"Nafarroan babes ofizialeko ia mila etxe saldu gabe daude", adierazi du Luis Zarraluki Sustapen kontseilariak. Alokairuaren aukerak gora egin du azken urteetan. Horren ondorioz, etxebizitza librearen prezioak jaitsi egin dira, eta babes ofizialeko etx...

Nekazaritza iraunkorraren aldeko apustua egin zuten Aroa upategian 1998. urtean. Modu horretan ekoizten dute euren ardo ekologikoa. Deierriko Zurukoain herrian dago upategia, eta lau lagunen artean kudeatzen dute. Haien helburua Deierriko lurraren eta klimaren ezaugarriak dituen ardo bat egitea da. "Klima eta lurra dira gure lanerako oinarrizko elementuak", dio Txus Macias Aroa upategiko kideak (Iruñea, 1961). Duela hamabost urte, ardoaren merkatuan lehia handia zegoen. Aroako kideek merkatuan toki bat lortu nahi baldin bazuten zerbait berezia eskaini behar zutela pentsatu zuten. Horregatik hartu zuten ardo ekologikoa egiteko erabakia. "Duela 150 urtera arte, nekazari guztiek modu ekologikoan ekoizten zituzten euren produktuak". Deierrin, I. mendean hasi ziren erromatarrak ardoa egiten. Erromatarrek utzitako ondare hori XXI. mendera ekarri nahi dute Aroa upategiko kideek.

"Tokiko profila eta ezaugarriak dituen ardoa lortu nahi dugu", azaldu du Maciasek. Haren helburua da Deierrin, ez beste inon, egin daitekeen ardoa egitea. "Batzuei gehiago eta besteei gutxiago gustatuko zaie, baina guk ziurtatu nahi dugu ardo hauek bereziak direla". Hori lortzeko, naturarekin bat eginda lan egiten dute. "Natura ez da gelditzen, bere zikloak ditu. Horiek nola funtzionatzen duten ikastea eta naturaren erritmoetara ohitzea zaila da, eta denbora eskatzen du. Baina ikasketa prozesu horrek guztiak emaitzak ematen ditu".

Maciasek gogoratzen du duela 150 urtera arte nekazari guztiek horrela lan egiten zutela. Gainera, eraginkorrak izateko beharra zuten. "Herri, bailara eta eskualdeetako biztanleen bizi-baldintzak hobetu edo okertu egiten ziren, urteko uztaren arabera". Gainera, nekazariek bazekiten baliabide horiek mugatuak zirela eta tentuz erabiltzen ez bazituzten horiek gabe gelditu zitezkeela.

Upategi bat baino gehiago

Upategiko kideek 11 mahasti dituzte, orotara hogei hektarea inguru. Bertan, 100-120 mila litro mahats ekoizten dituzte urtero. 2010ean inauguratu zuten azken upategia, baina proiektua askoz lehenago hasi zuten. Duela hamabost urte hasi ziren ardo ekologikoarekin lanean, eta 2001ean lehen ardoa merkaturatu zuten.

Bost mahats motarekin lan egiten dute: zuria, beltza, Tempranillo, Merlot eta Caverne. Ardo beltzen kasuan, gaztea, ondua eta erreserbakoa ekoizten dituzte, eta, horrez gain, zuriak eta gorriak. Azken horrekin Nafarroako ardo onenaren saria jaso izan dute. "Ardo gorriarekin beti ibiltzen gara lehen hiruren artean", azaldu du Maciasek.

Upategia lau lagunen artean kudeatzen badute ere, garaiaren arabera langile gehiago behar izaten dituzte. "Nekazaritza ekologikoak eskatzen du mahastietan egunero lan egitea, batzuetan jende gehiago eta bestetan gutxiago, baina beti dago egiteko zerbait". Mahats bilketaren garaian biltzen da langile gehien, 30 bat lagun.

Aroa upategietan, ardoa ekoizteaz aparte, gauza gehiago egiten dituzte. Besteak beste, Enoturismoa bultzatzea garrantzitsua dela uste du Maciasek. "Gure aburuz, garrantzitsua da jendeak gure lana gertutik ezagutzea". Horregatik, upategira bisita gidatuak egiten dituzte, eta jatetxea ere badute. Horrez gain, zenbait ekinaldi antolatzen dituzte urtean, hala nola mahastiaren loratze jaia.

Berrikuntzaren bidean ere ari dira. "Ez da soilik zer egiten den, gauzak nola egiten diren, horrek ere garrantzi handia du guretzat". Ahal duten energia gasturik txikiena egiten saiatzen dira. Haien aburuz nekazaritza ekologikoa "pestizidak, indartzaileak eta elementu kimikoak" ez erabiltzea baino gehiago delako. Horren bila, Ikerketa Garapena eta Berrikuntza jorratzen ari dira bi proiektutan. Alde batetik, euren mahastietako mahatsondoek dituzten legamiak beste mahasti batzuetan dituztenekin konparatzen ari dira, inguruko mahastietan errepikatzen diren legamiak identifikatzeko. Legami komunak behin identifikatuta, legami horiek dituzten mahatsondoak lehenetsiko dituzte: "Deierriko berezkoak diren aldaerekin lan egin nahi dugulako".

Beste alde batetik, karbono igorpenak neutralizatzeko lanean aitzindariak direla dio Maciasek. "Gai hori ikertzen 1994. urtean hasi ginen, eta Zeelanda Berrira arte jo behar izan genuen informazio bila". Eskura dituzten baliabide naturalak ahal bezain beste erabiltzen dituzte. Besteak beste, euriaren ura baliatzen dute, biomasa bidez girotzen dute tenperatura, upategia ipar-hego norabidean eraikia dago eguzkiaren argia aprobetxatzeko eta upategia lur azpian eraiki dute energia artifizialik ez erabiltzeko.

Aroa upategian nekazaritza ekologikoa erabiliz Deierriko berezko ardoa lortu nahi dute, eta ingurumenarekiko ere konpromiso argi bat dute. Etorkizunak zer ekarriko duen inoiz ez dago argi, baina Aroan bidea nola egin argi dute. Emaitzak oraingoz alde dituzte.

Oraingoz ez dago akordiorik Iruñerriko hiri garraioaren finantzaketan. Dena den, Nafarroako Gobernuaren eta Iruñerriko Mankomunitatearen artean adostasunik ez badago, aurreko hitzarmenak indarrean jarraituko du. Astelehenean egin zuten azken bilera bi aldeek. Bi erakundeen jarrerak oraindik urrun badaude ere, akordioa lortzeko borondatea azaldu dute. Urte bukaerara arte biltzen jarraituko dutela esan dute. Nafarroako Gobernuak bere diru ekarpena gutxitu nahi du Iruñerriko hiri garraioan, baina neurri horrek erabiltzaileengan eraginik ez izateko, beste diru sarrera batzuk bilatzera behartu nahi du mankomunitatea.

Gobernuak mankomunitateari eskatu dio beste sektore batzuetan dituen irabaziak —hondakinak eta urak— hiri garraiorako erabiltzeko. Mankomunitateak ez du begi onez ikusten proposamena. Gainera, ez dute argi finantzaketa modu horrek lege babesik duen. Egun, Iruñerriko hiri garraioan diru sarreren erdia erabiltzaileen bitartez finantzatzen da, eta gainontzekoa administrazioek jartzen dute: %60 Nafarroako gobernuak eta %40 mankomunitateak.

"Egungo austeritate egoera" kontuan izanda, gobernuak dio hiri garraioko inbertsioa berraztertu beharra dagoela. Funtsean, bere ekarpena murriztu nahi du.

Iruñeko Udalak Donapeako institutuko orubearen jabetzari uko egin dio Nafarroako Gobernuarekin sinatu duen hitzarmenean. Ondorioz, Nafarroako Gobernua da orubearen jabea, eta Ikerkuntza Mediko Aplikaturako Fundazioari saltzeko asmoa du. Fundazioa Nafarroako Unibertsitateak sortua da, eta Nafarroako campusean hiru ikerketa zentro eraikiko dituzte. Horrela adostu baitzuten gobernuak, unibertsitateak eta fundazioak 2011n sinatutako protokolo batean.

Asteartean adostutako hitzarmenaren arabera, gobernuak udalari Etxabakoitzen duen orube bat emango dio, Donapeako lurren ordainetan. Eta udalak Lanbide Heziketako campus bat eraikiko du. Hitzarmena oposizioko talde gehienek kritikatu dute. Euren ustez, baliabide publikoak erabiltzen ari dira erakunde pribatu baten alde egiteko, kasu honetan Nafarroako Unibertsitatearen alde.

Oposizioaren kritikak

Donapeako proiektua aspalditik dago Nafarroako politikarien agendan. Udaleko zein parlamentuko oposizioko talderik gehienak operazioaren aurka agertu dira hasieratik. PSNk, ordea, jarrera aldakorra izan du azken hilabeteetan.

Iruñeko Udaleko Nafarroa Baik salatu du Donapeako hitzarmenarekin Iruñea ondarea galtzen ari dela. Gogoratu dute hitzarmena udalbatzak baztertutako hirigintza planaren aldaketa batean oinarrituta dagoela.Gainera, NaBairen iritziz, hitzarmena ez da ona Iruñearentzat, ezta Nafarroarentzat ere. PSNk izan duen jarreraren harira, Uxue Barkosen alderdiak uste du PSNren ahuldadea agerian gelditu dela Donapeako eta bestelako proiektuetan izan duen jarrera aldakorra dela eta.

Bilduk ere hitzarmena kritikatu du. Euren ustez, gobernuak alor publikoan murrizketak egiten dituen bitartean, entitate pribatu bati lurrak eta eraikinak "oparitzen" ari da. Horri aurre egiteko, lanean jarraituko duela esan du Bilduk, "UPNren kudeaketa ereduaren ondorio negargarriak amaitzeko eta alternatiban oinarritutako aldaketa lortzeko".

Aralarrek, berriz, esan du Donapeako proiektua "trikimailu juridiko" bat baino ez dela izan. UPNren politika ondasun publikoaren eta lanbide hezkuntza publikoaren kontra doala uste du.

LAB sindikatuaren aburuz, "hitzarmenak UPNren hezkuntza politika agerian uzten du". Sindikatuaren ustez, hezkuntza sistema publikoa deuseztatu, hezkuntza katolikoa ezarri eta hezkuntza sistema bereizia bultzatu nahi du UPNk.

2012ko otsailean onartutako Gizarteratzeko Errentaren Legeak ez diela egungo gizartearen beharrei erantzuten salatu du Beatriz Villahizanek, Oinarrizko Errenta Jasotzeko Eskubidearen Aldeko Plataformako kideak (Burgos, Espainia, 1982). Gainera, oharta...

Urrian hasi eta maiatzera arte izango da Musiketan musika jaialdia. Iruñeko Baluarteko Ganbera aretoan emango dituzte kontzertu guztiak. Nazioarteko zortzi talde eta bakarlarik parte hartuko dute aurtengo jaialdian. Musiketan Bilbon jaio zen, 1994an eta, iaz, Iruñean ere hainbat saio egitea pentsatu zuten antolatzaileek. Javier Lakunza Baluarteko zuzendariak dioenez, Musiketan formatu txikiko kontzertuen jaialdia da, eta Baluarten ez dituzte horrelako ikuskizun asko eman.

Jose Angel Serrano Musiketan jaialdiko sustatzaileak, berriz, azaldu du Musiketan jaialdiaren bitartez Nafarroan horren ezagunak ez diren, baina kalitate handikoak diren nazioarteko musikariak ekartzen saiatzen direla.

Musikari eta estilo ugari

Nazioarteko zortzi talde arituko dira Baluarteko Ganbera aretoko agertokian. Lehena Alice Francis abeslari errumaniarra izango da, urriaren 19an. "Francis neo-swing, charlestone eta jazz estiloak nahasten dituen artista ezohikoa da", azaldu du Serranok.

Dena Derosek, bestalde, azaroaren 29an joko du. 2003. urtean www.allaboutjazz.com webgunean urteko jazz artistarik onena izendatu zuten piano jotzaile eta abeslari estatubatuarra.

Baina artista nagusia Elliot Murphy izango da beste urte batez, iaz Baluarteko Ganbera aretoa bete ostean. Oraingoan, urtarrilaren 17an joko du. New Yorkeko artista beteranoa, mundu osoko rock musikagilerik errespetatuenetarikoa da.

Bi hilabete eskas igaro dira ofizialki Burlatako Gaztelekua abian jarri zutenetik. Herrian halako azpiegitura baten beharra zegoela jakinarazi du Maria Diaz de Radak, Burlatako Udaleko Gazteria saileko teknikariak (Iruñea, 1985). Oraindik martxa hartzen ari diren arren, pozik agertu da Diaz de Rada zerbitzuak izan duen harrerarekin. Oraingoz, arratsaldez soilik dago irekita, nahiz eta aztertzen ari diren ordutegi berriak dituzten baliabideekin posible diren.

Ia bi hilabete dira Burlatako Gaztelekua abian jarri zenutenetik. Zer balorazio egiten duzue?

Gaztelekua udan jarri dugunez, martxa balorazio bikoitza egin daiteke. Izan ere, lanean udan hasi garenez, erritmo lasaiagoz hartu ahal izan diogu neurria zereginari. Bestalde, uda amaitzear dela, ohartu gara zerbitzua erabiltzen duten erabiltzaile kopurua handitu egin dela. Gaztelekua martxan zela jakinarazteko kanpaina bat jarri genuen abian, eta, horrez gain, aurkezpen bat ere egin genuen. Balorazioa, lehen esan bezala, oso positiboa da. Hastea beti izaten da zaila, baina forma hartzen ari dela esan daiteke. Izan ere, gero eta gazte gehiago ari da etortzen informazio eskatzeko eta ekintzak proposatzeko.

Azkenaldian gazteak deabrutzeko joera izan da. Horren eraginik atzeman duzue?

Inolako zalantzarik gabe, joera horren eraginak atzematen dira gazteengan, eta sarritan iduri du apokalipsiaren edo munduaren akaberaren atarian gaudela. Hala ere, mezu horiek alde batera utzita, argi utzi behar da norberak jakin behar duela zein gaitasun dituen eta zer erdietsi dezakeen. Nork bere burua ezagutu behar du zer egiteko gai den jakiteko. Sarritan, geure burua ez dugu ezagutzen, eta horrek etsipena eta gogo falta sortzen ditu. Gure xedea gazteak aktibatzea da, hori gertatu dadin babesa ematen diegu. Horregatik, Burlatako gazteen lokaletan izan gara gure proiektuaren berri emateko.

Nolako harrera izan zenuten?

Egia esan, oso ona. Burlatako gazteen lokaletan bisitak egin ditugu, eta ohartu gara lokaletako kideak euren artean harreman handia dutela. Ikusten da badela jendea gogo asko duena gauzak egiteko baina gogo hori nola bideratu ez dakiena. Horregatik, gu adi egoten saiatzen gara zerbait egin nahi duten gazteei laguntzeko. Lehenengo hartu-eman hori mantentzea gustatuko litzaiguke, baina zaila izango dela iruditzen zait. Batez ere, ditugun baliabideak mugatuak direlako, baina asmoa hor dago, eta ez dugu baztertuta utziko.

Esan liteke gaztelekua gazteen jakin-nahia sustatzeko tokia dela?

Nik uste hori dela gure helburu nagusia eta beharrezkoa. Bada adin bat gauzak probatu eta esperimentatzeko irrika izaten dena. Guk irrika horrekin bat egin nahi dugu eskura ditugun azpiegituren bidez. Izan ere, gaztelekuak aukera asko eskaintzen ditu, musika taldeentzako probasaio gelak, sukaldea, argazkiak errebelatzeko aretoa...

Gaztelekuko arauak horren zehaztuta egoteak gazteak erakartzeko oztopoa izan daitekeela uste duzu?

Zenbait adinetan mugak jartzea ezinbestekoa da. Baina nori ez zaio gustatzen norberak beste hogei lagunekin batera erabakitako arauak dituen espazio bat izatea? Nire ustez, denbora librea kudeatzeko modu ezberdinak daude, eta moduak ez dira kontrajarriak. Askoz zailagoa da udal zerbitzu batean egotea bestelako gune batzuetan ez dauden mugak dituelako. Nik uste, sarritan, adingabeek batez ere, intimitatea da nahi dutena. Izan ere, askotan gazteei iruditzen zaie helduek debekatu eta zapaldu soilik egiten dutela. Guk gazteak gaztelekuan eroso eta aske sentitzea nahi dugu. Gainera, garrantzia handia ematen diogu konfiantzazko harremanak eratzeari. Gune aproposa izan daiteke gazte batek une batean dituen arazoak atzeman eta horiei aurre egiten laguntzeko.

SOS Ribera Canina taldeak Lodosan duen txakurrentzako aterpea itxiko du hurrengo asteetan. Proiektua bertan behera geldituko da aurrekontu eta boluntario faltagatik. Aterpea Lodosako hiltegi zaharrean dago kokatua. Itxi baino lehen, oraindik bertan d...

Helio Robleda, Kontuen Ganberako presidenteak, asteartean jakinarazi zuen AP-15 autopistaren erabilera nabarmen gutxitu dela azken urteotan. Izan ere, aurten 2003ko erabiltzaile kopurura iritsi da. Trafikoaren jaitsiera 2008tik aurrera eman da berezik...

Nasuvinsa, Nafarroako lurralde eta hirigintza garapenerako enpresa publikoak egingo du salestarrek Sarrigurenen izan nahi duten lanbide eskola berria. Ordainetan, salestarrek Iruñeko erdialdean duten eskolaren orubea emango diote gobernuari. Yolanda Barcinak, Nafarroako presidenteak, esandakoaren arabera lanak heldu den urtarrilean hasiko dira. Lanek 55 milioi euro inguruko kostua izango dute, den dena Nasuvinsaren kontura.

Horretaz gain, 2012an Iruñeko exekutiboak dirua lortzeko bereak ziren hainbat higiezin enkante publikoan jarri zituen. Baina enkanteak ez zuen espero zuten arrakastarik izan. Ondorioz, gobernuak higiezin horiek Nasuvinsari saldu zizkion 20,6 milioi euroren truke. Modu horretan, administrazioak bere egoera ekonomikoa apur bat hobetzea lortu zuen, ez ordea enpresa publikoarena. Izan ere, Nasuvinsaren egoera ekonomikoa, herrialdeko enpresa publikoen artean, onena bada ere, bere irabaziak asko jaitsi dira azken urtean. Duela bi urte izan zituen 20,5 milioi euroko irabaziak, iaz 2,8 milioi eurora jaitsi ziren. Diru sarreren jaitsiera dela eta, lan erregulazio espedientea prestatzen ari da gobernua.

Politikarien erreakzioak

Aralar-NaBaik, Ezkerrak, Geroa Baik eta PPk gobernuari informazioa eskatuko diote Sarrigurengo eskola eraikitzeko proiektuaren inguruan. Horren harira, Txentxo Jimenezek, Aralar-NaBaiko parlamentariak, uste du operazio guzti horrek eskola pribatu bati diru publikoa emateko "trikimailua" besterik ez dela. Gainera, Jimenezen aburuz, "oso zaila edo ia ezinezkoa izango da egindako inbertsioa berreskuratzea salestarren orubean luxuzko etxebizitzak salduz".