Ots 21, 20142014-02-21Nafarroa0

“Kontsumitzeko eraren bidez lor dezakegu nahi dugun gizarte mota”

Esnekiak egiteko eman beharreko pauso guztiak bere gain hartzen ditu Aitor Azkaratek (Aniz, 1976), lehen urratsetik azken urratsera arte. Behiak larrera eraman, jetzi, esnekiak elikagai bihurtzeko prozesua martxan jarri, paketatu eta banatu. Horiek dira Jauregia esneki enpresa txikian dituen zereginak. Izan ere, norberak egindako lanaren balioa nabarmentzen du Azkaratek. Garrantzitsua iruditzen zaio jakiak tokian tokikoak izatea, baita mainaz eginda egotea ere. Internet bidez eta zuzenean saltzeaz gain, orain Iruñeko Alde Zaharreko eta Txantreako ferietan ibiltzen da.

Nola sortu zenuten Jauregia esneki enpresa?

Aitak behiak zituen, eta aitatxik ere bai. 2004an anaia eta biok hasi ginen, gure bikotekideekin batera. Orain, bi bikoteak eta langile bat gaude.

Zein produktu egiten dituzue?

Esnea, gasna, jogurta eta irabiatuak.

Ekoizpen ekologikoaren aldeko hautua egiten duzue. Zergatik?

Errespetuz jokatu nahi dugu bezeroekin eta lurrarekin. Hasi ginenean, konbentzionalak ginen. Poliki-poliki pausoak eman ditugu ekoizpen ekologikorantz.

Zuen gain hartzen dituzue, beraz, esnekiak sortzeko prozesuaren urrats guztiak?

Bai. Garrantzitsuena lurra izatea da; hektarea bat bi behi bakoitzeko. Guk lurra badugu bazka lortzeko. Egiten duguna da bazkatzera eraman, jetzi eta esnea eraldatu. Produktuen banaketa ere gure esku dago; ez dugu bitartekariekin lan egiten.

Tokian tokikoa kontsumitzea garrantzitsua da. Zer dela eta?

Tokian tokiko produktuak kontsumitzen badituzu, bertako ekonomia sustatzen duzu. Bertako nekazari edo abeltzain bati erosten badiozu, lan duin bat izatea lortzen duzu. Horrekin batera, berak ere bertan gastatuko du, bertako ekonomia sustatzen. Gainera, ahalik eta hurbilen kontsumitzen baduzu, ingurumena zaintzen ari zara.

Enpresa handien monopolioei aurre egiteko forma ere bada, ezta?

Dudarik gabe. Nahiz eta sistema kapitalistaren barruan gauden, saiatzen bagara inguruko kontsumoa indartzen, tartean geratzen diren irabaziak enpresa handiei ez joatea lortzen dugu. Adibidez, edozein markatako esnea erosten baduzu, behi horiek bazkatuak daude munduko beste puntako soja edo artoarekin. Gure kasuan hemengo gaiekin bazkatzen dira. Gisa horretan segitzen dugu, behinik behin, elkartasunean oinarritutako gastua egiten.

Kontsumitzeko erak eragina dauka herritarren bizi ereduetan?

Noski. Kontsumitzeko eraren bidez lortzen ahal dugu nahi dugun gizarte mota. Kanpoko produktuak erosita argi dago norentzat diren onurak: inportatzen duten marka handientzat. Kanpoko elikagaiak kontsumitzen baditugu, behin ere ez dugu elikadura burujabetza lortuko.

Jende askok, baina, oraindik ez du produktu ekologikorik kontsumitzen, eta garestiagoak direla dio.

Batzuetan, egia da, baina bitartekariak aprobetxatzen direlako. Berez, kostua garestixeagoa da, baina ez du zergatik izan oso garestia. Horregatik, ikusten dudanean esnea hiru euroan, mugitzen zait barruko guztia. Argi dago nekazariak ez dituela ez da bi euro ere jasotzen... Bitartekariak aprobetxatzen dira ekologiko hitzaz. Baina ekologikoa ez da elitistagoa. Guk denen eskura egon daitezkeen produktuak saltzen ditugu. Badira elikagai ekologikoak kontsumitzeko modu asko, eta horiek sustatu behar ditugu hala nola kontsumo taldeak, azokak eta zuzeneko salmenta.

Orain, Iruñerrian bi merkatu sozial sortu dituzte, eta zuek ere bertan zaudete. Zein onura ekarri dizuete?

Alde batetik, onura ekonomikoa. Salmenta zuzena da gure helburu nagusia, zuzenean ailegatzea bezeroengana, eta azoka hauetan lortzen dugu. Bestalde, bestelako ekonomia bat eratzen dute, eta gu horren alde gaude.

Bertakoa erosteko ohitura handitzen ari al da?

Gaur egun, jendea kontzientziatzen ari da, bai. Horri esker, salmentak handitzen ari dira, eta abeltzainak eta nekazariak gure lanaz bizi gaitezke.

Ots 14, 20142014-02-14Asteko Gaiak0

Dormitaleria 54 sorkuntza gunea ireki dute Iruñean

Arte eta erakusketa gela bat ireki dute Iruñeko Alde Zaharreko Dormitaleria kalean. Hain zuzen ere, karrikaren izena hartu du hainbat artistak bultzatutako egitasmo horrek: Dormitaleria 54. "Sormenak, irriak eta jakintzak elkarri bostekoa emateko tokia" dela diote sortzaileek. Besteak beste, erakusketak, ikastaroak eta hitzaldiak eskaintzen dituzte; betiere, balio jakin batzuetan oinarrituta: ekintzak parte hartzaileak izatea eta artea edonoren eskura jartzea. Espekulaziorik gabeko artearen aldeko aldarria egiten dute Dormitaleria 54ko kideek. Astelehenetik larunbatera zabaltzen dute, 11:30etik 13:30era eta 17:30etik 20:30era. Ateak irekiak dituzte hurbildu nahi duen ororentzat.

Ots 14, 20142014-02-14Asteko Gaiak0

Arteak berritutako eraikina

Argazkilaritza estudioa, informatika gela, eskulanak egiteko txokoa, sorkuntza laborategia, jantokia, patioa... Gune horiek guztiak irudikatzen dituzte Antigua Jaso Zaharra elkarteko kideek Etxabakoitzeko Jaso ikastola zaharraren eraikinean (Iruñea). Egun, abandonatutako etxea da, margoketaz josia eta belar txarrek hartua. Lapurren orube gutiziatua. Elkarteko sortzaileek, baina, artisten topagunea izan daitekeen eraikina ikusten dute: Jazar Sormen Fabrika. Alokatu diete jada, eta garbiketari ekin diote. Gauza bakarra baino ez zaie falta fabrikako ateak irekitzeko: Iruñeko Udalaren baimena.

Jazar egitasmoko partaideak dira Lilia Aizkorbe (Iruñea, 1988) eta Ioar Cabodevilla (Iruñea, 1988). Arkitektoak dira biak, eta sorkuntza lanak aurrera eramateko aukera nahi zuten; proiektuaren berri izan zutenean, "bitan pentsatu gabe" bat egin zuten. Batetik, nork bere obrak gauzatzeko beta ematen dielako; bestetik, artea herritarrengana eramateko asmoa duelako.

Lizentzia eman arte, ezinean

Osotara, 70 pertsona daude egitasmoaren bueltan, hala nola margolariak, grafitigileak, efektu berezietan aditutakoak, musikariak, antzerkigileak, eskulangileak, arkitektoak, zurginak eta dekoratzaileak. Astean behin batzen dira, batzar bitartez, erabakiak hartu eta aurrera eramateko asmoz. 2013ko maiatzean elkartu ziren lehenengoz, eta, geroztik, forma eman diote hasiera batean asmoa baino ez zenari. Hiru gune mota eraiki nahi dituzte fabrikan: lehenik eta behin, estudio pertsonalak; bigarrenik, erabilera komuneko espazioak, tartean liburutegia eta sukaldea; eta hirugarrenik, publikoarentzat irekitako areto zabalak.

Iruñeko Udalak baimena emango dien ala ez jakin gabe, ordea, "zaila" da ideia horiei forma ematea, Cabodevillaren hitzetan. Ondorioz, nahi eta ezinean dabiltza; izan ere, lizentzia lortzen ez badute, ezingo dituzte antolatu kanpora begirako ekinbideak.

Orain, udaleko ordezkariekin biltzen ari dira sortzaileen ordezkariak. Sormen fabrika martxan jartzeko negoziazioa mahaiaren gainean dago, beraz, eta oraingoz "ongi" doala deritzote. Udalari ez diote laguntza eskatzen, "trabarik ez jartzea" baizik. Hala ziurtatu du Cabodevillak.

"Malgutasuna" ere galdegiten diote. Cabodevillak argi ikusten du: "Eraikin zahar bat da; ezin dizkiote egitura berri bati eskatuko lizkioketen neurri berberak eskatu". Ildo beretik jotzen du Aizkorbek: "Erabiltzen ez den eraikin bat hartu eta berrerabili nahi dugu. Herritarrentzat onuragarria litzateke; artista gazteen lana plazaratzeko aukera emango luke, hiriarentzat aberasgarriak diren ikastaroak egiteko aukera...". Horregatik, Iruñeko Udalak "eskuzabal" jokatzea espero dute, hiriari ekar diezaiokeen "onuraz" jabetuta.

Behin-behineko gunea

"Jendeak lan egiteko gogoa dauka. Jazar Sormen Fabrika abiatzeko irrikan gaude", dio Aizkorbek irribarrea galdu gabe. Eta irrikan egotea ez da kasualitatea. Finean, pasatzen den egun bakoitzeko egun bat gutxiago dutelako Jazar gunean lan egiteko. 2016an botako dute Jaso ikastola zaharraren eraikina, alegia, proiektuaren egoitza litzatekeena. "Behin-behineko gunea da, eta badakigu. Denbora aprobetxatu behar dugu", azaldu du Aizkorbek.

Abiadura handiko treneko obrak egiteko eraitsiko dute eraikuntza. Hiru urteren buruan. Bitartean, bertan "gauza asko" egin daitezkeela uste dute proiektuan parte hartzen dutenek. Iraupen gutxikoa izango dela kontuan izanda prestatu dituzte oinarri arkitektonikoak. Denbora falta gabezia gisa hartu beharrean, "beste arkitektura mota bat" garatzeko aukera gisa ulertzen dute.

Sortuko duten espazioak, arkitektura aldetik, "indefinizio kutsu bat" eta "malgutasuna" izango dituela aurreratu dute. "Aldaketetara moldagarria" izango da.

"Ekologikoa eta ekonomikoa" izatea nahi dute, hau da, ingurumena errespetatuko duena eta, kostuei dagokienez, merkea. "Ahalik eta material gutxien erabilita sortua". Gainera, bertaratzen den edozeinek egitasmo bat aurkeztu eta hori aurrera eramateko aukera izatea dute xede. "Irekia" baita egitasmoa. "Egun, 70 bazkide gara, baina gehiago ere izan gaitezke", esan du Aizkorbek, herritarrei parte hartzeko gonbita eginez.

Mojak, ikasleak eta artistak

Historian atzera eginda, ibilbide oparoa du Jaso ikastola zaharraren eraikinak. Moja etxea izan zen, baina 1980an salgai jarri zuten. Urte horretan bertan, ikaslez gainezka zegoen San Fermin ikastola, eta hainbat gurasok zentro berri bat osatzeko eraikinak bilatzeari ekin zioten. Hala, komentua zena aurkitu eta erosi egin zuten ikastola bertan muntatzeko. Hala jaio zen Jaso. Auzolanean margotu, txukundu eta atondu zuten, eta hogei urtez egon zen martxan. 2000n, ordea, txiki geratu zen ikastola,eta lekualdatu zuten. Orduan, lapurretak eta txikizioak gertatu ziren. Orain, artistei alokatu diete, sorkuntza bultza dezaten.

Ots 14, 20142014-02-14Iritzia0

USTEKABEKO TXARRIK EZ HARTZEKO

Iruñeko Udalak urpean gera daitezkeen aparkalekuetan kartelak jarri ditu gidariak arriskuaz ohartarazteko. Arga ibaitik hurbil dauden Arrotxapeko bost aparkaleku urpean gelditu dira hainbat aldiz azken urteetan. Hori dela eta, iragarpenen arabera Arga ibaiak gora egiteko arriskua duenean, sakelakora mezuak bidaltzen dituen sistema bat martxan jarri zuen udalak duela lau urte. Karteletan, sistema horretan izena emateko deia egiten zaie gidariei.

Ots 14, 20142014-02-14Asteko Gaiak0

@sarean

Europako sormen fabriken inguruko informazioa duten hainbat webgune.

• www.mataderomadrid.org. Madrilgo Matadero sorkuntza garaikideko zentroaren ataria.

• www.radialsystem.de. Berlingo Radialsystem gunearen inguruko xehetasunak eta egitaraua.

Ots 14, 20142014-02-14Iritzia0

Kanpaia jo

Nafarroako Unibertsitateko bekadunak ordenagailu aurrean jarraitzen du, burumakur. Nagusietako inor ez da halako eginkizunetarako prest agertu, lotsari ezin aurre eginda. Hargatik bidali dute mutil gominaduna, hizkiak teklea ditzan. Paper batean pasatu diote idatzi beharrekoa, ahoskatze hutsak gorritu ohi baititu. Bekadunak, lotsatuta, banan-banan zanpatu ditu teklak. Pantailan ageri da titulua, hizki handiz: Kaltegarria al da masturbazioa?. Erantzun argiko galdera, Opusentzat. Irakasleak bulegoko aterantz biratu du burua, eta testua lehenbailehen bidaltzeko agindu dio bekadunari, ingurutik sotanarik agertu aurretik. Mutikoak testua bidali du. Bere horretan argitaratu du ABC-k.

Emaitza bost paragrafoko artikulua da; perlen segida asegaitza. Opusen arabera, masturbazioak norberaren autoestimuarekiko poztasunik eza adierazten du, eta ez da "ez ona ez beharrezkoa osasunarentzat". Gainera, ezin du "asetze afektibo osorik ekarri, ez baita elkarren arteko esperientzia". Horregatik dio — ridikuluaren puntu gorena, bestalde— "ez masturbatzea posible" dela. Eta beste artikulu batean, hori lortzeko gomendioak —"inguruneko erotismotik babestu", kirola egin, denbora bete...— zerrendatzen ditu unibertsitateko aditu taldeak.

Opusek hezkuntza sexualaz lezioak ematea Jose Iribas Lars Von Trierren azken filmaren casting zuzendari izendatzearen parekoa da; ez hanka ez buru, eta ridikulua nabarmena. Baina, ongi pentsatuta, baliteke Opusek uste baino gehiago jakitea masturbazioaz. Nafarroan bederen, beti izan du eliz taldeak bere buruari plazera emateko zaletasuna, plazera gainerakoekin konpartitu baino. Bere jarduera eta ekimen oro bertako kide eta ingurukoen aldarte (eta karterak) alaitzera izan da bideratua. Masturbazio kolektiboa, nahi bada, baina masturbazioa.

Elizak —historiari so egitea besterik ez dago— berezko dohaina du gainontzekoen bizitzetan sartzeko. Zuzenean sutan erre edo gurutzetara iltzatzen ez gaituenean, gure gorputzekin zer egin edo ez egin beharko genukeen diosku. Edo agindu. Agian, hori da Opusek elkarrenganako harremanaz ulertzen duena: eurek agindu, gainerakook bete. Dominazio erabatekoa. Elizak, masturbazioa bai, baina bondagea ere baitu gustuko.

Baina guk, izaki hilkorrok, badugu ere ezetz esateko eskubiderik. Horretan, behintzat, bat gatoz sotanadun eta sotanagabeok: elkar borondatezkoa behar du harremanak. Horregatik esaten diegu Opusekoei ahaztu daitezela gurekin, utz gaitzatela bakean, eta bila dezatela beste nonbaiten amorante prestuagorik. Eta lasai egon daitezela bakartuta edo "inguruko erotismoaren" botereen aurrean kondenatuta sentitzen badira. Guk ez baitiegu aurpegiratuko egoera horretan, eta zeruko salbazioaren bila, elizako dorrera igo eta kanpaia joz ibiltzen badira.

Ots 14, 20142014-02-14Iritzia0

91

• Ingelesezko Ikasteko Programa izango duten zentroak. Nafarroan 61 ikastetxetan eskaintzen dute Ingelesez Ikasteko Programa. Datorren ikasturtean beste 30ek eskainiko dute. Horietako hamazazpi itunpekoak dira.

Ots 14, 20142014-02-14Beste albiste batzuk0

“Argazki on batek istorio bat kontatuko du berak bakarrik”

"Photoshopekin, denbora gehiago eman behar da ordenagailu aurrean kamerarekin baino". Hala dio Josu Santesteban argazkilariak (Iruñea, 1975). Teknologia berriek erabat aldatu dute argazkilaritza Santestebanen ustez. "Lehen, argazkia atera eta horrela gelditzen zen. Orain, ordea, ukiturik ematen ez bada, lanaren erdia falta dela ematen du". Horrez gain, teknologia berrien sozializazioak argazkilaritza egoera prekariora eraman duela uste du, egun teknologia berriak oso eskura baitaude, eta hedabideak horren jakitun dira. Hala ere, argazkilariak bere lanaren garrantzia nabarmendu du; haren aburuz, prekarietateak kalitatearen jaitsiera handia ekarri du. "Argazki on batek istorio bat kontatu behar du berak bakarrik, inork ezer gehiago esan gabe", dio Santestebanek.

Betidanik gustuko izan du Santestebanek argazkilaritza. Hori dela eta, ikus-entzuneko ikasketak egin zituen Iruñeko Arte eta Lanbideen Eskolan. "Eskolatik atera, eta Canal 4-n hasi nintzen lanean, kamerari gisa. Ikus-entzunezko modulua argazkilaritzara telebistara baino zuzenduago dago. Baina ni telebistan hasi nintzen". Telebistako lanarekin batera, argazkilaritzan bidea egiten hasi zen. "Niri argazkilaritza gustatzen zitzaidan, eta Euskaldunon Egunkaria-rekin kolaboratzen hasi nintzen". Guardia Zibilak Euskaldunon Egunkaria itxi zuenean, Nabarreria argitalpen enpresa sortu zuen beste lagun batekin. "Urte dezente egon nintzen bertan. Garairik onenetan Gara egunkarirako kolaborazioak eta sei edo zazpi auzo aldizkari egin genituen", esan du Santestebanek. Baina krisi ekonomikoak eta beste hainbat arrazoik Nabarreria proiektuaren itxiera ekarri zuten. Horren ondorioz, hainbat auzo aldizkari bertan behera gelditu ziren. Hala ere, duela hamabost urte Santestebanek eta beste bi lagunek sortu zuten Txantrean Auzolanean aldizkariak bizirik dirau. "Aldizkaria itxi zenean, hainbat pertsona elkartu ziren, eta aldizkariak aurrera jarraitu behar zuela erabaki zuten. Orduan, hasieran bezala funtzionatzen hasi zen berriz ere, auzolanean. Hori bai, esperientzia gehiagorekin", adierazi du Santestebanek.

Argazkilaritza egoera txarrean dago. "Prentsan lan gutxi dago. Egun, 'edonor' izan daiteke argazkilaria. Hedabideek badakite hori, eta euren interesen arabera baliatzen dute. Hainbatetan kazetariak bidaltzen dituzte argazki kamerarekin, eta esaten diete: 'Atera argazkiak eta egin bideo bat'". Baina horrek argazkien kalitateak behera egitea dakar. "Ni milaka prentsaurrekotan egon naiz. Ikusi ditut kazetariak lekutik altxatu gabe argazkiak ateratzen. Ez da zertan espezialista izan. Baina, gutxienez, argazkia egingo zaionarengana hurbildu eta begia egokitu". Azken urteetan ohiko bilakatu da hedabideek hainbat gairen inguruan irakurleei eta ikus-entzuleei argazkiak eskatzea. Horrelako ekinbideek argazkilarien lana gutxitu dute erabat: "Jada ez da argazkia ondo edo gaizki egina dagoen baloratzen. Pixel kopuruari bakarrik jartzen zaio arreta; gero eta Pixel gehiago, gero eta argazki hobea", dio Santestebanek.

Estudioetan ere lan egiten dute argazkilariek. Bertan, hainbat lan mota egiten dituzte, besteak beste, jaunartze, ezkontza eta iragarkietarako katalogoak. Baita norberarentzako argazkiak ere. Nabarreria proiektua bertan behera geratu zenean, estudioko lanean sartu zen buru-belarri Santesteban. "Beste bi lagunekin, estudio txiki bat nuen Antsoainen. Bigarren mailako lan bezala nuen, lagunentzako gauzak egiteko. Baina estudioko lanarekin modu serioan hasi nintzenean, lekuz aldatzeko beharra nuen. Oso toki txarrean baitzegoen Antsoaingo estudioa". Beraz, beste leku baten bila hasi zen Santesteban. Burlatako Morea kalean aurkitu zuen lokal egokia. Bertan du estudioa eta denda txiki bat. Horrez gain, Pixel Art enpresa sortu du beste bi lagunekin. Argazkia eta bideoa uztartzen dituen proiektu bat da. Argazkilaritzaren egoerak etengabeko egokitzapenera bultzatu du Santesteban.

Baliabideen "sozializazioaz" gain, argazkiak moldatzeko aukera erabat zabaldu da. "Jendeak esan ohi du: 'Kendu hori edo jarri beste hura'". Santesteban horren aurka dago. "Nik koloreak eta argia ukitu ohi ditut, baina ezer gehiago ez. Norbaitek ximur edo orbainen bat badu, ez dut kenduko. Norbera den modukoa da. Hala ere, baten bat oso astuna jartzen baldin bada, kenduko diot. Baina ez dut gogoko", dio Santestebanek.

Arazo guztien gainetik, argazkilaritza maite du Santestebanek. Aukeratzekotan, prentsan lan egin nahiko luke. "Informatua zaude, eta jende gutxi hel daitekeen tokietara heltzen zara". Horrez gain, norberaren lana publikatuta ikusteak sortzen duen harrotasunaz ere hitz egin du. "Argazkiek informatu bai, baina gehienbat transmititu egin behar dute". Horretarako, argazki makina menperatu behar da. Baina hori bezain garrantzitsua da "argazkiarekin kontatu nahi dena argi izatea".