Lur Albizu Etxetxipia
Aste batzuk pasatu dira abuztu amaieran Iruñeko Udalak berria eman zuenetik: Mola eta Sanjurjo kolpisten gorpuzkiak, beste sei pertsonarekin batera, Erorien Monumentuko hobitik aterako ditu, azaroaren 16an. Estatu kolpearen buruzagi, diseinatzaile… izanak, biak hegazkin istripuetan hilak.
Sinbolismo handia duen pausoa iruditzen zait, justiziazkoa izateaz aparte. Nola egon daitezke laurogei urteren ondoren oraindik hantxe, eraikintzar horretan lurperaturik? Nola da posible oraindik Memoria Historikoaren Legea toki askotan ez betetzea? Legea ez al dago, haien ahotan, betetzeko?
Erabakiak hautsak harrotu ditu. Normala izan beharko lukeen eginbeharra probokazio bihurtu da. Politikaren erdigunera ekarri du gaia erabakiak eta, erabakiak ez ezik, horren ondorioz (ala ez?) nafar faxismoak egin dituen erakustaldiak: alkateari mehatxu margoketak (Asirón, atrévete con los vivos), taberna, elkarte, gaztetxe, muralei erasoak, German Rodriguezen plakari erasoa, Iruñeko fusilatuen plakari erasoa… gehienetan adierazpen nagusia Espainiako (Una, grande, libre) bandera izateak ere zer pentsatua ematen du, edo eman beharko lioke bati baino gehiagori, nire iritziz.
Hautsak harrotu ditu, bai, eta irudipena dut ez ote gauden beste batzuk oso isilik, gehiegi, agian. 1936an estatu kolpearen harira hil zituzten milaka lagunei omenaldiak egiten ari zaizkie egunez egun Nafarroako hainbat eta hainbat txokotan. Gobernua ere han izaten da, eta antolatzen ditu omenaldiak (duela aste pare bat, maisu-maistrei eskainia). Hala ere, beste apunte bat gehituko nuke nik: ez dakit aski ari garen ospatzen; Mola eta Sanjurjoren gorpuzkiak aterako zituztela jakin genuenean, nork ospatu zuen? Eta nor atera da kalera? Nor nabarmendu da? Ezinbestekoa iruditzen zait halako erabakiak hartzen direnean, halako pausoak ematen direnean, kalean ere poz eta giro hori islatu beharko litzatekeela. Eta azaroaren 16an (joan zaitezte agendetan tokia egiten; asteazkena da) bertan askok egon beharko genukeela Askatasunaren Plazan udalaren pausoa ospatzen.
“Batzuek, 40 urteren ondoren, gerra irabazi nahi dute”, esan zuen joan den astean Fernandez Diaz Espainiako Gobernuko Barne ministroak. Ez dugu gerrarik irabazi nahi, memoria nahi dugu, egia, aitortza, justizia. Berandu da, baina bi kolpistaren eta beste sei pertsonaren hilobi sakratuak ez ukitzea ezin da onartu. Ez dugu gerrarik irabazi nahi, ministro jauna; ez dugu gerrarik irabazi nahi, batez ere, errealitate batengatik: hemen ez zen gerrarik egon; kolpe bat egon zen, eta milaka izan ziren biktimak. Mespretxu gutxiago, memoria gehiago.
Abel Azkonaren erakusketa, Askatasunaren plaza/Serapio Esparza plazaren izenaren inguruko polemika, gorpuzkiak ateratzea… nahikoa gerra ematen ari da Erorien Monumentua eta haren ingurua. Azken galdera: zer eginen dugu/egin beharko genuke auzolotsa besterik ematen ez duen monumentuarekin? Zergatik ez ospatu, beste egun batean, hemendik hilabete/urte batzuetara, eraikinaren eraistea?