• Matrikula epeka ordainduko duten ikasleak. Azken datuen arabera, 2013-2014 ikasturtean matrikula ordaintzeko arazoak dituztela eta, Nafarroako Unibertsitateko eta Nafarroako Unibertsitate Publikoko 2.100 ikaslek matrikula epeka ordainduko dute.
Iritzia
2013-11-012013-11-01Iritzia
Alaporai
Nork daki. Beharbada, behinola, euskaldunek ez zekiten doministiku egiten. Edo, akaso, biriketako haizea sudurretik eta ahotik indarrez kanporatu beharrean bertze zuloren batetik kaleratzen zuten eta, beraz, ez zuten bi efektu fisiologikoen artean ezberdintasunik ikusten. Nolanahi dela ere, badirudi latinez mintzo zirenetatik ikasi zutela euskaldunek doministiku egiten eta, hartara, usin egitean opa egiten zen Dominus tecum hura (Jauna hirekin) doministiku bilakatu zuten.
Era berean, garai batean, agian, euskaldunak Arkadia eder eta alai batean bizi ziren. Ez zuten diruz zikinduriko merkataritza ezagutzen, komunismoa praktikatzen zuten —hura zer zen batere jakin gabe— eta beharrezko lehengaiak trukean lortzen zituzten. Baina, hara non, erromatarrek kapitalismo basatia ekarri zieten eta haren oinarri-oinarrizko esamoldea, in quantum (zenbatean?), enkante bihurtu zen euskaldunen ahoetan.
Ziurrenera, euskarazko hitz gehienak ez dituzte euskaldunek sortu. Izan ere, latina grezierarekin aberastu zen modu berean, euskara ere latinarekin eta haren ondorengoekin hornitu eta edertu zen. Mailegu erraten zaie bertze hizkuntza batetik aldaketa ortografiko eta fonetiko handirik gabe hartzen diren hitzei. Oso gauza arrunta da mailegua. Beharrezkoa. Eskertzekoa.
Ez nahasi, ordea, aurreko guztia orain kontatuko dudanarekin. Twitter euskaraz jarri zutelarik, orduantxe sartu nintzen bertan, txioak euskaraz, eta bakarrik euskaraz, egiteko asmoz. [Bide batez, umap.eu, gauzatxo bat: oraindik bada hobetzeko tarte zabala, ezta? Izan ere, zin dagizuet nire txio eta bertxio guzti-guztiak euskaraz egiten ditudala, baina zuek %89ko portzentajea ematen didazue].
Eta Twitterren ikusitako jokabide batek nau kezkatzen: nola euskara indarge uzten ari diren batzuk, gatz eta piperrik gabe, 140 karakteretako esamolde adierazkorrenak gaztelaniaz ematen baitituzte, aldaketa fonetikoa eginez, hori bai. Eta, kasu, ez naiz bi esaldi juntatzen ez dakiten nerabeeeeeez ari, euskaraz ongi edo oso ongi idazten duten batzuez baizik. Eta erraten ari naizena gehiegikeria dela uste baldin baduzue, egin ezazue proba: idatz itzazue gaztelaniazko txioak behean zerrendatzen ditudan (benetako txioetatik harturiko) esamoldeak ingelesez txertatuz. Zer iruditzen?
Aber: Ea ongi ulertzen dugun, aber hori a ver esapidetik dator, ez haber-etik.
Alaporai: Horixe ba, pikutara euskara(z)!
Al loro: Kasu hurrengoari! Adi!
Bale: Ongi. Gareth Ongi.
Bastante: Nahikoa da, ez?
Dale: Emaiok, emaion.
Eske: Ez baitakit hau euskaraz nola eman…
Guapa: Ederra eta polita neskekin; ederro eta polito mutilekin (euskarari generoa ezberdin egiteko gaitasuna eman diotenetik: badakizue, "Paristik datorren artisto bat naiz ni").
Laostia: Hau guztia izugarria da, bai.
Majo: Jator. Noski Jator.
Porke: Sudur puntan jartzen zaidalako, zait eta, baitzait.
Puto amoa: Izatekotan, amo putoa, ez? Munduko txapeldunak gara, inoizko onenak, gaztelaniaz ez dakiten euskaldunak kanpoan uzten.
Sindudarik gabe: Hibrido honek zalantzarik gabe, ezbairik gabe, ez du ez hanka eta ez cabeza. Dudarik gabe, dudarikabe, dudaikabe, dudaikebe, duaikebe, doaikebe, doikebe, doikee… Doike!
Ya lo creo: Ez da hain zaila, ez horixe. Jakina! Noski!
2013-11-012013-11-01Iritzia
BEDERATZI HILABETE ETA GERO IREKITA
Urtarrileko euriteek eragindako luizi batengatik itxita egon da Atarrabia eta Uharte lotzen dituen errepidea. Ondorioz, bederatzi hilabetez, Uharteko herritarrek beste errepide batzuetatik igaro behar izan dute autoz, tartean Aretako industrialdetik e...
2013-10-252013-10-25Iritzia
Udazkeneko fruituak
Haizego epelak laztanduta, eta ilargi betearen eraginpean, egunotan oparotasuna gozatzen da mendialdean. Gaztainak, ezkurrak, urrak eta intxaurrak gure oihanetan, erreka-bazterretan; arbolen indarretik ale bat ekartzen diguten elikagaiak. Sagardiak et...
2013-10-252013-10-25Iritzia
ERRIBERAN ERE EUSKARAZ BIZITZEKO
Jendetza bildu zen igandean Tuteran egin zuten Nafarroa Oinez-en. Eguraldia lagun izan zuten Tuterara bildutakoek. Sei kilometroko ibilbidean lau gune egon ziren. Horietan, besteak beste, kontzertuak, herri kirolak eta puzgarriak izan ziren. Argia ika...
2013-10-182013-10-18Iritzia
ELKARTASUNAK EZ DU ETENIK
Nafarroako Larrialdi Agentziako langileek diru bilketa egin zuten urriaren 10ean gobernuaren egoitzaren aurrean. Maiatzaren 29an, greba orokorraren bezperan, beste diru bilketa bat egin zuten gutxieneko zerbitzuengatik, ezin zutelako grebarik egin. Be...
2013-10-182015-04-21Iritzia
Ekin Erribera!
Dendetako erakusleihoak negua iragartzen ari zaizkigu. Arropa lodiek eta oinetako sendoek oraindik ailegatzerik nahi ez dugun sasoirako gonbita egiten digute. Kolore eta forma berriek zirikatu egiten gaituzte gu, badaezpada ere, tentazioa uxatu nahian edo, txartela etxean uzten dugunok. Hartara, arratsaldeko eguzkiak oraindik islatzen duen argitasunetik begiak eskuekin babestuz eta sudurra kristalaren kontra joz begira-begira gelditzen gara.
Halaxe nengoen, bada, lehengo egunean gure herriko kirol-dendako eskaparateari begira, joan zen urteko neguan —merkealdi-garaian, dena esaten hasita— denda horretan bertan suertaturiko gertakaria burura etorri zitzaidanean. Adineko gizaseme batek eskularruak nahi zituela-eta, dendariak eskainitakoak ukitu eta probatzerakoan "qué goxos" esatearekin batera saltzaileak segidan gehitu zuen "goxo-goxoak, bai", eta, horiekin bat eginez, hirugarren batek gehitu zuen, "sí, ricos-ricos".
Haien guztien atzean nire txanda noiz tokatu zain nengoela, hizkuntza baten galtze-prozesuaren hiru maila une berean agertu zitzaizkidan. Aldi berean, gizonezko haren "qué goxos" gure ikasle askoren "me (h)a kanporau" eta antzeko esapideekin alderatu nuen. Garai eta arrazoi desberdinak direla medio, belaunaldi desberdinek topo egin dute bidegurutze horretan. Duela gutxi bertako hizkeraren euskal hiztun osoak galdu dituen herrian hizkuntza zaharraren arrasto eta ebidentzia garbi-garbiak dituen gazteleuska aditzen da; esan dezagun, gure ikasleen euskañolaren kontrako aldaera. Ondoko herrietako euskaldunek eta, AEKrekin batera, ikastolak eta D ereduak segitzen dute hornitzen Jose Fuertes, Weasthon sistemako telegrafista madrildarrak 1856an deskribatu zigun orduko herri euskaldun peto hura.
Nafarroako eremu ez-euskaldunean, ordea, euskara aspaldi galdutako eskualdean, askoz garestiago dute arestian aipaturiko dohatze-lana. 1986an Nafarroako Parlamentuak onartu zuen Euskararen Foru Legeak euskara berreskuratzeko babes eta sustapen-neurririk gabe utzi zituen herritarrak. Handik hogeita lau urtera, 2010ean, hain zuzen ere, lehenengo eta azkeneko aldiz aldatu zen aipaturiko legea, eta, gaur egun, eremu mistoan Iruñerriko beste lau herri daude. Garai hartako Hezkuntza kontseilaria zen Perez-Nievas jaunak adierazi zuen Nafar Gobernuak ez zeukala inongo asmorik Euskararen Foru Legea aldatzeko, Sanz jaunak berak ere Nafarroan euskara gai tabu zela esan baitzuen.
Harriturik, eta-edo lotsaturik, irakurri beharko lukete gure parlamentariek 1896ko urtarrilaren 11n Nafarroako Diputazioak Gipuzkoakoari bidali zion idatzia non, elkarlanean, Ley de Instrucción Pública zelako haren 74. artikuluan oinarrituz, nahita ez, maisu-maistra guztiek euskaldunak izan behar zutela konpromisoa hartzen baitzuten. Asmo on haren adibide gisa, lehenengo euskal poesia-lehiaketa Iruñean 1609an egin zenaren berri ere ematen dute idatzian.
Euskal Herriak, munduko herri guztiek bezala, bere eztabaidaezinezko hizkuntza-eskubideak zituela azpimarratzen zuten. Horretarako, euskara eta bere kultura bere horretan mantendu, goraipatu eta zabaltzeko neurriak hartuko zituztela ere ziurtatzen zuten. Oraindik gehiago: pentsamenduaren eta bere kultura-adierazpenaren artean jartzen den legea nortasunaren izaera suntsitu egiten zuela zioten eta, ondorioz, bidegabetzat har zitekeela. Eta honela argudiatu zuten, argudiatu ere: "Nafarren hizkuntza bazen, eta beti izango da euskara, lingua navarrorun, erreinu hau sortu zuen hizkuntza, Pirinioetatik Ebroraino, gure lurrean sustraituz".
Eta horiguztia esan ondoren, esana gelditzen baita, gure lurra, "Pirinioetatik Ebrorainoko euskal lurra" dela dakigun honetan: Ekin Erribera! 1984tik Ebro ertzean lanean ari zareten Argi horiei, lege bidegabeak trabatu arren: Ekin Erribera, hau da zuen aukera. Oztopoak oztopo, etxean zein kanpoan: Ekin Erribera!