Amets Aranguren Arrieta
Sant Pol de Mar-en izan naiz joan den astean, Juliaren etxean. Hara heldu eta bere lagun taldearekin elkartzean, pertsona berri bat ikusi eta galdetu diot Juliari: “Nor da hori?”. “Adria da, gurekin elkartzen da orain”, erantzun dit. Ez nuen ulertzen. “Zure betiko lagun taldean, zure kuadrillan berri bat dagoela? Baina nola? Eta zergatik? Nondik atera da? Ez du kuadrillarik?”. Berak ez zituen nire galderak ulertzen. Normal. Lagun talde/ kuadrillaz hasi gara hizketan eta defendaezina defendatzen saiatu naiz (nahiko ridikulua, egia esan).
Gordinki esanda kuadrilla instituzio itxia da, idatzi gabeko lege eta arauak dituena. Hortik kanpo lagunak daude, baina beste maila bateko lagunak (gero ez da horrela). Tristea da oso, baina garrantzitsua da markatzea nor bai eta nor ez den kuadrillakoa.
Areta eta Ibairekin elkartu naiz eta gaia atera diet, ea nola bizi (izan) duten haiek kuadrillaren fenomenoa. Alde onekin hasi da Areta. “Zerbaiten parte izateak animoa igotzen dizu”… Baina “betiko lotzen zaitu”, eta hori alde onetik baina txarretik ere ikus daiteke. Kuadrilla etiketa beraren kontra agertu da Areta, lagunen eta kuadrillaren arteko bereizketa behartu horren kontra. Gainera, “kuadrillatik ihes egitea zaila da oso, eta baita arraroa ere”, gehitu du. Infidelitate kasuak gertatzen dira. Hala sentitzen dute askok. Pentsa zein den panorama. Ibai herriko kuadrillaz aritu da eta hirikoarekin egin du konparaketa. Bera adinekoekin elkartzen da herrian. Berdin da zeintzuk diren haien zaletasunak, interesak, pentsaera… Hori tokatu zaio eta punto. “Badu alde on bat: bestela ezagutuko ez zenukeen jendearekin tratatzen duzu”, dio. Baina ez dira lagun hautatuak. “Zer esanen ligukete gu hiruroi musika talde bat sortu gabe hainbestetan elkartuko bagina? Arraroa litzateke…”, bota du Aretak.
Kuadrillak babestu egiten zaitu. Baina zein puntutaraino da babesa eta ez muga? Lau urte pasa ditugu guk bereizirik, bakoitzak punta batean ikasi duelako. Lau urte izan ditugu libre. Asko egin dugu kuadrillarekin kontsultatu gabe. Orain bakoitzak badu beste mila mundu taldetik kanpo. Hor ikusten da lehenago zertan genuen babesa eta zertan muga. Sektarismoak ez du laguntzen.
Haizegoak antzeko zerbait kontatu dit; alde onak aipatu ditu gehienbat: lagun talde horrekin beste inorekin baino bizipen gehiago izatea eta elkarren arteko konplizitatea. Eta azpimarratu du “sekula” ez duzula izanen inorekin “kuadrillarekin duzun bezain harreman estua”. Talde “itxi” batean egotearena ere sentitu du txarrera, baita taldearekiko dependentzia ere. Nahiak gehitu du kuadrilla batzuetan, partaide denak ez egotekotan, ez dela planik egiten, falta denarekiko “errespetuagatik” edo. Leku berri batera heldu eta lagunak egin nahi izatean ere sentitu du igual kuadrilla batean sartzen ari zela eta haiek ez zutela nahi.
Lagunok… Bada zer pentsatua. Kuadrillen abolizioarena ez da erronka makala. Portzierto, Haizegoa eta Nahia nire kuadrillakoak dira. Julia, Areta eta Ibai lagunak, baina ez kuadrillakoak.
Lohizune Amatria
Goizeko seietan esnatu da gaur Aiur. Eguraldi ona iragarri dute eta larunbata da. Baldintzarik onenak eman zaizkio azken hilabeteetan hainbestetan desiratu duen ibilaldia egiteko. Bart prest utzi zuen dena: maskara, arropa, motxila, ur…
Naiara Elola
Igandean hilabete beteko da inoiz ezagutu den ikasturterik laburrena amaitu zela. Bat-batean eta modu inprobisatuan egin behar izan zitzaion aurre birus malapartatu batek eragindako anabasari. Ahal zen moduan, eskola komunitate osoaren borondate onari esker, ikasturtea amaitu ahal izan da. Baina irailean zer? Nolakoa izango da haurren eskoletarako itzulera? Ia ziur naiz ez dela inondik inora beraiek espero bezalakoa izango.
Denbora luzea eman dute osasun agintariek irailean hasiko den ikasturtean COVID-19 birusarekin ez kutsatzeko neurriak diseinatzen. Izan ere, hor dago mehatxua, ez da desagertu. Hasierako zirriborroari aldaketa batzuk egin ondotik, goitik behera zehaztu dituzte bete beharreko jarraibideak.
Planaren helburu nagusiak “haurren eskolatzea bermatzea, eta familia kontziliazioa eta ekonomia sustatzea” direla diote hura idatzi dutenek. Birusak eskolan izan ditzakeen kutsatzeen arabera, lau agertoki zehazten dira, eta horietako bakarrak soilik ahalbidetzen du kontziliazioa. Lehenengo agertoki deiturikoan, normaltasun berrian kokatzen dute eskola agertoki horretan. Segurtasun neurriak hartuta, haurrek sasi-normaltasun batean ikasi ahal izango dute eskolan.
25 ikasle arteko sektoreak eratu daitezke. Horrek esan nahi du Iruñean ohiko diren eskola handietan haurrek ia ez dutela izango harremanik beste geletako ikasleekin. Gizakia animalia soziala da, eta jolastokian, maiz, ikasgelakoak ez diren ikasleekin jolasten dira haurrak. Irailetik aurrera ezinezkoa izango da, eskoletan ikasleen kutsatzea eragotzi nahi baita.
Kontingentzia planak jolastea deitzen diona, dena den, ez da txikiek orain arte eskolan egin dutena. Izan ere, ahalegin fisikoa eskatzen duten kirolak debekatuta egongo dira; futbola edo saskibaloia, kasurako. Jostailurik ere ez da izango. Izan ere, beldur dira jostailuen bitartez kutsatuko ote diren. Beraz, orain arte ezagutu duten eskolaren antz handirik ez du datorren ikasturteak.
Kontziliazioaren afera birusak zaildu du lehenago ere, baina aurrerantzean ez da errazagoa izango, lehenengo egoeran soilik eskainiko baita jangela zerbitzua. Hortaz, egoera apur bat zailduz gero, gurasook bi aukera izango ditugu: lana utzi gure haurrei jaten emateko edota aitatxi-amatxiei laguntza eskatu, horien bizitza arriskuan jarriz.
Planak zaku berean sartzen ditu Nafarroan dauden eskola guztiak. Hau da, trataera bera dute mila ikasle dituen Iruñeko eskola itunpekoak, edota 70 ikasle dituen Baztango herri bateko eskola txikiak. Jakina da, kasu horretan behintzat, abantailaren bat eduki behar zuela eskola txikia izateak. Batez ere, ikasle kopurua apala denez, aukerak badirelako bestelako kontingentzia plan bat ezartzeko. Baina denak zaku berean sartu dituzte, ahula zena ahulago bilakatuz.
Hala ere, ez dezagun esperantza gal: iraila bitarte, haur eta nerabeen salbazio bide modura aurkeztu den plan zoragarriak tokian tokiko errealitatea aintzat hartzeko aldaketak izan ditzake. Bitartean, uda ona pasa denek!
Lur Albizu Etxetxipia
Etorkizunean, 2020. urteaz hitz egiten dugunean, ez dut uste askok gogoratuko ez dutenik hemen izan zela aste luzetako konfinamendua, hilabete luzetako noraeza, ez dakit noiz arte iraunen duen ziurgabetasun egoera, krisiak, festarik gabeko uda, ohiturak galtzera behartzen gaituzten arauak eta harremanak hozten dituen distantzia madarikatu hori.
Ez dugu gogoratuko, beharbada, gaur gogoratzen ez dugun bezala, zenbat lan egin dugun 2019. urtean ere, zein ikasturte labur eta eternala izan den eta zenbat gertakari izan ditugun. Urteak pasatu direla ematen du, baina prozesu katalanaren aurkako epaia urrian egin zen publiko. Udazken beroa, Mugimendu Feministaren Euskal Herriko Jardunaldiak Durangon, hauteskundeak, gogoratzen ez ditudan beste hamaika gauza… Greba orokor bat ere egin genuen, joan den urtarrilaren 30ean!
Eta ezagutzen genuen mundua hankaz gora jarri zitzaigun.
Atera gara balkoietara, egin dugu oihu, negar, irribarre… Beldur pila bat pasa dugu, ezezagunak zaizkigunei ikara diegunean bezala, honek ere buelta eman dielako gure begiradei ere. Dagoeneko ezer ez da berdin (memoriak huts egiten ez digun bitartean); eta ez dut uste epe laburrean behintzat inon baino alaiagoa izanen denik.
Filosofatzen eta etorkizuna asmatzen saiatzen ari garen bitartean, dena dela, guk ezagutu ez (edo jakin ez) baina gosea pasatzen ari den edo pasatuko duen gero eta jende gehiago dago. Langabezia datuen igoera ikaragarria izaten ari da, eta ez dakigu zenbat etxegabetze egonen diren.
2008. urteko krisia eta eztandak ezagutu genituen, baina ez dakigu nolakoa izanen den honako hau. Noiz eroriko zaigu gainera murrizketen mamua? Zer gertatuko da gurekin? Zer gertatuko da ezagutzen ez ditugun horiekin guztiekin? Zer gertatzen da ondoan nahiko genituzkeenekin? Zer pasatuko zaigu guztioi, gutako bakoitzari?
Baina kolpeak etortzen ari direla segurua da. Eta bat-batean, errealitatea dugula ate joka (maskararekin bada ere): gaur hau, bihar bestea. Duela apenas egun batzuk albisteak jo gintuen, bete-betean. Hasi da itxieren eta kaleratzeen zerrenda amaigabeko lehenengo seinale handia: Siemens-Gamesa, Agoitz. 250 bat langile kalera, fabrika itxi. Eta horrek berarekin dakarren ondorio zakua: bestelako industriak, herrietan izanen duen eragina, langabezia, deslokalizazioa (beste bat)…
Gogora dezagun non dagoen Agoitz eta Pirinio aurreko eskualde horrek azken hamarkadatan zer bizi behar izan duen: Itoizko urtegiaren eraikuntza eta bere ondorio guztiak (porlanezko eskualdea, herrien eraisketa, urtegia garapen ekonomikotzat hartzea…), horrek ekarriko zuen aberastasunaren iruzurra, Agoitz eta inguruko herri eta eskualdeek bizi duten hustea… Deslokalizazio berri bat, herrietan bizitzeko zailtasun handiagoak, eskualdeek bizi duten arriskua. Biharko manifestaziora deitu dute langileek.
Denbora kontua da. Ez diezaiegun utz. Jokoan ez daude lanpostu batzuk bakarrik.
Amets Aranguren Arrieta
Hiltzearena, bale, bai. Baina, eta gero, zer? Hori da, beldurra baino, panikoa ematen didana”, bota du X-k. “Ba, gero ezer ere ez”, pentsatu dut nik; ozenki esan ez, eta nik neuk ere erantzun hori erabat ulertu eta barneratu gab…
Lohizune Amatria
Ez da erraza izan egun horiek gogoratzea, bizi izandakoa ahazten edo, gutxienez, horrekin bizitzen ikasten saiatu ondoren”. Aurpegian, ahotsean ere nabaritzen zitzaion Ainara Gorostiaga iruindarrari hala zela. Hitz egiten ausartu direl…
Naiara Elola
Astelehenean hasiko da normalatasun berria deiturikoa. Abisu berriren bat eman bitartean, ohiko izaten jarraituko du kalean, lanean zein dendetan musukoa jantzita ibiltzeak. Denbora batez, ezin izango diegu familiakoei eta lagunei muxurik…
Lur Albizu Etxetxipia
Noizbehinka ahaztu egiten zait duela hilabete eskas zertan genbiltzan eta zer bizitza geneukan. Memoria azkar desagertzen zaigu gure egunerokotik. Konturatu gabe, bat-batean, beste bizitza bat da etxean itxita utzi gintuena. Beste…
Amets Aranguren Arrieta
Aitortu behar dut pixka bat nekatua nagoela sortzaile terminoarekin edo, terminoarekin baino gehiago, azkenaldian hitz horri eman zaion erabilerarekin. Iruditzen zait artista hitzaren lekua hartu duela, baina are zentzu zabalago bat emanez.
Hasteko eta behin, ez dut ongi ulertzen jende batek bere burua sortzailetzat izatea edo hala azaltzea gainontzekoen aurrean. Nor ez da, bada, sortzaile?
Guztiok ari gara une oro zerbait sortzen, eraldatzen edo birsortzen (sortu, sortu… egia esan, ezer gutxi). Zaila da esaten zerk edo nork esan behar duen zer garen edo zer ez garen, eta, normalean, norberak definitzen du bere burua, norberak aukeratzen du bere etiketa hori, zer den.
Dendaria zara baldin eta denda batean lan egiten baduzu. Baina nork esan dezake “ni sortzailea naiz”? Musikariak, aktoreak, margolariak, idazleak… Baina, eta arkitektoak? Eta sukaldariak? Horiek ere esan dezakete?
Zerk determinatzen du sortzaile izaera hori: atzean dagoen asmoak egiten du, prozesuaren nolakotasunak, emaitzaren kalitateak…? Sortzailea al da zure amatxi neguan egin zizun jertseagatik? Jende gehienaren erantzuna ezezkoa litzatekeelakoan nago.
Lan serioak izan ez daitezkeen ogibideak edota diziplinak biltzeko erabiltzen den hitza dela iruditzen zait. Sortzaile izateak zaku batean sartzen zaitu, eta orduan ez zara gehiago aktore edo idazle, baizik eta sortzaile. Agian egun batean musikaria zara eta hurrengo egunean Twitterren topatzen duzu zure izena, idazleen munduko txapelketa batean, lehian (?).
Edo agian margolaria bazara, baina, zeure burua sortzailetzat duzunez, uste duzu zurea ez den beste diziplina batean aritzea ere zilegi zaizula, baldin eta zure intentzioa zerbait sortzea bada, betiere.
Ba ez lagunok, ez. Ni musikaria banaiz, eta musikaritzat baldin badut nire burua, ez zait iruditzen sortzaileen zaku horretan egote hutsagatik aritu naitekeenik aktore lanetan, esate baterako.
Eta berdin gustatuko litzaidake bertsolaria dena bertsotan ikustea, eta ez flamenkoa kantatzen saiatzen. Kasu honetan iruditzen zait, ausarkeria izateaz gain, diziplina horretan lanean ari den jendearekiko errespetu falta ere badela, baita jarduera horri prestigioa kentzea ere. Eta ez dut ukatzen pasioa denik hemen exijitzea zilegi den gutxieneko hori, baina baita kalitate minimo bat bermatzea ere.
Eta egin dezala bakoitzak nahi duena, noski, baina kontuan izanik sortzaileen zaku horretan ere badirela poltsa desberdinak, eta, agian, batetik bestera salto egiteko, asmoarekin ez dela nahikoa izanen.
Konparaketa kutre bat eginen dut, baina niri honek guztiak gogorarazten dit txikitan Disney Channel-en ikusten nituen serie horietako asko bukatutakoan nola bat-batean aktoreak abeslari bilakatzen ziren. Ez nuen ulertzen eta ulertu gabe jarraitzen dut.
Ez naiz ni izanen jendeari zer den ala zer ez den esanen diona, eta ez naiz ni izanen hori nork determinatu behar duen esanen duena ere. Baina uste dut norberak bere burua izendatzen duen heinean gainontzekoak ere izendatzen ari dela, eta horrek ere, egia esan, ez nau gehiegi konbentzitzen.
Baina bueno, jaten duguna ere bagarela esaten ohi dutenez, ni orain jogurt natural erraldoi bat naiz: ikusiko dugu bihar zer naizen.
Lohizune Amatria
Etorkizuna nolakoa izanen den asmatu nahian gabiltza azken egunetan. Hilabete gutxian goitik behera aldatu da gure egunerokoa; atzera egin eta urte hasierako egoerara itzuli nahiko dute zenbaitek (nahiz eta asko egoera jasangaitzean bi…
