"Txakurrekin momentua bizitzen ikasi dut", dio, harro, Sergi Pardasek (Bartzelona, 1971). Krisiak gogor jo zuen lan egiten zuen enpresa. Lanik gabe gelditu, eta bizimodua aldatzeko erabakia hartu zuen. "Nahi nuena egiteko hautua egin nuen. Txakurrak maite ditut, eta horrekin hastea erabaki nuen". Hori duela bost urte izan zen. Urte eta erdi ikertzen eta ikasten pasatu zuen. "Hainbat ikastaro eta Etologia masterra egin ditut lanean hasi baino lehen. Hala ere, ofizio honek, beste guztiek bezala, etengabeko ikasketa eskatzen du". Formazioa garrantzitsua da txakurrekin lan egiteko, ardura handiko lana baita. Etologia klinikoa, botikak eta jokaerak zuzentzeko tratamenduak ezagutu behar dituzte hezitzaileek. Era berean, txakurrak dituzten pertsonek jakin beharrekoak ez dira egun batetik bestera ikasten. "Txakurrak heztea ez da erraza; lan handia dakar, umeek bezala".

Txakur hezitzailearen ofizioa arautua ez dagoelako kexatzen da Pardas. "Eskaintza badago, baina baita intrusismo handia ere. Orain pixka bat arautzen hasi dira, Espainiako Estatuko Aldizkari Ofizialean zerbait agertzen da. Baina ikastaro askotan titulaziorik ez duen jende asko ibiltzen da". Arautze falta horrek egoera bereziak sortzen ditu, eta txakur hezitzaileen profesionaltasuna auzitan geldi daiteke. "Behin, txakur bat izan nuen, eta jabeak esan zidan aurretik beste hezitzaile batengana jo zuela. Hezitzaile horren formazio bakarra telebistan ematen duten txakur hezitzailearen programa ikustea zen. Bestela, badago jendea hamabost eguneko ikastaro bat egin eta hezitzailea dela uste duena".

Horregatik, Pardasek garrantzi handia ematen dio formazioari eta seriotasunari. Urte eta erdi txakurrei buruz ikasten ibili ostean, lanean hasi zen Caldersko Hotel Cani El Vila txakurrentzako egoitzan (Bages, Herrialde Katalanak). Bertan, hainbat gauza lantzen zituzten, adibidez, sozializazioa eta agility-a —azken hori txakurrek gida baten laguntzarekin hainbat oztopo gainditzeko kirola da—. "Lau urte egin nituen El Vilan lan egiten. Lau urte txakurrekin bizitzen eta bertatik bertara ezagutzen. Baina, era berean, ez diot inoiz ikasteari utzi. Etengabe birziklatu behar du norberak bere burua".

Arrazoi pertsonalengatik iaz Iruñera etorri zen bizitzera, eta bere enpresa propioa sortzea erabaki zuen: Seylucan. Inoiz ez da erraza negozio bat martxan jartzea, bereziki krisi garaietan. Pardas handik eta hemendik ibiltzen da bere lana ezagutzera emateko. "Webgunea eta Facebook martxan jarri nituen. Horrez gain, albaitariak bisitatzen ditut, eta nire zerbitzuak eskaintzen dizkiet. Horrela, apurka-apurka enpresaren lana ezagutzera ematen dut".

Hainbat zerbitzu eskaintzen ditu: besteak beste, obedientzian trebatzea, jarrera oldarkorrak zuzentzea eta banaketak sortutako antsietatea eta hiperaktibitatea bideratzea. "Jarrera arazo handiak daude; oldarkortasun mota asko dago. Hori tratatzea oso garrantzitsua da, jendeak bere txakurrarekin bizi ahal izateko, eta animalia abandona ez dezaten", esan du Pardasek. Heziketa formalaz gain, txakurraren trebetasunak garatzeko ikastaroak egiten ditu. "Txakurren trebetasunak denak modu positiboan planteatzen dira. Txakurrek asko gozatzen dute".

Pardasek sozializazio ikastaroak egiten ditu txakurkumeekin. Haren aburuz, etorkizunean sor daitezkeen arazoak saihesteko behar-beharrezkoa da kumearen bizitzaren lehen hilabeteetan ondo heztea. "Txakurkumeek lehen bi hilabeteetan ama eta anai-arrebekin egon behar dute. Baina, hortik aurrera, eta bost hilabete bete baino lehen, komeni da inguru berria ezagutzea: autoak, zarata, beste pertsona batzuk... Bestela asko kostatuko zaie bizileku berrira ohitzea". Lehen bi hiletan txakurrak txakurra izaten ikasten duela azaldu du Pardasek. Horregatik dio komeni dela ama eta anai-arrebekin egotea. Bizitzako lehen sei hilabeteei inpronta garaia deritze. Hasierako hilabete horietan ikasten dute nola jokatu.

Jende askok jotzen du Pardasengana, baina antzeko zalantzak izaten dituzte gehienek. "Jabe gehienek nahi dute euren txakurrek pisa eta kaka behar den lekuan egitea; paseoan doazenean uhaletik tiraka ez ibiltzea; euren gainera ez igotzea; eta hozkarik ez egitea". Hori guztia egitea ez da erraza. Lehen urtea da garrantzitsuena. Pardasek umeak heztearekin konparatzen du. "Txakurra kontrolpean izan behar da, gustatzen ez zaizkizun gauzak zuzentzeko. Libre uzten baduzu, txakurrek egiten dituzten gauzak egingo ditu. Nik erakusten diet euren sena beste bide batzuetatik garatzen, adibidez, jolasarekin".

Pardasek lana maite du, baina oraingoz larri ibiltzen da bizimodua aurrera ateratzeko. Lan gehien pilatu zaion garaia urte hasiera izan da: "Gabonetan txakur asko oparitzen da. Baina kontuan izan behar da animaliak direla, ez jostailuak".

Euskadi Irratiak otsailaren 15ean eman zuen Amarauna saioko iritzi atalean, Fermin Erbiti kazetari iruindarrak Nafarroako gaur egungo panorama politikoa aztertu zuen. Xabier Leteren Nafarroa, arragoa kanta lagun, Barcinaren honainoko agintaldia deskribatu zuen (itxura guztien arabera). Azpimarratu zuen Burgoskoak karguari eusteko erakutsi duen ahalmen handia, gertatu direnak gertatuta ere, bizirik atera dela, karguari eutsi diola etsi gabe. Egoera larriagotu ahala beti mamuak haizatuz hartu duela arnasa azkeneko boladan ere (euskarazko irakaskuntzaren aurkako erasoa jarri zuen horren lekuko). Erresistentzia erakutsi duela gotortu den lekutik… Nievesek salaketa egin arte.

Jimenezek har dezala nahi duen protagonismoa, hala zoriontsua bada —segitu zuen Erbitik— eta amesgaiztotik libratzeko aukerarik badugu.

Ordea, "hoberena irudikatu eta txarrenerako prestatu beharra dago" Sarrionandiari egokituriko esaldia aipatuz, aldaketa amets dugunok har dezagun gomendioa; izan ere, Barcina etxera bidaltzea ez baita aski —bukatu zuen Erbitik—.

"Amets bat baino gehiago, ez oparotasun osoa, nahiaren eta ezinaren borroka tokia ekaitzez betea" ozenago entzuten zen orduan Leteren abestia.

BERRIAk otsailaren 19an argitaratu zuen Bi kale, hirugarrenean bale? Joxerra Senarren erreportajea. Bertan, Senarrek "Nafarroan hamar urtean behin sortzen diren abagune historiko horietako bat ate-joka dago berriz ere" zioen. Nabarmendu zuen aukera egoteak ez duela esan nahi erraza izango denik.

Hondarreko egunetan etxeko zein estatuko hedabideetan Nafarroako azkeneko krisi politikoa pil-pilean dago. Ni ez naiz analisi politikorik egiteko gauza (aitor dezadan inbidiaz irakurtzen ditudala, besteak beste, arestian aipatutako kazetariak). Ni kaletar, nafar, abertzale, euskaldun, langile xumea naiz, egoeraz ohartu eta, jakinarazpenak jakinarazpen, aldaketarekin amets egiten duen horietakoa. Ni, kaletar, nafar, abertzale, euskaldun, langile xume asko bezala, okaturik nago pil-pilean dagoen eta Madrilen borbor egosten ari den Nafarroako egoera politikoarekin eta horrek tirriki-tarraka daraman guztiarekin.

Kolaborazio hau idazten ari naizen unean hiru egun falta dira Kontuz elkarteak, atzera ere, ustelkeriaren kontra deitu duen manifestaziorako; ezin jakin, beraz, idazten ari naizen une honetan amets egiten dugunok nolako indarra erakutsiko dugun Iruñeko karriketan.

Kolaborazio hau irakurriko duzuenerako, agian, ajeak jota egongo zarete txatxo eta Miel Otxin, Ziripot eta Juantranposo, mamuxarro eta momotxorro, hartz edo zakuzarrekin ibilita. Apika, ihoteetan jaten diren ogi-torradekin okaturik egongo zarete.

Okaturik bukatu ahal dugu, soilik, jaten eta edaten heldu diren egunetan! Dena den, Sarrik eta Erbitik gomendatu bezala, presta gaitezen txarrenerako, Senarrek idatzi bezala ez baita erraza izango.

www.change.org plataforman atxikimenduak biltzen ari dira Nafarroako Gobernuak zentroa itxi ez dezan. Bost mila inguru lortzea da helburua. Mila inguru falta zaizkie.

Espainiako Gobernua prestatzen ari den Segurtasun Legearen aurka, elkarretaratzea egin zuen Duintasunaren Martxaren Nafarroako batzordeak otsailaren 23an, Iruñeko Merinaldeen plazan. Horrez gain, orain 22 urte egun berean Antonio Tejerok emandako estatu kolpea kritikatu zuten. Bestalde, batzordeko kideek dei egin dute Martxoaren 22an Madrilen egingo den Duintasunaren martxa-ra joateko. Madrilen, oinarrizko eskubideak defendatuko dituzte.

Haur eskoletako aurrematrikulazioetan zein hizkuntza eredu nahi duten galdetzea eta Iruñeko Udalak eskaeraren araberako eskaintza egitea. Hori nahi dute Iruñeko hainbat gurasok. Udalbatza beren alde agertu zen, eta orain euskalgintzarekin bat ari dira elkarlanean. Ainhoa Irigibel (Iruñea, 1980) kanpaina aurrera eramaten ari diren gurasoetako bat da. Zaila ikusten du udalak aurten iritzia aldatzea. Baina, beren lanari esker, hurrengo urteetan gauzak aldatzea espero dute.

Zer arazo duzue?

Gure alaba euskaraz matrikulatu nahi dugu auzoan. Baina Arrotxapean ez dago aukerarik 0 eta 3 urte arteko haurrak eskola euskaldunean matrikulatzeko. Orduan, aukera bakarra Txantreara eramatea da, han baitaude Iruñean D eredua eskaintzen duten bi haur eskola bakarrak: Izartegi eta Egunsenti.

3 urtetik gorako umeek badute euskal eskaintza zabalagoa?

Bai, Arrotxapean, adibidez, Patxi Larrainzar ikastetxe publikoa dago. Urtero, hiru edo lau talde sortzen dira D ereduan; hau da, urtero 75 ikasle inguru. Horrek agerian uzten du eskaera badagoela baina eskaintzarik ez.

Zer eskatzen duzue?

Arrotxapean, zehazki, haur eskola euskalduna izatea nahi dugu. Baina, oro har, Iruñeko dinamika aurrera eramaten ari gara. Nahi duguna da auzo guztietan aukera izatea haur eskoletan euskaraz matrikulatzeko. Udalari behin baino gehiagotan eskatu izan zaio matrikula egiteko inprimakian jasotzeko gurasoek zer-nolako ereduan matrikulatu nahi dituzten seme-alabak. Baina horri ere muzin egin dio UPNren gobernuak, oposizio osoak alde bozkatu badu ere.

Nola bildu zarete Iruñean?

Gatazka hau ziklikoa da. Orain hogei urte ireki zuten azken haur eskola euskalduna. Urte hauetan guztietan, tarteka piztu da borroka, matrikulazio garaian bereziki. Urte batzuetan indar handiagoa hartu du. Arrotxapean, adibidez, haur eskola berria egin zuten duela lau edo bost urte. Kanpaina indartsua jarri zen martxan, D eredua eskain zezan; 2.700 sinadura bildu zituzten. Baina udalak gaztelaniazko eta ingelesezko eredua jarri zuen. Orduan, 0 eta 3 urte arteko seme-alabak ditugun hainbat guraso elkartu gara. Aurretik elkar ezagutzen genuen batzuek. Arrotxapeko eta Iruñeko euskalgintzako hainbat eragilerekin hitz egin dugu, eta hainbat batzar eta mobilizazio planteatu ditugu.

Nola ikusten duzue egoera? Uste duzue zerbait lor dezakezuela?

Aurten berezitasuna egon da. Udal haur-eskoletako langile batzordeak proposamen bat aurkeztu dio haur eskoletako erakundeari: batzordeak eskatu du Arrotxapeara eramateko Txantrean dauden euskarazko bi haur eskoletatik bat. Truke antzekoa da. Arrotxapean hiru haur eskola daude, eta guztiak gaztelaniazko ereduekin. Plaza kopurua mantenduko litzateke, baina bi auzoetan egongo lirateke haur eskolak. Aukera hori posible dela uste dugu. Jose Carlos de la Dehesa haur eskoletako kudeatzailea ere aldaketaren alde dago. Duela sei urte, haur eskoletan ez zegoen tokirik; egun, ordea, ez dira plazak betetzen. Beraz, uste dute euskarazko plazak leku gehiagotan eskaintzen badituzte plaza gehiago beteko direla. Ikuspuntu horretatik bada ere lor dezakegula uste dut.

Baina, aldaketa horrekin, Arrosadia edo Iturramako gurasoek ez lukete hobekuntza handirik izango. Alde horretatik badago proposamenik?

Bai, langile batzordeak beste proposamen bat egin du. Arrosadian badago eraikin huts bat, Hegoalde ikastolaren ondoan. Lehenago, haur eskola bat izan zen. Batzordeak proposatu du han beste haur eskola bat egitea, baina, horrek langile berriak kontratatzea eskatzen duenez, zailagoa ikusten dugu.

Zer mobilizazio egingo dituzue?

Martxoaren 3tik 18ra, aurrematrikulazio kanpaina izango da. Txandak egin ditugu, eta egunero atean egongo gara inkesta bat egiten. Horrela, jakin nahi dugu zenbat gurasok nahi dituzten seme-alabak D ereduan matrikulatu. Gero, datu horiek udalean aurkeztuko ditugu, jakin dezaten eskaera badagoela. Hala ere, badakite, hiru urtetik gorako eskoletan ikusten delako.

NIABZren inguruko informazioa biltzen duten hainbat webgune.

• www.crana.org. Elkartearen atari ofiziala. Bertan biltzen dituzte orain arte egindako ekinaldi guztien datuak.

• www.defendamoscrana.net. Zentroa ixtearen inguruko azken berriak plazaratzeko sortutako orria.

"Itxarote zerrendak Osasun Departamentuaren lehentasuna dira", argi esan zuen Yolanda Barcina Nafarroako presidenteak otsailaren 5ean. Egun hartan, Marta Vera Osasun kontseilariarenganako konfiantza berretsi zuen. Horrek argi utzi du itxarotek zer garrantzia duten. Hala ere, Nafarroako Osasun plataformak salatu du egun 69.000 pertsona daudela Osasunbideko itxarote zerrendetan. 9.000 pertsona kirurgia operazioren baten zain daude, eta beste 60.000 gaixok ez dute lehen kontsultarik jaso. Horrez gain, 18.000 pertsona inguru daude proba diagnostiko baten beharrean. Plataformak bereziki larritzat jo du traumatologia arloan gertatzen ari den pilaketa. Egoerar ikusirik, Osasunbideko arduradunek neurririk hartu ez izana kritikatu dute.

Otsailaren 5eko agerraldian, presidenteak esan zuen kirurgia operazioetako azken lau hilabetetan itxarote zerrendetan jende gutxiago dagoela. Baina ez zuen aipatu Nafarroako Ospitale Guneko itxarote zerrendek %56,3 egin dutela gora azken urtean. Oftalmologiako, kirurgia orokorreko eta traumatologiako itxarote zerrendetan pilatzen da gaixoen %64. Nafarroako Osasun plataformak hainbat neurri aurkeztu ditu egoera aldatzeko: besteak beste, irizpide kliniko, soziolaboral eta elbarritasunezkoak lehenestea zerrendetan; langile kopuruaren neurria hartzea eta baliabideak optimizatzea; antolakuntza aldatzea, lehen laguntzen eta laguntza espezializatuaren arteko osagarritasuna bultzatzeko; eta hartutako neurrien etengabeko azterketa jarraitua eta zehatza egitea. Hori guztia eskatzeko elkarretaratzeak egin zituen plataformak otsailaren 26an hainbat osasun etxeren aurrean.

Murrizketen ondorioak

Plataformak esan du Iruñerriko bi ospitaleak batu zituztenetik egoerak okerrera egin duela. "Orain dela gutxi, Pedro Antuñano traumatologiako zerbitzu buruak dimititu zuen. Horrek agerian utzi du ez dela hartu osasun arreta hobetzeko neurririk. Horren ordez, erabakiek arreta okertu eta erakunde zein interes pribatuen alde egin dute". Gainera, ebakuntzak egiteko itxarote zerrendak urtebete eta urte eta erdikoak dira. Batez beste, mediku bakoitzak 70 eta 100 gaixo ditu ebakuntza egiteko zain, eta baten batek 200 ere izan ditu.

Itxarote zerrenda luzeak badira ere, plataformak dio urtebete itxia dagoela Ubarmin klinikako solairu oso bat. Gainera, klinikako Zainketa Intentsiboetako Unitatea (ZIU) tarteka itxi egiten dute. Egun, horietan ez dira ZIUko beharrak dituzten ebakuntzak egiten Ubarminen. Bideko Ama ospitalea ere hainbat alditan itxi dute, adibidez, Aste Santuan, zenbait zubitan eta Gabonetako jai egunetan.

Merkatu eta dibisa sozialen inguruko informazioa duten hainbat webgune.

• www.economiasolidaria.org. Elkartasunean oinarritutako ekonomiaren inguruko ataria.

• www.deotramanera.com. Diru sozialaren inguruko xehetasunak ematen dituen orrialdea.

Merkatu sozialen elkartea eratu dute bidezko merkataritzaren alde lanean dabiltzan hainbat eragilek. Besteak beste, hauek:?REAS, Som Energia, Ekologistak Martxan, Coop57, Fiare eta Diagonal egunkaria. Partaideen esanetan, egun martxan dauden azoka soz...