Nafarroa

Bidaia delako inportanteena
2017-11-242017-11-23Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Bidaia delako inportanteena

I. Tubia - E. Elizondo

Ulises ekarri du gogora Ramon Contrerasek. Eta, hark bezala, bidaiaren garrantzia nabarmendu du. Nonbaitera ailegatzea baino inportanteagoa dela helmugara iristeko bidea, alegia. Horregatik, jakin arren epaileek ez dutela onartu Iruñeko Udalak frankismoaren krimenen aurka aurkeztutako kereila, "gizartearen kontzientzia pizteko eta herritarrak mobilizatzeko" tresna baliagarria izan daitekeela nabarmendu du. Badaki zertaz ari den, memoria historikoaren esparruan lanean ari den Bideko Mitxingorria taldeko kidea baita. "Oinarri soziala lortu behar dugu memoria horren alde, eta inpunitatearen aurka", erran du elkarteak antolatutako mahai inguruan.

Iruñean egin dute ekinaldia, "Frankismoaren inpunitatea zulatzeko" asmoarekin aurkeztutako kereilen inguruan. Bihar, hain zuzen ere, elkarretaratzea eginen dute Nafarroako hiriburuan, udalak aurkeztutakoa ez onartzeko erabakiaren aurka. 13:00etan eginen dute protesta, Nafarroako Justizia Auzitegiaren aurrean.

Iruñeko Udalak zehaztu du helegitea aurkeztuko duela epaileen ebazpenaren kontra. Nafarroako Gobernuko Herritarrekiko eta Erakundeekiko Harremanetako kontseilari Ana Ollok ere "tamalgarritzat" du epaileek kereila onartu ez izana. Erabaki horrek "biktimek egia ezagutzeko" duten eskubidea bermatzeko bidea oztopatzen duela salatu du kontseilariak.

Iruñea izan zen frankismoaren krimenen aurkako kereila aurkeztu zuen lehendabiziko hiria. Ekinaldi horren oinarrian herri mugimenduen, erakundeen eta unibertsitatearen arteko elkarlana dagoela nabarmendu du Fernando Mendiola historialariak. NUP Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea da, bai eta Memoriaren Autobusa elkarteko kidea ere, bertzeak bertze. Udalak, hain zuzen ere, NUPeko adituengana jo zuen kereila aurkezteko ikerketa egiteko laguntza bila. Hiriko agintariek agerian utzi dute, hala ere, gizarte mugimenduetatik auziari eman zaion bultzada "funtsezkoa"izan dela haientzat. "Memoriaren esparruan ari diren taldeen eskutik jaso dugu bidean urratsak egiten jarraitzeko lekukoa", azaldu du Joxe Abaurrea Iruñeko Udaleko zinegotziak, Bideko Mitxingorriak antolatutako mahai inguruan.

Testigantzak

Herritarren, udalaren eta adituen arteko elkarlanaren bertze adibide bat da 1936ko altxamendu militarra gertatu eta gero izan zen errepresioari buruzko testigantzak jasotzeko bulegoa martxan jartzeko ekinaldia. Herritar anitzek egin dute bulego horretara joateko urratsa, beren senideek edo haiek sufritutakoaren berri ematera. "Iruñeko Udalak kereila aurkeztu zuenean, epaitegi batean onar zitezkeen ehun elkarrizketa baino gehiago bagenituen grabatuta", azaldu du Mendiolak. Zehaztu du 1970eko eta 1980ko hamarkadetan errepresioa jasan zuten hainbat pertsonak ere jo zutela udalaren bulegora. "Interesgarria izan da horren berri ere jasotzea", erantsi du.

Hitz egiteko urratsa egitea ez da erraza izan herritar anitzentzat. Izan ere, urte luzez isiltasuna izan da nagusi frankismoaren garaiko errepresioaren inguruan. Memoria lantzeko taldeek lan handia egin dute esparru horretan ere. "Kereila bat aurkezteko testigantzak jaso behar dira, agiriak erakutsi, lekukoak... Jendea konbentzitu behar dugu urratsa egin dezaten, eta prozesuan lagundu behar ditugu, une oro", azaldu du Contrerasek.

Eta prozesua ez da erraza; ez da atsegina. Izan ere, agerian gelditzen ari da justiziaren jarrera zein den. Horixe nabarmendu du Contrerasek: "Gertatu zena ukatzen ari dira". Horregatik, helburu nagusitzat jo du egun dagoen inpunitatearen aurka lan egitea. Udalek edo herritarrek aurkeztutako kereilek epaitegietan bide motza egiten badute ere, karrikan, eta herritarren artean, gertatu zenaren bozgorailu izan behar dutela argi du Bideko Mitxingorria elkarteko kideak.

Iruñeko Udalak ez du amore eman nahi, eta "ahalik eta urrutien" ailegatu nahi duela argi utzi du Joxe Abaurrea zinegotziak. "Aurrera egin nahi dugu bidean, eta Europara ailegatu, giza eskubideen epaitegira", nabarmendu du.

Iruñeko Udalak aurkeztutako kereilarekin bat egin zuten hainbat herritarrek, Abaurreak gogoratu duenez, eta haien bidez ere auziak urratsak egiten jarraitzeko aukera badela erantsi du zinegotziak. "Udala aldatuko balitz, eta prozesuarekin ez jarraitzea erabakiko balu ere, kereilak aurrera segitzeko aukera izanen luke", zehaztu du. Inpunitatearen harresia zulatzea da helburua.

2017-11-242017-11-23Albisteak, Iritzia, Nafarroa

Aurrera

Lur Albizu Etxetxipia
Txarrenari onena atera diozu. Zaurietan musu, ezerezean zu. Minari aurpegia, gezurrari egia. Aurrera Altsasu!".Ez gara ohitu zuek gabe bizitzera. Ez gara ohitu bata bestearen atzetik berri txarrak jasotzera (zenbat kolpe izan dira...

Pareta baten kontra
2017-11-172017-11-17Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Hezkuntza, Nafarroa

Pareta baten kontra

Edurne Elizondo
Gehiago espero zuten. Baina pareta baten kontra egin duten sentsazioa dute. Bidea ia hasi bezain pronto amaitu dutela. Nafarroako Unibertsitate Publikoan euskaraz ikasteko dauden aukerak uste baino urriagoak direla konturatu dira. NUP, ...

“Ez dute urratsik egin gradu bakar bat ere euskaraz emateko”
2017-11-172017-11-17Albisteak, Euskara, Gizartea, Hezkuntza, Nafarroa

“Ez dute urratsik egin gradu bakar bat ere euskaraz emateko”

E. Elizondo

Euskalgintzak euskararen plan gidaria moldatzeko eskatu die Nafarroako Unibertsitate Publikoari eta gobernuari. NUPek hizkuntza eskubideak urratzen dituela salatu du Hizkuntza Eskubideen Behatokiko zuzendari Garbiñe Petriatik (Arbizu, 1962).

Zaharrak berri NUPen?

Bai; zaharrak berri irakaskuntzan. Gure plataformak jorratu du haur eskolen gaia Iruñerrian, eta orain bat egin dugu, berriz ere, NUPen dagoen egoera salatzeko. Agerian gelditzen da zailtasunak badirela. Hamar urte joan dira azken plana egin zenetik, eta berriak zerbait ekarriko zuen esperantza bazen. Baina eskas gelditzen da.

Alfonso Karlosena errektorearen eskutik egoerak hobera eginen zuela espero zenuten?

Bai. Plana eginen zutela iragartzea egokitzat jo genuen. Gertatu dena da ezagutu eta gero konturatu garela gabeziak badituela. Larriena da ez duela gradu oso bat euskaraz eskaintzeko apusturik egiten. NUPek 30 urte bete ditu; bi gradu baino ez ditu eskaintzen euskaraz, baina horiek ez dira unibertsitate horrek sortutakoak, lehenagotik baitzeuden. Beraz, 30 urtean ez dute euskarazko graduen aldeko urratsik egin. Bagenuen esperantza orain, baina zapuztu egin da. Hori da gabezia nagusia.

Karlosenak erran du ez dutela gradurik euskaraz eskaintzeko asmorik, bideragarria ez delako. Zer deritzozu?

Bideragarria ez da izanen horren aldeko apustua egiten ez duten bitartean. Planaren sarreran aipatzen da unibertsitatea estrategikoa dela euskararentzat nahi dugun paradigma berriaren eraikuntzan. Baina helburu zehatzen arloan aipatzen du unibertsitateari ez dagokiola helburu estrategiko berriak zehaztea. 30 urtean jendartea aldatu da; duela hainbat urte, sei ikasletik bat bazen euskalduna; gaur egun, hirutik bat bada.

Bideragarritasuna aipatzen du Karlosenak. Eskubideen diskurtsorik ez da NUPen?

Eskubideak ez dira aipatzen. Hizkuntza Gutxituen Europako Itunaren arabera, ordea, Nafarroako Gobernuak ditu hezkuntzaren arloko eskumenak, eta hari dagokio, beraz, itun horretan jasotakoak betearaztea. Eta jasota dago hizkuntza unibertsitatean ezartzeko konpromisoa. Espainiako Gobernuak bat egin zuen eta berretsi zuen itun hori. Beraz, bete beharko luke eskumena duenak.

Gobernuak ere huts egin du NUPen?

Irakaskuntza publikoaz ari gara. Unibertsitatea aparteko erakunde bat dela badakit, baina gobernuak ezartzen eta arautzen ditu han eskaintzen diren zerbitzuak. Baliabide publikoak dira.

Salatu duzue planarekin ez dutela behar den diagnostikoa egin, helbururik ez dutela ezarri.

Hala da. Ez dago helbururik, ezta eperik ere. Plana irakurrita, ematen du euskararen tokia sinbolikoa dela NUPen. Bat-batekotasuna sumatzen da. Ematen du euskarazko eskaintza dela egun dauden baliabideen araberakoa. Harago joateko asmorik ez da.

Erizaintzako ikasketen adibidea nabarmendu duzue; ikasleen erdiak euskaldunak dira, baina ez dute euskaraz ikasteko aukera.

Hala da. Kontuan hartu behar dugu erizainak herritarrak artatzen ariko direla gero. Profesional euskaldunik ez dagoela esaten dugu. Sare publikoan bada profesional horiek prestatzeko aukera, baina ez dugu baliatzen.

Plana moldatzeko eskatu diozue NUPi. Bilerarik egin duzue?

Eskatu zen, plana osatzen ari zirenean. Ez zen egin. Plana abuztuan aurkeztu zuten. Abenduan aurkeztuko dugu NUPen euskara bultzatzeko dinamika. Lanean jarraitu behar dugu.

Hazten jarraitzeko arnasa
2017-11-172017-11-16Aisialdia, Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Hazten jarraitzeko arnasa

Kattalin Barber

Batzuek lantoki dute Jazar; beste batzuek, berriz, aisialdirako toki. Guztiak sortzaileak dira, eta guztiak proiektu kolektibo baten kide dira. Sorkuntza eta kultura zentro autogestionatua da Jazar, eta Iruñeko Etxabakoitz auzoan dago, garai batean Jaso ikastolak hartzen zuen eraikinean. Gaur, Jazarrek ateak zabalduko ditu, bazkide berriak erakartzeko, eta proiektua bizilagunen artean ezagutzera emateko.

Orain dela lau urte jarri zen martxan Jazar. Espazio horretan bat egin zuen sortzaile talde batek, eta han jarraitzen du, etxea alokatuta. Itxaso Iturrioz Jazar espazioko kidea da: "Gutxika-gutxika nabaritu dugu hasieratik egon garen bazkideon energiak behera egin duela, eta horrelako proiektu batek bizirik eusteko beharrezkoa du aire berria izatea, biziberritzea". Horregatik, bazkide berrien bila ari dira.

70 bazkide inguru daude egun Jazar zentro autogestionatuan, askotariko proiektuetan. Besteak beste, inprimatze eta brikolaje tailerra, argazkilaritza plato eta laborategia, informatika gela, arte eszenikoetarako espazioa eta ehungintzarako tailerra biltzen ditu eraikinak.

Lana eta aisialdia

Dozenaka sortzailek bat egiten dute han. Iturrioz, beste bi kiderekin batera, Orekari arkitektura estudioan aritzen da. Jazar da haien lantokia: "Gu egunero etortzen gara hona lanera, baina Jazar erabiltzeko hamaika modu daude". Iruñeko espazio autogestionatuak eman zien elkarrekin lan egiteko aukera Orekariko kideei. Beraiek bezala, hainbat informatikari, txalapartari eta diseinatzaile grafikok dute Jazar lantoki. Beste askok, ordea, aisialdirako eta zaletasunetarako erabiltzen dute Etxabakoizko sormen espazioa. "Sortzaileak gara hemen gaudenak, eta egiten duguna partekatzeko nahia dugu; proiektu kolektiboen zale sutsuak gara, gainera", esan du Iturriozek.

Finean, kulturarekin eta sormenarekin dute lotura han elkartu diren guztiek: margolariak, arkitektoak, musikariak, altzari zaharberritzaileak, zinemagintzan arituak, diseinatzaileak, dantzariak, antzerkilariak eta abar.

"Proiektua martxan jarri genuenetik aritu gara barrura begira, Jazar ongi kudeatzen ikasi behar izan dugulako, eta, nolabait, esan daiteke ez dugula gure jarduera garatu kanpora begira". Gogoan ditu Iturriozek sormen espazioaren lehendabiziko urteak. "Hasiberriak ginen, eta egin beharrekoaz gauza asko ez genekien, proiektu sozialetan eta kolektibotan esperientzia izan arren. Oso zaila izan da, eta, era berean, oso polita. Gauza askorekin egin ditugu saiakerak, eta funtzionatu ez duena aldatu dugu. Orain, jendeak gurekin bat egitea nahi dugu".

Ez da bide erraza izan, baina era autogestionatuan oinarritutako egitasmoek funtzionatzen dutela erakusten ari dira. "Izan ditugun arazo eta oztopo guztiekin, aurrera egin du Jazarrek; hemen gaude, eta ez da gutxi", nabarmendu du.

Hainbat jarduera egiten dituzte Jazarren. Astero, kontakt eskolak, zeramika tailer irekia, txalaparta ikastaroa eta aireko yoga eskaintzen dute zentroan. Joan den asteburuan, adibidez, Kokoro catering begano eta ekologikoak udazkeneko sukaldaritzari buruzko tailer bat egin zuen. Hitzaldiak, zine foroak, kontzertuak eta azokak ere antolatu izan dituzte.

Pumpk autoedizio topaketa, halaber, urteroko hitzordua da Jazar espazioko kideentzat: sortzaile eta editore txikien arteko topagunea. "Aipatu beharrekoa da gutxitan ikusten dugula Jazar bezalako erabateko proiektu autogestionatua. Normalean, erakundeen laguntzak izaten dituzte, baina ez da hori gure kasua". Erakundeen esku hartzerik gabe, autogestioa eta batzarrean hartutako erabakiak dituzte oinarri Jazar espazioan.

Kuotak eta lan taldeak

Urte hauetan guztietan Jazarrek bere txokoa egin du Iruñean, eta ezaguna da hainbat girotan. "Ezaguna da, baina ez dakit erabat ireki den. Ez dakit jendea libreki hona etortzen den edo badakiten bazkide egin daitezkeela eta haien proiektua hemen gara dezaketela", dio Iturriozek. Izan ere, edonori eta edozein proiekturi ongietorria eman nahi diote.

Bazkide guztiek erabili ahal dituzten espazio komunak daude egoitzan, baina badago, halaber, txoko propio bat alokatu eta proiektua han garatzeko aukera. Erabiltzaile bakoitzak kuota bat ordaintzen du hilero, eta, horri lotuta, betebehar batzuk ditu. Lantalde batean parte hartu behar du, adibidez. Egun, komunikazio, administrazio, mantentze eta garbiketa lantaldeak daude. "Erabaki guztiak astero egiten dugun batzarrean hartzen ditugu, baina edozein proiektu jasotzeko prest gara. Proiektua aurrera eramateko Jazarrek ez du oztoporik jarriko, baina proposatzen duenak izan behar du bultzatzailea".

Sormena eta autogestioa dira Jazarreko kideen oinarria. Proiektuarekin bat egin nahi duten pertsona gehiagoren bila ari dira espazioko kideak. Indarberritu nahi dute, zabaldu, garatzen jarraitu ahal izateko. Bidean urratsak egiten segitu ahal izateko. Gaur izanen dute nahi dutenek Jazar barrutik eta gertutik ezagutzeko aukera.

Ordaintzen ez jarraitzeko
2017-11-172017-11-16Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Ordaintzen ez jarraitzeko

Edurne Elizondo

Negozio biribila. Horixe dago Elizak egindako immatrikulazioen atzean, Ondarearen Defentsarako Plataformak salatu duenez. "Gobernuak ordaindu, eta Elizak jaso" egiten duelako. Iruñeko katedralaren adibidea jarri du elkarteak mahai gainean, eta, salatzeko, elkarretaratzea eginen du bihar, 12:00etan, eraikin horren aurrean.

Nafarroan, 1998tik 2007ra, ia 1.100 eraikin erregistratu ditu Elizak bere izenean. 2007. urteko urtarrilaren 23an immatrikulatu zuen Iruñeko katedrala. Iruñeko Artzapezpikutzak 25 euro ordaindu zituen eraikinaren truke, urte hartan. Azken urteotan, ordea, Nafarroako Gobernuak hartu du katedralean egin behar izan dituzten obren ardura, eta zazpi milioi euro ordaindu ditu, plataformak salatu duenez. Iaztik, adibidez, katedraleko klaustroa ari dira berritzen.

"Negozioak" badu bertze atalik, gainera, eraikin horretan sartzeko sarrera kobratzen baitu Elizak. "Ez genuke ordaindu behar, ordea, nahikoa pagatu dugulako jada: ez dugu ahaztu behar gobernuarena denon dirua dela", erran du plataformako presidente Carlos Armendarizek.

Plataformak gogoratu du, hain zuzen ere, Nafarroako Parlamentuak ebazpena onartu zuela iaz, Elizak beretzat hartutako eraikinen inguruan. Onartutako testuak dio parlamentuak gobernuari eskatzen diola azter dezala Elizak immatrikulatutako ondarea zaintzeko eta kontserbatzeko bere politika; helburua da lanak ordaintzeko kontuan hartzea lanek eragindako herrien interesak eta ondarearen segurtasuna.

Sanzoilo, hondatuta

Tuterako katedralean ere "diru publiko anitz" gastatu dela azaldu du Armendarizek. Bitartean, ordea, Elizak bere esku hartu ez dituen bertze hamaika eraikin "galtzeko zorian" direla salatu du plataformako kideak. Casedako Sanzoilo baseliza jarri du adibide. "Eraikin ederra da, baina galtzeko arriskuan dago. Herriarena da eliza".

Uxueko baselizaren kasua bertzelakoa da. "Eraikina konpontzeko lanak gobernuak ordaindu ditu; giltza, ordea, Elizaren esku dago". Egoera hori salatu du Armendarizek: "Ezin dugu onartu lanak gobernuak ordaintzea, eta Elizak kudeatzea eraikin horiek nork eta nola bisitatzen dituen. Haiek dute giltza, eta, nahi ez badute, gu ezin gara han sartu", nabarmendu du Ondarearen Defentsarako Plataformako presidenteak.

2017-11-172017-11-16Albisteak, Iritzia, Nafarroa

Ezkertiarra eta puteroa

Tania Arriaga Azkarate

Etxera ailegatzeko parke berri batetik pasatzen gara, Bilbon. Txakurtxoak eta haien jabeak izaten dira goizetik eta gauera arte eta, haiei esker ere, inguru hori emakumeentzat segurua dela esan daiteke. Larunbatean, bazkarirako erosketak egin ondoren, parkeko plazaren banku batean 18 urte izanen ez zituen neska afrikarra negarrez ikusi genuen, bakarrik eta etsita. Ea lagun genezakeen galdetuta, entzungor egin zuenez, aurrera segitu genuen. Negarrak eta aieneak hogei metrora aditzen zirenez, buelta eman eta berriz berarengana hurbildu ginen. Gabriela, hori da bere izena, behin eta berriro, "qué vergüenza, qué vergüenza", "miedo, miedo" eta horrelakoak errepikatzen ari zen. Gizon ezagun bat ere inguratu zitzaigun, hamar minutu lehenago parkean neska gerritik gora biluzik ikusi zuela esanez.

Pixkatxo bat lasaitzean Nigeriatik bera bakarrik etorri, emakume batekin bizi eta orain jarraika zuen izpiritu gizon batek bera hilko zuela esan zigun. Egoerak ez zuen irtenbiderik haren ustez. Ertzaintzari deitzea onartu eta hogei minutura bi gizon euskaldun eta sentsible etorri ziren laguntzera. Anbulantziari hots egin zioten eta ordu erdira bi erizain emakumerekin ailegatu zen. Gabriela goxoki hartu eta anbulantziara sartu zutenean, etxera joan ginen. Parkeko lagun batek esan zigun neskatoak anbulantzian hamabost minutu besterik ez zituela eman eta, bere sandaliatxoekin, hoztuta, aldapan gora joaten ikusi zuela. Mundu erdia zeharkatu, gure auzora iritsi soilik mina topatzeko. Lotsa gurea.

Urtarrilean, Bilbora Nigeriako emakume gazteak ekartzen zituen prostituzio sarea desegin zuen poliziak; bederatzi pertsona atxilotuak izan ziren, gehienak nigeriarrak ere. Poliziaren iturrien arabera, atxilotuek budua erabiltzen zuten gazteak beldurtu eta xantaia egiteko. Ekainean, zortzi lagun harrapatu zituzten Iruñean. Antza, negozio ziurra eta errentagarria da nigeriar gazteak gurera ekarri, lotu eta prostituitzea. Emakume gazte hauek kapitalismo basatiaren eta patriarkatuaren preso politikoak dira. Kontua da haien espetxea gure eraikin berean egon daitekeela. Bahituak, erotu arte esplotatuak, estorsionatuak, gaizki tratatuak, bortxatuak, hormigoiaren beste aldean hamaika emakume gazte preso ditugu. Puteroak kartzelazain torturatzaileak dira, egitura ustelaz baliatzen dira botere grina asetzeko. Munstro zikinek urrutiko andre gazte langileak esklabo erabiltzen dituzte; ez da aitzakiarik.

Inolako kontzientzia sozialik ez duenak horrelakoak egitea ez nau harritzen. Gizon ezkertiarrak direla esan eta kartzelero matxistak izateko dirua ordaintzen duten horiek ezin ditut irentsi. Egoera honek baldintza politiko eta ekonomikoei erantzuten dienez, Gabriela laguntzeko eta mendekatu nahian, giza eskubideetan sinistu eta haien alde lan egiten duten Euskal Herriko erakunde ezkertiarrei dei egin nahi diet. Entzun: zuen kideen artean puteroak baldin badituzue, lehenbailehen kaleratzeko eskatu nahi dizuet. Gisa horretako inkoherentziak jasan ezina beharko luke izan gizarte justu baten alde lan egiten duen ororentzat.

Elkarbizitzarako beste eredu bat
2017-10-272017-10-27Albisteak, Nafarroa

Elkarbizitzarako beste eredu bat

Kattalin Barber

Zer gertatuko da gurekin zahartzen garenean?". Galdera horri heldu diote Etxekide kolektiboko lagunek, baita erantzunak bilatu ere: "Etxe kolaboratiboak nahi ditugu, autogestionatuak, espazio pribatu eta komunak dituztenak, ekologikoak eta ingurumena errespetatzen dutenak". Kontxesi San Juanenak dira hitzok. 59 urte ditu, eta Etxekide kolektiboko kidea da. "Gure bizitzaren eta etorkizunaren jabe izan nahi dugu", aldarrikatu du. 50 eta 70 urte bitarteko pertsonentzat etxebizitza kolektiboak bultzatzen ari da haren kolektiboa, eta, joan den astean, proiektua aurkezteko jardunaldiak egin zituzten Iruñeko Kondestablearen jauregian.

Ohiko formuletatik urrunduta, zahartzaroan zaintza modu komunitarioan ulertzen duen eredua da etxe kolaboratiboena. Bertan, apartamentuak pribatuak izanen lirateke, baina espazio edo zerbitzu komunekin. "Kide bakoitzak bere espazioa eta bere intimitatea izanen du, baina, era berean, ezinbestekoa da gune komunak izatea elkar laguntzeko: lorategia, jantokia...", azaldu du San Juanek. Espazioaren banaketa egokia lortuz gero, pertsonak elkarrekin bizi daitezke intimitatea bortizki galdu gabe, eta espazio intimotik publikorako trantsizioa askoz naturalagoa egiten da.

Oraindik gauza asko dituzte definitzeko, eta bidea hasi baino ez da egin, baina kooperatiba izanen da Iruñeko etxe kolaboratiboen izaera juridikoa. Eratuko duten bazkideen batzarrak definituko ditu kooperatibaren oinarriak, bai eta irizpideak eta proiektuaren arauak ere. Ezinbestekotzat jo du San Juanek parte hartzea: "Argi dago proiektuak funtzionatzeko guztiok hasieratik parte hartu behar dugula; parte hartzen ez badugu, ez dugu inoiz geure sentituko". Horregatik, etorkizunean bertan biziko diren pertsonen lantaldea osatzen ari dira orain. Gutxika-gutxika elkar ezagutzeko, eta etxe kolaboratiboekin urratsez urrats aurrera ekiteko.

San Juanek adierazi duenez, 25-40 pertsonako talde bat osatzea da ideia; dagoeneko herritar askok agertu dute interesa. Iruñeko Udala lur zati bat uzteko prest agertu da, eta Sanduandia kaleko orube bat eskaini du. Hamarkadak daramatza hutsik, eta hamar etxe inguru eraiki ahalko lirateke bertan. "Guretzat, ordea, ez da egokia, espazioa txikia delako; lur zati handiagoa behar dugu. Baina beste talde batentzat egokia izan daiteke", dio San Juanek. Finantzaketari dagokionez, behin Iruñeko Udalak lur zatia utzita, bakoitzak bere etxea ordainduko du, eta diru laguntzak ere eskatuko dituzte.

Etxe kolaboratiboek onura handiak dituztela ziur da San Juan. "Zentzu guztietan, osasungarria da: bai guretzat eta baita hiriarentzat ere. Gure artean laguntzean eta antolatzean, ekarpen handia egiten ahal diogu komunitateari, eta, modu berean, jaso ere bai". Suedia, Danimarka eta Alemanian, esaterako, aspalditik daude martxan pertsona nagusientzako etxebizitza kolaboratiboak. Horiek izan ditu hizpide San Juanek: "Etxebizitza horietan, herritarrak autonomoki antolatzen dira espazioa, elkarrenganako laguntza eta zaintza profesionalak partekatzeko, besteak beste". Nafarroan, Artieda herrian, Arterra Bizimodu proiektua dagoela jakinarazi du Etxekideko kideak: "Ez da guztiz gurea bezalako proiektua, baina antzekotasunak ditu".

Adibideak ekarri dituzte

Partekatzen eta elkarlanean bizitzeko modu bat. 'Cohousing' edo etxebizitza kolaboratiboak izenburupean antolatu zituen jardunaldiak Etxekidek, Iruñeko Udalaren babesarekin. Besteak beste, etxe kolaboratiboetan dihardutenek hitz egin zuten. Jardunaldietan Bartzelonako adibide batez mintzatu ziren. Otsailaz geroztik, La Borda kooperatiba sei solairuko egurrezko eraikin bat egiten ari da Sants auzoan, udalaren lur zati batean. Adin guztietako 50 lagun inguruk bizitza partekatu ahal izanen dute bertan eginen diren 28-30 etxeetan.

"Gure proiektua hiritarra da, eta Iruñean kokatzen da. Hirian bizi gara, eta kale giroarekin ditugu loturak. Garrantzitsua iruditzen zaigu inguruan jendez betetako hirigune bat izatea, zahartzearekin batera gero eta beharrezkoagoak eginen zaizkigun dendak, kultura, aisialdi, garraio eta osasun zerbitzuak gertutik eskainiko dizkiguna", dio San Juanek. Munduan dauden ereduei jarraikiz, Iruñean ere etxebizitza kooperatiboak nahi dituzte. Lehen zimendua jarria du Etxekide kolektiboak.

Espezismoa dute jomugan
2017-10-272017-10-27Albisteak, Nafarroa

Espezismoa dute jomugan

Edurne Elizondo

Espezismoa jomugan. Gizaki ez diren animalien bazterketaren eta erabileraren kontrako astea izanen da hurrengoa; bertze animalien interesak gutxiesten dituen aurreiritziaren aurka lan egitekoa. Nazioartean jarri dute martxan kanpaina hori, eta bat egin du, Nafarroan, LiberAbere taldeak. Urriaren 30etik azaroaren 5era, "espezismoaren biktima guztiak gogoratu" nahi dituzte ekinaldi horren bidez.

Data ez dute kasualitatez hautatu. Batetik, beganismoaren nazioarteko eguna da azaroaren 1ekoa. 1994. urtetik ospatzen dute, urte hartako azaroaren 1ean 50 urte bete zituelako Erresuma Batuko Elkarte Beganoak. Bertzetik, Ingalaterrako ekintzaile eta kale garbitzaile Barry Horneren heriotzaren urteurrena beteko da azaroaren 5ean. 1997an, 18 urteko espetxe zigorra ezarri zioten, Boots botika enpresaren azpiegituren kontrako hainbat sute egotzita. Lau aldiz egin zuen gose greba kartzelan, bibisekzioaren aurka; azkenaren ondorioz zendu zen, 2001eko azaroaren 5ean. Horne eta hark egindako lana gogoratu nahi du urriaren 30ean hasiko den nazioarteko kanpainak; azaroaren 4an, Madrilen, espezismoaren aurka eginen duten manifestazioak ere Northhamptongo ekintzailea omenduko du.

Kanpainarekin bat egin, eta Iruñean ere antiespezismoaren berri zabaltzeko egitaraua osatu du LiberAberek datorren asterako, Alde Zaharreko gaztetxean. Azaroaren 2an, 3an eta 4an, dokumental bat eta bi hitzaldi eginen dituzte. Ostegunean Tras el pasamontañas dokumentala izanen da, Animalien Askapenerako Frontearen lanari buruzkoa, 18:30ean. Ostiralean, berriz, beganismoaren inguruko hitzaldia, 19:00etan. "Mugimendu politiko bat dela azaldu nahi dugu", erran du LiberAbereko kide Leire Morrasek. Larunbateko hitzaldiak, azkenik, Nafarroan animaliekin egiten dituzten esperimentuen auzia jorratuko du, 18:00etan. Egunero, gainera, ekitaldien ostean, pintxo %100 begetalak izanen dituzte. Antolatzaileek parte hartzera deitu dituzte herritarrak.

Iruñeko Ekintza Antiespezistako kideek osatzen dute LiberAbere taldea. Izen berriarekin, hain zuzen ere, etapa berria hasi nahi dute, "bertze animalien kontrako bazterketa eta sufritzen duten zapalkuntza" salatzeko, eta haren kontra lan egiteko. Izen berriaren aitzakiarekin, nortasun propioa garatu eta "ikusgarriago" bilakatu nahi dute.

Ongi dakite espezismoa "errotuta" dagoela gizartearen egunerokoan. "Gizakiek baliabidetzat dituzte beste animaliak". Hainbat datuk ematen dute errealitate horren berri: ia 1,3 milioi behi, ardi, ahuntz eta txerri baziren, iaz, adibidez, Nafarroako haztegietan. Herrialdeko hiltegietan, berriz, espezie horietako 671.000 animalia akabatu zituzten, 2016an. 361.500 ziren ardi eta bildotsak, eta 286.700, berriz, txerri eta txerrikumeak. Nafarroako Gobernuak berak nabarmendu du txerrien esplotazioak herrialdeko abeltzaintzan duen "garrantzi estrategikoa". Erriberan daude haztegirik handienak.

2015eko datuekin alderatuta, iaz nabarmen egin zuen behera Nafarroako hiltegietan hildako txerrien kopuruak, 420.000 izan baitziren duela bi urte. Kontsumoa bultzatzeko, hain zuzen ere, Became a pork lover izeneko ekinaldi ibiltaria hasi zuen industriak, irailean, Bartzelonan. Azaroaren 14ra bitarte, Herrialde Katalanetako, Hego Euskal Herriko, Espainiako eta Erresuma Batuko 22 hiri bisitatuko ditu kanpainak. Hainbatetan protestak egin dituzte jada.

Abolizioaren alde

Izen berrian jaso dute LiberAbere taldeko kideek helburutzat hartu dutena: "Gure asmoa ez da animalien ustezko ongizaterako legeak aldatzeko lan egitea; sistema espezistaren abolizioaren alde egin nahi dugu borroka", nabarmendu du Morrasek. Taldeko kideek ontzat jo dute, adibidez, Iruñeko Udalak animaliak baliatzen dituzten zirkuak debekatzeko mozioa onartu izana, baina argi utzi dute harago ailegatu nahi dutela. Animalia ororen erabilera oro jarri nahi dute agerian. Izan ere, gizakien egunerokoaren esparru guztietan erabiltzen dira bertze animaliak; ez bakarrik jateko edo janzteko.

Errealitate horren berri eman nahi dute LiberAbereko kideek. Antiespezismoak duen izaera politikoa nabarmendu dute, baina onartu dute, oraindik ere, distantzia handia ikusten dutela bertze animalien aldeko mugimenduaren eta gainerako mugimendu sozialen artean. "Bertze taldeek ez dute antiespezismoa mugimendu sozialtzat hartzen, oraindik ere", azaldu du Morrasek.

Distantzia hori murriztea xede hartu du LiberAberek, hain zuzen ere. Eta, asmo horrekin, Alde Zaharreko gaztetxearekin bat egin dute. Bertze taldeekin eta mugimenduekin harremana lantzeko asmoz. Ostiralero egiten dute bilera gaztetxearen egoitzan, 18:00etan. Hilabetean behin, gainera, elkarretaratzeak egiten hasi dira talde antiespezistako kideak, herritarrengana hurbiltzeko. Lehendabiziko ostiralean egiten dute, 18:00etan, Gazteluko plazan. "Karrikan egon nahi dugu, eta jendeari erakutsi antiespezismoak egunerokoan baduela tokia; antiespezismoa hurbil senti dezatela nahi dugu", erran du Raquel Ariztiak.

Orain arte bide horretan neurri batean huts egin dutela sentitzen dute LiberAbereko kideek. Iruñeko Ekintza Antiespezista 2015. urte inguruan sortu zuten, baina taldeak ez du lortu, bultzatzaileen hitzetan, espero zuten oihartzuna. Horregatik erabaki dute orain, izen berriaren babespean, bide berriak jorratzea, eta, batez ere, gehiago ateratzea karrikara.

Sare sozialetan ere lan egin nahi dute. Gazte anitzen berezko komunikazio esparrua da hori, eta ez dute aukera hori galdu nahi. "Arlo horretan anitzez ere aktiboago izan nahi dugu, anitzez ere ikusgarriago", azaldu du Silvia Dollerer kideak.

Morras, Dollerer eta Ariztiarekin batera, Israel Carbonel, Ada Garrues, Javi Aramendia eta Naiara Azpilkueta dira LiberAbereko kide, bertzeak bertze. Atea zabalik dute. Antiespezismoaren berri jaso nahi duenak hurrengo astean izanen du aukera.

2017-10-272017-10-27Albisteak, Nafarroa

Iruñea zer den ez dakite Pamplonan

Saioa Alkaiza

Zein da Pamplona-ren beste izen ofiziala?" Hori da Espainiako telebista kate bateko lehiaketa ezagun batean parte hartzaileetako bati egindako galdera. Laguntzeko, bi hizki eman zizkioten, r eta ñ, eta 30 segundo. Aipatu beharrekoa da Nafarroari buruzko saio berezia zela eta lehiaketa herrialdearen bueltan antolatu zutela: Nafarroari buruzko galderak ziren. Ez hori bakarrik: lehiakide guztiak nafarrak ziren. Bai, Nafarrak. Are zehatzago, Pamplona Iruñea dela ez dakien mutila Noaingoa da. 30 segundoen amaieran, Tafalla esan zuen, erdi ahopeka, asmatu nahian-edo. Tafalla.

Sare sozialetan bolo-bolo dabil gaia. Propio egindako akatsa dela diote askok: hark okerra eginda, beste lehiakide batek eraman zuen botea, eta, txiolari batzuen aburuz, baliteke bien artean egindako tratu baten ondorio izatea, botea eraman eta dirua banatzeko. Trukatuta zegoela, alegia, adostua. Batek daki. Esanak esan, entzun eta senaren parte batek altu eta ozen honako hau esaten badizu ere: "Bai, zera, ezinezkoa da hori ez jakitea; non bizi da, Marten?"; badago beste arantzatxoren bat, kontzientziaren ernamuinen bat, harrotzen dena, eta berriz ere zalantza sortzen dizuna. Ez zait ezinezkoa iruditzen Pamplona-n bizi den norbaitek Iruñea zer den ez jakitea.

"Bi komunitateen arteko harremana irudi batean laburbilduta", idatzi zuen Twitterren Santi Leonek. Une horrek Nafarroako munduen arteko amildegia islatzen zuela zioen. Arrazoia dauka, programa bera egia zein gezurra izan, sintomatikoa da errealista iruditzea gutako askori.

Orduan, neure buruari begira jarri naiz. Lehengusina bat daukat oraindik Erribera ez den baina oso gertu dagoen herri batean bizi dena. Gaztelaniazko eredua baino ez daukate eskolan. Euskara ez da existitzen ia. ETB ez da iristen, bai ordea Tele Rioja. Memoriak atzera egin du: nik 9 urte dauzkat, eta 7 berak. Lurrean etzanda zer edo zer marrazten ari gara, udako bero sargoriak kalea sutan ipini bitartean, haren etxean. Futbol irudiak dira izkiriatzen ari garenak, ateak eta zelaiak, eta talde bakoitzari haren herrialdeko ikurra ipini diogu. Ikurrina marraztu dut nik, berde-zuri-gorri. Albotik esan dit: "Ez da horrela. Gaizki egin duzu. Ingelesena urdin-gorri-zuria da!". Britania Handikoa marraztu nahi nuela pentsatu zuen. Nik ez nion erantzun.

Beste oroitzapen bat: herrian gaude. Goxokiak saltzen dituen gizona ez da hemengoa. Hemen Erriberatik gertu da. Aitatxi-amatxi hizketan ari dira, eta abuztuaren hondarretan egonen gara, ni ere bertan nago-eta. 10 bat urte izanen ditut. Aski jatorra iruditzen zait goxokiak plazako etxola txiki batean saltzen dituen gizona. Nik "eskerrik asko" eta "agur" esaten diot, berak "tori beste txikle bat" xuxurlatzen dit tarteka-tarteka, eta irribarre egiten dit. "Es un buen tipo, el vasco", esan du aitatxik, eta amatxik esan dio baietz, eta ez dakiela seguru nongoa den, "de las montañas" ingurukoa dela uste duela.

Esne-hortz guztiak erori gabe eta belaun buruak oraindik urratuta neuzkala, bi munduen arteko zubi sentitu nintzen.