Iruñeko Udala hamar egun barru Labriteko Baluartearen harresia berreraikitzen hasiko da. Otsailaren 14an, Labriteko baluartearen harresiaren hemezortzi metro inguruko zati batek behera egin zuen Jito Alai pilotalekuaren gainera. Ikerketa hasi du udalak, Iruñeko harresiaren zati bat zergatik erori den argitzeko asmotan.

Orain, udaleko teknikariak berreraikitzeko proiektua lantzen ari dira, eta harresitik eroritako harriekin altxatu nahi dute eroritako zatia. Lanak hasi bitartean, langileek harresiaren goiko aldean dauden "elementu arriskutsuak" kendu dituzte; harriak eta lurra, besteak beste. Gainera, garabia lekuz aldatu dute. Iruñeko Udalak jakinarazi duenez, ez dago "inolako arriskurik" harresiaren beste zati batek behera egiteko. Segurua dela azaldu du Jose Ignacio Alfonsok, Iruñeko Udaleko Proiektuen zuzendariak.

Alfonsoren ustez, euriteen ondorioz erori da harresia, baina ez ditu beste arrazoi batzuk ere baztertzen. "Kausa posible guztiak ikertzen ari gara", azaldu du. Jakinarazi du eroritako harresi zatian oraindik ez zituztela lanak hasi, arazoak sortzen dituen gune bat delako eta lekua "ikertzen" ari zirelako. "Harresi zaharraren eta berriaren arteko gunea da eta horregatik ez da besteak bezain egonkorra". Beheko zatia 1950eko hamarkadan eraikitakoa da, eta goiko zatia, kanoiduna, jatorrizko gotorlekuarena da.

Dena den, zaharberritze lanekin jarraituko dutela jakinarazi du Alonsok, eta esan du gertatukoak ez duela obren atzerapena eragingo. "Eroritako zatia berriztatzeko lanak noiz hasiko diren zehazterik ez dago, baina gainerako obrek behar bezala jarraituko dute". Joan den ostegun arratsaldean erori zen, eta eroritako lurrak eta harriek ez zuten inor harrapatu azpian.

2002. urtetik ari da Iruñeko Udala zaharberritze lanak egiten harresietan. Iazko abenduan hasi ziren lanean Labriteko baluartean eta hamalau hilabeteko epea dute obrek. Iruñeko Udalaren aurrekontua 1.830.511 eurokoa da. Datozen asteetan ikerketak argitu beharko du zerk eragin duen Labriteko pareta behera etorri izana, eta harresia berreraikitzen hasiko dira.

Esako lanak eten ditzatela eskatu dute Zangozan. Otsailaren 16an Zangozako udaletxeko plazan elkarretaratzea deitu zuen Esa + Ez herri plataformak eta 600 bat pertsona batu ziren. Herri plataformak handitzeko lanak bertan behera uztea eskatu du, Esako...

Lagun batek Land Roverra eraman behar zuen Abenera (Senegal), eta harekin joan nintzen. Berehala konturatu nintzen hemen bizi nahi nuela, gehiago ezagutu nahi nuela: soinuak, usainak, jendea, ohiturak...". Joseba Villanuevaren (Larraga, 1955) hitzak dira. Duela lau urte ezagutu zuen Senegal, eta oraindik ere egunero zerbait berria deskubritzen du. "Horregatik nago hemen".

Familia osatu du Abenen. Famata Dedhiou neska-lagunarekin eta Irtzu bien semearekin bizi da. Zoriontsu da. Diola etniakoa da Dedhiou, Casamance inguruan dagoen etnia nagusienekoa. Dedhiouren aitak hamabost seme-alaba ditu, eta bi emazte. "Ohikoa da hemen". Emakumeei ablazioa egiten diete txikitatik, eta Dedhiouri egin zioten. "Guretzat ulertzen ez da erraza, baina haien ohitura da, eta zaila da hori aldatzea". Oso tradizionalak dira, baita "nahiko alferrak" ere. Dedhiouren familiaren etxean dirurik ez dela sartzen dio Villanuevak. Seme-alabek ez dute lanik egiten, ezta bilatu ere. "Basoan zerbait harrapatzen badute lortzen dute janaria, edo, bestela, GKEk lagunduta bizi dira". Horrelakoak direla dio, ez dagoela konponbiderik. "Egia da zaila dela lana aurkitzea, baina egun osoa igarotzen dute futbolean jokatzen edo dantzatzen; kultura kontua da". Villanuevak hasieran janaria edo dirua ematen zion Dedhiouren familiari, baina gehiago ez ematea erabaki zuen. "Egunean gastatzen zuten emandakoa, eta ez zuten aurrezten". Orain, familiak Villanueva Dedhiourekin ez egotea nahi du. Elkarrekin bizi direlako eta ezkonduta ez daudelako. "Badakite ezkontzen banaiz ezkonsaria eman behar diedala". Tradizioak dio ezkonsaria Dedhiouren aitaren anaiek jaso behar dutela eta haiek arduratzen direla ezkontza prestatzeaz. "Hiru eguneko ezkontzak antolatzen dituzte; festak maite dituzte". Ezkontzako lehenengo egunean, adibidez, neskek egun osoa ematen dute jantziak probatzen. Villanuevak argi du ez dela ezkonduko. "Oso ongi bizi naiz horrela, eta ez dut ezkontzeko beharrik". Dedhiouk, gainera, Villanuevarekin bizi nahi du.

Oso lotuta daude diolak sorginkeriarekin, eta botere handia du herritarren artean. Arazo bat izanez gero, marabuengana —hango belagileak— jotzen dute beti herritarrek. "Marabuak eta igarleak herri guztietan daude; gizonak dira gehienak". Behin joan zen Villanueva igarle batengana. "Etxean lapurreta egin ziguten, eta, nor izan zen banekienez, budua egin nahi izan nion; egia esan, nire kasuan ez zuen emaitzarik izan, baina buduak normalean funtzionatzen du". Turistentzat logelak alokatzen ditu Villanuevak bere etxean, eta gehienetan aukera ematen die igarle batengana joateko. "Amodio edo osasun konturen bat ezagutzeko, haurdun zauden ala ez jakiteko...; oso baliagarriak dira".

Baxuak eta xumeak dira Abeneko etxeak, eta logelak, borobilak. Horrelakoa da Villanuevaren etxea. "Hona etortzen direnak ez dira Dakarrera joaten diren turista konbentzionalak, abenturazaleak baizik". Zugarramurdiko talde bat dago orain Villanuevaren etxean.

Casamance arriskutsua dela esaten dute batzuek, baina Villanuevak gezurtatu egin du, "noizbehinka" arazoak izaten direla onartzen badu ere. Herrialdeak arazo politikoa du, eta talde errebeldeak daude. Bankuetan lapurtu eta dendak husten dituzte, besteak beste. Otsailaren hasieran egin zuten azkeneko ekintza. "Talde batek militarrak zirikatzen zituen bitartean, gainerakoek bankuak hustu zituzten". Gogora ekarri du arreba bisitatzera joan zitzaionekoa: bi aste egon zen senarrarekin, eta ia ez ziren etxetik atera, "izututa" zeudelako. "Baina Malirekin konparatuta, adibidez, herrialde lasaia da. Zergatik? Senegalek ez duelako ezer. Ez industriarik, ez aberastasunik: lur azpian ez dago ezer ".

Diola ez da Casamanceko etnia bakarra, hamaika daude. Horregatik, aberatsa da ingurua hizkuntzetan, wolofa (nazio hizkuntza) eta frantsesa (hizkuntza ofiziala) izan arren gehien erabiltzen direnak. Villanuevak frantsesa baliatzen du senegaldarrekin hitz egiteko. Ahalegina egin zuen hango hizkuntzak ikasteko: "Hona etorri nintzenean, serer etniako neska bat ezagutu nuen, eta bere hizkuntza ikasten hasi nintzen, baina harremana utzi genuen; berdin gertatu zitzaidan mandinga etniako neska batekin: hizkuntza ikasten hasi nintzen, baina erlazioa eten genuen, eta, hortaz, hizkuntza ere bai". Orain, Villanueva Dedhiourekin dago, baina erabaki du diolera hizkuntza ez ikastea. "Diolerak, gainera, ez du ezer idatzirik, eta aldaerak ditu".

Hondartza ederrak ditu Abenek, baina hango bizilagunak ez dira joaten. "Ez dute gustuko, ez dago modan". Villanuevak, aldiz, maite ditu hondartzak, eta egunero joaten da itsasoa ikustera, etxetik bi kilometrora baitu. "Gehienetan hutsik daude, bakarrik gozatzeko moduan". Hondartzaz gozatzen jarraituko du Villanuevak, Nafarroara itzultzeko asmorik ez duelako.

Behera egin du museoetako bisitari kopuruak, eta nabarmena da jaitsiera: %17,71. Igarria zuten joera museoetako arduradunek, baina zenbakiak aurkeztu dituzte orain. Krisi ekonomikoa aipatu du Maria Carmen Valdes Nafarroako Gobernuko Museoen Zerbitzuko...

Iruñeko Instrukzio Epaitegiak Eguesibarko alkate Josetxo Andiaren aurka diligentziak zabaltzea erabaki du, hartara Catalunya Caixako ehun lehentasunezko akzioen erosketa ikertzeko. Alfonso Etxeberria NaBaiko Eguesibarko bozeramaileak salaketa aurkeztu zuen joan den urtean Andiaren kontra, akzio horien erosketan "ustelkeria" egon zela argudiatuta. Salaketa horren harira abiatu du ikerketa orain Iruñeko Instrukzio Epaitegiko epaile Fermin Otamendik.

Epaileak berak jakinarazi duenez, ofizioz jarraitu beharreko lege urraketak izan direla pentsatzeko motiboak daude. Hala ere, ez du tramiterako onartu Etxeberriak Andiaren aurka aurkeztutako salaketa. "Prokuradoreak ez du inolako botererik aurkeztu, eta hori ezinbestekoa da salaketa tramiterako onartzeko", adierazi du ohar baten bitartez epaileak.

Ikerketa abian jarri ahal izateko, Eguesibarko Udaleko idazkariari lehentasuneko akzioen erosketaren inguruko dokumentazioa eskatu dio epaileak. Horrez gain, Andacelay SL Eguesibarko enpresa publikoari buruzko informazio ematea ere nahi du. Eguesibarko oposizioko alderdi guztiek, PPNk izan ezik, Andiaren dimisioa eskatu dute, orain arte egin duen kudeaketa "txarragatik".

Hain zuzen ere, abenduan, oposizioko alderdiek mozio bat onartu zuten Andiak kargua utz zezan eskatzeko. Horrez gain, udal kontuetan lehentasunezko akzioak erosteagatik egindako "zuloa" gaitzetsi zuten. Udaleko buruaren aurka auzibidea hasteko aukera aztertzea ere adostu zuten, "lehentasunezko akzioak eta antzeko finantza produktu arriskutsuak erosteagatik". Izan ere, Europako Batzordeak baieztatu duenez, halako produktuak erosten dituztenek, etorkizunean izan ditzaketen galeren zati bat beren gain hartu behar dute.

Jakina da 2011n Andiak Aldacelay enpresa publikoko 100.000 euro baliatu zituela Catalunya Caixaren lehentasunezko akzioak erosteko. Hain justu, Andia bera, banku horretako langilea da, nahiz eta Eguesibarko alkate postua betetzeko baimena daukan. Abenduan egindako batzorde batean, alkateak berak onartu zue "hanka sartu" zuela akzio horiek erosita. Esan zuen inbertsioa egiteko orduan "segurtasuna eta errentagarritasuna" izan zituela helburu nagusi, baina inbertsio horren ardura bere gain hartzeko eskatu zion oposizioak.

Ataka zailean badago ere, badirudi Josetxo Andiak ez duela Eguesibarko Udaleko alkatetza uzteko inolako asmorik.

Beste ustelkeria kasu bat

Joan den astean ere, beste behin, dimisioa emateko eskatu zion oposizioak, hirigintzarekin lotutako ustelkeria kasu baten harira. Eguesibarko oposizioko alderdi guztiek —PPN kenduta— bat egin dute auzi horretan, salaketa jarri dute alkatearen kontra Agoizko auzitegian. Hala, dagoeneko, justiziaren esku dago Carolina Potau Eguesibarko zinegotzi ohiak Andacelay enpresa publikoan erabiltzen zuen ordenagailua. Oposizioak jakinarazi duenez, ordenagailu horretako dokumentuetan egiaztatzen da Potauk Laranzor enpresarekin zuen erlazioa. Enpresa horrek Eguesibarren etxeak eraiki ditu. "Potauk Andacelayko ordenagailutik Laranzor enpresa pribatuko kontuak kudeatzen zituen", ohartarazi zuten joan den astean oposizioko ordezkariek.

Izan ere, Potauk Eguesibarko Udalean lan egiteaz gainera, eraikuntza enpresa kudeatzen jarraitzen zuen, eta etxebizitzan eraikitzeko lehiaketak ematen zituen. Andia alkatea eta Estefania Clavero UPNko zinegotzia Potauren konplize izan direla uste du oposizioak eta horregatik erabaki du auzitara jotzea. Hori ikertzen laster hasiko da justizia.

Burlatako lau gazte epaituko dituzte otsailaren 18tik aurrera Espainiako Auzitegi Nazionalean. Hori dela eta, joan den asteburuan, Burlatako herritarrek babesa eta elkartasuna adierazi zieten Eleak mugimenduak deituta egin zuten manifestazioan, eta, egunotan, ekitaldiak antolatu dituzte. Gaur goizeko hamarretan, herri kirolak izanen dituzte, eta, arratsaldeko ordu batean, auto karabana bat Burlatan.

Aitor Torrea, Iñaki Torrea, Iñigo Gulina, eta Dabid Urbina gazteak dira auzipetuak. Heldu den astelehenean, asteartean eta asteazkenean epaituko dituzte, Madrilen. 2007ko azaroko polizia operazio batean atxilotu zituzten, eta bost eguneko inkomunikazio aldian torturatu egin zituztela salatu zuten. "Independentziaren alde antolatu eta borrokatzeagatik" atxilotu zituztela adierazi du Eleak mugimenduak.Urtebete baino gehiago kartzelan egon ondoren, bermepean libre atera ziren 2009an, eta bost horietatik lau epaituko dituzte datorren astean. Jose Javier Oses atxilotu zuen poliziak operazio horretan bertan, baina ez du orain epaiketarik izanen, Frantzian delako kartzelan, estraditatzeko zain. Lau auzipetuek 27 urte arteko kartzela zigor eskaerei egin beharko diete aurre, baita 50.000 euro baino gehiagoko kalte-ordain eskaerei ere.

Eleak mugimenduak salatu du torturapean eta inkomunikaturik egindako deklarazioak direla lau gazteen kontra Auzitegi Nazionalak epaiketa egiteko froga bakarra, eta "erabat politikoa" dela. "Gisa horretako epaiketak bertan behera uzteko exijitzen dugu; gatazka politiko eta salbuespen egoera hau luzatu baino ez du egiten", esan dute Eleak mugimenduko kideek.

Mobilizazioak ez dira amaitu, eta asteburu honetan eta hurrengo astean, gazteei babesa eskaintzen jarraituko dute herritarrek. Heldu den astelehenean, asteartean eta asteazkenean, elkarretaratzeak eginen dituzte Nafarroan, Espainiako Gobernuak duen ordezkaritzaren egoitzaren aurrean, egunero, 11:00etatik 15:00etara. Auzipetutako gazteei elkartasuna adieraztera animatu zituzten burlatar guztiak joan den larunbateko manifestazioan. Manifestazioaz gain, afaria eta kontzertuak izan zituzten Burlatan.

Bihar, manifestazioa

Horretaz gain, presoei elkartasuna adierazteko, manifestazioa eginen dute bihar, Iruñean. Herrira-k deituta, 197/2006 doktrinarengatik preso jarraitzen duten Iruñerriko lau preso askatzeko eskatuko dute. Arrotxapeko Herrira Bilguneko kide Ariane Etxeberriak hartu du hitza: "Kondena betea duten eta 197/2006 doktrinarengatik preso jarraitzen duten Iruñerriko lau presoak askatzeko eskatuko dugu". 12:30ean abiatuko da martxa, Aita Barandiaran plazatik. Etxeberriaren arabera, 197/2006 epaia helburu politiko argi batekin eman zuten: euskal preso politikoak "makurrarazteko". 2007tik, 79 pertsona atxilotu dituzte Nafarroan, lan politikoa egiteagatik.

Erasmus bekaldia bete-betean bizitzen ari da Marina Beaumont (Atarrabia, 1990). Esan ohi dute Erasmus ikasleek gau giroa ezin hobeki ezagutzen dutela, eta gutxi ikasten dutela. Topikoa baieztatu du Beaumontek, baina Erasmus hori baino askoz ere gehiag...

Xorroxin elkarteko lehendakaria eta izen bereko irratiko esataria da Mari Karmen Irungarai (Azpilkueta, 1959). 1981. urtean sortu zen Xorroxin irratia. 1998. urte arte ez zuten lizentziarik lortu, eta hura Lesakarako bakarrik. Hala ere, egun Zugarramurdi, Urdazubi, Baztan, Bertizarana, Malerreka eta Bortzirietan entzuten da. Joan den astean jakin zuten Baztan eta Beran emititzeko lizentzia eman diela Nafarroako Gobernuak. Deialdi horretan, lizentzia lortu duen euskara hutseko irrati bakarra izan da Xorroxin.

Baztanen eta Beran emititzeko lizentzia eskuratu berri duzue. Nola hartu duzue Nafarroako Gobernuaren erabakia?

Iaz atera zuen Nafarroako Gobernuak lehiaketaren deialdia, eta hor jakin genuen Baztanen eta Beran lizentzia eskuratzeko aukera zegoela. Baztanen duela 33 urte hasi ginen lanean; Bortzirietan apur bat geroago. Deialdia atera zutenean erabaki genuen inolako zalantzarik gabe bi deialdi horietara aurkeztea. Bi proiektu aurkeztu genituen, bat Baztanerako eta bertzea Berarako. Egia erran, pozik gaude.

Urte luzez lizentziarik gabe lan egin behar izan duzue. Zein zailtasun eragin dizkizue egoera horrek?

Lizentziarik eduki ezean ezin da Nafarroako Gobernuko diru laguntza deialdietara aurkeztu. 1998an Lesakako lizentzia lortu genuen. Orduan, lizentzia horri esker, aurkeztu gara hainbat diru laguntzen eskaeratara. Hau azkenean katea da. Lizentziarik ez bada, ez dago inolaz ere diru laguntzak eskuratzeko aukerarik. Hori lortu izanak administrazioaren bidetik izugarri lagundu digu.

Orain arte egindako lana aintzat hartu dutela erakusten dute eman berri dizueten lizentziek, ezta?

Lanean jarraitzeko segurtasuna ematen du. Irratiak 33 urteko ibilbidea eginen du heldu den urtean, eta azken bi lizentzia hauek egoera normalizatzen lagunduko digute. Badakigu orain arte herritarren estimazioa badugula, baina honek erakusten du administrazioak onartu duela zer-nolako lana egiten dugun. Euskararen normalizazioan beharrezkoak dira gurea bezalako hedabideak.

Lizentzia lortu duen euskarazko irrati bakarra da zuena. Zer iritzi duzu auzi horren inguruan?

Euskara hutsean aritzen garen bi irrati aurkeztu ginen lehiaketara, Iruñerriko Euskalerria irratia eta gu. Euskalerria irratia gabe utzi dute. Beste behin, zokoratu egin dute eta, hein berean, euskaldunak; kontuan hartu behar da, Iruñerria dela euskaldun gehien bizi den eskualdea. Tamalgarria da gobernuaren jarrera.

2008tik Nafarroako Gobernuaren diru laguntzarik ez duzue jaso.

Egia da, Nafarroako Gobernutik 2008tik ez dugu sosik jaso. 2012a arras urte zaila izan da. 2013an ere ez direla gauzak erraztuko iruditzen zait. Xorroxinek inbertsio plan zenbait baditu, eta lizentziek inbertsioak egiteko beharra ekarriko dute. Guk orain emititzen dugun frekuentzia eta lizentziarekin emango digutena ez dira berberak. Aldaketa batzuk eta inbertsio batzuk egin beharko ditugu. Ea ahalik eta inbertsio gutxienarekin posible den. 2013ko aurreikuspena zaila da. Aspalditik eskatu diogu Nafarroako Gobernuari urte sorta baterako hitzarmena adostea euskarazko komunikabideekin, baina ez du horretarako borondaterik.

Hitzarmen hori erdietsiz gero, egonkortasuna lortuko litzatekeela iruditzen zaizue?

Nire ustez, bai. Orain arte bezala ez dugu funtzionatzen ahal. Ez dakigu 2013an zer helduko den. Guk gure plangintzak eta aurreikuspenak egin behar ditugu. 2008tik honat ez dugu Nafarroako Gobernuaren diru laguntzarik jaso, eta, beraz, egoera nahiko larria da. 2013 honetan esfortzu handia egin behar du lantaldeak irratiari eusteko. Aldaketa batzuk eginen ditugu aitzinerat ateratzeko. Bertzalde, eskertzekoa da herritarren eta enpresen laguntzak. Jaurlaritzak ere diruz laguntzen gaitu, nahiz eta urtez urte diru saila murrizten ari den.

UPNk Eguesibarko alkate Josetxo Andia eta Estefania Clavero zinegotzia kargua uztera behartu beharko lituzkeela iritzi dio Eguesibarko oposizioak. NaBai, Bildu, PSN, Ezkerra eta PPN alderdiek "herritarren borondatea" entzuteko eskatu diete UPNko kidee...

Bihar arte egonen da Maite H. Mateoren (Iruñea, 1978) erakusketa ikusgai Iruñeko Konestable jauregian. Maputxeen argazkiak paratu ditu Mateok. Hilabete bat egon zen haiekin Argentinako Neuquen eskualdean, maputxeen errealitatea eta egiten ari diren borroka islatzen. Erakusketaren aurkezpenean egon zen Mateo Iruñean, baina dagoeneko itzuli da New Yorkera (AEB) , duela sei urte han bizi baita.

Txikitatik atsegin du Mateok argazkigintza. "Bi anaia zaharragoak ditut, eta konturatu nintzen haiek nik baino askoz argazki gehiago zituztela". Aitari kamera kendu, eta argazkiak ateratzen hasi zen. "Geroago, lehengusuak nire lehenengo kamera oparitu zidan". Ordutik, ez du atseden hartu. Arte Ederrak ikastera joan zen Bilbora, baina pintura landu zuen. "Inoiz ez nuen pentsatu argazkilaritza nire ogibidea izanen zenik, baina egun batean konturatu nintzen margotzea baino argazkiak ateratzea nahiago nuela". Orduan erabaki zuen New Yorkera joatea. Kazetaritza argazkigintzan graduatu zen New Yorkeko Nazioarteko Argazkigintza Zentroan, eta, egun, han eta hemen freelance gisa aritzen da. "Ez da lanbide erraza, baina gustuko dut; egun osoz hiriko historiak bilatzen aritzen naiz". Gizarte gaiak izaten dira haren lanaren ardatz. Gero, egunkariei bidaltzen dizkie, eta erantzunaren zain gelditzen da. "Askotan ez dizute ezta erantzuten ere".

New Yorken Sandy urakanak utzitako hondamendia egunez egun jarraitu zuen, eta Wall Street Journal-en publikatu zizkioten bere argazkiak. Argazkiekin batera testua bidali zuen, baina kazetari batek Mateoren testua bere egin, moldatu eta bere izenean sinatu zuen. "Horrelakoa da hemen kazetaritza", aitortu du. New Yorkeko hedabideez gain, hemengo egunkarietara argitalpenak bidali ditu Mateok. "Askotan esaten didate nire argazkiak publikatuko dituztela, baina gero agentzietakoak jartzen dituzte; merkeago ateratzen zaie".

Orain, beste proiektu bat du esku artean. Capoeiran aditua den Brasilgo emakume bat mundu osoan bidaiatzen ari da umeei dantza brasildarra irakasten. Baliabiderik gabeko umeak dira gehienak. Datozen hilabeteetan, Mateok bere kamerarekin jarraituko dio herrialdez herrialde. Horretaz gain, Buenos Airesen (Argentina) maputxeen inguruko erakusketa eginen du ekainean. Duela urte bat joan zen Neuquenera. "Hasieran, ez ziren nitaz fidatzen, eta kostatu zitzaidan argazkiak ateratzea; normala da, hainbeste aldiz engainatu dituztenez, beldur dira".

Bizirik irauteko, hala ere, Mateok denetarik egiten du: ekitaldietako argazkiak eta jakien argazkiak, adibidez. Orain dela sei urte iritsi zen bere bikotekidearekin New Yorkera. Argazkigintza eskolako urtea "gogorra" izan zela gogoratzen du. "Oso intentsiboa izan zen; lan handia egin nuen. Gainera, ikasleak oso lehiakorrak dira, eta guztiek onenen artean onenak izan nahi dute". San Fermin izeneko ostatua —bed and breakfast— du mutil-lagunak. Lau logela dituzte, eta Euskal Herriko jendearen bisita izaten dute maiz. "Badakitelako gurekin ez dutela ingelesez hitz egin behar".

"Guztia du hiriak: turismoa, artea eta finantzak. Mikromundu bat da". Askoren ametsa da New York, eta Mateok dio hirian ametsak egia bihurtzen direla. "Ideien eta aukeren hiria da; ideia bat baduzu, ederki hartuko zaituzte hemen". Trabarik ez dutela jartzen eta proiektuak garatzeko laguntza eskaintzen dutela jakinarazi du. "Guk, adibidez, erraztasun handia izan genuen ostatua muntatzeko". Nafarroan eta beste herrialdeetan horrelakorik ez dela gertatzen dio. "Burokrazia nekagarria da; ilusiorik gabe gelditzen gara".

Harlem auzoan bizi da Mateo. "Auzoa oso arriskutsua dela esaten dute, baina ez da egia: erabat aldatu da, New Yorkeko Soho berria izanen dela esaten dute". Latinoamerikar asko bizi dira bertan, eta, hasieran, auzoko tabernetara edo dendetara joaten zirenean gazteleraz hitz egiten zietela gogora ekarri du Mateok. "Gure doinua nabaritzen zuten ingelesez hitz egin arren; baina guk ingelesez hitz egin nahi genuen!".

Argazkilaritzako lehenengo proiektuak latinoamerikarrei buruzkoak egin zituen Mateok. "Haien historiak izugarriak dira, oso gogorrak". Argazkilariaren ustez, aurpegi bikoitza dute: alde batetik, ilegalak dira, baina, bestalde, zergak ordaintzen dituzte, eta hirian egoten uzten diete. "Gobernuari komeni zaio". Dominikar baten bizimodua gertutik jarraitu zuen Mateok. "Seme-alabak ikusi gabe bost urte zeramatzan, eta egun osoan lanean aritzen zen familiari dirua bidaltzeko". Alde hori ezagutu zuen Mateok, baina jakin nahi izan zuen familiak diru horrekin zer egiten zuen. Dominikar Errepublikara joan zen. "Familia ongi bizi zen, seme-alabak eskolara joaten ziren... Baina merezi du bereizketak eta sufrimenduak?". Argazkilariak ziurtatu du askotan ez dutela bizimodu hobea lortzen.