Edurne Elizondo
Etapa berri bat hasteak dakarren ilusioa eta urduritasuna; hurrengo urratsa egiteko gogoa; oholtzara igo eta dena emateko grina. Sentsazio horiek guztiak dira nagusi Skabidean taldeko kideengan egunotan: Izaera izeneko disko berria aurkeztuko dute hilaren 22an, Atarrabiako Totem aretoan. Musika egiten duen lagun talde bat dira, funtsean, berriz jotzen hasteko irrikan.
Skabidean berritu bat igoko da oholtza gainera 22tik aurrera, taldea desegiteko zorian egon eta gero, indarberrituta heldu baita. 2019. urtea funtsezkoa izan da taldeko musikarientzat. Skabidean & The Blackbirds izeneko proiektua sortu zuten kideek, izandako beheraldiari aurre egiteko, hiru emakume abeslari batuz taldera. Esperientzia ezin hobea izan da denentzat, eta kide berriak bere egin ditu Skabideanek, jatorrizko izenari eutsiz.
Skabidean, beraz, 11 kidek osatzen dute orain, eta iaz egindako lanak biziberrituta ekin diote oraingo etapa berriari. “2019. urtea zoragarria izan da. Berrogei kontzertu inguru egin ditugu, eta oso urte polita izan da. Txikitatik guretzat amets izandako oholtzetara igotzea lortu dugu, gainera”, azaldu du Niko Leonardok.
Hatortxu Rock jaialdikoa izan da Skabideaneko kideek bereziki gozatu duten oholtza horietako bat. “15 urte genituenean, jaialdira entzule gisa joaten ginen, eta hor jotzeko aukera izatea izugarria izan da guretzat”. Gasteizko Txosnetan eta Donostiako Piraten oholtzan ere izan dira, bai eta Valentzian ere, bertzeak bertze, Euskal Herritik kanpo. Atarrabiako Totem aretoan egindako kontzertua ere nabarmendu dute Skabideaneko kideek. “Jendeak pentsatzen du talde txikiok ezin dugula gisa horretako espazio bat hartu, baina guk egin genuen, eta oso ongi atera zitzaigun”, erran du Leonardok. “Oso polita izan zen, ezberdina. Gustura aritu ginen denok”, erantsi du Claudia Rodriguezek.
Rodriguez da taldera batu diren hiru emakume abeslarietako bat, hain zuzen ere. Osatuta zegoen talde batekin egin dute bat, baina bertze hainbat taldetan egin duten bidea lagungarri izan dutela nabarmendu du Rodriguezek. “Harrera ona egin digute. Oso pozik gaude”. Antonio Iriarte taldekideak gaineratu du denen arteko “elkarlana” izan dela, hasieratik, kideen arteko batasunaren giltzarri.
Lan berria prestatzeko prozesuak ere eman die harremana estutzeko aukera. Kaki Arkarazoren estudioan grabatu dituzte diskoa osatzen duten hamahiru kantak. “Hamar egunez egon ginen haren baserrian bizitzen. Oso aberasgarria izan zen denontzat. Presiorik gabe lan egiteko aukera izan genuen, eta gure arteko harremana sendotu genuen; hori izan da garrantzitsuena”, kontatu du Leonardok.
Hasierako oinarri bera
Claudia Rodriguezek ere kideen arteko harremana sendotu izana nabarmendu du, eta argi du horrek baduela isla oholtza gainean. Hilaren 22an eginen dute disko berria aurkezteko kontzertua, eta entzuleek orduan izanen dute iritzia emateko aukera. “Urduri eta gogoz” dira taldekideak, eta eskertu egin dute iruindarren artean sortutako jakin-mina. Izan ere, hasieran erabaki baino sarrera gehiago jarri dituzte salgai azkenean, jendearen harrera ona ikusita.
Izaera Skabidean taldearen hirugarren diskoa da. Etapa berriko lehena izateak ez du hutsean uzten aurretik egindako lana. Zazpi urteko bidea du taldeak atzean, eta geroztik egindako urrats guztiek lagundu dute oraingo Skabidean osatzen.
Urteotako garapenaren ondorio da oraingo taldea, baina oinarriari eutsi diote kideek, zalantzarik gabe: reggae, ska eta rocksteady estiloak lantzen dituzte. Kide berrien sarrerak eta proiektua berritzeko urratsak izan du eraginik, halere, eta Atarrabian aurkeztuko duten diskoa “askotarikoa” dela erantsi du Leonardok.
Bertze edozer gauzaren gainetik, baina, musika egiten duen lagun talde bat da Skabidean, eta horrek estiloa bezainbertze definitzen du taldearen izaera. “Benetako lagun talde bat da hau”, berretsi du Rodriguezek.
Iruñeko Iturrama institutuan bat egin zutenean bilakatu ziren lagun Skabidean taldeko kideak. Orduko garaiak gogoratu, eta herriz herri egindako kontzertuetako pasadizoak ekarri dituzte gogora Leonardok eta Iriartek. “Behin, 03:00etan ari ginen jotzen Oronozen; gurasoak han ziren, gu etxera eramateko zain”. Taldeko kideen gurasoek ere sortu dute sare moduko bat. Haien babesa badute musikariek, eta pozik dira haiek ere lagun talde bat osatu dutelako. “Taldearen erdia dira”.
Otsailaren 22ko kontzertua egin eta gero, hilaren 29an Madrilen aurkeztuko du taldeak disko berria; martxoaren 7an, Gasteizen; 14an, Donostian; eta 21ean, Bilbon. Bihar, gainera, hitzaldia antolatu dute Katakraken, 17:30ean, autogestioaz eta elkartasunaz.
Uxue Rey Gorraiz
Hemen dira Bardoak. Hilabeteetako prestaketaren ondoren, gaur abiatuko da Nafarroako Taldekako Bertsolari Txapelketa. Lehenbiziko hiru saioak Txantrean (Iruñea), Etxarrin (Larraun) eta Iturmendin eginen dituzte, iluntzean, eta beste bi ere izanen dira asteburuan; Erron bihar, eta Beran etzi. Taldeak bi fasetan lehiatuko dira Lizarrako finalerako sailkatu ahal izateko. Guztira, 96 parte hartzaile izanen dira aurtengo aldian, hamahiru talde osatuta, eta hogei saio girotuko dituzte kantuz eta errimaz.
2012an antolatu zen lehen aldiz Bardoak, eta Nafarroako bertsolaritzaren hauspo eta elkargune izaten jarraitu nahi du txapelketak gaur hasiko duen aldian. Izan ere, egitasmoak helburu berari eusten dio bere sorreratik: auzolana eta kolektiboa oinarri izanik, Nafarroako bertso eskolen arteko saretzea du xede nagusi. Ander Perez Nafarroako Bertsozale Elkarteko koordinatzaileak azaldu duenez, horiek dira Nafarroako bertsolaritzaren beraren oinarri. “Bertso eskolei bultzada emateko balio du txapelketak, beren artean harremanetan egon daitezen, eta, jakina, elkarrekin gozatu dezaten”.
Denetariko bertsolariek osatzen dituzte taldeak: gazteak eta hain gazte ez direnak elkarrekin ariko dira bertsotan datozen asteotan, “giro informal eta etxekoan”, oro har. “Bakarkako txapelketak duen seriotasun eta lehia puntu hori murriztu egiten da, eta horrek presioa arintzen laguntzen du, hasiberrien mesederako bereziki”, azaldu du Ander Perezek. Gainera, taldeak beraiek dira gai-jartzaile eta epaile ardurak hartzen dituztenak ere. Zita bakoitzean, tokiko eragileek ere parte hartuko dute saioen antolaketan, egitasmoak berezko ezaugarritzat duen “auzolanerako grinari” eutsiz, betiere.
Berrikuntza batekin dator txapelketa aurten. Orain arte, aurreko aldietan, talde parte-hartzaileen herrietan egin izan dira txapelketako saio guztiak. Horrela, talde bakoitzak bere herrian edo bere multzo bereko beste batenean egiten zuen bertsotan. Oraingo honetan, berriz, kontua aldatu eginen da finalaurrekoetan, eta beste herri batzuek hartuko dituzte saiook.
Hain zuzen, Anizen, Atarrabian, Goizuetan, Jauntsaratsen, Tafallan eta Tuteran izanen dira. Hainbat arrazoi daude erabaki horren atzean, baina, kontu praktikoak alde batera utzita, “bertsolaritzaren mapa Nafarroan zabaldu nahia” azpimarratu dute antolatzaileek. “Ohartu ginen parte hartzen zuten herriak asko izanagatik ere motz gelditzen ginela, eta haratago joan behar genuela”, dio Perezek. Saretzea are zabalagoa izatea nahi dute, bardoen kantuak txoko gehiagotan aditu daitezen. Hamazazpi udalerritan eginen diete harrera osotara.
Bertsolaritzaren sasoi ona
Errotzen ari den txapelketa da Bardoak. Perezek dioenez, saioek harrera beroa izaten dute fase guztietan, eta helburuak betetzea lortzen dute aldiro. Bertsolari zein bertsozaleen harrobia indartzen ari dela ikusten dute antolatzaileek horrela, eta sinetsita daude Nafarroako bertsolaritzaren “sasoi onaren isla” dela hori. Saioak egiten diren herrietan, aretoak lepo betetzen dituzte. Helburua betetzen ari ote den adierazten duen datua ez da, dena dela, entzuleen kopurua soilik. Hala dio elkarteko koordinatzaileak: “Zenbakietan galtzen gara askotan, BECen egiten diren finalak bezalakoak baititugu burutan, baina txapelketaren beste berezitasun batek egiten du egitasmoa benetan arrakastatsu bere xumean: Nafarroako herri bakoitzeko errealitateetara egokitu, eta giro ederra sortzen da plazan”.
Erakusleiho den txapelketaren atzean lan handia dagoelako lortzen da halakorik. “Egitasmo hauek ez dira ezerezetik sortzen. Urte osoan egiten den transmisio lan handiari zor zaio emaitza”. Hezkuntza arautuan bertso eskolak ematen aritzen diren irakasleez ari da Perez, batik bat. Gaur egun, Nafarroako 42 udalerritan irakasten zaie gaztetxoei bertsotan eskola orduetan; 2.900 ikasle ingururi, alegia. Transmisio modu hori egonkortzeko bidean dela diote Nafarroako Bertsozale Elkarteko kideek, nahiz eta toki guztietara era berean iristea ezinezkoa den oraindik.
Hezkuntza arautuaren barrenean egonik, instituzioen diru laguntzen menpeko dira, hein batean. “Gorabeherak izaten dira batzuetan, gobernuko edo udaletako koloreen arabera. Horregatik, eskualde batzuetara iristea ez da erraza izaten, eta beste batzuetan, iritsi bai, baina bidean gelditu gara”. Urteetako lanak fruituak emanen dituela sinetsita daude, ordea.
Nafarroako hainbat herri, plaza eta txokotan bertsolaritzaz gozatzeko aukera eskainiko dute Bardoek beste behin datozen asteotan. Umoreak ere ez du hutsik eginen bidean, bertsolariek argi izan arren zein den beren helburua. Martxoaren 28an Lizarrako Ikastolako areto nagusian eginen den finalerako txartela eskuratu nahian lehiatuko dira hamahiru taldeak. Nafarroako bertsolaritzaren festa handia izanen da Lizarrakoa.
Edurne Elizondo
Pozgarria da jakitea pixkanaka-pixkanaka heriotza eta dolua beren tokia lortzen ari direla gizartean”. Goizargi elkarteko buru Rakel Mateok erran ditu hitzok, Nafarroako Parlamentuan. Erakunde horretako atariraino sartu da gaia, oraingo…
Kattalin Barber
Prekaritatea, lan baldintza txarrak eta murrizketak”. Horixe salatu dute Nafarroako hainbat kultur azpiegitura kudeatzen dituen Sedena enpresako langileek. Hiru egunez egon dira greban, “lan baldintza hobeak aldarrikatzeko”. Urriaren 8, 9 eta 10ean izan zen lanuztea, eta langile batzordeak adierazi du erantzun “ezin hobea” izan zuela. Besteak beste, grebak eragina izan zuen Iruñeko Civivox sarean; Mendillorriko, Sanduzelaiko eta Iturramako udal liburutegietan; Gazteriaren Etxean; Kondestablearen jauregiko Herritarren Arretarako Bulegoan eta Elkarlanerako Zentroan; Beriaingo Gazte Zentroan; Liburutegi Nagusian; Uharteko Arte Garaikideko Zentroan; Tuterako gizarte etxean; eta Nafarroako Artxibo Nagusian.
Beren lan baldintzak hobetu ditzatela eskatu diete Sedenak azpikontratatuak dituen langileek enpresari. Hori lortu bitartean, orain arte adina denbora “eusteko prest” daude.
Denera, berrehun langile ditu enpresak, eta hainbat kultur azpiegitura kudeatzeko kontratu publikoak lortuak ditu. Ainara Izko langile batzordeko kidea da, Nafarroako Artxibo Nagusiko langilea. Azaldu du zerk eragin duen greba: “Sedenak irabazi zuen Iruñeko Civivox sareko garbiketa lizitazioa; are gehiago, aurkeztutako enpresa bakarra izan zen”. Deialdian, Iruñeko Udalak %30 murriztu zituen baldintzak, eta enpresak %20ko beherapenarekin lortu zuen. “Kaltetuek erabaki zuten ez zutela inolako murrizketarik negoziatuko, eta kultur arloan lan egiten dugunok bat egin genuen lankideekin, gure egoera ere ez delako batere ona”. Esaterako, Izkok salatu du hamabi urtean ez dela igo KPIa. Hortaz, Civivox sarean lan egiten duten garbitzaileei eta aisialdiko eta denbora libreko hitzarmenarekin aritzen diren beharginei eragin die grebak.
Izkoren esanetan, lan baldintza horiek izateko bi gako daude. Alde batetik, estatu mailako hitzarmen bati lotuta daude, eta hitzarmen sektoriala eta lurraldekakoa galdegin du. Bestetik, kultur munduan nagusi diren prekarizazioaren eta azpikontratazioaren aurka mintzatu da. “Azpikontratazioen bidez, kultura lan prekario bihurtzen ari dira. Azpikontratazioekin lortzen da langileei gutxiago ordaintzea, eta gu gara beti galtzaile”.
Horrez gain, Nafarroako administrazioek zerbitzua azpikontratatzeko garaian eginiko deialdien aurka jo du: “Beharrezkoa da administrazioak beren erantzukizunaz jabetzea; esaten digute lan kontuetan ez direla sartzen, gure baldintzak okertzen ari direla jakinda”. Murrizketen eraginez, lanaldia murriztuko zaie langileei, eta, hortaz, soldata ere bai. “Proposatu genion enpresari bere gain hartzea murrizketak, baina ez ginen ados jarri”, esan du Izkok. Oraindik ez da murrizketarik aplikatu, norbaitek helegitea jarri duelako deialdian, “baina asmoa hori da”.
Izkok gogorarazi du zerbitzu publiko bat ematen dutela, eta, prekaritatea “edonon” dagoen arren, zabaltzen ari dela kulturaren esparruan.
Grebari ekin aurretik ere hainbatetan agertu zioten kexa Sedenari, baina kasu egin ez izana salatu du Izkok. Egoera aldatzen ez zela ikusita, langileek ez zuten ikusi grebara jotzea beste biderik. Hain zuzen ere, ez da lehen aldia Sedenako langileek greba egiten dutela. Donostiako Tabakalerako Ubik liburutegia kudeatzen du enpresa berak, eta bertako bitartekariek zazpi hilabeteko greba egin zuten. Abuztuan lortu zuten baldintzak hobetzea.
Elkartasuna, erruz
Grebak iraun duen hiru egunetan izandako erantzunarekin eta jaso duten elkartasunarekin “pozik” agertu da Izko. Babes handia izan dute: “Auzokoen eta ohiko erabiltzaileen elkartasuna izan dugu”. Gertu sentitu dituzte herritarrak eta langileak. Lanuztearen ondoren, oraindik ez dute erabaki zer-nolako bidea hartuko duten. Argi dute, halere, baldintza duinak lortu arte egonen direla lanean. “Grebak balio izan du, gainera, gure artean gehiago ezagutzeko eta elkarrekin aritzeko; oso bereizita lan egiten dugu, eta ia ez genekien enpresa berarentzat lan egiten genuela ere; prozesuak batu gaitu”. Indarra ematen die horrek guztiak, eta adierazi dute lan baldintza duinak lortu arte ez daudela amore emateko prest.
Oraingoz, enpresarekiko harremana eten da. Prentsa ohar baten bidez, Sedenak adierazi du “hitzarmen probintzial eta sektorial baten alde” ari dela lanean eta ez duela greba “egokitzat” hartu. Langile batzordeak babesten du aipatu hitzarmena, baina baldintzak “orain” hobetu behar dituztela dio. “Ezin diogu etorkizunari begiratu; erantzunak nahi ditugu lehenbailehen”.
Edurne Elizondo
Baso bat imajinatu du. Gabriel Coca artistak naturaren puska bat eraman du Nafarroako Ospitalera, Irudikatu baso bat izenburuko bere obraren bidez. Nafarroako Kirolaren eta Gazteriaren Institutuak eta Kultura Departamentuak antolatutako…
Edurne Elizondo
Handia da Nafarroako erakunde publikoek Emiliana Zubeldia Indarekin duten zorra. Hasi dira pagatzen, baina oraindik ez dute osorik kitatu. Konpositore eta piano jotzaile handia izan zen Zubeldia Inda; bertze musikari anitzen maistra eta eredu. Eta, hala ere, ahanzturak hartu du artista nafarra, urte luzez. Euskal Herritik Mexikora joan, eta han hil zen, Hermosilla herrian, 1987. urtean. Musikari handitzat dute han; sorterrian, berriz, azken urteotan hasi da haren lana merezi duen oihartzuna jasotzen. Asteburuan, hain zuzen, omenaldia egin zioten jaioterrian.
Zubeldia Inda Jaitzen sortu zen, 1888. urtean, baina, hemezortzi hilabete zituenean, familia Iruñera mugitu zen, eta han hazi zen artista. Hiriburuko kultur giroan murgildu zen, Santa Cecilia elkartearen, Iruñeko Orfeoiaren eta musika banden bidetik. Aitonaren pianoa izan zen Zubeldia Indaren musikarako grina piztu zuen txinparta nagusia, halere.
“Konpositore bikaina izan zen; onena”, nabarmendu du Ana Diez de Ure historialariak. Jaitzen egindako omenaldian parte hartu zuen, larunbatean. Duela hogei urte deskubritu zuen Diez de Urek Zubeldia Inda, eta hari buruz idatzi zuen, Silvia Fernandez, Sonia Pinillos eta Paco Rodarekin batera, Iruñeko emakumeen historiari buruz hiriko udalak argitaratutako liburuan. “Liluratuta” gelditu zen historialaria piano jotzailearen ibilbidearekin, hasieratik. Helena Taberna zinemagilea ere liluratu zuen Zubeldia Indaren bideak, eta hari buruzko ordu erdiko film bat grabatu zuen, 1993an. Jaitzen egindako omenaldian izan zuten aukera ikusteko. Zubeldia Indari buruzko lanak musikariaren bakardadea islatzen du, bertze gauza anitzen gainetik. Tabernak erran izan du “miresten” duela piano jotzailearen bakardade hori: “Bakardadea eta sorkuntza eskutik helduta ibiltzen baitira, eta bakardadea ez baita txarra borondatez hautatzen denean”.
Iruñetik Parisera
Zubeldia Indak ez zuen egin bere garaiko gizarteak emakumeentzat zehaztutako bidea. Artista handia zen, eta ahalegindu zen, beti, bere bokazioa arlo guztietan garatzen. Piano jotzaile eta konpositore ez ezik, irakasle ere izan zen, adibidez. 1920an, irakasle plaza lortu zuen Iruñeko Udal Musika Eskolan. Aurreko urtean, Joaquin Fuentes kimikariarekin ezkondu zen Zubeldia Inda, baina elkarrekin bide motza egin zuten. 1922an, Parisera joan zen musikaria, eta betiko utzi zuen zientzialaria atzean.
Parisen, abangoardia artistikoekin bat egin zuen; ez zuen hiri hori helmuga bakar izan Europako bere bidean, hala ere. Belgikan, Suitzan, Italian, Ingalaterran, Alemanian eta bertze hainbat herritan jo zituen kontzertuak. 1923an, Zubeldia Indaren pianorako lanak argitara eman zituen B. Roudanezek. Ezagutu zituen herri guztietan, hotelak izan zituen etxe musikariak.
Ameriketara ere egin zuen salto. Brasil, Argentina, Uruguai eta bertze hainbat herri ezagutu zituen, baina AEBetako New York hiriak ukitu zuen bereziki. Amerikako Emakumeen Elkartearekin eta kide ziren emakume artistekin bat egin zuen, bertzeak bertze. Kontzertu anitz eman zituen AEBetan, baina handik Mexikora joan zen, 1937an, eta han gelditu zen, hil arte. Sonorako Unibertsitateko kide izan zen, eta han ikasle izan zituenengan aztarna sakona utzi zuen.
Nafarroatik at txaloak baino ez zituen jaso Emiliana Zubeldia Indak egindako lanak; hemen, berriz, ezezaguna izan da, eta oraindik ere bada, neurri handi batean. “Androzentrismoa da nagusi, eta emakume profesionalen lana ezkutuan gelditzen ohi da; musikaren esparruan, egoera hori bereziki nabarmena da. Gizarte patriarkala da gurea, eta emakume musikariak isilpean gelditu izan dira beti”, azaldu du Diez de Urek.
Zubeldia Indak bere bidea hemendik kanpo egin izanak ere izan zuen eragina, historialariaren ustez. Argi du musikariak Nafarroatik ateratzeko beharra bazuela: “Garai horretako Iruñea oso hiri tradizionala zen; ezkondu eta gero ere, konturatu zen konpositore eta piano jotzaile izateko bakarrik egon behar zuela, ezkontza eta musika ez zirela bateragarriak. Gizarteak ez zion hori barkatu”, erantsi du.
Musika zuen Zubeldia Indak benetako pasio. Eta musika bilakatu zuen bere bizitzaren ardatz. Pasio horren emaitza dira artistak idatzitako lan guztiak. Larunbatetik, plaka batek gogoratzen du Jaitzen hangoa zela Zubeldia Inda. Txalotu eta eskertu nahi dute lan hori guztia.
Edurne Elizondo
Zirkua ekarri du udazkenak Nafarroara: Gure Zirkua proiektuko artistek beren karpa zabalduko dute datozen asteotan, Elizondon eta Leitzan. Elizondon, zehazki, irailaren 27tik 29ra izanen da Gure Zirkua, eta baita urriaren 4an eta 5ean e…
Edurne Elizondo
Makilak eta alabek lagunduta, baina betiko begirada bihurriarekin. Halaxe sartu da Patxi Buldain artista Uharteko Arte Garaikideko Zentroan. Lepo bete dute herritarrek egoitzako areto nagusia. Zentroak berak eta udalak omenaldia prestatu diote, eta inork ez du huts egin nahi izan. “Anitz zor” diotelako, batek baino gehiagok ekitaldian errepikatu duenez. Margolari eta eskultore handia ez ezik, eskualdeko artisten maisu ere izan da Buldain, urte luzez. Arteari astindua eman dio Uharteko bere txokotik.
Iruñean jaio zen Patxi Buldain, 1927. urtean. Hiriburuko Arte eta Lanbide Eskolan hasi zuen bere bidea, baina Pirinioak zeharkatu zituen 20 urte zituenean, eta 1970. urtera arte ez zen Nafarroara itzuli. 1947an, soldaduz jantzita gurutzatu zuen Buldainek muga. “Soldaduska egiten ari nintzen. Makiak harrapatzera bidali ninduten, eta haiekin ihes egitea erabaki nuen”.
Halaxe kontatu zuen Buldainek duela hamar urte, Parisera eraman zuen bidaiaren hasiera. Han, abangoardia ezagutu zuen, eta, batez ere, teknikak ikasi eta menperatu zituen. “Parisen, arte eskolan egon nintzen. Mundu horrekin harremana izatea sekulakoa izan zen niretzat”.
1970. urtean itzuli zen Buldain. Uharte bilakatu zuen bizitoki, eta herrian bizi da oraindik ere. “Aspaldi ez dut margotzen, ezin dut jada”. Ikusmena eta entzumena ez ditu fin Buldainek, baina umorerik ez du galdu. Oraindik ere barre egiten dute haren begiek eta ezpainek, hitz egiten duen bakoitzean.
“Gustuko dut kontent dagoen jendez inguratuta egotea”, erran du Uharteko Arte Garaikideko Zentroan egin dioten omenaldia amaitu bezain pronto. Txaloak, besarkadak eta uhartearren esker ona jaso ditu, erruz.
Esker on horri liburu forma eman dio Pili Rubio Carmonak. Buldaini egindako omenaldia baliatu du aurkezteko. Lienzos libertarios izenburupean, artistaren ibilbideari egin dio so Rubio Carmonak. Artistaren sortzaile izaera nabarmendu du, bereziki: arte eta artista sortzaile, gazteak zirikatu eta artera hurbildu baititu Buldainek, urte luzez, bere estudiotik.
Rubio Carmonak ere estudioan eta eskolak hartzen ezagutu zuen Buldain. “Baina ez nintzen trebea. Urtebete eta erdi egon nintzen Patxiren margo eta eskultura tailerrean, eta amore eman nuen azkenean”. Idazleak nabarmendu du Buldain ez zela “ohiko” irakasle bat: “Ikasleon barruan bilatzen zuen bakoitzak artearen bidez emateko zuena”.
“Errespetu handia” dio Rubio Carmonak Buldaini, eta, horregatik, gogoz murgildu zen artistaren biografia idazteko proiektuan. “Patxiri komentatu nion lehen aldian, erran zidan bere bizitza ez zela bertze inorena baino garrantzitsuagoa. Pertsonen pentsamoldea aldatu zuten esperientziak eta gertakariak bizi izan zituela gogoratu, eta horren berri emateak jende askori on egiten ahal ziola erantzun nion, eta lanean hasteko prest zela erran zidan”, gogoratu du Rubio Carmonak.
Belaunaldien arteko zubi
Uharteko Arte Garaikideko Zentroko arduradun Nerea de Diegok “biziki” eskertu du idazleak bere lana argitaratu izana. “Buldainen bideak merezi du halako liburu bat”. Artistaren obra ez ezik, artearen esparruan sareak osatzeko erakutsi duen gaitasuna ere nabarmendu du De Diegok. “Artea zabaltzeko eta artisten lana bultzatzeko lan hagitz garrantzitsua egin du”.
Belaunaldien arteko “zubi” izan dela erantsi du De Diegok, eta lan horrek ekarri duela artista anitzen arteko elkarlana herrian. 2005. urtetik 2012. urtera bitarte, hain zuzen ere, tresna berezia izan zuen Buldainek zubi lan hori garatzeko: haren izena hartu zuen fundazioa. Bere etxea bertze artistentzako erakusleiho bilakatu nahi izan zuen Buldainek, proiektu horren bidez. Baliabide nahikorik ez zutelako utzi behar izan zuen bertan behera.
Buldaini egindako omenaldia bilakatu da orain artisten arteko lanaren adierazgarri: Uharteko arte zentroak Cantamañanas kolektiboko kideen esku utzi du Buldainek bere ikasleekin herriko hormetako batean egindako irudia interpretatzeko ardura. 1980ko hamarkadakoa da Buldainek eta haren ikasleek San Juan plazan margotu zuten lana. Oraingo beren sortzeko moduen ukitua eman diote Cantamañanas kolektiboko kideek obra horri zentroan, lana jasotzeko propio prestatutako oihal handian. Eta lan hori guztia Buldainen begiradapean egin dute artista gazteek.
Gustukoa du margolariak giro hori. Berezkoa baitu. Artea izan du beti ongarri. Eta, artearen bidez, gizakia bera. “Arteak egiten du pertsona”, erran izan du Patxi Buldainek. Eta gizakiari egin dio so artistak bere obren bidez. Gizakiari eta askatasunari. Gizakiak aske izateko duen beharrari eta eskubideari.
Kattalin Barber
Musikak hartuko du Iruñeko Gazteluko plaza, igandean, ezohiko kontzertu baten bidez: 35 bateria jotzaile ariko dira elkarrekin, Vesarte herri arte kolektiboak antolatuta. Hamabi pertsonak osatutako rock taldea arduratuko da emanaldiaz, eta haiekin egonen dira 35 bateriak, burrunba Iruñeko Alde Zahar osoan zabaltzeko asmoz.
Ez da kolektiboak antolatzen duen gisako lehen ekinaldia. Iaz, Vesartek kontzertu bat eskaini zuen hamargarren urteurrena ospatzeko, eta hainbat taldetako musikariak eta 20 bateria jotzaile elkartu zituzten plazan. “Egun izugarria izan zen; bertan elkartutakoek sentsazio biziki ona izan genuen, eta bukatu bezain laster pentsatu genuen aurten ere zerbait prestatu behar genuela”, esan du Javier Orduña kideak. Horregatik, aurten errepikatuko dute, baina pauso bat harago joan nahi dute oraingoan. “Iruñean ez da horrelakorik inoiz egin, diru laguntza eta babeslerik gabe; herritarren parte hartzea da gure xedea”.
Orduñak azaldu duenez, iazko bateria jotzaile gehienek parte hartuko dute aurten, berriz ere. Artista eta antolatzaileen artean 70 pertsona inguru dabiltza kontzertua prestatzeko lanetan. Urtarriletik ari dira. Kontzertu “ezohikoa eta berezia” izanen dela aurreratu du Vesarteko kideak, eta Gazteluko plazan egitea ez dela kasualitatea: “Iruñeko egongela da plaza hau, eta hor egon nahi dugu; gehienetan enpresa pribatuek erabiltzen duten espazioa da, eta herritarrena dela aldarrikatu nahi dugu”. Inor hotz utziko ez duen kontzertua izanen dela esan du, “ongi pasatzeko eta aldarrikatzeko”.
Lan handia egin dute, eta hilabeteak daramatzate prestatzen, ez baita erraza ia 50 musikariren kontzertua koordinatzea. Kolaboratzaile asko izan dituzte. Nafarroakoak ez ezik, Hego Euskal Herriko hainbat hiritako eta Madril eta Errioxako (Espainia) musikariek ere parte hartuko dute.
Arte alternatiba
Ohi duen moduan, Vesartek herritarren parte hartzea plazara eraman nahi du. Probokatzaileak izan nahi dute, eta “kontsumoaren gizarteari” alternatibak eskaini. Horregatik ez dute nahi administrazioaren diru laguntzarik, ez baitute inongo erakunderen menpe egon nahi: “Hamaika urte daramatzagu posible dela erakusten, eta horrela jarraituko dugu; musu truk egiteak ez du esan nahi ez duela kalitaterik”.
Hamar pertsonak parte hartzen dute egunerokoan, baina ekitaldiz ekitaldi, jende gehiago batzen da. Kolektiboak sormen gune bat kudeatzen du Iruñeko Arrotxapea auzoan, eta doako ikastaroak antolatzen dituzte. Heldu den astetik, besteak beste, argazkilaritza, margolaritza, eta serigrafia tailerrak eskainiko dituzte.
Garikoitz Goikoetxea
Goizaldean hil da Jon Barberena Ibarra (Elizondo, Nafarroa, 1979), ondoeza izanda. Bertso munduan urteetan ibili da. Txapelketak albo batera utzi zituen …
