“Eta badator, hitza berriro bueltan”, abesten du Manugaitzek (Iruñea, 1975) Eman flow honi harrera izeneko kantuan. Eta horixe da iruindarraren lan berria: euskarazko raparen ahots ezagunenetako baten itzulera.
Hamarkada oso bat joan da Selektah Kolektiboa desagertu zenetik, baina orain arte ez duzu diskorik argitaratu. Zertan ibili zara urte hauetan guztietan?
Selektah deuseztatu zenean, bakarrik gelditu nintzela sentitu nuen. Bestalde, hainbat arrazoirengatik, hip hoparen mundutik apur bat aldendu eta beste gauza batzuetan zentratu nintzen: nire alor profesionala garatu nuen, oposizioetara aurkeztu nintzen… Musikarekin zerikusirik ez duten gauzetan murgildu nintzen. Horregatik, berriz hastea kosta izan zaidala uste dut. Desagertuta egon nintzen, baina raparen harra neukan barruan, eta ezin izan nion eutsi. Bigarren sorrera bat izan da hau niretzat.
Garai berriak, izen artistiko berria…
Bai, berez, Wanka izengoitia baztertu eta Manugaitz erabiltzen hasteko arrazoi bat baino gehiago egon da, baina nagusienetako bat horixe da: zerotik hasten banaiz, izena ere aldatuko dut.
Izengoiti batek, askotan, pertsonaia darama atxikita. Manugaitzek ba al du Wankatik zerbait?
Zorionez edo tamalez, ni neu ere aldatu egin naiz urte hauetan. 18 urterekin, lizuntasuna eta sexualitatea lau haizetara zabaltzeko grina nuen —hortik zetorren Wanker edo Wanka—, baina rol hori desfasatua gelditu da. Beharrezkoa zen aldatzea.
Manugaitz. Manatzeko gaitza al zara oraindik?
Tira, gaur egungo sisteman, oso zaila da benetan manugaitza izatea. Ados ez gauden guztiari aurre egitea, hori da manugaitza izatea. Eta tamalez, jendeak egunero irensten du errealitatea. Egunero irensten dugu. Nik ere bai. Barru-barruan, hala ere, badut manugaiztasun pitin bat.
Selektah Kolektiboaren bukaera bat-batekoa izan zen, hirugarren diskoa grabatzeko prozesu betean baitzineten. Garai hartan erabili ez zenuten materiala baliatu duzu disko berri honetan?
Ez. Egia erran, banituen base batzuk gordeta, eta Selektah Kolektiboaren garaiko hitzak eta musika erabiltzeko aukera izan nuen, baina diskoan entzun daitekeena nirea da, goitik behera berria: ideiak, musika, samplerrak…
Hitzak berriak dira, baina garai bateko eztena gordetzen dute zure errimek…
Neurri batean bai, baina, oro har, diskoa pertsonalagoa dela iruditzen zait. Zale batzuek faltan sumatuko dute Selektah Kolektiboaren gordintasuna, baina oraindik badago piper puntu hori. Dena den, gure lehenengo diskoak aztertzen hasita, gauza batzuk aldatuko nituzkeela uste dut. Gordintasunaren izenean errazkeriara jotzeko joera, adibidez. Oraingoan, zerbait sakonagoa egiteko gogoa neukan, baina ez pentsa luzaroan planifikatutako kontua izan denik. Horrela atera zait.
Bakarka ondu duzu diskoa. Eroso sentitu zara?
Lasaiago ibili naiz, ez dudalako diskoetxe baten presiorik sumatu. AME estudioko Axular Arizmendi teknikaria, gainera, oso jatorra izan da, eta ideiak eman dizkit. Zenbait unetan, beharrezkoa baita norbait alboan edukitzea.
Kantu berrietan, kulturaz hitz egiten duzu, egoera politikoaz… Horiek dira diskoaren ardatz tematikoak?
Diskoa grabatzeko prozesuaren hasieran banituen asmo batzuk, baina epeak luzatu ahala, asmo horiek aldatzen joan dira: kantu berriak sortzen nituen, zahar batzuk kendu, moldaketak egin… Hala ere, nonbait marraztu behar duzu marra, eta noizbait esan behar duzu “bukatu da, ez dut material gehiago grabatuko”. Hortaz, prozesua bukatzeko garaia heldu zenean, askotariko kantu sorta nuela ikusi nuen, eta zaila da haien arteko ardatz sendo bat identifikatzea. Euskal nortasuna, sustraiak, euskara… Nik esanen nuke horiek direla ardatz nagusiak. Beste gai batzuk ere jorratu nahi nituen, baina denborarik gabe geratu nintzen.
Euskararen aldeko militante sutsua zarela argi utzi duzu…
Zalantza izpirik gabe. Nire egungo kezka nagusietako bat da euskararena, eta diskoa ere horren isla da. Argi nuen diskoa euskara hutsean izanen zela ala ez zela izanen. Ez dakit raparen munduari ekarpen handirik egin diezaiokedan, baina euskarazko raparen munduari akaso bai. Euskalgintzari hatsa eman nahi nion, bultzadatxoa, eta, bide horretan, rap musika baliabide bat izan da. Kazetaria edo idazlea izan banintz, hedabideak edo liburuak erabiliko nituzkeen, baina daukadan tresna rapa da.
Gaur egun, rap kantari euskaldun askok gaztelaniaz abesten dute…
Bai, eta badakit errespetatu beharreko erabaki pertsonal bat dela, baina lotsagarria iruditzen zait, benetan. Selektah Kolektiboa desegin zenetik hamar urte pasa dira, eta, tarte horretan, euskarazko rap talde eta artista gehiago sortu dira. Bidea urratua dago jada. Baina oraindik orain, euskaldunen belaunaldi berriak Espainiari begira bizi dira, eta gaztelaniaz egiten den rapa hartu dute eredutzat. Gure gazte denboran, rap ingelesari, amerikarrari edo frantziarrari so egiten genion, faltan genituelako erreferenteak. Eta, hala ere, euskaraz abesteko hautua egin genuen. Beste askok ez dute bide hori aukeratzen, eta min handia ematen dit horrek.
Hala ere, rap talde, musikari eta abeslari euskaldun ugari azaleratu dira azken urteetan. Horien aitaponteko sentitzen zara?
Bada, hein batean, bai… Kar, kar! Eta uste dut normala eta sanoa dela harro sentitzea. Euskarazko musikaren esparruari zure aletxoa gehitu diozula ikustea pozgarria da beti.