Asteko Gaiak

2013-09-202013-09-20Asteko Gaiak

@sarean

Landa eremuko eskolen inguruan informazioa lantzen duten zenbait webgune.

• http://www.hikhasi.com/artikulua/1937. Artikulu honetan Hik Hasi hezkuntza aldizkarian Nafarroako landa eremuko eskolen kasua lantzen du.

• www.escuelarural.net .Gaiaren inguruko zenbait artikulu daude.

2013-09-132013-09-13Asteko Gaiak

Euskaraz bizitzeko eskubidea aldarrikatuko dute lasterka

Iragan urteko arrakastari esker, aurten bigarren aldiz antolatuko ditu Kotseiluak herri-lasterketak. Euskaraz bizi nahi dut dinamikaren zati dira lasterketa horiek. Euskaraz bizitzeko egindako hautu hori harrotasunez, herri-lasterketen bidez adierazi ahal izango da Euskal Herriko hainbat herritan. Maite Inda Kontseiluko Ildo Sozialeko buruak azaldu duenez, oraingoz, Nafarroan Aezkoan, Larraunen, Goizuetan, Baztanen, Bortzirietan, Iruñean eta Malerrekan izango dira. Datak eta orduak guztiz zehaztea falta da zenbait kasutan. Iruñean, hala ere, zita irailaren 28an, 11:30ean izango da, San Fermin Txiki jaiekin batera. Dagoeneko, eman daiteke izena lasterketa horretan parte hartzeko.

2013-09-132013-09-13Asteko Gaiak

Euskaltegian izena ematera dei egin dute Kontseiluko eragile guztiek

Udako oporrak amaitzearekin batera, euskaltegiek ireki dute matrikulazio epea. Hilabete amaiera arte eman ahal izango da euskaltegietan izena, tartean AEK eta IKAkoetan. Matrikulazio epea irekita dagoela profitatuta, Paul Bilbao Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluko idazkari nagusiak erakundeko kideen izenean euskara ikasteko deia egin du."Euskaraz bizitzeko abenturari ekiteko garaia da".

Azken 40 urtean, milaka lagunek ikasi dute euskara Nafarroako euskaltegietan. Lorpen hori AEK eta IKAren ahaleginarekin lotu ditu zuzenean Bilbaok: "AEK-k eta IKAk euskararen berreskurapen-prozesuari egin dioten eta egiten dioten ekarpena zoriontzekoa da". Gainera, gizartea euskalduntzea herri mugimenduen bitartez erdietsi dela, eta ez Nafarroako Gobernuaren laguntzari esker jakinarazi du.

Izan ere, enegarrenez, Yolanda Barcina buru den gobernuaren hizkuntza politika salatu du. Izan ere, Bilbaoren irudiko, "jakina da ez Nafarroako Gobernuak, ez eta bere hizkuntz politikak ez dutela euskalduntzen laguntzen; are gehiago, gehienetan gure kontra datoz".

Helduen zein haurren euskalduntze prozesuan herrialdeko administrazioaren oztopoak hamaika dira. Esaterako, Kontseiluko kide den Sortzen-ikasbatuaz taldeak hamaika aldiz gaitzetsi du Nafarroan euskarak duen zonifikazioa. Izan ere, euskaraz ikasteko eskubideari dagokionean, lehenengo eta bigarren mailako nafarrak daudela dio. Hain justu, politika horren ondorioz, txikitan eskoletan euskara ikasi ezin duten haurrek, heldu bilakatzen direnean euskaltegietara joan behar izaten dute euskalduntzeko.

Ia urte eta erdi igaro da Kontseiluak Nafarroako Parlamentuko Hezkuntza Batzordean agerraldia egin zuenetik, baina ordutik apenas aldatu da egoera. Orduan Bilbaok argi esan zuen: "Nafarroako Gobernuak gutxi eta gaizki gastatzen du euskararen alde". Salatu zuen, euskarazko hedabideentzako diru laguntzak erabat desagertu zirela, euskaltegietakoak %23 murriztu... Alor horretan Bilbaok tinko adierazi zuen, Nafarroako Gobernuak euskararekin lotutako eremuetan egindako murrizketek arriskuan jartzen dituztela herritar askoren lanarekin eta ahalegin ekonomikoarekin bultzatutako mota guztietako proiektuak, tartean euskaltegienak.

Azken horientzat, aurtengo diru laguntzak aurreikusi ziren arren, oraindik ez dutela deialdirik egin jakinarazi du Joxerra Olano IKAko kideak. Hala, datozen ikasturtean zer gertatuko den ez dakite, ez baitu Nafarroako Gobernuak horren inguruan ezer ofizialik esan. Hala ere, oztopo horiek gainditu, eta orain arte bezala, Nafarroako gizartea euskalduntzeko konpromisoa agertu dute Kontseiluko bi kideek.

Eskaintza pertsonalizatua

Ikaslearen beharretara egokitutako euskara eskolak eskaintzen dituzte bai AEK-ko zein IKAko euskaltegiek. Helios del Santo AEK-ko Nafarroako koordinatzaileak jakinarazi duenez, erabileran oinarritutako metodologia dute. Hala, ikasleek ia lehen eskola egunetik hasten dira euskaraz hitz egiten, nahiz eta hitz gutxi batzuk izan. Nafarroan barrena 25 bat euskaltegi dituzte.

IKAko ikasleek ere, urri hasieran hasiko dute 2013-2014 ikasturtea. Nafarroan Atarrabian, Barañainen, Lesakan, Leitzan eta Iruñean dituzte euskaltegiak. Euskara ikasi edota hobetu nahi dutenei zuzendutako ikastaro bereziak dituzte, batzuk aurrez aurrekoak eta denboraz larriago dabilenarentzat autoikaskuntza deituriko sistema dute.

Paul Bilbao Kontseiluko idazkari nagusiak argi du euskaraz bizi nahi duten herritarrak gero eta gehiago direla, baina euskaraz bizitzeko euskaldun gehiago behar direla ohartarazi du. Hala, AEK-ko zein IKAko euskaltegiak "leporaino" betetzeko deia egin du, azken 40 urtean nafarrak euskalduntzea lortu bada horiei esker izan delako.

2013-09-132013-09-13Asteko Gaiak

@sarean

Nafarroan AEK eta IKA dira ikasle gehien dituzten euskaltegiak. Beren webguneetan bakoitzaren metodologiaren, eskolak emateko sistemaren zein filosofiaren inguruko argibideak aurki daitezke, besteak beste.

• www.aek.org.AEK-ren webgunea.

• www.ikanet.net.IKAren webgunea.

2013-09-132015-04-21Asteko Gaiak

Ikasle zirenean bizitakoak

Urrian hasiko da Nafarroako euskaltegietan 2013-2014 ikasturtean. Ehunka lagunek euskalduntzeko asmoz ekingo diote ikasturte berriari. Sarritan, euskara ikastea zaila dela esan arren, mito hori apurtu nahi izan dute Txini Rubio, Raquel Rajol eta Raul Fernandezek. Txikitan euskara ikasteko aukerarik ez zuten izan eta euskaltegira jo zuten euskalduntzeko asmoz. Hirurek lortu dute euren helburua, euskaraz bizi dira. Baikortasunez mintzatzen dira euskalduntzeko prozesuaz. Oraindik euskaltegian izena eman edo ez zalantza dutenei ahalegina egiteko gonbita egin dute hirurek.

"Euskalduna naiz eta harro nago", aitortu du Txini Rubiok. Pare bat aste barru euskara ikasten hasiko diren lagun horiei "inbidia" pixka bat diela onartu du Rubiok. Ederki oroitzen da euskaltegiko lehen egunez, ordutik 20 urte inguru igaro diren arren. Euskaltzaletasunarekin lotutako giroak erakarrita hasi zen euskara ikasten AEK-k Iruñeko Iturrama auzoan duen euskaltegian. "Euskaltegiak bizi poza eman dit, lehen euskaraz ezer esaten ez nekielako, eta orain euskaraz bizi naizelako".

Ildo berean mintzatu da Raquel Rujol ere. A ereduan ikasi zuen eskolan. Jakinarazi duenez, eredu horretan ikasten duten haur eta gazteek ez dute euskaraz mintzatzeko erabateko gaitasunik. Hala, 17 urte inguru zituela euskaltegian hasi zen. Orduan euskaraz hitz egiteko "beldurra" izaten zuela onartu du Arjolek. Hala ere, hiru urteren buruan EGA titulua eskuratu zuen. "Baina lorpenik handiena unibertsitateko ikasketak euskaraz egin ahal izatea izan zen", aitortu du.

Izan ere, euskaltegian euskara ikasten hastearekin batera hitz egiteko beldurra galtzen hasi zen. Nostalgia puntu batekin mintzatzen da garai hartaz. Izan ere, unibertsitateko irakasle ikasketak euskaltegiko eskolekin uztartzen zituen. Egun, irakasle gisa aritzen da lanean.

Raul Fernandezek Rubiok bezala, euskal kulturak erakarrita jo zuen euskaltegira. "Hasiera batean ez nion neure buruari helburu zehatzik jarri, baina urte batzuen buruan euskalduna izatea lortu dut". Eskolaz kanpoko jardueretako begirale gisa aritzen da lanean, eta egun euskara bere lanerako tresna bilakatu dela jakinarazi du.

Rubiok, Arjolek eta Fernandezek AEK-ko euskaltegietan erabiltzen den metodologia goraipatu dute. Izan ere, jakinarazi dutenez, hitz egiteari izugarrizko garrantzia ematen zaio. "Hizkuntza bat ikasteko metodologiarik onena da, hitz egitean oinarritzen delako", azaldu du Rubiok. Horri esker, hiru euskaldun berrien bizitza alor askotan eta eremu askotan aldatu den arren, eremu sozialean izandako aldaketak nabarmendu dituzte. Batez ere, euskara ikasteaz gain lagun asko egin dituztelako.

Dozenaka bizipen

Barnetegietan edota eskolaz kanpoko ekintzetan euskara ikasten dutenek dozenaka bizipen izaten dituzte. Bitxikeriaren bat gogoratzeko eskatuta irri artean kontatu du Arjolek euskara ikasten hasi zenean, lehenengo astean nola gelditu ziren gelakideak zerbait hartzeko. "Ostegun batez zerbait hartu behar genuela erabaki genuen. Euskaraz hitz egiten saiatzen ginen, eta gelakide batek gaizki ulertu zituen tokia eta ordua", dio irri artean. Horren ostea, irakasleak orduak ikasteko gomendatu zien, behintzat non eta noiz gelditzen ziren argi izateko.

Ahalegin eta esfortzu handia egin behar izaten dute ikasleek euskalduntzeko. Fernandez ederki oroitzen da nola hasiera batean, edozer eskatzeko nola pare bat minutu hartzen zituen esan behar zuena buruz behin eta berriz errepikatu eta akatsik ez egiteko. Orain ordea, prozesu horren beharrik ez du, arazorik gabe mintzatzen delako euskaraz.

Hirurak bat datoz, euskaltegia bizitzeko modu berri baten ataria dela. Horregatik, euskaltegietan izena emateko animatu dituzte zalantzati daudenak.

2013-09-062013-09-06Asteko Gaiak

Erreniega, meategiz meategi

Potasaz beteriko ingurua da Erreniegakoa (Nafarroa). Hainbat meategi izan dira han azken urtetan, egun denak itxita dauden arren. Orain, beste meatze bat ireki nahi du Geoalcali enpresak, eta potasaren kalitatea neurtzeko zundatze lanak hasi ditu Gend...

2013-07-262013-07-26Asteko Gaiak

“Uste zuten eskolek euskaldunduko zituztela haurrak, eta ez da horrela izan”

Ia hiru urtean aritu da Enara Insausti komunikazioan aditua (Arbizu, 1980) Sakanako euskararen gaineko testigantzak biltzen Sakana euskara bidean dokumentalerako. Eskualdean euskararen egoera era askotakoa dela dio. Historiako gertakari garrantzitsuek, tartean 1936ko gerrak, hizkuntza ohituretan zuzenean eragin dute. Insaustik aldarrikatu du Sakanan euskararen erabilera sustatzeko neurriak hartu behar direla.

Sakana, euskara bidean dokumentalaz arduratu zara. Nola aukeratu zenituen elkarrizketatuak?

Denera, 22 pertsonak hartu zuten parte 20 elkarrizketatan. Proiektuaren lehenengo atalean, elkarrizketatu genituenak 65 urtetik goitikoak ziren. Sakanako herri bakoitzean euskaldun bat lortzen saiatu ginen. Muga adina zen. Bigarren txandan, berriz, elkarrizketak egiteko jende gazteagoa behar genuen, euskalkia zekien jende gaztea. Arruazun bakarrak hitz egiten zuen euskalkia.

Besteak beste, dokumentalean hizkuntza ohiturak aztertu dituzue. Ezberdintasunik bada zaharren eta gazteen artean?

Euskararen erabilera ezberdina da adinaren arabera. Altsasun oso nabarmena izan zen, 1936ko gerraren errepresioaren eragina oso indartsua izan zelako. Era berean, hurrengo urteetan, kanpoko jende ugari etorri zen Sakanara bizitzera. Horrek ere eragin zuzena izan zuen hizkuntza ohituretan. Bestalde, gaur egungo gazteek, Altsasun esaterako, euskalkia guztiz galdua dute, euskara batua soilik ezagutzen dute.

Herri guztietan euskalkiaren iraunkortasuna bera izan da?

Oso desorekatua da Sakana alde horretatik. Esaterako, Uharte Arakilen eta Irurtzunen Altsasun baino lehenago galdu zen euskalkia, nahiz eta oraindik bakarren batek hitz egiten duen. Irañetan, bestalde, mantendu zen; akaso, alor horretan hor dago muga. Beste aldera joanez gero, Urdiain da muga. Izan ere, Olatzagutian orain dela urte batzuk hil zen euskalkia hitz egiten zuen azkeneko laguna.

Hizkuntza ohituretan belaunaldien artean saltorik bada?

Zalantzarik gabe. Baina zenbait herritara joanez gero, emakume eta gizonezkoen arteko ezberdintasuna nabaria da. Bakaikun emakumeek lehenago galdu zuten euskaraz hitz egiteko ohitura. Urdiainen, 30-50 urte bitarteko emakume gehienek beren artean gaztelaniaz hitz egiten dute.

Zergatik aldatzen da egoera hainbeste herri batetik bestera?

Arbizuren kasuan, adibidez, apaiz euskalduna tokatu zen, eta izugarrizko indarra egin zuen euskara mantentzeko garaian.

Euskara mantentzeko proiektu berezirik jarri behar dela uste duzu?

Uste dut beharrezkoa dela. Jendea ari da hizketan, zerbait egin behar delako. Haurrek ere joera hartu dute, Arbizun esaterako, gaztelaniaz egiteko. Gainontzeko herrietan, dokumentalean aipatzen da, askok uste zuten ikastolak iristean euskaldunduko zirela haurrak, eta ez da horrela izan. Arbizun ez dute hitz egin inoiz gaztelaniaz, eta orain hitz egiten hasi dira. Beraz, zerbait egiteko beharra dago.