"Itxarote zerrendak Osasun Departamentuaren lehentasuna dira", argi esan zuen Yolanda Barcina Nafarroako presidenteak otsailaren 5ean. Egun hartan, Marta Vera Osasun kontseilariarenganako konfiantza berretsi zuen. Horrek argi utzi du itxarotek zer garrantzia duten. Hala ere, Nafarroako Osasun plataformak salatu du egun 69.000 pertsona daudela Osasunbideko itxarote zerrendetan. 9.000 pertsona kirurgia operazioren baten zain daude, eta beste 60.000 gaixok ez dute lehen kontsultarik jaso. Horrez gain, 18.000 pertsona inguru daude proba diagnostiko baten beharrean. Plataformak bereziki larritzat jo du traumatologia arloan gertatzen ari den pilaketa. Egoerar ikusirik, Osasunbideko arduradunek neurririk hartu ez izana kritikatu dute.

Otsailaren 5eko agerraldian, presidenteak esan zuen kirurgia operazioetako azken lau hilabetetan itxarote zerrendetan jende gutxiago dagoela. Baina ez zuen aipatu Nafarroako Ospitale Guneko itxarote zerrendek %56,3 egin dutela gora azken urtean. Oftalmologiako, kirurgia orokorreko eta traumatologiako itxarote zerrendetan pilatzen da gaixoen %64. Nafarroako Osasun plataformak hainbat neurri aurkeztu ditu egoera aldatzeko: besteak beste, irizpide kliniko, soziolaboral eta elbarritasunezkoak lehenestea zerrendetan; langile kopuruaren neurria hartzea eta baliabideak optimizatzea; antolakuntza aldatzea, lehen laguntzen eta laguntza espezializatuaren arteko osagarritasuna bultzatzeko; eta hartutako neurrien etengabeko azterketa jarraitua eta zehatza egitea. Hori guztia eskatzeko elkarretaratzeak egin zituen plataformak otsailaren 26an hainbat osasun etxeren aurrean.

Murrizketen ondorioak

Plataformak esan du Iruñerriko bi ospitaleak batu zituztenetik egoerak okerrera egin duela. "Orain dela gutxi, Pedro Antuñano traumatologiako zerbitzu buruak dimititu zuen. Horrek agerian utzi du ez dela hartu osasun arreta hobetzeko neurririk. Horren ordez, erabakiek arreta okertu eta erakunde zein interes pribatuen alde egin dute". Gainera, ebakuntzak egiteko itxarote zerrendak urtebete eta urte eta erdikoak dira. Batez beste, mediku bakoitzak 70 eta 100 gaixo ditu ebakuntza egiteko zain, eta baten batek 200 ere izan ditu.

Itxarote zerrenda luzeak badira ere, plataformak dio urtebete itxia dagoela Ubarmin klinikako solairu oso bat. Gainera, klinikako Zainketa Intentsiboetako Unitatea (ZIU) tarteka itxi egiten dute. Egun, horietan ez dira ZIUko beharrak dituzten ebakuntzak egiten Ubarminen. Bideko Ama ospitalea ere hainbat alditan itxi dute, adibidez, Aste Santuan, zenbait zubitan eta Gabonetako jai egunetan.

Hamabi fundaziotik lau baino ez ditu mantenduko Nafarroako Gobernuak; gainontzeko zortziak itxi egingo ditu. Honako hauek galduko dira: NIABZ, INAAC, Energia Berriztagarrien Elkartea, Bikaintasunarena, Itoizko ubidearena, Esako fundazioarena, Erronkar...

Urrian hasi zituzten Barañain eta Aratzuri arteko Argako ibai parkeko lanak. Iruñerriko Mankomunitateak hegoaldera zabaldu nahi du parkea, Etxauriraino. Horrek hamalau kilometro gehituko lizkioke ibai parkeari. Aratzurirainoko tarteak lau kilometro ditu, eta lanak ekainean bukatzea espero dute.

"Tarte berria Iruñeak eta Barañainek sortzen duten hiri nahasmenetik landa eremurako irtenbidea izango da. Oltzara zabalduko dugu, ibai parkea desmasifikatzeko", adierazi du Alfonso Amoren Iruñerriko Mankomunitateko Ingurumen Departamentuko zuzendariak. Proiektua udalez gaindiko sektore planean onartu zuten. Mankomunitateak Etxaurirainoko lurrak erosi zituen eta 2010ean Espainiako Ingurumen Ministerioak Aratzuriko zubi zaharra zaharberritu zuen. Lan horretan ministerioak 500.000 euro gastatu zituen.

Milioi erdiko kostua izango du Aratzurirainoko luzapenak ere. Lanak Tragsa enpresa publikoak egingo ditu hiru fasetan. Baina, ministerioak lanen %70 ordainduko du. Ibai parkeko bideak hiru metro eta erdiko zabalera izango du. Horrez gain, proiektuan lau jolasgune aurreikusi dituzte: Landabenen, Bolboraren zubian, Elortz eta Arga ibaiek bat egiten duten tokian eta Aratzuriko zubi zaharraren ondoan. Elortz eta Arga ibaia elkartzen diren tokian egingo duten jolasgunean begiratokia eta trial bike pista jarriko dituzte.

Jolasguneak egiteko Volskwagen auto enpresarekin hitz egingo du mankomunitateak, finantzaketan parte har dezan. Amorenaren arabera, enpresa horrek ingurumena "zaintzeko" Think Blue proiektua du, eta hori aplikatu nahi dute."Enpresaren lurretatik eta haren lantegiaren ondoan egingo da parkearen luzapena".

Ara Malikian munduko biolin jole onenetarikoa da. Igandean, 19:00etan, Barañaingo auditoriumean aurkeztuko du ikuskizun berria. Kondairak dio 1782ko urriaren 27an Niccolo Paganini jaio zela Genevan, eta Paganinik 5 urte zituela haren amak arima saldu ziola deabruari, semea munduko biolin jole hoberena izateko. Egia ala gezurra, biolin jole bikaina izan zen Genevako musikaria. Malikianek Paganiniren istorioa kontatu du 24 apetatsuak lanaren bidez.

• Esklerosi anizkoitza duen nafar kopurua. Nafarroako esklerosi anizkoitzaren elkarteak beste eguneko zentro bat lortu du. Antsoaingo Udalak lokal bat utzi dio elkarteari. Egun, Nafarroan 578 pertsonak pairatzen dute esklerosi anizkoitza. Horietatik 422 emakumeak dira, eta 156, berriz, gizonak.

"Txakurrekin momentua bizitzen ikasi dut", dio, harro, Sergi Pardasek (Bartzelona, 1971). Krisiak gogor jo zuen lan egiten zuen enpresa. Lanik gabe gelditu, eta bizimodua aldatzeko erabakia hartu zuen. "Nahi nuena egiteko hautua egin nuen. Txakurrak maite ditut, eta horrekin hastea erabaki nuen". Hori duela bost urte izan zen. Urte eta erdi ikertzen eta ikasten pasatu zuen. "Hainbat ikastaro eta Etologia masterra egin ditut lanean hasi baino lehen. Hala ere, ofizio honek, beste guztiek bezala, etengabeko ikasketa eskatzen du". Formazioa garrantzitsua da txakurrekin lan egiteko, ardura handiko lana baita. Etologia klinikoa, botikak eta jokaerak zuzentzeko tratamenduak ezagutu behar dituzte hezitzaileek. Era berean, txakurrak dituzten pertsonek jakin beharrekoak ez dira egun batetik bestera ikasten. "Txakurrak heztea ez da erraza; lan handia dakar, umeek bezala".

Txakur hezitzailearen ofizioa arautua ez dagoelako kexatzen da Pardas. "Eskaintza badago, baina baita intrusismo handia ere. Orain pixka bat arautzen hasi dira, Espainiako Estatuko Aldizkari Ofizialean zerbait agertzen da. Baina ikastaro askotan titulaziorik ez duen jende asko ibiltzen da". Arautze falta horrek egoera bereziak sortzen ditu, eta txakur hezitzaileen profesionaltasuna auzitan geldi daiteke. "Behin, txakur bat izan nuen, eta jabeak esan zidan aurretik beste hezitzaile batengana jo zuela. Hezitzaile horren formazio bakarra telebistan ematen duten txakur hezitzailearen programa ikustea zen. Bestela, badago jendea hamabost eguneko ikastaro bat egin eta hezitzailea dela uste duena".

Horregatik, Pardasek garrantzi handia ematen dio formazioari eta seriotasunari. Urte eta erdi txakurrei buruz ikasten ibili ostean, lanean hasi zen Caldersko Hotel Cani El Vila txakurrentzako egoitzan (Bages, Herrialde Katalanak). Bertan, hainbat gauza lantzen zituzten, adibidez, sozializazioa eta agility-a —azken hori txakurrek gida baten laguntzarekin hainbat oztopo gainditzeko kirola da—. "Lau urte egin nituen El Vilan lan egiten. Lau urte txakurrekin bizitzen eta bertatik bertara ezagutzen. Baina, era berean, ez diot inoiz ikasteari utzi. Etengabe birziklatu behar du norberak bere burua".

Arrazoi pertsonalengatik iaz Iruñera etorri zen bizitzera, eta bere enpresa propioa sortzea erabaki zuen: Seylucan. Inoiz ez da erraza negozio bat martxan jartzea, bereziki krisi garaietan. Pardas handik eta hemendik ibiltzen da bere lana ezagutzera emateko. "Webgunea eta Facebook martxan jarri nituen. Horrez gain, albaitariak bisitatzen ditut, eta nire zerbitzuak eskaintzen dizkiet. Horrela, apurka-apurka enpresaren lana ezagutzera ematen dut".

Hainbat zerbitzu eskaintzen ditu: besteak beste, obedientzian trebatzea, jarrera oldarkorrak zuzentzea eta banaketak sortutako antsietatea eta hiperaktibitatea bideratzea. "Jarrera arazo handiak daude; oldarkortasun mota asko dago. Hori tratatzea oso garrantzitsua da, jendeak bere txakurrarekin bizi ahal izateko, eta animalia abandona ez dezaten", esan du Pardasek. Heziketa formalaz gain, txakurraren trebetasunak garatzeko ikastaroak egiten ditu. "Txakurren trebetasunak denak modu positiboan planteatzen dira. Txakurrek asko gozatzen dute".

Pardasek sozializazio ikastaroak egiten ditu txakurkumeekin. Haren aburuz, etorkizunean sor daitezkeen arazoak saihesteko behar-beharrezkoa da kumearen bizitzaren lehen hilabeteetan ondo heztea. "Txakurkumeek lehen bi hilabeteetan ama eta anai-arrebekin egon behar dute. Baina, hortik aurrera, eta bost hilabete bete baino lehen, komeni da inguru berria ezagutzea: autoak, zarata, beste pertsona batzuk... Bestela asko kostatuko zaie bizileku berrira ohitzea". Lehen bi hiletan txakurrak txakurra izaten ikasten duela azaldu du Pardasek. Horregatik dio komeni dela ama eta anai-arrebekin egotea. Bizitzako lehen sei hilabeteei inpronta garaia deritze. Hasierako hilabete horietan ikasten dute nola jokatu.

Jende askok jotzen du Pardasengana, baina antzeko zalantzak izaten dituzte gehienek. "Jabe gehienek nahi dute euren txakurrek pisa eta kaka behar den lekuan egitea; paseoan doazenean uhaletik tiraka ez ibiltzea; euren gainera ez igotzea; eta hozkarik ez egitea". Hori guztia egitea ez da erraza. Lehen urtea da garrantzitsuena. Pardasek umeak heztearekin konparatzen du. "Txakurra kontrolpean izan behar da, gustatzen ez zaizkizun gauzak zuzentzeko. Libre uzten baduzu, txakurrek egiten dituzten gauzak egingo ditu. Nik erakusten diet euren sena beste bide batzuetatik garatzen, adibidez, jolasarekin".

Pardasek lana maite du, baina oraingoz larri ibiltzen da bizimodua aurrera ateratzeko. Lan gehien pilatu zaion garaia urte hasiera izan da: "Gabonetan txakur asko oparitzen da. Baina kontuan izan behar da animaliak direla, ez jostailuak".

Euskadi Irratiak otsailaren 15ean eman zuen Amarauna saioko iritzi atalean, Fermin Erbiti kazetari iruindarrak Nafarroako gaur egungo panorama politikoa aztertu zuen. Xabier Leteren Nafarroa, arragoa kanta lagun, Barcinaren honainoko agintaldia deskribatu zuen (itxura guztien arabera). Azpimarratu zuen Burgoskoak karguari eusteko erakutsi duen ahalmen handia, gertatu direnak gertatuta ere, bizirik atera dela, karguari eutsi diola etsi gabe. Egoera larriagotu ahala beti mamuak haizatuz hartu duela arnasa azkeneko boladan ere (euskarazko irakaskuntzaren aurkako erasoa jarri zuen horren lekuko). Erresistentzia erakutsi duela gotortu den lekutik… Nievesek salaketa egin arte.

Jimenezek har dezala nahi duen protagonismoa, hala zoriontsua bada —segitu zuen Erbitik— eta amesgaiztotik libratzeko aukerarik badugu.

Ordea, "hoberena irudikatu eta txarrenerako prestatu beharra dago" Sarrionandiari egokituriko esaldia aipatuz, aldaketa amets dugunok har dezagun gomendioa; izan ere, Barcina etxera bidaltzea ez baita aski —bukatu zuen Erbitik—.

"Amets bat baino gehiago, ez oparotasun osoa, nahiaren eta ezinaren borroka tokia ekaitzez betea" ozenago entzuten zen orduan Leteren abestia.

BERRIAk otsailaren 19an argitaratu zuen Bi kale, hirugarrenean bale? Joxerra Senarren erreportajea. Bertan, Senarrek "Nafarroan hamar urtean behin sortzen diren abagune historiko horietako bat ate-joka dago berriz ere" zioen. Nabarmendu zuen aukera egoteak ez duela esan nahi erraza izango denik.

Hondarreko egunetan etxeko zein estatuko hedabideetan Nafarroako azkeneko krisi politikoa pil-pilean dago. Ni ez naiz analisi politikorik egiteko gauza (aitor dezadan inbidiaz irakurtzen ditudala, besteak beste, arestian aipatutako kazetariak). Ni kaletar, nafar, abertzale, euskaldun, langile xumea naiz, egoeraz ohartu eta, jakinarazpenak jakinarazpen, aldaketarekin amets egiten duen horietakoa. Ni, kaletar, nafar, abertzale, euskaldun, langile xume asko bezala, okaturik nago pil-pilean dagoen eta Madrilen borbor egosten ari den Nafarroako egoera politikoarekin eta horrek tirriki-tarraka daraman guztiarekin.

Kolaborazio hau idazten ari naizen unean hiru egun falta dira Kontuz elkarteak, atzera ere, ustelkeriaren kontra deitu duen manifestaziorako; ezin jakin, beraz, idazten ari naizen une honetan amets egiten dugunok nolako indarra erakutsiko dugun Iruñeko karriketan.

Kolaborazio hau irakurriko duzuenerako, agian, ajeak jota egongo zarete txatxo eta Miel Otxin, Ziripot eta Juantranposo, mamuxarro eta momotxorro, hartz edo zakuzarrekin ibilita. Apika, ihoteetan jaten diren ogi-torradekin okaturik egongo zarete.

Okaturik bukatu ahal dugu, soilik, jaten eta edaten heldu diren egunetan! Dena den, Sarrik eta Erbitik gomendatu bezala, presta gaitezen txarrenerako, Senarrek idatzi bezala ez baita erraza izango.

www.change.org plataforman atxikimenduak biltzen ari dira Nafarroako Gobernuak zentroa itxi ez dezan. Bost mila inguru lortzea da helburua. Mila inguru falta zaizkie.

Espainiako Gobernua prestatzen ari den Segurtasun Legearen aurka, elkarretaratzea egin zuen Duintasunaren Martxaren Nafarroako batzordeak otsailaren 23an, Iruñeko Merinaldeen plazan. Horrez gain, orain 22 urte egun berean Antonio Tejerok emandako estatu kolpea kritikatu zuten. Bestalde, batzordeko kideek dei egin dute Martxoaren 22an Madrilen egingo den Duintasunaren martxa-ra joateko. Madrilen, oinarrizko eskubideak defendatuko dituzte.