Nafarroa Oinez Nafarroako ikastolen jai nagusian Albert Dasi Picanyako (Valentzia, Herrialde Katalanak) Escola Gavinako zuzendaria izango da. Ikastetxe hori aitzindari izan zen Valentzian eskolak katalanez ematen. Herrialdean katalanean oinarritutako ...
“Ez dugu pasatzen egun osoa bizikleten inguruan hitz egiten”
Bigarren Eskua bizikleta dendako hormetan ez dago txirrindularitzaren izarren argazkirik. Sarrerako loreak, egurrezko erakusleihoa eta musika lasaia baliatzen dituzte bezeroak erakartzeko. "Datorren jendearekin ondo pasatu nahi dugu; bizikleta bat saltzerako orduan bizikletaz hitz egingo dugu, baina, bestela, eguneroko edozein gairen inguruan hitz egitea gustatzen zaigu. Ez dugu pasatzen egun osoa bizikleten inguruan hitz egiten", dio Ibon Txarterinak (Bilbo, 1980). Hamar urte beteko ditu Bigarren Eskua bizikleta dendak. Lasterketetan ibiltzen direnentzat baino gehiao, egunerokoan edo bidaiak egiteko bizikleta erabiltzen dutenentzako denda da. Iruñeko Alde Zaharreko Karmen kaleko 17. zenbakian dago denda, bizikletarekin lotuta hamaika zerbitzu eskaintzen dituzte. Bezeroekin hurbileko harremana izatea zaintzen dute gehien.
Orain hamar urte, 2003an, Txarterinaren anaiak, Aitorrek, bizikleta denda bat ireki zuen: Bigarren Eskua. Nazkatuta zegoen bizikleta dendetan jasotzen zuen tratu txarraz. "Besteak beste, asko kobratzen dute, eta bizikleta zaharra konpontzera eramanez gero, eskale baten modura artatzen dute bezeroa", azaldu du Txarterinak. Beraz, egoera hori izanda eta diru sarrera finkorik ez zuenez, anaiak bere gustuko denda irekitzea erabaki zuen. Hortik bi urtera, Txarterina sartu zen dendara lanean, anaiarekin batera. "Ni Londresen nenbilen, eta Iruñera etorri nintzen antzerkia ikasi nahi nuelako. Hemen badago Nafarroako Antzerki Eskola, eta anaiak denda duenez, hona etortzea erabaki nuen", adierazi du Txarterinak.
Bigarren Eskua bizikleta dendan hamaika zerbitzu eskaintzen dituzte: Erasmus ikasleentzako bizikleta alokairua 0,60 euroan, bigarren eskuko bizikletak, bizikleta berriak, konponketak... Bigarren eskuko bizikletek arrakasta handia dutela dio Txarterinak; "dena saltzen dugu, eta gehiago izango bagenitu ere, salduko genituzke". Bigarren eskuko bizikletak aurreko hamarkadetan gehien saldu diren bizikletak izaten dira: mendiko bizikleta zaharrak, errepidekoak eta pasierakoak. Bizikleta horiek, gehienbat, errekurtso gutxi dituzten pertsonek erosten dituzte normalean. Baina, horiez gain, badaude ekologistak, diru askorik gastatu nahi ez dutenak, bigarren eskuan bizikleta on bat lortu dezaketela uste dutelako. Baita Txarterinak "miserableak" deitzen dituenak ere. Horiek, nahiz eta dirua izan, ez dute dirurik gastatu nahi.
Bizikleta berri bat erosterako orduan, Txarterinak gomendatzen du 400 euro baino gutxiago ez gastatzea. "Jendeak uste du 200 euroan baleko bizikleta bat lortu dezakeela, baina hori ez dago. Erosterakoan aurreztuko dena gero tailerrean gastatuko baitu", ohartarazi du. Bizikleta berriak erosteko, Alemaniara joaten dira. Urtero, Costanza lakuan dagoen Friedrichshafen (Alemania) herrian egiten duten Eurobike azokara joaten dira. Abuztuaren bukaera eta irailaren hasiera artean egiten da azoka hori. Bertan merkatua aztertu eta urte osorako eskaerak egiten dituzte. Bestalde, Conor bizikletak ere erosten dituzte. Bizikleta horiek Eguesibarren egiten dituzte. Behar adina eskatzen dituzte. Normalean, 200 euro inguruko prezioa dute. Bezero perfil zehatza du bizikleta horrek. "Olentzerotarako nerabe baten familiak bizikleta bat nahi baldin badu, Conor-a saltzen diogu. Bizikleta hori ziurrenik lurrera botako du, lagunei utziko die zibarena eta ez dakit zenbat gauza gehiago egiteko. Hori kontuan izanda, ez du merezi diru gehiago gastatzea", azaldu du Txarterinak.
Bizikletaren arriskuak
Iruñea hiri ona da bizikletan ibiltzeko, Txarterinaren ustez. "Eguraldi aldetik, ez da hiri txarra. Beste alde batetik, orografiak ere laguntzen du, oro har laua baita". Iruñeak duen alde txarra segurtasuna dela uste du, eta horren erantzukizuna gobernuaren eta agintarien gain jarri du Txarterinak: "Edukiontzi bakoitzean zer bota behar dugun erakutsi dute, baina ez dute azaltzen bidegorritik nor joan daitekeen. Eskolatik hezi beharko da".Txarterinak azaltzen du bere anaiak esan ohi duela Iruñea eta Nafarroa oro har gai horretan ikasle txarrak direla. "Azterketetan egin beharrekoa kopiatu ahal dute, albokoak zer egiten duen ikusi... Baina, horren ordez, albokoek egiten dituzten gauzarik txarrenak baino ez dituzte kopiatzen". Horietako bat da txirrindulariak espaloitik ibiltzera behartzea edo ohitzea. Txarterinaren aburuz, bizikletak errepidetik joan beharko lukete, oinezkoek eskubidea dutelako espaloitik lasai joateko. Baina, aldi berean, txirrindulariek beldurra diete autoei, auto gidariek "ez dituztelako abiadura mugak errespetatzen". Txarterinak proposatzen duen irtenbidea heziketa da, denen arteko errespetua bultzatzen duen heziketa. "Errepidea ez da autoena; denok ordaintzen ditugu zergak, eta denok dugu eskubidea errepidetik ibiltzeko".
@sarean
Nafarroa Oinez jaiarekin lotutako webguneak.
• www.txikiakhandi.com.Hizkuntza gutxituen arteko elkarlana sustatzeko proiektua da Txikiak handi.
• www.oinezbasoa.com. Jaiaren eraginak murrizteko basoa.
• www.nafarroaoinez.net.
Epaileak bertan behera utzi du Lekarozko hirigintza proiektua
Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiko Administrazio Gaietarako epaitegiak atzera bota du Lekarozko Aroztegia jauregiko lurren kalifikazio berria. Eta bertan behera utzi du Palacio Aroztegia enpresa etxegileak lur horietan egin nahi duen hirigintza pro...
ELKARTASUNAK EZ DU ETENIK
Nafarroako Larrialdi Agentziako langileek diru bilketa egin zuten urriaren 10ean gobernuaren egoitzaren aurrean. Maiatzaren 29an, greba orokorraren bezperan, beste diru bilketa bat egin zuten gutxieneko zerbitzuengatik, ezin zutelako grebarik egin. Be...
Iruñerriko Mankomunitateak autobusetako tarifak igo nahi ditu
Iruñerriko Mankomunitatearen presidentetza heldu den urterako autobusetako tarifak prestatzen ari da. Batez beste, tarifak %1,95 igoko dira, baina alde handia dago billete batzuen eta besteen artean. Hala, erabilpen ugariena duten billeteek izango dituzte igoera baxuenak. Egun, txartelarekin ordaintzen dira bidaien %58,75. Horien prezioa %3,08 igoko da. Hau da, txartelarekin ordaindutako bidaia bakoitza 0,65 eurotik 0,67 eurora igoko litzateke. Billete arruntaren kasuan igoera %3,85 izango da; 1,30 euro zena 1,35 euro kostatuko da. Hala ere, igoera handiena San Fermineko billeteak jasango du: %6,67. Jaietako billetea 1,50 eurotik 1,60 eurora pasako da.
Hala ere, igoera horiek proposamen bat baino ez dira. Datorren hilaren 24an Mankomunitateko batzorde iraunkorrak prezioen taula berriari begiratu bat emango dio. Onartu ostean, 15-20 eguneko tartean, Mankomunitateko batzar orokorrera deituko dute behin betiko erabakia hartzeko.
Iruñerriko Hiri Garraioak 1,94 milioi euroko defizita du. Billeteen prezio igoerak ez du zorra kitatuko. Hori lortzeko, "ezohiko ekarpena" eskatuko die Mankomunitateko presidentetzak udalei. Hala ere, udalek ez dute oraingoz baiezkorik eman. Mankomunitatea osatzen duten udal gehienak nahiko estu baitabiltza aurrekontu aldetik.
Ekin Erribera!
Dendetako erakusleihoak negua iragartzen ari zaizkigu. Arropa lodiek eta oinetako sendoek oraindik ailegatzerik nahi ez dugun sasoirako gonbita egiten digute. Kolore eta forma berriek zirikatu egiten gaituzte gu, badaezpada ere, tentazioa uxatu nahian edo, txartela etxean uzten dugunok. Hartara, arratsaldeko eguzkiak oraindik islatzen duen argitasunetik begiak eskuekin babestuz eta sudurra kristalaren kontra joz begira-begira gelditzen gara.
Halaxe nengoen, bada, lehengo egunean gure herriko kirol-dendako eskaparateari begira, joan zen urteko neguan —merkealdi-garaian, dena esaten hasita— denda horretan bertan suertaturiko gertakaria burura etorri zitzaidanean. Adineko gizaseme batek eskularruak nahi zituela-eta, dendariak eskainitakoak ukitu eta probatzerakoan "qué goxos" esatearekin batera saltzaileak segidan gehitu zuen "goxo-goxoak, bai", eta, horiekin bat eginez, hirugarren batek gehitu zuen, "sí, ricos-ricos".
Haien guztien atzean nire txanda noiz tokatu zain nengoela, hizkuntza baten galtze-prozesuaren hiru maila une berean agertu zitzaizkidan. Aldi berean, gizonezko haren "qué goxos" gure ikasle askoren "me (h)a kanporau" eta antzeko esapideekin alderatu nuen. Garai eta arrazoi desberdinak direla medio, belaunaldi desberdinek topo egin dute bidegurutze horretan. Duela gutxi bertako hizkeraren euskal hiztun osoak galdu dituen herrian hizkuntza zaharraren arrasto eta ebidentzia garbi-garbiak dituen gazteleuska aditzen da; esan dezagun, gure ikasleen euskañolaren kontrako aldaera. Ondoko herrietako euskaldunek eta, AEKrekin batera, ikastolak eta D ereduak segitzen dute hornitzen Jose Fuertes, Weasthon sistemako telegrafista madrildarrak 1856an deskribatu zigun orduko herri euskaldun peto hura.
Nafarroako eremu ez-euskaldunean, ordea, euskara aspaldi galdutako eskualdean, askoz garestiago dute arestian aipaturiko dohatze-lana. 1986an Nafarroako Parlamentuak onartu zuen Euskararen Foru Legeak euskara berreskuratzeko babes eta sustapen-neurririk gabe utzi zituen herritarrak. Handik hogeita lau urtera, 2010ean, hain zuzen ere, lehenengo eta azkeneko aldiz aldatu zen aipaturiko legea, eta, gaur egun, eremu mistoan Iruñerriko beste lau herri daude. Garai hartako Hezkuntza kontseilaria zen Perez-Nievas jaunak adierazi zuen Nafar Gobernuak ez zeukala inongo asmorik Euskararen Foru Legea aldatzeko, Sanz jaunak berak ere Nafarroan euskara gai tabu zela esan baitzuen.
Harriturik, eta-edo lotsaturik, irakurri beharko lukete gure parlamentariek 1896ko urtarrilaren 11n Nafarroako Diputazioak Gipuzkoakoari bidali zion idatzia non, elkarlanean, Ley de Instrucción Pública zelako haren 74. artikuluan oinarrituz, nahita ez, maisu-maistra guztiek euskaldunak izan behar zutela konpromisoa hartzen baitzuten. Asmo on haren adibide gisa, lehenengo euskal poesia-lehiaketa Iruñean 1609an egin zenaren berri ere ematen dute idatzian.
Euskal Herriak, munduko herri guztiek bezala, bere eztabaidaezinezko hizkuntza-eskubideak zituela azpimarratzen zuten. Horretarako, euskara eta bere kultura bere horretan mantendu, goraipatu eta zabaltzeko neurriak hartuko zituztela ere ziurtatzen zuten. Oraindik gehiago: pentsamenduaren eta bere kultura-adierazpenaren artean jartzen den legea nortasunaren izaera suntsitu egiten zuela zioten eta, ondorioz, bidegabetzat har zitekeela. Eta honela argudiatu zuten, argudiatu ere: "Nafarren hizkuntza bazen, eta beti izango da euskara, lingua navarrorun, erreinu hau sortu zuen hizkuntza, Pirinioetatik Ebroraino, gure lurrean sustraituz".
Eta horiguztia esan ondoren, esana gelditzen baita, gure lurra, "Pirinioetatik Ebrorainoko euskal lurra" dela dakigun honetan: Ekin Erribera! 1984tik Ebro ertzean lanean ari zareten Argi horiei, lege bidegabeak trabatu arren: Ekin Erribera, hau da zuen aukera. Oztopoak oztopo, etxean zein kanpoan: Ekin Erribera!
Nafarroa Oinez jaian lan egingo duten pertsonak, gutxi gorabehera.
Argia ikastolako kideen arabera, igandean 1.000 lagunetik gora arituko dira Nafarroako ikastolen jai nagusia posible egiteko lanean. Horiek urte osoan aritu direnei gehituz gero, 2.000 inguru dira.
Astelehenean jarriko dute martxan gripearen aurkako kanpaina Nafarroan
Iaz, 113.367 pertsonak hartu zuten gripearen aurkako txertoa Nafarroan. Azken urteetan, eutsi egin zaio kopuru horri. Iraila bukaeran hastekoa bazen ere, azkenean astelehenean hasiko da gripearen aurkako kanpaina, eta azaroaren 30era arte iraungo du. ...
@sarean
Lanaren banaketarekin eta deshazkundearekin lotutako webguneak.
• dalevueltabira.wordpress.com.Banatu taldearen berri ematen dute.
• www.desazkundea.org.Deshazkundearekin lotutako webgunea.
• www.alorza.net.Alberto Ortiz de Zarate ekintzailearen webgunea.