Edurne Elizondo
Musika jartzen hasi zen Josetxo Apezetxea (Erratzu, 1965) Xorroxin irratian. 1992tik ari da esatari lanetan. Onartu du zaila egin zitzaiola hasieran, baina moldatuz joan dela. Harena da, egun, irratiko ahotsik ezagunenetako bat.35 urte ...
Edurne Elizondo
Talde handia du Nafarroako Gizakia Helburu Fundazioak: 40 profesional ari dira lanean; tartean, medikuak, psikologoak, hezitzaileak eta pedagogoak, eta, haiekin, 65 boluntario. Droga mendekotasuna duten helduentzako Aldatu programako zuzendaria da Kristina Illescas (Iruñea, 1975).
25 urte egin dituzue. Zuen lana, oraindik ere, beharrezkoa den seinale?
Bai, arazoak hor jarraitzen du, eta jarraituko du. Aldatzen dira substantziak, aldatzen dira modak edo ohiturak, baina beti daude arazoak.
Moda edo ohitura da kontua?
Droga mendekotasuna gaixotasun bat da. Modak aldatzen direla esaten dudanean, kontsumitzen diren substantziak aldatzen direla esan nahi dut. Hasierako urteetan, heroinak sortzen zuen arazo gehien, eta orain, kokainak. Alkohola ere, noski, ezin dugu ahaztu. Beti dago hor.
Gizarteak onartutako droga da alkohola?
Legezkoa denez, gizarteak ez du drogatzat hartzen. Baina errealitatea da alkoholak arazo oso larriak eragiten dituela. Alkoholarekin gertatzen da, gainera, arazoaz jabetzea zailagoa dela. Gizarteak drogatzat hartzen ez duelako, hain zuzen ere.
Iazko datuen arabera, edaten hasteko adinaren batez bestekoa 14,7 urtekoa da.
Alkohola gizartean sartuta dago, erabat. Egia da gero eta gazteago hasten dela jendea edaten, baina adin guztietan eragiten ditu alkoholak arazoak, eta asko, gainera.
Astebururo edaten duenak izan dezake mendekotasuna?
Ez du zertan. Alkoholak urteak behar ditu mendekotasuna sortzeko. Baina gero eta gazteago hasi, noski, orduan eta aukera gehiago izanen duzu mendekotasun hori garatzeko.
Heroina aipatu duzu. Zuen erabiltzaileen %91k kontsumitzen zuen, hasieran; orain, %8 da kopurua. Kontsumoaren argazkia erabat aldatu dela erakusten du horrek?
Bai, hala da; aldaketa izugarria izan da. Nik uste dut heroinaren kontsumoak eragiten zituen arazo larrien inguruan kontzientzia garatuz joan zela. Hasierako urte haietan, droga horren eragina beldurgarria izan zen. Hildako asko utzi zituen bidean, eta osasun arazo asko eragin zizkion jende askori. Hori ikusita, jendeak kontzientzia hartu zuen. Arazoaren dimentsioaz eta larritasunaz ohartu zen. Kokainarekin, ordea, ez da horrelakorik gertatu. Alderantziz, askok uste dute ez dela hain kaltegarria.
Gaur hori da gehien kontsumitzen den droga?
Alkohola bazter utzita, bai. Anfetaminak ere bai, speed-a batez ere; kalamua ere gero eta gehiago ikusten dugu. Guk artatzen ditugun pertsonetako askok kontsumitzen dute, nahiz eta %12 bakarrik etortzen diren kalamuarekin duten mendekotasunarengatik. Ebaluazioa egin, eta ohartzen gara guregana jotzen duten pertsonen erdiak kontsumitzen duela modu okerrean; gehiegi, alegia.
Heroinak eragindako arazo larriak aipatu dituzu. Testuinguru hartan sortu zen fundazioa?
Bai. Heroinaren arazoa kalean zegoen, eta inork ez zekien zer egiten ahal zen. Familia askok eskatzen zuten laguntza. Gizakia Helburu Fundazioa hasia zen beste hainbat erkidegotan lanean, eta hemen ere martxan jartzea erabaki genuen, behar horri erantzuteko.
Administrazioak ez zion arazoari heltzen?
Ez. Arazo berri bat zen denontzat. Inork ez zekien zer egin edo nola jokatu gertatzen ari zen horren aurrean. Guk ere borondatea eta gogoa jarri genituen; batez ere, hasierako urte haietan. Esperientziarik ez genuen. Baina komunitate terapeutikoa osatu, eta lanean hasi ginen.
25 urte bete dituzue jada. Zer ikasi duzue?
Garaian garaiko errealitatera moldatzen ikasi dugu, garai bakoitzak bere arazoak dituelako. Hasieran inork ez zekien deus. Orain bide bat egin dugu. Garaian garaiko drogei buruz ikasi dugu; trebatu gara, eta tratamenduen arloan ere sortu diren aukerak aztertu ditugu. Aurrera egin du zientziak mendekotasunen esparruan, eta etengabe ari gara egokitzen.
Zuen lan egiteko modua zein da?
Lehen urratsa, beti, etortzen den jendea duen arazoaz jabetzea da.
Familiak bultzatuta etortzen dira, batez ere?
Bai. Lantokiko arduradunek bultzatuta ere bai. Baina, batez ere, familiek egiten dute honat etortzeko lehen urratsa. Arazoaz jabetuta, motibazioa lantzea da bigarren urratsa. Aldaketak beti dira zailak, eta lagundu behar dugu. Ohitura berriak garatzen laguntzen diegu gure erabiltzaileei. Eta argi izan behar dugu ere garrantzitsuena dela ikustea zergatik kontsumitzen duten, ez zenbat.
Hori da giltza?
Bai. Hori landu behar da. Hori da konpondu behar dena.
Eta zergatik kontsumitzen da?
Milaka arrazoi daude. Ez da bakarrik arazoak daudelako: pertsona batek lotsa senti dezake eta alkohola erabili besteekin harremanetan jartzeko; adrenalina askatzea izan daiteke helburua; kontsumoa agertzen da, halaber, tratu txarrak eta gisako arazoak daudenean. Faktore asko daude, ez da bakarra izaten. Eta dena jorratu behar da, arazoari heldu ahal izateko.
Familiak parte hartzen du prozesu horretan?
Bai. Guk hori bilatzen dugu, baina beti ez da posible. Etortzen denak ez badu nahi, erabaki hori errespetatzen dugu, noski. Baina garrantzitsua da. Lan sakona egin behar du familiak ere; aldaketa sakonak ere bai, askotan.
Nerabeak eta helduak artatzen dituzue. Ezberdina da lana bi kasuetan?
Nerabeekin, batez ere, prebentzioa lantzen dugu, Suspertu izeneko programaren bidez.
Zein da mezua, drogarik har ez dezatela, edo arduraz joka dezatela, kontsumitzen badute?
Gure mezua da drogarik ez dezatela hartu. Ikerketek diote alkohola kontrolatzen ahal dela; baina beste substantzien kasuan kontrolatzen ahal dela esaten duen ikerketarik ez dago, ordea. Alkoloharekin, beraz, mendekotasunik ez dagoenean, ondo hartzeko programa dugu.
Zuek ere egiten duzue alkoholaren eta bertze drogen arteko bereizketa, beraz?
Substantzia bakoitzak bere ezaugarriak ditu, eta egia da alkohola kontrolatzen ahal dela. Kokaina, berriz, ez. Lehenago edo beranduago, kalte egiten du beti.
Helduentzat bertze bi programa dituzue, ezta?
Bai. Batetik, komunitate terapeutikoa dugu. Lizarran zentroa dugu. Normalean guregana jotzen dutenek urtebete egiten dute han, hasieran handik atera gabe. Bestalde, Aldatu programa dugu; zentroan gelditu gabe, astean behineko arreta eskaintzen dugu. Kasu guztietan, zulotik atera daitekeela nabarmendu nahi dugu.
Edurne Elizondo
Giza katea eginen dute bihar, Iruñean (17:30ean, kartzela zaharrean), Nafarroak 1986. urteko erreferendumean NATOtik atera nahi zuela bozkatu zuela gogoratzeko. 30 urte pasatu dira erakunde militar horri buruzko galdeketa egin zutenetik. Gogoan ditu Andoni Romeok (Alesbes, 1960) orduko protestak, eta ikasitako lezioak jarri ditu, orain, mahai gainean.
Zer oroitzapen duzu duela 30 urteko erreferendumari buruz?
Ekologismoaren eta nuklearren aurkako mugimendutik ailegatu nintzen ni antimilitarismora, eta haren eskutik parte hartu nuen NATOren aurkako kanpainan. Oroitzen naiz hamaika protesta egin genituela, hamaika parodia. Gauzak aldatzeko asmoz aritu ginen kalean lanean, eta posible zela uste genuen. Ez genuen lortu, ordea.
Nafarroan ezetzak irabazi zuen.
Bai. Nafarroan helburua bete genuen. Baina erabakia ez zegoen hemen.
Bardean tiro eremua egoteak izan zuen eragina ezezko horretan?
Nik uste dut baietz. Bardeako tiro eremuarekin NATO etxean dugu. Iaz, adibidez, ariketa militarrak egin zituen NATOk Bardean. Tiro eremuari buruz galdeketarik ez da inoiz egin. 2001. urtean, kontratua berritu behar zutenean, Bardea Desarmatua 2001 izeneko taldea sortu genuen, eta bi inkesta egin genituen. Haien arabera, jendea ez zen tiro eremuarekin ados. 2001eko kanpaina hari esker, ia lortu genuen tiro eremuaren kontratua ez berritzea. Hainbat udalek erabakitako botoa aldatu zuten, ordea; zenbait herritan, halaber, udalak bozkatu beharrean, alkateak eman zuen botoa. PSN izan zen giltza; alderdi hori bere jarrera aldatuz joan da. Orain beste gehiengo bat izan dezakegu, halere. Eta hori garrantzitsua da.
Egin beharko litzateke galdeketa tiro eremuari buruz?
Nik uste dut baietz, egin beharreko gauza dela, eta uste dut irabaziko genukeela, gainera. Gehiengoak ezezkoa emanen liokeela tiro eremuari.
NATOri buruzkoa orain berriz eginen balitz ezezkoak irabaziko luke berriz, zure ustez?
Zaila da erratea. Nik uste dut emaitza oso parekatua izanen litzatekeela. Uste dut, halere, antimilitarismoaren aldeko lana zailagoa dela, gaur egun.
Intsumisioaren aldeko mugimenduak sekulako indarra izan zuen Nafarroan. Antimilitarista izan zen derrigorrezko zerbitzu militarraren aurkako kanpaina hura. Hustuz joan da mugimendua?
Egia da behera egin duela, eta, gaur egun, gutxiago gara. Baina mugimendu antimilitaristak eta intsumisioaren aldeko kanpainak lortu zutenak arrasto bat utzi dute. Eta sumatzen da arrasto hori oraingo hainbat talderen diskurtsoetan. M-15 mugimenduan sumatu da, adibidez. Hemen, akaso, ez hainbeste, baina Madrilen eta beste hainbat tokitan bai.
Erakunde militarra izan arren, NATOk bakearen aldekotzat saltzen du bere burua.
NATOren argudioa beti da bera, esku hartzen duen toki guztietan: bakea ezartzeko asmoz aritzen dela. Orain errefuxiatuen auzian esku hartuko du. Ez ditugu gure herrietan hartzen errefuxiatuak, eta NATO bidaltzen dugu. Ikaragarria da. Ez dakit jendeak mezu hori sinesten duen edo ez, baina iruditzen zait herritarrek uste dutela zaila dela gauzak aldatzea. Behin NATOn sartuta, oso zaila izanen dela ateratzea. Horregatik, erakunde horrek dituen egoitzetan egiten zituzten protestek behera egin dute. Nafarroan ere bai.
Urtero badira protestak Bardeako tiro eremuaren aurka, halere.
Bai, eta hori garrantzitsua da, kontrako jarrera hori dagoelako oinarrian. Ez da galdu. Gure erronka da auzia berriz ere agenda politikoan jartzea. 2018. urtean kontratua berrikusiko dute; aukera bat dugu hor lantzeko. Erriberan bi talde daude tiro eremuaren aurka lanean; ez dago sintonia handirik haien artean; gure lana izan daiteke bitartekari izatea, denen lana elkarren osagarri bilakatzeko.
PSNren jarrera aipatu duzu tiro eremuari buruz. NATOri buruzko erreferendumean ere esanguratsua izan zen sozialistek erakutsitako jarrera aldaketa. Zer deritzozu haien jokabideari?
Nik uste dut sozialistek pentsatu zutela NATOtik ateratzeko urratsa eginez gero haien gobernua oso erradikaltzat joko zutela. Azkenean, egoerak irentsi egin zituen. Eta ez zen bakarrik NATOren afera izan. Intsumisioaren garaian, adibidez, sozialistek jendea bidali zuten kartzelara soldaduska ez egiteagatik.
NATOren barruan jarraitzeak zer ekartzen du, gaur egun?
Ekartzen du estatuaren gastu militarra erakunde horren helburuetara egokitzea. Eta ez da gutxi. Azken urteotako testuinguruan, krisia piztu aurretik egindako inbertsioek eragindako zorra ordaindu gabe dagoela nabarmendu behar dugu. Hainbat ministrok onartu dute, gainera, inbertsio horietako zenbait alferrik egin dituztela.
Espainiak 1986ko erreferendumean ezarritako baldintzak ez ditu bete, gainera.
Egitura militarrean sartu zen, adibidez. Siriatik, Afganistandik edo Iraketik jendeak ihes egiten du gerra bat izan delako. Espainiak eta NATOk gatazka horiek lagundu dituzte. Udaberri Arabiarra gertatu zenean, herritarrak modu baketsuan altxatu zirenean, deigarria da hemengo agintariek ez zutela deus egin laguntzeko. Baina protesta horiek gatazka armatu bilakatzen direnean, orduan erabakitzen dute parte hartzea. Libia eta Siria dauden bezala daude orain, eta Mendebaldearen esku hartzeak hiru buruko munstroa sortu du.
Etekina lortzea da kontua?
Bai, etekin ekonomikoa dago, bai eta herri horietako natur baliabideekin lotutakoa ere. Baina bada gehiago; bada asmo bat toki estrategiko horietan kokatzeko. Toki horietan eragin ahal izateko.
Testuinguru horretan, zer ekartzen ahal die urteurrenak erreferenduma ezagutu ez zutenei?
Duela 30 urte jendeak bere iritzia emateko eskubidea izan zuen. Behin bakarrik izan dugu eskubide hori, eta inportantea da gogoratzea, behintzat. Beste lezio bat eman zigun erreferendumak: gobernua eta hedabideak baiezkoaren alde ziren, eta, halere, tarte txiki batek eman zien garaipena. Beste mundu bat posible dela erakusten digu horrek. Nazioarteko harremanei eta armaden rolari buruzko hausnarketa behar da. NATOtik kanpo egoteko formulak badira. Finean, NATO zertarako dago? Mendebaldeko gizartearen hegemonia militarra ezartzeko mundu osoan. Baina bilatu behar ditugu bertzelako harremanak, parekotasuna oinarri izanen dutenak. Ez arlo militarrean bakarrik. NATO eta TTIP txanpon beraren bi aldeak dira; akordio horrek Mendebaldearen hegemonia ekonomikoa ezarri nahi baitu. Beste bideak landu behar ditugu.
Asier Garcia Uribarri
Etxe kaleratzeak. Egunero gertatzen dira, askotan inor gutxi konturatzen bada ere. Errealitate hori mahai gainean jartzeko, Desahuciando el miedo dokumentala (Beldurra etxetik botatzen) egin du Txus San Vicentek (Lezaun, 1984), Iruñeko Hipotekak Kalte Eginikoen Plataformaren laguntzarekin. Haren lehen dokumentala da. Atzo aurkeztu zuten Nafarroako Filmotekan, eta hurrengo hilabeteetan herriz herri proiektatuko dute.
Nola sortu zen dokumentala egiteko ideia?
Plataformetako kideekin nuen harremanagatik, konturatu nintzen etxe kaleratzeek hedabideetan jada lekurik ez bazuten ere bere hartan jarraitzen zutela. Egoera horrek sortutako ezinegonak zerbait egitera bultzatu ninduen, eta horrela piztu zen dokumentalaren ideia.
Zergatik uste duzu etxe kaleratzeek lekua galdu dutela hedabideetan?
Nire ustez, plataformetara jotzen duen jendeak, gaur egun, lortzen du etxe kaleratzeak gelditu edo, gutxienez, baldintzak hobetzea. Duela lau edo bost urte, jende hori zen hedabideetan agertzen zena, bankuek ez zutelako inolako negoziaziorik onartzen. Hala ere, orduan bezala, gaur egun ere badago jende asko ez duena plataformetara jotzen. Kasu horiek erabat ikusezinak dira, eta egunero gertatzen dira.
Zer aurkituko dugu dokumentalean?
Hipotekaren ordainketari aurre egin ezin izan dioten sei iruindarren esperientziak kontatzen ditu dokumentalak. Gertakizunak urte ezberdinetakoak dira, horregatik egoerari aurre egiteko moduak ezberdinak izan dira kasuz kasu. Hori da dokumentalaren hari nagusia.
Hala ere, etxe kaleratzeen errealitate osoa bildu nahian, beste bi istorio ere kontatu ditugu. Alde batetik, gizarte alokairua ordaindu ezin izan zuen pertsona batena, eta, beste aldetik, haren etxea zuzenean eman zuen beste batena. Azken hori ohikoena da. Jende asko dago, plataformetara jo gabe, euren etxeko giltza ematen duena. Bi istorio horiek gainetik landu baditugu ere, sartu beharrekoak zirela uste genuen.
Zergatik uste duzu garrantzitsua dela dokumental hau?
Etxe kaleratzeen arazoa ikusarazi nahi dugu, pixka bat ahaztua baitago. Baina, horrez gain, etxea galtzeko arriskuan daudenei mezu bat bidali nahi diegu: "Etxeko giltzak eman aurretik, jakin ezazue eskubideak dituzuela eta horiek defendatzeko talde baten laguntza izango duzuela". Ikaragarria da plataformek egiten duten lana. Ni txundituta geratu naiz. Bankuekin dituzten borrokez harago, egundokoa da eskaintzen duten laguntza psikologikoa.
Nolakoa izan da prozesua?
Urtebeteko lana izan da. Esan bezala, harremana nuen plataformetako kideekin, eta ideia hau proposatu nien. Haiei ondo iruditu zitzaien, eta hasi nintzen jendearekin hitz egiten. Plataformaren lana barrutik ezagutu, eta kasu adierazgarrienen bila jo nuen. Denbora gutxian, material asko bildu nuen. Hurrengo pausoa gidoia zehaztea izan zen. Erronka handia izan da: etxe kaleratzeen errealitatea azaltzea gaia ezagutzen ez duen jendeari.
Dokumentaleko istorioak azken urtean gertatutakoak dira?
Ez, aurrekoak dira. Batzuk dokumentalarekin hasterakoan bukatuak ziren, baina beste batzuk oraindik konpondu gabe daude. Oso prozesu luzeak izan ohi dira.
Bildutako istorioen artean, baten bat nabarmenduko zenuke?
Badago kasu bat, nire ustez, laburbiltzen duena bankuek gai honekin izan duten jarrera. Pertsona batek 2005ean etxea erosi zuen, 200.000 euroren truke. Baina, 2008an, hura galdu zuen. Garai hartan ez zegoen Hipotekak Kalte Eginikoen Plataformarik. Ordurako 100.000 euro ordainduak zituen. Arazoari aurre egiteko, bankuak kreditu berriak eskaini zizkion, eta, horrela, 250.000 euroko hipoteka berri bat izatera pasatu zen. Urteekin, jarduteko modu horiek legez kanpokotzat jo dituzte auzitegiek. Arazoa da bankuak haren etxearen prezioa 225.000 euroan finkatu zuela. Beraz, etxea emanda ere, 25.000 euroko zorrarekin gelditu zen. Bankuak bazekien zor hori kobratzeko arazoak izango zituela, zorduna oso egoera prekarioan baitzegoen. Beraz, bankuak zorra putre funts bati saldu zion.
Zer dira putre funtsak?
Erakunde ilunak dira. Zorrak erosten dituzte, euren balioaren azpitik, gero zordunari ahal bezainbeste diru ateratzeko. Ez dute bulegorik, eta oso zaila da eurekin negoziatzea edo protesta egitea. Zordunaren gainean presio handia eragiten dute. Putre funtsek mafiaren antzeko teknikak darabiltzate.
Konpondu da kasu hori?
Ez zioten gizarte alokairurik eman nahi. Beraz, 2013an La Caixaren pisu bat okupatu zuen Iruñean, eta, kasualitatez, hurrengo egunean La Caixak gizarte alokairuko pisua eskaini zion.
Landu dituzuen kasuek ezaugarri komunak dituzte?
Bai. Kasu gehienetan, langabeziarekin hasten da guztia. Pertsona bat lanik gabe gelditzen da, eta ezin dio aurre egin pisuko letrari. Orduan, norbera, plataformetara jo gabe, bankuarekin negoziatzen saiatzen da. Baina bankuak ez du atzera egiten. Hortik aurrera, norberaren erabakia da: plataformekin harremanetan jarri eta borrokatu, edo etxea eman. Ez da batere erabaki erraza.
Zaila izan da jendea aurkitzea kamera aurrean hitz egiteko?
Zorte handia izan dut topatu dudan jendearekin. Eurekin harreman pertsonalak garatu ditut. Euren kasuak ezagutu ahala, komentatu nien ea grabatzea inporta zitzaien. Batzuek baietz esan zidaten, eta horiek dira dokumentalean daudenak. Baina badira beste batzuk ez dutenak agertu nahi izan, gai honek estigma handia sortzen baitu oraindik hainbat arrazoirengatik. Hala nola lotsa, porrot sentimendua eta norbera ahal zuena baino hobe bizi izanaren mezuak. Pertsona askorentzat ahalegin handia izan da plataformetara jotzea, zer esanik ez kamera baten aurrean euren bizipenak kontatzea. Zenbait iruindarrek Logroñoko (Espainia) plataformetara jo dute laguntza bila.
Ez da erraza kamera aurrean barrenak hustea.
Ez, inondik inora. Dokumentalean agertzen den jendeak konfiantza osoa jarri du nigan, eta hori erantzukizun handia izan da niretzat. Esaten zidaten: "Hasiko gara grabatzen, eta ikusiko dugu aurrera egiten dugun edo ez". Horrek hunkitu nau, eta, tarteka, baita gainezka egin ere. Ziur nago kamera aurrean kontatu dizkidatenak euren inguru hurbileko jende askok ez dituztela jakingo. Asko baloratu dut hori.
Edurne Elizondo
Hitzetan eta keinuetan sumatzen zaio Ione Arbillari (Iruñea, 1990) bokazioak eraman zuela Biologiako ikasketetara. Mexikon eman ditu azken hilabeteak, Chiapasen, tximino orrolariei so. Animalia babestua da, bertzeak bertze, trafikoari aurre egiteko. Emozioz kontatu du hasieran urruti gelditzen zirela oihanean, baina, denborak aurrera egin ahala, konfiantza hartu, eta hurbiltzen hasi zitzaizkiola. Ama batek kume jaio berria erakutsi zion uneak erabat hunkitu zuela nabarmendu du.
Primateengatik erabaki zenuen biologia ikastea?
Animaliengatik, oro har. Txikitatik maite izan ditut. Baina ez bereziki primateak. Orain ere, ez dut argi primateen esparrura mugatu nahi dudanik. Lan arloa zabaltzeko prest naiz.
Masterra, hala ere, primateen inguruan egin duzu.
Leioan hasi nintzen ikasten, baina gero Italiara joan nintzen, Erasmus programaren bidez, zoologia jorratzeko aukera gehiago zegoelako han. Azken ikasturtea, berriz, Madrilen egin nuen. Ikasketak amaituta, masterra egitea erabaki nuen. Primateen ingurukoaren berri jaso, eta interesgarria izan zitekeela pentsatu nuen.
Masterrak eraman zintuen tximino orrolariengana?
Bai. Bigarren urtean praktikak egin behar genituen. Lehen aldia izan da oihanean aritu naizela lanean; horregatik erabaki nuen Mexikora joatea, hizkuntzarena, behintzat, muga izan ez zedin. Banekien ez zela lan erraza izanen, eta ez nion bestelako zailtasunik erantsi nahi.
Zer zenekien tximino orrolariari buruz, eta zer ikasi duzu?
Masterrean ikasitakoa nekien. Batez ere, izenak argi uzten duen moduan, tximino hau ezaguna dela orro egiten duelako. Eta asko, gainera! Joan baino lehen esan zidaten ere animalia nagia zela. Eta horrek harritu ninduen. Han ikasi nuen dietarengatik direla hain nagi!
Zer jaten dute?
Hostoak, batez ere. Tarteka fruituak eta loreak ere bai. Garrantzitsua da hori, haziak barreiatzen dituztelako. Baina nagusiki hostoak jaten dituzte. Hostoen digestioa astuna da, eta energia gutxi ematen dutenez, asko jan behar dituzte. Digestio astun horren ondorioz siesta luzeak egin behar izaten dituzte, atseden hartu denbora luzez.
Haiek lo, eta zu haiei so?
Bai. Hamaika ordu ematen genituen haiei so. Eta lotan zirenean, gu azpian, haiei begira, eltxoek inguratuta. Ikaragarria zen. Abuztuan ailegatu nintzen, gainera. Beroa, eltxoak...
Nolakoa zen zure egunerokoa?
Hilero, gutxienez, hamar egunez ibili behar genuen oihanean. Ez zen beti erraza izaten tximinoen atzetik ibiltzea. Eguraldi txarrarekin, adibidez, behe lainoak hartzen zuen oihana, eta ez genuen deus ikusten.
Bertzela, erraza zen tximinoak aurkitzea?
Berez ez da zaila, egunsentian orro egiten dutelako. Gu sei tximinok osatutako taldea aztertzen aritu ginen, eta haiek ez zuten hori egiten, gizakiak eraldatutako eremu batean bizi zirelako. Errepidea bazen ondoan, bai eta nekazaritzarako erabiltzen zituzten lur sailak ere.
Entzun gabe, zaila zen tximinoak aurkitzea?
Hasieran, bai, zaila egin zitzaidan. Uste nuen ez nuela lana egiteko balio izanen. Baina gero ohitu nintzen. Entzumenaren bidez gai nintzen urtxintxak eta tximinoak bereizteko. Zazpi ordu egoten ginen, gutxienez, tximinoei so.
Zergatik egiten dute orro?
Lurraldea markatzeko. Azalpenak badu lotura energia gastuarekin. Orro eginez elkarri esaten diote zein den bakoitzaren lurraldea, eta, horrela, gatazka saihesten dute. Emeak erakartzeko ere egiten omen dute orro arrek. Antza, arrak gero eta orro handiagoa egin, orduan eta txikiagoak ditu barrabilak.
Taldeka bizi dira?
Guk aztertutakoak, bai. Normalena da ar nagusi bat izatea, beste arren batekin, eta, gero, hainbat eme. Halere, genero bereko sei espezie daude, eta ezberdinak dira. Hainbat monogamoak dira, adibidez.
Chiapasen, eremu zapatista batean egon zara. Nolakoa izan da esperientzia?
Agua Azul izeneko komunitatean bizi ginen gu. Herri zapatista asko zeuden inguruan. Autogestionatzen diren herriak dira, eta nahi duten gauza bakarra da bakean uztea. Tarteka errepideak blokeatzen zituzten, protesta moduan. Ekintza eraginkorra zen, hiri turistikoak zeudelako inguruan.
Nolakoa zen Agua Azul?
Indigenen komunitatea da, eta oso toki turistikoa; hor dute diru iturri nagusietako bat. Oinarrizko zerbitzuak baino ez daude. Guk lo egiten genuen CONANPek han zuen egoitzan. Babestutako Natur Eremuen Batzorde Nazionala da hori. Txorrotako ura, adibidez, ibaiko ura zen. Dutxa hartzen zenuenean, tarteka, hostoak ateratzen ziren txorrotatik. Bizimodua sinplea zen, baina lasaia. Sakelakoarentzako estaldurarik ez zegoen, adibidez, eta nik eskertu egin dut hori. Teknologia, tarte batez, bazter utzi ahal izatea mesedegarria izan da. Harritu ninduen hango indigenek iPhone telefonoak izatea.
Zapatistekin arazorik izan duzue?
Lana amaitzeko egun gutxi falta zirela etorri ziren gure etxera esatera zapatistek ez zutela haien oihanean egotea nahi. Guk lan egiten genuen eremua pribatua zen. Jabeak behiak zituen han, baina Mexikoko Gobernuak dirua eman zion, oihana bere hartan uztearen truke. Gero jakin genuen ez zela zapatisten kontua, eremu hori zaintzen zuen pertsonarena baizik. Bukatu genuen lana, baina kostata, eta CONANP elkartearen bitartekaritzari esker.
Oihanean lehen aldiz aritu zara. Nolakoa izan da esperientzia?
Zoragarria. Han sartu, eta hamaika animaliak inguratuak ginen. Guztiekin liluratzen nintzen ni. Tximinoekin ere, hasieran urruti gelditzen ziren, baina, denborak aurrera egin ahala, ohitu ziren gu han ikustera, eta hurbilduz joan ziren, ia parean gelditu arte. Gure taldeko emeetako batek kume bat izan zuen gu han ginela, eta erakustera etorri zitzaigun. Oso hunkigarria izan zen une hura. Tximinoak lehen aldiz ikustea eta entzutea ere oso hunkigarria izan zen.
Ez duzu esperientzia txarrik izan oihanean?
Bai, asko! Larriena, erleekin. Tximinoek jateko erabiltzen zituzten zuhaitzak markatzen genituen. Horretan ari nintzela, behin, erlauntz bati kolpea eman nion, eta erleak atzetik etorri zitzaizkidan. Zizta egin zidaten. Beldurra pasatu nuen.
Kontent itzuli zara?
Esperientzia oso polita izan da. Asko ikasi dut, eta konturatu naiz gurekin antz handia dutela tximinoek. Ama eta kumea elkarri eskutik helduta ikusi genituen behin. Gu bezala. Haiei begira, pertsonak ikusten nituen zenbaitetan. Gu ere primateak baikara.
Asier Garcia Uribarri
"Naturari bizkar emanda bizi gara". Argi du Patxi Uriz fotokazetariak (Gares, 1964) zein mezu zabaldu nahi duen. Munduan gora eta behera ibiltzen da Uriz lanean, bidaia erreportajeak egiten. Baina bidaiarik garrantzitsuena norbera...
Ander Perez
"Normaltasun osoz" hartzen du Cristina Altunak (Ultzama, 1984) UPNri legealdian egokitu zaion tokia. Gobernu aldaketa "ariketa demokratikoa" izan dela dio, eta, are, UPNrentzat "aukera" ere izan daitekeela uste du; "gauza batzuk hobetzeko" ...
Ander Perez
Politika "hesitik" ikusten zuen, baina lehen lerroan parte hartzen du orain Maria Solanak (Iruñea, 1975). Joan den maiatzeko hauteskundeetatik parlamentari da, Geroa Bairen eskutik. Aldaketak sei hilabete egin dituela, "pentsatzeko denbora" eskatu du. Gobernua oposizioaren erritmora doala uste baitu: "Orain arte, besteek bultzatzen dutenari erantzuten ibili gara".
Komunikazioaren alorretik politikako lehen lerrora egin duzu salto. Alde handirik al dago?
Kazetaritzatik —hainbat komunikabideetan nenbilen lanean— komunikazio politikorako urratsa egin nuenean nabaritu nuen aldea. Nafarroa Bain sartu nintzen 2007an, prentsa arduradun gisa. Politika beste aldetik ikusten hasi nintzen, komunikazio kabinetetik. Hor eman ditut orduz geroztiko urteak, NaBain hasieran eta EAJn gero, baina beti NaBai edo Geroa Bairen barruan, koalizioari begira. Politikarekin harremanetan nengoen, baina hesitik. Erraza da zinegotzi edo parlamentari bati esatea "hau edo beste hau esan behar duzu", baina beste gauza bat da ardura lehen pertsonan hartu eta aurpegia ematea.
Zer irizten diozu gobernuaren sei hilabeteko jardunari?
Nire kezkarik handienetakoa da ez dugula denborarik izan hausnarketa hori behintzat egiteko. Pentsatzeko denbora behar dugu, bestela repentistak bihurtzen baikara. Bertsolariarena eginez goaz, eta ongi kokatuta egonda eta gakoak izanda ongi atera daiteke, baina zenbaitetan, maiz, poto egiten dugu. Garrantzitsuena da hausnarketarako denbora hartzea, parlamentuan bezalaxe gobernuan ere. Gainera, uste dut gehiegi markatu digutela martxa gainontzekoek. Gelditu behar dugu, arnasa hartu, eta gure egutegia eta egitasmo plana zein den ikusi. Eduki, badugu. Badut sentipena orain arte gainontzekoek bultzatu dutenari erantzuten ibili garela. Oposizioa bere bide orriari jarraitzen ari zaio, eta, agian, gu baino gehiago ari dira asmatzen. Baina erasotzea beti da errazago.
Irmotasun faltaren sentipena adierazi du zenbaitetan gobernuak. Eta sarri erabakien teknikotasunean babestu da erabakiak hartzeko. Beldurra zaio erabaki politikoak hartzeari?
Beldurra bainoago, konpromiso bat da: ez dadila gailendu inoren nahi politikoa besteen gainetik. Gobernua sustengatzen duten lau indarrez ari naiz. Horrek zailtzen du lana; kontseilariek edo presidenteak alde bakarreko erabakiak hartuko balituzte, eraginkorragoa litzateke dena, baina baita erasokorragoa ere.
Baina akordio programatikoan datozenak erabaki politikoak dira, eta adostuak. Beraz, haien aplikazioan ez luke arazorik egon beharko.
Nik ongi ikusten dut fundamentuzko argudioak gehitzea, nahiz eta akordio politikoan agertzen dena erabaki ideologikoa izan. Beti kritikatu izan dugu UPNk urteetan erabaki politikoak hartu dituela bestelako sostengurik gabe. Erabaki politikoak hartuko ditugula? Jakina. Politikariak gara, eta lan politikoa da gurea. Berezkoa da. Hortik aparte, egin daitezela gauzak behar bezala.
Aldaketa "lasaia" eskatu du Geroa Baik askotan. Aldaketa sakonaren antonimoa al da hori?
Gure aburuz, sinonimoa da. Geroa Baik beti defendatu du hori. Oso garrantzitsua zen hori ulertaraztea: ez garela egun batetik bestera iraultza egiteko etorri, dena hankaz gora jartzera gero buelta emateko. Hori transmititu nahi genuen. Argi baikeneukan aldaketa egin behar zela, baina zailtasunak egongo zirela: aldebakartasunez ez jarduteak ekarriko zuen aldaketak lasaia behar zuela izan. Lasaia, iraunkorra izateko. Eta, aldi berean, benetakoa. Alegia, sakona, zeren sakona ez den aldaketa ez baita benetakoa.
EAJk inoizko protagonismo politikorik handienetarikoa du Nafarroan, Geroa Bairen bitartez. Positiboa izan al da formula?
EAJk apustu erabatekoa egin zuen Nafarroa Bai sortzeko. Eragile nagusietakoa izan zen, lehenengoetarikoa, beste batzuk atzetik etorri baitziren. Hasieratik argi zuten ezinbestekoa zela. Baina ez EAJren iraupen edo kideen onurarako, baizik eta Nafarroan, inoiz aldaketa izango bazen, ezinbestekoa zelako indar aurrerakoi, abertzale eta ezkertiarrok batzea. Hori izan da NaBairen funtsa, eta baita Geroa Bairen funtsa ere. EAJk ez du apustu hori egin bere kuotak bermatu eta bere botere politikoa indartzeko, baizik eta zentzua izan zezan bere izaerak berak.
Geroa Baik bokaziorik al du alderdi hegemonikoa izateko?
Bai, horrekin konbentzitua nago. Nafarroa Bai erabat hautsi zenean, batzuk argi genuen gisa eta filosofia horretako proiektu batekin jarraitu behar genuela, eta oso baldintza xumeetan abiatu genuen Geroa Bai. Askok esan ziguten: "Zertarako? Hutsaren hurrengoa zarete, ez du zentzurik...". Gu konbentzituta geunden, uste baikenuen alderdien artean haustura izan arren ordezkatzen genuen gizartearen arlo horretan ez zegoela hausturarik. Jarraitzen zuen espazio horrek, eta mantentzen da oraindik ere. Gure nahia litzateke espektro hori zabaldu eta gehiengoa bilakatzea. Betiere ulertuta oso espektro askotarikoa eta kritikoa dela. Mantentzen den bitartean, zentzua izango du Geroa Baik.
Noraino iritsi nahiko zenuke gainerako euskal lurraldeekiko harremanean?
Ahal den guztiraino, harremanez ari bagara. Beste kontu bat da estatusean.
Eta estatusean?
Ez da nire lehentasunetako bat, ez aurten eta, segur aski, ez legealdi osoan. Uste dut Nafarroan jarri behar dugula arreta; nahikoa lan dugu geure buruaz arduratu eta geure burua errealitate politiko berri honetan kokatzeko. Gero gerokoak. Baina horrek ez du oztopo izan behar harremanak izan eta sustatzeko, ahal den denetan eta maila guztietan. Hemengo agintariek bizkarra eman diete luzaroan gainontzeko herrialdeei, nahita, eta horretan denok galdu dugu.
Zer nahiko zenuke lortu lau urte hauetan?
Denbora behar dugu, eta denborak emango digu arrazoia. Seguru nago lana aurreikusi bezala egiten badugu denborak arrazoia emango digula. Momentu itsusienean gaude orain, adibidez, zerga erreformaren gaian. Diru sarrerak handituko diren edo denon onura ekarriko duen ikusteko, denbora behar da. Baina geure buruari fidel bagatzaizkio, ziur naiz lau urte barru gauzak askoz hobeto egongo direla. Eta horrela ez bada, akabo, baina izango da ongi aritu ez garen seinale. Geroa Bairen leloa Guztion Nafarroa da. Guztiona: pertsonena, ez alderdiena, ez botereena, ez enpresena, ez eragile sozialena eta ez sindikatuena. Guztiona. Horri jarraikiz, aukera asko izango ditugu asmatzeko.
"Arantza handia" du Dabid Anautek (Burlata, 1968). Euskararen Lege berri bat osatzeko erronkarekin sartu zen Nafarroako Parlamentuan, EH Bilduren eskutik, euskara teknikari ofizioa tarte batez alde batera utziz. Gobernua sostengatzen duten lau alderdiek, ordea, ez dute alorrean adostasunik lortu. Horregatik, eztabaidan "gizartearen ahotsa" behar dela uste du. Ez bakarrik gai horretan, orokorrean baizik. Izan ere, dioenez, gizarteak bermatuko du aldaketaren sakontasuna, "mugitzen segitzen badu".
Zergatik erabaki zenuen politikarako jauzia egitea?
Tira, politikagintzan banenbilen, herrigintzan, politika oso modu zabalean ulertuta. Oraingoan, aldaketa momentu interesgarri bat zetorren, eta horrek konpromiso bat behar zuen, konpromiso orokorra, kolektiboa. Niri aukera etorri zitzaidan beste fronte honetan aritzeko. Herriaren etorkizunarekin konpromiso bat da, orain forma hau hartu duena. Lehendik neukan konpromiso bera da, baina, kasu honetan, beste jokaleku batean.
Alde handia al dago kaletik instituziora?
Nire ikuspegitik, denak dira borroka beraren jokaleku edo fronte ezberdinak. Baina egia da eguneroko lanean, herrigintzan, gizarte eragileetan edo udal mailan aritzetik halako instituzio batera etortzean badela aldea, formetan eta prozeduretan. Beste toki batzuetan ez bezala, hemen egunero zaude zuk bezala pentsatzen dutenekin, baina baita zuk bezala pentsatzen ez dutenekin ere, eztabaidan. Bestalde, bada presio mediatikoa ere: oso jarduera publikoa da, kanpora begirakoa.
Badirudi apaldu dela azken lau urteetan izandako mobilizazio soziala. Zeren seinale da hori?
Bai, uste dut neurri batean gertatu dela, eta neurri batean ere logikoa izan daiteke. Hemen oso mugimendu handia egon da, aldaketa bat bultzatu duena, eta aldaketa hori instituzionalki etorri da. Horrek, beharbada, itxaropen batzuk sortu ditu, jendea jarri du instituzioei begira, ea zer datorren. Ulertu da lanaren zati bat egina balego bezala. Hori arriskutsua da, aldaketak, izatekotan, politikoa, instituzionala, soziala, eta maila guztietakoa behar duelako izan. Hori bermatuko da gizarteak mugitzen segitzen baldin badu. Baina hemen denak ari gara ikasten egoera politiko berri hau ulertzen, eta, beharbada, ikasi beharko dugu zein den bakoitzari dagokion papera. Uste dut gogoeta hori denok daukagula egiteko: bai UPNk berak —agintean egotetik oposiziora pasatu da, eta ikasi behar du zein den bere posizio berria—, bai oposizioan zeuden eta orain gobernuan daudenek, gobernua sostengatzen gaudenok, baita gizarteak berak ere. Denok dugu asko ikasteko.
Egoera berri horretan, zein toki izan behar luke EH Bilduk?
Gure buruari jarri diogun erronka da aldaketa sakona izango dela bermatzea, norabide egokian joango dela eta behar besteko sakontasuna izango duela. Gure kezka eta helburua hori da. Horrek kudeaketa bat eskatzen du. Orain, egoerak posizio jakin batean jarri gaitu: ez gaude gobernuan, baina gobernua sostengatzen dugu, eta horrek eskatzen digu erantzukizunez jokatzea; baina, aldi berean, zorroztasunez ere bai. Hor akordio batzuk daude, eta horiek aurrera eramango direla bermatzea da gure ardura. Baina guk badugu aukera eta eskubidea gure ideia eta proposamen propioak zeintzuk diren azaltzeko, jakina.
Baina nahiko luke EH Bilduk aldaketa urrunago joatea?
Bai, lau indarren arteko tentsio horretan, eta negoziaketetan bertan, planteatu genuen zenbait gaietan aurrerago joan behar zela. Indar korrelazioak eman duena eman du, eta gutxienez adostutakoa aurrera atera behar da. Hortik aurrera, gizartearen presioak ekarri dezake adostutakoa baino urrutiago joatea.
Euskararen Lege berri bat osatzea zen legealdirako erronka. Zurea, eta EH Bildurena. Horretan ez da akordiorik izan, ordea. Kezkatzen al zaitu?
Bai, kezkatzen nau, eta niretzat arantza handia da, zalantzarik gabe. Guk segitzen dugu esaten ezinbestean behar dela lege berri bat, lurralde osoan ofizialtasuna ezarri eta zonifikazioa ezabatuko duena. Gure posizioan ez dago aldaketarik, segitzen dugu esaten lehen esaten genuena. Ez dugu lortu hori adostea, eta nik nahiko nuke gizartearen ahotsak ere parte har dezan eztabaida horretan: herritar askoren aldarrikapena da, eta tartean dira hizkuntza eskubideak ere, eta ez dut uste horiek ukatzeko argudio handirik egon litekeenik. Hau ez da itxita dagoen eztabaida, itzuli beharko da, eta helburu horretan ez dugu etsiko. Itxaropena daukat, eta nire esperantza da legealdi honetan Euskararen Lege berri bat izatea.
Euskalgintza kexu agertu da, gobernuak behar besteko urratsik egin ez duelakoan. Zu euskalgintzaren parte zara, baina gobernua sostengatzen duzu. Nola hartzen duzu hori?
Euskalgintzaren ikuspegia eta kritikak ulergarriak dira, bistakoa delako aurrekontu hauek ez direla euskarak behar dituenak. Beste kontu bat da akordio politiko honetan noraino iristeko modua izan dugun. Hemen norabidea da aldatzen hasi dena, baina norabide horretan askoz aurrerago ere joan behar da. Euskalgintzak, eta gizarte osoak, oro har, badu egiteko bat: gobernua zorrotz hartzea kritiketan. Hori egitea onargarria eta logikoa da, eta kontuan hartzekoa. Aldaketa etxe honetan egin beharko da [parlamentuan], baina kanpotik ere bultzatu behar da; askotan kritika eginez, eta beste batzuetan politika batzuk lagunduz. Denei bezala, bere egitekoa definitzea dagokio ere euskalgintzari. Guk oso kontuan hartzen ditugu euskalgintzaren ekarpenak, normalean bat gatozelako.
Oposizioak, aldi berean, euskararekin lotutako gaiak erabili ditu gobernua kritikatzeko.
Oposizioak bandera nagusi batzuk hartu ditu, eta horietako batzuk hezkuntza eta hizkuntzarekin lotura dutenak dira. Argi daukat euskararen normalizazioan pausoak eman ahala suak piztuko dituztela. Estrategia bat da, gobernua eta lau alderdiak desgastatzeko, batetik, eta baita lurraldea markatzeko ere. Esateko: "zuek hemendik ezin zarete pasatu, eta pasatzen baldin bazarete, sua". Horrek duen arriskua da urratsak eman behar dituzten eragileak kikiltzea, eta egin beharko lituzketen gauzak ez egitea; eta, azkenean, Erregimenaren indarrek markatzea noraino joan gaitezken politiketan. Horri aurre egin behar diote parlamentuak eta gobernuak, baina uste dut gizarte eragileek ere badutela ardura, oposizioa handik tiratzen ari bada beste aldetik ere tiratzeko, eta politika batzuk, egokiak direnean behintzat, babesteko.
Gizarte langile gisa egiten zuen lana egitera iritsi da Mikel Buil (Iruñea, 1979) Nafarroako Parlamentura, Ahal Dugu-ren izenean. "Bestela" eginen lituzke hainbat gauza, haren alderdiak hauteskundeak irabazi izan balitu. Baina ez denez hala izan, negoziatzea dagokiela dio. Eta badu eskarmentua lan horretan.
Zertan ari zinen parlamentari izan aurretik?
Gizarte langile gisa ari nintzen, gizarte integraziorako etxebizitza programan. Nafarroako Gobernuaren programa da, gizarte eragileek kudeatua, eta laguntza behar duten etxegabetze prozesuetan egiten du lan. Azken bost urteak gogorrak izan dira; pentsa zenbat jende jaso behar izan dugun etxebizitza arazoekin!
Zergatik onartu zenuen Ahal Dugu-ren eskaintza?
Hain zuzen ere, halako laguntza proiektu txikietan frustrazioa pilatuz zihoalako. Orduan, Ahal Dugu-ren herritarren erreskaterako proiektua garatzea proposatu zidaten, eta gogo handiz hartu nuen gaia.
Instituzioetatik, beraz, gehiago egin daiteke kaletik baino?
Laguntzeari dagokionez, kaletik asko egin daiteke, baina gizarte mugimenduek muga batzuekin egiten dute talka: aurrekontuen muga, gobernuaren borondate politikoaren muga. Muga horrekin ibili gara borrokan azken urteetan, eta nahiko errepresiboa izan da, gainera.
Zer aurkitu duzu parlamentuan?
Oso lan erritmo gogorra da. Bagenekien hala izango zela, baina bada beste kontu bat: esposizio publikoarena. Orain dela urtebete politikan ibiliko ginatekeela sekula irudikatuko ez genuenoi kosta egiten zaigu kamera eta elkarrizketen kontu hau. Baina, gainerakoan, etengabe negoziatzea da gure lana, eta, alde horretatik, aurretik gizarte eragileetan egiten nuenaren antzekoa da, han ere etengabe ibiltzen bainintzen negoziatzen; kasu horretan, Iñigo Alliren departamentuarekin, jendearen arretarako programa bultzatuz. Negoziatu, negoziatu eta negoziatu.
Nola jaso zuen Madrilgo zuzendaritzak Nafarroan gobernua babesteko akordioa? Baldintza edo presiorik jaso al zenuten?
Ez zen halakorik izan, inondik inora. Hauteskundeen aurretik marka zuri batekin aurkezteko proposamena izan genuen, Bartzelonan edo Madrilen bezalaxe, baina Nafarroako Herritarren Kontseiluak horren kontra eta zuzenean Ahal Dugu gisa aurkeztearen alde bozkatu zuen. Erabaki hori errespetatu zuen [zuzendaritzak], eta gaur arte ez da inolako esku hartzerik izan. Estatutuen arabera, gainera, erkidego bakoitzak erabateko burujabetza du. Beraz, zaila da hemengo erabakietan ezer inposatzea.
Sei hilabete joan dira aldaketaren gobernua martxan jarri zenetik. Zertarako balio izan du tarte horrek?
Uste dut balio aldaketa bat izan dela, argi eta garbi. Hori nabari da, ez bakarrik aurrekontuetan —sail batzuetan hazkundeak izan dira—, baizik eta baita non murrizten den ikusita ere, eta nork galtzen dituen orain arte zeuzkan pribilegioak. Pozik gaude hainbat botere faktikori kalte egin diegulako, pixka bat behintzat. Sindikatu handiez eta Opus Deiz ari naiz, eta baita etxebizitzen erosketa eta eraikuntzaren ordez alokairuaren alde egiteaz ere. Alde horretatik, etxebizitza sustatzaileek ere jasan dute kaltea. Ongizate sistema hainbat botere faktikok erabiltzen dute; beraz, aldatu behar da administrazioak haiekin duen harremana.
Gobernuaren joera orokorrarekin ados zaude, baina neurri zehatzen falta sumatzen duzu?
Ahal Dugu-k hauteskundeak irabazi izan balitu, beste modu batera landuko genituzke premia bereziko gaiak, baliabide publikoak segituan jarriz jendearen esku. Baina ez da hala gertatu, eta, beraz, negoziatzen ari gara, eta gutxika gauzak lortzen. Ahal Dugu-k herritarren erreskateari buruz programan zeraman lehen puntua presidenteordetza sortzea zen. Bigarrena, oinarrizko errentaren legearena. Gobernuak konpromisoa hartu zuen legea urtarrilean aurkezteko, eta hor ere emango dugu maila.
Oposizioak dio identitate arloan baino ez dela aldaketarik izan, orain arte.
Badira konpontzea kostatuko zaigun premiazko hainbat gai. Jendeak ulertu behar du aldaketa sakona dela, ez dela nahikoa klase politikoa aldatzea, eta badirela hainbat botere faktiko, berehalako ekintzak galarazten dituztenak. Aurrekontuetan %9,23ko hazkundea izan da eskubide sozialetan. Ez da nahikoa, baina argi zehazten du joera.
Hezkuntzako lan eskaintza publikoak arrakalak ireki ditu aldaketaren aldeko blokean. Zein da zure iritzia?
Eskaintza prentsaren bidez jakiteak harritu gintuen, pentsatzen baikenuen aurrez prozesu baten bitartez gauzak ongi azaldu izan balira arrazoizkoa izaten ahal zela. Guk ikaragarri maite dugu euskara. Baina gertaerak nola izan diren ikusita, gure babes taldeek zalantzan jarri dute eskaintza, arrazoi teknikoengatik. Gure apustua gaztelaniazko lanpostuak ugaritzearen aldekoa da orain ere, pixka bat orekatu dadin.
Zer eragin izan dezake talka horrek gobernuaren geroan?
Beti izango dira tentsiozko negoziazioak, eta uste dut normala dela tentsioak izatea. Ahal Dugu-k badu bertute bat horri dagokionez; izan ere, ez dugu zer galdu. Inorekin zorrik ez izateak, hona garbi etortzeak exijenteago izateko aukera ematen digu. Halere, guk aldaketaren gobernua nahi dugu, eta UPNri ez diogu inoiz itzultzen utziko.
Espainiako hauteskundeei dagokienez, espero al zenuen Ahal Dugu-k Nafarroan lortutako bigarren ordezkaria?
Egia esanda, ez, ez nuen espero. Oso albiste ona izan zen, baina, aldi berean eta maila pertsonalean, emaitza orokorrek ez ninduten erabat gogobete. Batetik, asko maite dudan eta asko balio duen kide bat galdu nuelako, Eduardo Santos, eta, bestetik, 3-2koa izan zelako emaitza, eta UPNk, PPk eta PSNk irabazi zutelako. Aldaketaren indarrek irabaztea, hori nahiko nukeen.
Emaitza onak jaso ditu Ahal Dugu-k, bai foru hauteskundeetan eta bai Espainiakoetan. Bertan geratzeko etorri zarete?
Bai. Gutako bakoitza prozesu irekietan izan da aukeratua. Gure parlamentu taldetik mota guztietako aktibistak pasatuko dira, eta lurralde honen edozein txokotan urratutako eskubideak defendatzera etorriko dira. Gure taldean haur hezitzaile bat dago, berdintasun teknikari bat, gizarte langile bat, sindikalista bat, udaltzain bat.... Gure asmoa da jendea hona etortzea, kalean defendatzen duena defendatzea. Alde horretatik, bai, bertan geratzeko gatoz.