Urr 4, 20132013-10-04Beste albiste batzuk0

“Ez du zentzurik gatazka juridiko antzuetan galtzea gure indarra eta denbora”

Bertan behera gelditu da Etxarri Aranazko herritarrei Euskal Herri independenteko kide izan nahi duten ala ez galdetzeko erreferenduma, auzitegiek Nafarroako Gobernuaren salaketa aintzat hartu ostean. Galdeketa sustatu duen Etxarri 2012+1 plataformako kidea da Mikel Mundiñano (Iruñea, 1976). Egindako lana onuragarria dela dio. Hil honetan egingo den herri batzarrean ebatziko dute aurrerantzean zein pauso eman.

Justiziak Nafarroako Gobernuari arrazoia eman ostean, bertan behera geratu da erreferenduma egiteko ideia?

Ikusiko dugu. Oraindik erreferenduma egiteko aukera borrokatu daiteke. Gure ustez, ez du zentzu handirik Nafarroako Gobernuak hartu duen jarrerak. Izan ere, erreferendumaren bitartez, herritarren iritzia jakin eta kontuan hartu nahi zen. Ez dugu helegiterik aurkeztuko, ez duelako zentzurik gatazka juridiko antzuetan galtzea gure indarra eta denbora.

Ia bi urte dira plataforma sortu zenutela. Zer dela-eta erabaki zenuten plataforma martxan jartzea?

Ofizialki, 2011ko abenduaren 3an aurkeztu genuen. Zer ginen, zer garen eta etorkizunean zer izan nahi dugun hausnartzea zen ideia nagusia. 2012an bi urteurren garrantzitsu izan ziren. Alde batetik Etxarri Aranatz sortu zela 700 urte bete ziren. Beste alde batetik, Nafarroaren konkistaren bosgarren mendeurrena zen. Bi urteurren horiek gogoratuz eta horiek erabakitzeko eskubidearekin lotuz erreferendumaren bidea abiatu genuen, etorkizunean zer izan nahi dugun ezagutzeko.

Iaz erabaki zenuten independentziaren inguruko galdeketa egitea. Zer dela eta?

Joan den urtea memoria historikoa gogoratuz pasatu ondoren, ohartu ginen zer ginen eta zer garen ezagutzearekin batera, etorkizunean zer izan nahi dugun herrian bertan lantzeko aukera zegoela. Ariketa demokratikoa egin nahi genuen modu normalizatuan. Zergatik ezin diegu herritarrei galdetu etorkizunean zer izan nahi duten? Galdeketa planteatzen genuen topaleku modura, errespetuz, baina iritzi ezberdinen topaleku modura.

Galdeketa egiteko garaian, Etxarri Aranazko Udalaren babesa izan duzue.

Galdeketa prozesua martxan jarri genuenean, argi genuen guztia legez egin nahi genuela. Bada foru lege bat 27/2007 deiturikoa, eta hor jasota dauden baldintzak bete ditugu. Horrez gain, udalari gure ekinbidea babesteko eskatu genion. Eskari hori gauzatzeko baldintza batzuk bete behar ziren. Esaterako, herritarren %10ek ekinbidearen alde sinatu behar zuten. Baldintza horiek bete ostean, udalak bere bermea eta babesa eman zuen.

Zein izan da oztoporik handiena, Nafarroako Gobernuarena akaso?

Gure proposamena gehiengo osoz onartu zuten udalean. Behin pauso hori emanda, guztia Nafarroako Gobernura bidali zen han tramitatzeko. Erreferendum bat egiteko baimena, berez, Espainiako Ministroen Kontseiluak eman behar du. Esan liteke Nafarroako Gobernuak bitartekari lana egiten duela. Baina kasu honetan, bere eginbeharra ez zuen bete. Zuzenean auzitara jo zuen, eta justiziak arrazoi eman die.

Aurrerantzean, zein aukera dago erreferenduma egiteko?

Egia esan, mahai gainean aukera asko daude. Urriaren 10ean herri-batzarra egingo dugu, iritzi guztiak jaso eta balorazioa egiteko. Hori gertatu arte ez dugu pausorik iragarriko.

Zuentzat, garrantzitsua da balio juridikoa duen galdeketa egitea?

Niretzat pertsonalki ez da garrantzitsua. Ariketa demokratiko bezala planteatzen dugu galdeketa. Modu normalean galdetu nahi diegu herritarrei etorkizunean zer izan nahi duten. Benetako demokraziak dituen balioetan sakondu behar da, herritarren elkarbizitza, parte hartzea eta iritzia aintzat hartuta.

Urr 4, 20132013-10-04Iritzia0

TTIPI-TTAPA EUSKARAREN ALDE

Ehunka euskaltzalek parte hartu zuten larunbatean Euskaraz bizi nahi dut ekinaldiak Iruñean antolatutako lasterketan. Alde Zaharreko San Frantzisko plazatik abiatu zen lasterketa goizeko 11:30 aldera. Bost kilometroko ibilbidea bete zuten hara bildutakoek. Umeek, euren ibilbide propioa izan zuten. Datozen asteetan, gisa horretako beste hainbat lasterketa daude antolatuta Nafarroako zenbait herritan, hala nola Zaraitzun, Lizarran, Lesakan eta Goizuetan.

Urr 4, 20132013-10-04Iritzia0

Aldaketak

Egutegi arrazoiak medio, kolaboratzaileok gure artikuluen argitaratze data baino astebete lehenago bidali behar izaten ditugu testuak. Nik aurreko astean bidali nuen nirea, gaur argitaratzeko asmoz. Luis Goñiz eta Xabier Sagardoi Xapotaz nenbilen orduan, libre bizitzeko haien ametsaz, eta amets hori gauzatzeko hautu eta konpromisoaz. Nafarroak berez daukan desobedientzia eta intsumisio jarreraz ere mintzatzen nintzen, biziraupenerako tresna gisa. Eta jarrera horrekin nolabait lotuta, bihar Iruñean ospatzekoa zen "martxa desobedientearen" arrakasta aurreikusten nuen, horrela, azkar esanda.

Bihar, ordea, ez da mobilizaziorik izanen Iruñean. Eta Xapok ezin izan du bere ametsa gauzatu. Aurreko testua hartu eta molda nitzake bi detaile horiek, gainerakoa nola hala bere horretan mantenduz. Baina gauzak gehiegi aldatu dira. Artikulu huts bati dagokiona baino askoz gehiago, tamalez. Biharko deialdia denboran atzeratu izanak ez baitu zerikusirik protestarako arrazoiak desagertu izanarekin. Alta, hazi egin dira.

Hotzean aztertuz, Herrira-ren aurkako sarekadak, jarrera aldaketa baino, Espainiako estatuak orain arte mantendutako jarreraren berrespena dakar. Ez luke zentzurik astelehenean jarrera aldaketaz hitz egiteak Herrira-ko kideak atxilotu izanagatik, eta ez igandean, Xapo atxilotu zutenean. ETAk borroka armatuaren desagerpena iragarri zuenetik, estatuak ez du errepresioaren bidea alboratu, nahiz eta horretarako tresna sotilagoak, eta nahi bada, ez hain mediatikoak erabili. Baina ez luke zentzurik ere asteleheneko sarekadak ezer aldatu ez duela baieztatzeak.

Aldaketa nabariena, estatuaren jarreraren gorabeherak baino, herritarrok bake prozesuaren gainean dugun pertzepzioari dagokiona da. Prozesua blokeatua bakarrik ez, saboteatua dela ikusi dugu. Era grafikoenean ikusi gainera, aspaldikoa uste genuen ikuskizuna jarri baitigu estatuak begi parean. Errealitateak aurre hartu die eraikiak genituen ilusio eta esperantzei. Eta bide batez, mahai gainean jarri du, akaso inoiz baino argiago, herritarron eragiteko beharra.

Horregatik, aurreko astean idatzi nuen artikulua ezabatu eta berri hau idazten nagoen honetan, bada aldatu nahi ez nukeen ideia bat. Ametsetaz nenbilen orduan, gure borondatetik kanpo geratzen den eremu horretaz. "Inork ez du zer amestu erabakitzen", nioen. Eremu "kontrolaezina", bide beretik.

Eta gaineratzen nuen, amets bat ekintza politiko izatera pasatzen dela hori gauzatzeko borondate eta konpromiso argia dagoenean. Guk kontrolatzen dugunean, alegia. Horixe da orain herritarroi dagokiguna, libre bizitzeko ametsa gure egin eta horren alde jardutea. Gauzak benetan alda daitezen. Artikulu batetik harago alda daitezen.

Urr 4, 20132013-10-04Iritzia0

1.256

• Iaz Nafarroan hautsi ziren bikote kopurua. 1.256 bikote hautsi ziren Nafarroan Espainiako Estatistika Institutuaren arabera. Banandutako bikote gehienak dibortziatu ziren, guztira 1.185. Hau da, batez beste eguneko lau dibortzio izan ziren.

Urr 4, 20132015-04-21Asteko Gaiak0

Hobetzeko desiraren bideak

Egoera ekonomiko, politiko zein sozialek behartuta, ehunka lagun joan ziren etorkizun hobearen bila atzerrira. Batzuek, aukera izan, eta profitatu zuten, betiere jaioterrira itzultzeko desioa buruan zutela. Frantziara, AEBetara, Mexikora edota Argenti...

Urr 4, 20132013-10-04Iritzia0

119

• Nafarroako enpresa publikoetan kaleratutako langileak. Legealdi honetan enpresa publikoetako 119 langile kaleratu ditu Nafarroako Gobernuak. Ceinen 34, Intian 20 eta Ganasan 65 langileri eten egin dizkiete kontratuak.

Urr 4, 20132015-04-210

Nafarroak Ezkabako gotorlekua kudea dezan nahi dute

Krisi ekonomikoak Espainiako Defentsa Ministerioa ere jo du. Uda hasieran, jabetzak berrantolatzeko plana aurkeztu zuen. Plan horretan, jabetzan dituen hainbat egoitza itxi eta uzteko nahia agertu du. Horrela, urtean 52 milioi euro aurreztu nahi ditu ministerioak. Euskal Herriko azpiegitura bakarra dago planean sartua: Ezkabako gotorlekua. Hainbat erakunde publikorekin elkarlaneko akordioa lortu nahi du, gotorlekuaren kudeaketa beste esku batzuetan uzteko, ministerioak ez baitu eraikina mantentzeko kostuez arduratu nahi. Oraingoz, Nafarroako Gobernuak dio ez duela gai horri buruzko berririk. Oposizioko taldeek Ezkabako gotorlekuan memoria historikoaren museoa egiteko beharra azaldu dute.

Ezkabako gotorlekua kultur intereseko ondare izendatu zuten 2011n. Gainera, Espainiako Kongresuak ekainean proposamen bat onartu zuen, Espainiako Gobernuak gotorlekua dohainik eman diezaion Nafarroako Gobernuari. Geroa Baiko diputatu Uxue Barkosek gogoratu zuen XX. mendearen bukaeran Espainiako armadak leku hori utzi zuela. Egun, Defentsa Ministerioa arduratzen da gotorlekuaz. Eta, Barkosen aburuz, ministerioak ez du eraikinaren eraberritzea ordaindu nahi.

Bestalde, Nafarroako Parlamentuan memoria historikoaren legea bideratzen ari dira. Ezkerrak eta Aralar-Nabaik aurkeztutako proposamena baliatu nahi dute bi talde politikoek Ezkabako gotorlekuaren jabetza eskuratzeko. Hori behin lortuta, Iruñerriko Mankomunitateak eta Ezkaba inguruko zazpi udalek bultzatutako Udalez Gaindiko Sektore Plana martxan jarri nahi dute. Planean, Ezkaba ingurua atondu eta gotorlekuan memoriaren museoa egitea aurreikusten da. Berriozarko alkate Xabier Lasak dio, behin jabetza berreskuratuta, batzorde bat sortuko dutela Udalez Gaindiko Sektore Planari jarraipena emateko. Plan hori orain urte batzuk bertan behera gelditu zen. Lasak arazorik handiena Nafarroako Gobernuaren borondaterik eza dela uste du. "Gobernuak ez du inolako interesik gai honetan, eraikinak duen karga historiko eta ideologikoagatik".

Historia handiko gotorlekua

Barkosek dio Ezkabako gotorlekua "XX. mendeko Nafarroako historia politikoko gertaerarik garrantzitsuenen lekuko" izan dela. 36ko gerran, kartzela moduan erabili zuten Francoren aldekoek. 1938an, 795 presok ihes egitea lortu zuten. Haietako berrehun harrapatu ostean fusilatu egin zituzten.

Iñaki Sagredo idazleak, Berriozarko Udalak eskatuta, gotorlekuaren historia ikertu du Segoviako artxiboetan (Espainia). Haren ustean, eraikina, duen historiagatik, memoria historikoaren monumentu bat da. Eta eraberritzeko diru asko behar baldin bada ere, inbertsioak merezi duela uste du. Sagredok Poloniako kontzentrazio esparruekin alderatzen du Ezkabako gotorlekua. "Polonian, kontzentrazio esparruak gune kultural eta turistiko bilakatu dituzte, eta 2011n 1,4 milioi bisita izan zituzten".

Urr 4, 20132013-10-04Asteko Gaiak0

Lehen Mundu Gerraren ondorioak emigrazioan

Alboko grafikoan, Nafarroatik Ameriketara joandako emigranteen joerak bost urtetik bost urtera aztertu dira. Ikus daitekeenez, XX. mendeko lehen hamarkadetan Ameriketara joateko joera mantendu egin zen. 1911. eta 1915. urteen artean joan zen lagun geh...