoa. Elkarrekin agertzen dira maiz hitzok, eta horien inguruan hizketan aritu dira Askapenak antolatutako Herrietatik Europa berria eraikitzen izenburuko jardunaldietan. Katakraken egin dituzte, hilaren 15ean …
Edurne Elizondo
Maniobra militarrak, berriz ere, Bardeako tiro eremuan. Ostiralean egin zituen Espainiako armadak, Bardeako Batzarrak bere webgunean ezagutarazi zuenez. Egun berean, erakusketa zabaldu zuen azpiegitura horren aurkako Bardea Libre plataformak, Iruñeko Kondestablearen jauregian. 59 artelan zintzilikatu dituzte, Odolezko dirua izenburupean, gerra eta gerraren negozioa salatzeko. Abenduaren 15era bitarte ikusi ahal izanen da.
1951. urtetik dago martxan Bardeako tiro eremua. Azpiegitura horri eusteko azken kontratua, hogei urterako, 2008an sinatu zuten Bardeako Komunitateko Batzar Nagusiak eta Espainiako Gobernuko Defentsa Ministerioak, 210 milioi euroren truke. Iazko abenduaren 31rekin batera, kontratu hori modu automatikoan berritu zen, bertze hamar urtez. Aldaketa bakarra Bardeako Komunitatean bat egiten duten erakundeek jasoko zuten ordainaren kopurua izan zen: bikoiztu egin zen. 2008. urtetik, zazpi milioi euro jaso dute erakundeok, urtean; 2019. urte hasieratik, berriz, bikoiztu egin da kopuru hori, eta hamalau dira orain.
“Odolezko dirua” da hori, Bardeako tiro eremuaren aurkako plataformako kideentzat, eta horregatik egin dute izenburu hori hartu duen erakusketa. “Argi izan behar dugu diru horren atzean zer dagoen; herriek diru hori hartzen dute NATOren eta Espainiako Defentsa Ministerioaren arteko akordioen berri jaso ez dezaten. Auzi hagitz iluna da”, erran dute Bardea Libre taldeko kideek, erakusketaren aurkezpenean.
Plataforma laguntzeko
Dirua da Kondestablearen jauregian zabaldu duten erakusketako ardatz: billeteak erabili dituzte parte hartzen duten artistek beren lanak osatzeko. Gerrak eta dirua lotu dituzte artista horiek beren obren bidez. Bardea Libre plataformako kideek gogoratu nahi izan dute hemendik at egiten diren gerra horiek Bardeako tiro eremuaren gisako azpiegituretan hasten direla; Bardeakoaren gisako tiro eremuak “armak probatzeko” tokiak direla, alegia.
59 lan hartu ditu Kondestablearen jauregiak. Haien bidez, bertze helburu batzuk ere badituzte tiro eremuaren aurkako herritarrek: batetik, auzia, berriz ere, mahai gainean jartzea, eztabaida pizteko; eta, bertzetik, tiro eremuaren aurkako lana egiten jarraitu ahal izateko dirua lortzea. Obren kopiak eros daitezke, hain zuzen ere, diru horren bidez plataformaren jarduera babesteko.
Iruñean erakutsi eta gero, Nafarroako bertze hainbat herritara eramanen dute erakusketa. Tiro eremuarena “nafar guztien arazoa” dela nabarmendu dute Bardea Libre plataformako kideek, argi eta garbi.
Edurne Elizondo
Lagun artean aritu dira, eta lagunari buruz. Mahai ingurua egin dute Julieta Itoiz eta Maite Mene musikariek eta Jose Mari Esparza idazleak, Fermin Balentziaren lanari buruz. Memoriaren Autobusak eta Iruñeko Peñen Federazioak aurtengo Txupin Etxepare saria eman diote kantautoreari, eta, aitzakia hori baliatuz, borrokarako musikaz aritu dira Itoiz, Mene eta Esparza, Katakrak liburu dendan. Balentziaren abestiez aritu dira, neurri handi batean; musikak kontzientzia astintzeko duen gaitasunaz ere bai; musikak sistemaren aurkako tresna gisa duen indarraz, finean. Entzuleen artetik egin die so Balentziak lagunei, lagun artean.
Julieta Itoizek eta Maite Menek “eredutzat” jo dute Balentziaren musika, eta, bertze gauza guztien gainetik, nabarmendu dute kantautorea “hagitz eskuzabala” dela, eta “herritarren aldeko jarrera” hartu duela beti. “Beti dago kantatzeko prest”, berretsi du Menek. Esparzak erdigunean jarri nahi izan du Balentziaren musikaren osagai nagusia maitasuna dela: “Ferminek maite du bere herria; maite du bere klasea, eta maite ditu bere hurbilekoak; eta hori guztia islatzen dute bere abestiek”.
Bidegabekerien soinu banda osatzen dute Fermin Balentziaren abestiek. Horren adibide dira langileen borroken edo 1936ko gerraren errepresioaren berri ematen duten kantak. Hainbat belaunaldirentzat benetako ikur bilakatu da, adibidez, Balentziak Maravillas Lambertori buruz idatzitako pieza. Frankistek hil zuten Larragan, aitarekin batera.
Memoria historikoaren parte dira Balentziaren abestiak. Maite Mene musikariak ere helburu horrekin ulertzen du bere lana: “Gertatzen diren injustiziak salatu behar ditugu”. Menek argi du borrokarako gaitasuna dutela abesti anitzek. Julieta Itoizek, berriz, musikariak jarri ditu erdigunean: “Kantak borrokarako tresna bilakatzen dira musikariak borrokalariak direlako”.
Liburua eta diskoa
Balentziaren borrokarako grinaz inolako zalantzarik ez du Jose Mari Esparzak. Mahai ingurua baliatu nahi izan du laguna proiektu berritan murgiltzeko. Txalapartako editore izan da urte luzez Esparza, eta ofizioaren arrastoa nabarmena da harengan, oraindik ere: “Liburu bat idatzi behar duzu”. Balentziaren hitzen atzeko istorioak eta historiak kontatzeko garaia dela argi du Esparzak.
Liburuarekin batera, noski, diskoa grabatzeko eskatu dio Esparzak musikariari. Eta proposamen horrekin bat egin dute, berehala, Maite Menek eta Julieta Itoizek. Are gehiago, disko horretan parte hartzeko prest direla nabarmendu dute. Balentziarekin “abesteko gogoz” direla erran dute bi kantariek.
Balentziak eskertu ditu lagunen hitzak; irribarre artean hartu ditu bota dizkioten loreak. Umiltasunez erantzun du, halere, eta maite duena egin duela argi utzi du. Etxetik datorkio musikarako zaletasuna, azaldu duenez. Koplak entzun, koplak kantatu eta koplak idatzi eta sortu ditu Balentziak. Eta ez du aski, oraindik ere. “Musikaren bidez egin dut borroka, eta musikarekin gozatu dut, izugarri; nire bizitzaren parte da. Kantatzen dut, barruak hori eskatzen didalako”, erran du.
Kontent da Txupin Etxapare sariarekin. Kontent, lagun arteko mahai inguruan. Kontent, batez ere, musika duelako. Musika, borrokatzen jarraitzeko.
Edurne Elizondo
Amaitu da lauko gobernuaren denbora, oraingoz: Navarra Suma koalizioak irabazi ditu foru hauteskundeak, azken orduko gainsariarekin: 19 eserleku eman zizkioten igandeko emaitzek, baina herenegun atzerriko eta gorabeheraren bat izan zen mahaietako botoak zenbatuta, hogei lortu ditu, EH Bilduren kaltean. PSN izan da bigarren indarra, 11 eserlekurekin. Geroa Baik bederatzi lortu ditu, EH Bilduk zazpi azkenean, Ahal Dugu-k bi, eta bakarra Ezkerrak, justuan.
Gobernua osatzeko giltza, beraz, Maria Txibite sozialistaren esku dago. Asteotako negoziazioek argituko dute PSNko burua gobernua osatzeko gai izanen ote den, Navarra Sumaren gobernu bat ahalbidetuko duen, edota berriro bozetara joan beharko den.
Igandeko emaitzak jakin bezain pronto, gobernua zuzentzeko asmoa agertu zuten Javier Esparza buru duen Navarra Sumako agintariek, hiriburuko hotel batean egindako agerraldian. Sarasate pasealekuko sozialisten egoitzan ere, “presidentetzat” jo zuten Maria Txibite. “Ez diogu botorik emango Esparzari, eta ez dugu akordiorik egingo EH Bildurekin”, zehaztu zuen PSNko buruak; Txibite “gobernu aurrerakoi” baten lidergoa hartzeko prest agertu zen.
Espainiako Gorteetarako hauteskundeak apirilean egin zituzten, baina sumatu da haien eragina, oraindik ere, maiatzeko herrialdeko bozetan. Eskuin muturreko alderdien mehatxuak eraginda, neurri handi batean, PSNk nabarmen egin zuen gora apirilean, eta bultzada horrek ekarri du foru hauteskundeetan bigarren indarra izatea. 2015eko hauteskundeetan bosgarrenak izan ziren sozialistak, 45.164 botorekin; apirilean 94.094 jaso zituzten; orain, berriz, 70.143 (atzerriko botoak aintzat hartu gabe).
Geroa Baik eta EH Bilduk ere gora egin dute boto kopuruan: Geroa Baik 53.497 boto jaso zituen 2015ean, eta igandean, berriz, 59.106; EH Bilduk 48.166 herritarren babesa izan zuen duela lau urte, eta 49.744 boto, berriz, igandean. “Aurreko legegintzaldian bestelako Nafarroa baten alde egindako lanak zilegitasuna eman digu”, erran du Bakartxo Ruizek, asteon.
Bertzelakoa izan da bi taldeok laukoan lagun izan duten Ahal Dugu-ren emaitza. Amildu egin da: 45.164 boto jaso zituen duela lau urteko hauteskundeetan, eta 16.124 igandekoetan. Alderdi horren barruko liskarrek min handia egin diote laukoari, eta hautesleek beren botoen bidez erakutsi dute haserrea. Zigor bilakatu dituzte botopaperak. Bost eserleku galdu ditu. Ezkerrak ere behera egin du: 2015ean, bi eserleku eta 12.482 boto jaso zituen; orain, berriz, eserleku bakarra, 10.226 botorekin.
Geroa Baik orain arteko parlamentari kopuruari eutsiko dio. Igandean, Uxue Barkosek onartu zuen PSNri dagokiola gobernua zuzentzeko ardura. Bi mezu jarri zituen mahaian, sozialistentzat: “Udaletako gehiengo aurrerakoiak ere kontuan har ditzatela, eta bila dezatela akordioa, anbiziozko posizioei uko eginda”.
Igande gaueko ajea pasatuta, asteon lanean hasi dira jada alderdi eta koalizioetako kideak. Abian jarri dute gobernua osatzeko aulki jokoa. PSNko zuzendaritzako kideek astelehenean egin zuten bilera. Egun berean, Navarra Sumako hautagai Javier Esparzak lehen telefono deia egin zion Maria Txibiteri, konstituzionalisten arteko elkarrizketa eskatzeko. Agintari sozialistak erantzun zion “gobernu aurrekoia” osatuko duela. Esparzak argi du, ordea, “PSNren posizioa bideraezina” dela: “Edo Navarra Sumarekin hitzartzen du, edo EH Bildurekin”. Ekainaren 19an eginen dute Parlamentua osatzeko saioa.
Gehiengo osotik hurbil
Iruñeko Udalean eskuz aldatuko da aginte makila heldu den legealdian. Parlamentuan bezala, Navarra Suma koalizioa nagusitu da hiriburuan ere, eta gehiengo osotik hurbil gelditu da lortu dituen hamahiru eserlekuekin. Dezente hobetu ditu Navarra Sumak UPNren duela lau urteko emaitzak. Bigarren gelditu da EH Bildu, zazpi zinegotzirekin, duela lau urte baino bi gehiago, alegia. Hirugarren indarra da PSN, bost zinegotzirekin, aurreko hauteskundeetan baino bi gehiago.
Geroa Baik emaitza kaskarra izan du, eta bi zinegotzirekin gelditu da, hiru galduta. Bereziki txarrak izan dira Aranzadiren eta Ezkerraren emaitzak, halere. Aranzadik, Ezkerrak eta Ahal Dugu-k larrutik ordaindu dute nor bere aldetik aurkeztea: botopaperen %4ra iritsi ezinik aritu dira Ahal Dugu eta Ezkerra, berdinketa teknikoan. %5 da udalean eserlekua lortzeko muga. Aranzadik hartu du kolperik handiena, botoen %0,8 bertzerik ez baitu lortu. Hiruren artean 8.000 boto dituzte, baina zinegotzirik ez.
Ekainaren 15ean osatuko dituzte udalak. Joseba Asironek egun horretan emanen dio aginte makila alkate berriari. Astelehenean hedabideen aurrean agertu zen. Etorkizunaz galdetu zioten kazetariek: “Bihotzetik mintzo naiz. Nire irteera ziurtzat jotzen duten editorial edo artikuluak gonbidapen onena dira jarrai dezadan. Batzuek presa dute ni joateko”.
Hauteskunde gaueko PSNko Maite Esporrinen hitzak ere aipatu zituen. “Agur, Asiron!”, oihukatu zuen sozialistak militanteen aurrean. “Ez zuen baloratu PSNri botoa eman ziotenek ez zutela pentsatzen udala eskuinari ematea”, erran zuen.
Iruñerrian, aldaketak eutsi die udal gehienei: lehen indarra izan da EH Bildu Atarrabian, Antsoainen, Berriozarren eta Uharten. Altsasun, berriz, Geroa Baik marka guztiak hautsi ditu, hamar zinegotzi lortuta. EH Bilduk lortu ditu gainerako hiru eserlekuak.
Edurne Elizondo
Martxan da jokoa. Bart gauerdirako, lasterketaren irteera marran ziren hautagai guztiak, eta, pistolaren hotsa entzun orduko, korrika hasi dira. Bi aste luze barru ailegatuko dira helmugara: hilaren 26ko Nafarroako Parlamentua osatzeko hauteskundeetara, alegia. Nafarroako Gobernuko egungo presidente Uxue Barkosekin batera, bertze 11 lehendakarigai ariko dira boto bila. 50 aulki daude jokoan, eta, haien bidez, herrialdeko gobernua osatzeko aukera.
483.783 herritarrek izanen dute bi aste barruko bozetan botoa emateko eskubidea. Duela lau urteko hauteskundeetan, %68,26 izan zen parte hartzea. Hilaren 26rako, hain zuzen ere, boto emaileak aktibatzea izanen da alderdi eta koalizio guztien helburu nagusietako bat. Gaur egungo egoera ez da duela lau urtekoa bezalakoa, eta hilabete eskaseko denbora tarte batean bigarrenez deitu dituzte herritarrak bozkatzera.
Apirilaren 28an egin zituzten Espainiako Gorteetarako hauteskundeak, eta emaitzek Nafarroako Parlamenturako hauteskundeetan zer-nolako eragina izan dezaketen argitzea izanen da gako nagusietako bat. Legegintzaldian, aldaketaren eta erregimen zaharraren arteko tirabirek markatu dute jarduera politikoaren erritmoa, baina azken txanpan oholtza gainera igo dira orain arte oihalaren atzean ezkutatuta ziren bertze hainbat aktore, eta horrek ekarri du giroa aldatzea.
Joan den apirilean, eskuin muturrari eta faxismoari aurre egiteko asmoak baldintzatu zuen herritar anitzen botoa. Nafarroan, %76,29 izan zen parte hartzea, eta Navarra Sumak jaso zuen boto gehien. Bi aulki eskuratu zituen UPNren, Ciudadanosen eta PPren arteko eskuineko koalizioak Espainiako Kongresuan; bertze bi, PSNk; eta bakarra, berriz, Ahal Dugu-k, Ezker Batuak, Equok eta Batzarrek osatutako koalizioak. Espainiako Gorteetarako hauteskundeak gauza bat dira, eta bertze gauza bat dira Nafarroako Parlamentua osatzeko bozak. Hala eta guztiz ere, PSNk maiatzeko hauteskundeetan bete dezakeen rolari so dira herritar anitz.
Gehiengoen jokoa
Geroa Baiko Uxue Barkosi dagokio agintean jarraitzeko erronkari aurre egitea. 2015etik, EH Bilduren, Ezkerraren eta Ahal Dugu-ren babesarekin izan da Geroa Baiko Barkos gobernuko presidente, eta hilaren 26rako hauteskundeen testuinguruan, argi eta garbi erran du lauko gobernuaren aldekoa duela apustu nagusia.
Geroa Baik, EH Bilduk, Ezkerrak eta Ahal Dugu-k gehiengoa eman dieten 26 aulki izan dituzte Nafarroako Parlamentuan, azken lau urteotan. Gehiengo horri eustea du Barkosek helburu, baina zehaztu du “gehiengoen jokoa” herritarren esku dagoela, eta beren botoen bidez erabakiko dutela, hain zuzen ere, hilaren 26an. PSNrekin akordioa egiteko aukerari buruz, “behar diren gehiengoak gehitzeko prest” dela erantsi du, beraz.
Barkosek eta gainerako hautagaiek datozen bi asteotako kanpaina aprobetxatu beharko dute gehiengo horiek beren aldera eramateko. Azken hitza herritarrek izanen dute, hilaren 26an. Nafarroako Parlamenturako hauteskundeetan parte hartzeko aukera izanen dute eskubide hori kendu zieten 2.000 pertsona inguruk, lehen aldiz. Adimen desgaitasuna duten pertsonak dira. Sistemak botoa emateko eskubiderik gabe utzi zituen, baina, hauteskunde legea aldatu eta gero, berreskuratu dute. Apirileko Espainiako Gorteetarako hauteskundeetan izan zuten botoa emateko aurtengo lehen aukera.
Apirileko hauteskunde horien aurretik, hain zuzen ere, karrikan egin zuten protesta Nafarroako gobernuz kanpoko hainbat erakundek, migratzaile anitzek ere botoa emateko eskubiderik ez dutela salatzeko. SOS Arrazakeriak eta Paperak Denontzat, Africa United eta Afrikako Lorea elkarteek agerian utzi zuten herrialdean bizi diren 50.000 migratzailek ezin izanen zutela parte hartu Espainiako Gorteetarako bozetan. Nafarroako Parlamenturako bozetan parte hartzeko ere, Espainiako herritartasuna izan behar dute botoa eman nahi duten migratzaileek.
Udal hauteskundeetan, berriz, Europako Batasuneko migratzaileek badute botoa emateko eskubidea, bai eta bertze herriren batekoak direnek ere, baldin eta Espainiako Gobernuak herri horiekin akordiorik sinatu badu. Herrialdean, zehazki, 2.915 migratzaile dira maiatzaren 26ko udal hauteskundeetan botoa emateko eskubidea izanen dutenen zerrendan.
Nafarroan bizi diren migratzaile guztiek ezin dute botoa eman; ezta jaso ere. EH Bilduk Africa United elkarteko Modou Faye Beltxa sartu zuen Iruñeko Udalerako bere hautagaien zerrendan, baina ezin izan dute erregistratu, azkenean, ez duelako Espainiako herritartasuna. Duela hamar urtetik baino gehiagotik ditu Modou Fayek legeak Nafarroan egoteko eskatzen dizkion agiri guztiak, baina, hala eta guztiz ere, ezin izanen du zinegotzigai izan.
Are eskubide gutxiago dute paperik ez dutenek. 5.700 inguru izan daitezke herrialdean, gobernuz kanpoko erakundeen gutxi gorabeherako datuen arabera. Maiatzaren 26an parlamentuan eta udaletan banatuko dituzten aulkietan eseriko direnek ezarriko dituzten politikek, halere, haiei ere eraginen diete, jokoan diren gehiengoak osatzeko eskubiderik ez izan arren.
Joxerra Senar
Berriro PSNko idazkari nagusi izendatu ostean, 2017ko uztailean, Maria Txibitek honako promesa hau egin zuen: “2019an, Nafarroako Gobernuaren lidergoa hartu nahi dugu”. Askok irrigarritzat jo genuen aipu hura, ikusirik garai hartan PSN b…
Edurne Elizondo
Oraingo Iruñeko Udaleko hogeita zazpi zinegotzietatik, hamahiruk ez dute parte hartuko gaur hasi den hauteskunde kanpainan, erabaki dutelako ez aurkeztea hilaren 26ko bozetara. Horrek ezinbertzean ekarriko du erakunde hori berritzea; halere, boto emaileek erabakiko dute maiatzetik aurrerako udala zenbateraino izanen den berri edo ezberdin, haien esku baitago azken lau urteotako bidetik aurrera jarraitzea, edo bertze bide baten alde egitea.
Iruñeko Udalean aldaketa irudikatu duten taldeei dagokie hautesleen konfiantzari eusteko erronka; eskuinak, berriz, helburu du boterea berreskuratzea. UPNk Ciudadanosekin eta PPrekin bat egitea erabaki du hori lortzeko.
Herrialdeko 346 kontzejuetan eta 272 udaletan deitu dituzte nafarrak hauteskundeetara, hilaren 26rako. Guztietan ez dituzte eginen, ordea: adibidez, 31 udalerritan ez da hauteskunderik izanen ez delako hautagaitzarik aurkeztu; eta 92 kontzejutan ere ez. 113 udalerritan eta 223 kontzejutan, berriz, zerrenda bakarra aurkeztu da bi aste barruko hauteskundeetarako.
Hiriburuan, lehia handiagoa izanen da, zalantzarik gabe. Hamabi taldek aurkeztu dute Iruñeko alkate izateko hautagaitza; halere, haietako bat Ganemos Pamplona, zehazki, inpugnatu du Ahal Dugu-k.
Joseba Asiron alkatea izanen da EH Bilduko hautagaia berriz ere; Itziar Gomez, Geroa Bairena; eta Enrique Maia, berriz, Navarra Sumarena. Koalizio horretan UPN, PP eta Ciudadanos alderdiek egin dute bat.
Bertzalde, Maite Esporrin izanen da PSNko alkategaia; Edurne Egino Ezkerrarena; eta Andoni Romeo Aranzadi-Equorena. Aranzadi da hautagaia aldatu duen bakarra, hain zuzen. Gainera, ez da talde horren barruan gertatutako aldaketa bakarra. Izan ere, duela lau urteko udal hauteskundeetan, Aranzadi Ahal Dugu alderdiaren udal ordezkaria izan zen. Ana Lizoain izan zen 2015eko hauteskundeetan alkategaia, baina legegintzaldia amaitu baino lehen utzi zuen udaletxea, 2016ko urtarrilean. Orain, berriz, talde bakoitzak zerrenda propioa osatu du: Romeo da Aranzadi-Equoren alkategaia, eta Gaxan Sad Irisarri, berriz, Ahal Dugu-rena.
Krisiak
Bukatzear den legegintzaldi hau ez da gorabeherarik gabekoa izan Joseba Asiron alkatearentzat, behin baino gehiagotan agerian gelditu baitira udal gobernua babestu duten taldeen arteko desadostasunak. Taldeok 2017an hasi ziren soka tenkatzen, Pio XII.a etorbidea birplanteatzeko proiektuarekin. Aranzadiren eta EH Bilduren arteko tirabirak gelditu ziren agerian orduan. Egoerak okerrera egin zuen 2017ko abenduan, Aranzadiko hautetsi batek aurrekontuen aurkako botoa eman baitzuen. Soka, halere, hirugarrenean hautsi zen, 2018. urteko uztailean: sanferminen bezperan, uztailaren 5ean, Joseba Asiron alkateak udal gobernutik kanporatu zituen Aranzadiko hiru zinegotziak eta Ezkerrako Edurne Egino. Bi egun lehenago egindako bozketak eragin zuen alkatearen haserrea, sei milioi euroko superabita zertan inbertitu erabakitzean Aranzadi eta Ezkerra abstenitu egin baitziren. Joan den urtarrilean, gainera, 2019ko aurrekontuen bozketan abstenitu egin zen Aranzadi, berriz ere, eta hutsean utzi zuen kontuen aldeko EH Bilduren, Geroa Bairen eta Ezkerraren ituna.
2015eko hauteskundeek Iruñerriko bertze hainbat herritako udal gobernuetara eraman zuen aldaketa; bertzeak bertze, Barañainera, Berriozarrera, Antsoainera eta Atarrabiara. Herriotako alkateak karguari eusten saiatuko dira hilaren 26ko hauteskundeetan.
Lizarrako alkate Koldo Leoz ere ariko da aginteari eusteko lehian, bai eta Tuterako alkate Eneko Larrarte ere. Tafallako lehen zinegotzi Arturo Goldarazenak, berriz, ez aurkeztea erabaki du.
Hilaren 26an, 483.783 nafarrek izanen dute beren udalerrietako eta kontzejuetako gobernuak osatzeko hauteskundeetan parte hartzeko aukera. Duela lau urte, %71,25ekoa izan zen parte hartzea.
