Asteko Gaiak

@sarean

Landa eremuko eskolen inguruan informazioa lantzen duten zenbait webgune.

http://www.hikhasi.com/artikulua/1937. Artikulu honetan Hik Hasi hezkuntza aldizkarian Nafarroako landa eremuko eskolen kasua lantzen du.

www.escuelarural.net .Gaiaren inguruko zenbait artikulu daude.

Euskaraz bizitzeko eskubidea aldarrikatuko dute lasterka

Iragan urteko arrakastari esker, aurten bigarren aldiz antolatuko ditu Kotseiluak herri-lasterketak. Euskaraz bizi nahi dut dinamikaren zati dira lasterketa horiek. Euskaraz bizitzeko egindako hautu hori harrotasunez, herri-lasterketen bidez adierazi ahal izango da Euskal Herriko hainbat herritan. Maite Inda Kontseiluko Ildo Sozialeko buruak azaldu duenez, oraingoz, Nafarroan Aezkoan, Larraunen, Goizuetan, Baztanen, Bortzirietan, Iruñean eta Malerrekan izango dira. Datak eta orduak guztiz zehaztea falta da zenbait kasutan. Iruñean, hala ere, zita irailaren 28an, 11:30ean izango da, San Fermin Txiki jaiekin batera. Dagoeneko, eman daiteke izena lasterketa horretan parte hartzeko.

Euskaltegian izena ematera dei egin dute Kontseiluko eragile guztiek

Udako oporrak amaitzearekin batera, euskaltegiek ireki dute matrikulazio epea. Hilabete amaiera arte eman ahal izango da euskaltegietan izena, tartean AEK eta IKAkoetan. Matrikulazio epea irekita dagoela profitatuta, Paul Bilbao Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluko idazkari nagusiak erakundeko kideen izenean euskara ikasteko deia egin du."Euskaraz bizitzeko abenturari ekiteko garaia da".

Azken 40 urtean, milaka lagunek ikasi dute euskara Nafarroako euskaltegietan. Lorpen hori AEK eta IKAren ahaleginarekin lotu ditu zuzenean Bilbaok: "AEK-k eta IKAk euskararen berreskurapen-prozesuari egin dioten eta egiten dioten ekarpena zoriontzekoa da". Gainera, gizartea euskalduntzea herri mugimenduen bitartez erdietsi dela, eta ez Nafarroako Gobernuaren laguntzari esker jakinarazi du.

Izan ere, enegarrenez, Yolanda Barcina buru den gobernuaren hizkuntza politika salatu du. Izan ere, Bilbaoren irudiko, "jakina da ez Nafarroako Gobernuak, ez eta bere hizkuntz politikak ez dutela euskalduntzen laguntzen; are gehiago, gehienetan gure kontra datoz".

Helduen zein haurren euskalduntze prozesuan herrialdeko administrazioaren oztopoak hamaika dira. Esaterako, Kontseiluko kide den Sortzen-ikasbatuaz taldeak hamaika aldiz gaitzetsi du Nafarroan euskarak duen zonifikazioa. Izan ere, euskaraz ikasteko eskubideari dagokionean, lehenengo eta bigarren mailako nafarrak daudela dio. Hain justu, politika horren ondorioz, txikitan eskoletan euskara ikasi ezin duten haurrek, heldu bilakatzen direnean euskaltegietara joan behar izaten dute euskalduntzeko.

Ia urte eta erdi igaro da Kontseiluak Nafarroako Parlamentuko Hezkuntza Batzordean agerraldia egin zuenetik, baina ordutik apenas aldatu da egoera. Orduan Bilbaok argi esan zuen: "Nafarroako Gobernuak gutxi eta gaizki gastatzen du euskararen alde". Salatu zuen, euskarazko hedabideentzako diru laguntzak erabat desagertu zirela, euskaltegietakoak %23 murriztu... Alor horretan Bilbaok tinko adierazi zuen, Nafarroako Gobernuak euskararekin lotutako eremuetan egindako murrizketek arriskuan jartzen dituztela herritar askoren lanarekin eta ahalegin ekonomikoarekin bultzatutako mota guztietako proiektuak, tartean euskaltegienak.

Azken horientzat, aurtengo diru laguntzak aurreikusi ziren arren, oraindik ez dutela deialdirik egin jakinarazi du Joxerra Olano IKAko kideak. Hala, datozen ikasturtean zer gertatuko den ez dakite, ez baitu Nafarroako Gobernuak horren inguruan ezer ofizialik esan. Hala ere, oztopo horiek gainditu, eta orain arte bezala, Nafarroako gizartea euskalduntzeko konpromisoa agertu dute Kontseiluko bi kideek.

Eskaintza pertsonalizatua

Ikaslearen beharretara egokitutako euskara eskolak eskaintzen dituzte bai AEK-ko zein IKAko euskaltegiek. Helios del Santo AEK-ko Nafarroako koordinatzaileak jakinarazi duenez, erabileran oinarritutako metodologia dute. Hala, ikasleek ia lehen eskola egunetik hasten dira euskaraz hitz egiten, nahiz eta hitz gutxi batzuk izan. Nafarroan barrena 25 bat euskaltegi dituzte.

IKAko ikasleek ere, urri hasieran hasiko dute 2013-2014 ikasturtea. Nafarroan Atarrabian, Barañainen, Lesakan, Leitzan eta Iruñean dituzte euskaltegiak. Euskara ikasi edota hobetu nahi dutenei zuzendutako ikastaro bereziak dituzte, batzuk aurrez aurrekoak eta denboraz larriago dabilenarentzat autoikaskuntza deituriko sistema dute.

Paul Bilbao Kontseiluko idazkari nagusiak argi du euskaraz bizi nahi duten herritarrak gero eta gehiago direla, baina euskaraz bizitzeko euskaldun gehiago behar direla ohartarazi du. Hala, AEK-ko zein IKAko euskaltegiak "leporaino" betetzeko deia egin du, azken 40 urtean nafarrak euskalduntzea lortu bada horiei esker izan delako.

@sarean

Nafarroan AEK eta IKA dira ikasle gehien dituzten euskaltegiak. Beren webguneetan bakoitzaren metodologiaren, eskolak emateko sistemaren zein filosofiaren inguruko argibideak aurki daitezke, besteak beste.

www.aek.org.AEK-ren webgunea.

www.ikanet.net.IKAren webgunea.

Ikasle zirenean bizitakoak

Urrian hasiko da Nafarroako euskaltegietan 2013-2014 ikasturtean. Ehunka lagunek euskalduntzeko asmoz ekingo diote ikasturte berriari. Sarritan, euskara ikastea zaila dela esan arren, mito hori apurtu nahi izan dute Txini Rubio, Raquel Rajol eta Raul Fernandezek. Txikitan euskara ikasteko aukerarik ez zuten izan eta euskaltegira jo zuten euskalduntzeko asmoz. Hirurek lortu dute euren helburua, euskaraz bizi dira. Baikortasunez mintzatzen dira euskalduntzeko prozesuaz. Oraindik euskaltegian izena eman edo ez zalantza dutenei ahalegina egiteko gonbita egin dute hirurek.

"Euskalduna naiz eta harro nago", aitortu du Txini Rubiok. Pare bat aste barru euskara ikasten hasiko diren lagun horiei "inbidia" pixka bat diela onartu du Rubiok. Ederki oroitzen da euskaltegiko lehen egunez, ordutik 20 urte inguru igaro diren arren. Euskaltzaletasunarekin lotutako giroak erakarrita hasi zen euskara ikasten AEK-k Iruñeko Iturrama auzoan duen euskaltegian. "Euskaltegiak bizi poza eman dit, lehen euskaraz ezer esaten ez nekielako, eta orain euskaraz bizi naizelako".

Ildo berean mintzatu da Raquel Rujol ere. A ereduan ikasi zuen eskolan. Jakinarazi duenez, eredu horretan ikasten duten haur eta gazteek ez dute euskaraz mintzatzeko erabateko gaitasunik. Hala, 17 urte inguru zituela euskaltegian hasi zen. Orduan euskaraz hitz egiteko "beldurra" izaten zuela onartu du Arjolek. Hala ere, hiru urteren buruan EGA titulua eskuratu zuen. "Baina lorpenik handiena unibertsitateko ikasketak euskaraz egin ahal izatea izan zen", aitortu du.

Izan ere, euskaltegian euskara ikasten hastearekin batera hitz egiteko beldurra galtzen hasi zen. Nostalgia puntu batekin mintzatzen da garai hartaz. Izan ere, unibertsitateko irakasle ikasketak euskaltegiko eskolekin uztartzen zituen. Egun, irakasle gisa aritzen da lanean.

Raul Fernandezek Rubiok bezala, euskal kulturak erakarrita jo zuen euskaltegira. "Hasiera batean ez nion neure buruari helburu zehatzik jarri, baina urte batzuen buruan euskalduna izatea lortu dut". Eskolaz kanpoko jardueretako begirale gisa aritzen da lanean, eta egun euskara bere lanerako tresna bilakatu dela jakinarazi du.

Rubiok, Arjolek eta Fernandezek AEK-ko euskaltegietan erabiltzen den metodologia goraipatu dute. Izan ere, jakinarazi dutenez, hitz egiteari izugarrizko garrantzia ematen zaio. "Hizkuntza bat ikasteko metodologiarik onena da, hitz egitean oinarritzen delako", azaldu du Rubiok. Horri esker, hiru euskaldun berrien bizitza alor askotan eta eremu askotan aldatu den arren, eremu sozialean izandako aldaketak nabarmendu dituzte. Batez ere, euskara ikasteaz gain lagun asko egin dituztelako.

Dozenaka bizipen

Barnetegietan edota eskolaz kanpoko ekintzetan euskara ikasten dutenek dozenaka bizipen izaten dituzte. Bitxikeriaren bat gogoratzeko eskatuta irri artean kontatu du Arjolek euskara ikasten hasi zenean, lehenengo astean nola gelditu ziren gelakideak zerbait hartzeko. "Ostegun batez zerbait hartu behar genuela erabaki genuen. Euskaraz hitz egiten saiatzen ginen, eta gelakide batek gaizki ulertu zituen tokia eta ordua", dio irri artean. Horren ostea, irakasleak orduak ikasteko gomendatu zien, behintzat non eta noiz gelditzen ziren argi izateko.

Ahalegin eta esfortzu handia egin behar izaten dute ikasleek euskalduntzeko. Fernandez ederki oroitzen da nola hasiera batean, edozer eskatzeko nola pare bat minutu hartzen zituen esan behar zuena buruz behin eta berriz errepikatu eta akatsik ez egiteko. Orain ordea, prozesu horren beharrik ez du, arazorik gabe mintzatzen delako euskaraz.

Hirurak bat datoz, euskaltegia bizitzeko modu berri baten ataria dela. Horregatik, euskaltegietan izena emateko animatu dituzte zalantzati daudenak.

Erreniega, meategiz meategi

Potasaz beteriko ingurua da Erreniegakoa (Nafarroa). Hainbat meategi izan dira han azken urtetan, egun denak itxita dauden arren. Orain, beste meatze bat ireki nahi du Geoalcali enpresak, eta potasaren kalitatea neurtzeko zundatze lanak hasi ditu Gend...

“Uste zuten eskolek euskaldunduko zituztela haurrak, eta ez da horrela izan”

Ia hiru urtean aritu da Enara Insausti komunikazioan aditua (Arbizu, 1980) Sakanako euskararen gaineko testigantzak biltzen Sakana euskara bidean dokumentalerako. Eskualdean euskararen egoera era askotakoa dela dio. Historiako gertakari garrantzitsuek, tartean 1936ko gerrak, hizkuntza ohituretan zuzenean eragin dute. Insaustik aldarrikatu du Sakanan euskararen erabilera sustatzeko neurriak hartu behar direla.

Sakana, euskara bidean dokumentalaz arduratu zara. Nola aukeratu zenituen elkarrizketatuak?

Denera, 22 pertsonak hartu zuten parte 20 elkarrizketatan. Proiektuaren lehenengo atalean, elkarrizketatu genituenak 65 urtetik goitikoak ziren. Sakanako herri bakoitzean euskaldun bat lortzen saiatu ginen. Muga adina zen. Bigarren txandan, berriz, elkarrizketak egiteko jende gazteagoa behar genuen, euskalkia zekien jende gaztea. Arruazun bakarrak hitz egiten zuen euskalkia.

Besteak beste, dokumentalean hizkuntza ohiturak aztertu dituzue. Ezberdintasunik bada zaharren eta gazteen artean?

Euskararen erabilera ezberdina da adinaren arabera. Altsasun oso nabarmena izan zen, 1936ko gerraren errepresioaren eragina oso indartsua izan zelako. Era berean, hurrengo urteetan, kanpoko jende ugari etorri zen Sakanara bizitzera. Horrek ere eragin zuzena izan zuen hizkuntza ohituretan. Bestalde, gaur egungo gazteek, Altsasun esaterako, euskalkia guztiz galdua dute, euskara batua soilik ezagutzen dute.

Herri guztietan euskalkiaren iraunkortasuna bera izan da?

Oso desorekatua da Sakana alde horretatik. Esaterako, Uharte Arakilen eta Irurtzunen Altsasun baino lehenago galdu zen euskalkia, nahiz eta oraindik bakarren batek hitz egiten duen. Irañetan, bestalde, mantendu zen; akaso, alor horretan hor dago muga. Beste aldera joanez gero, Urdiain da muga. Izan ere, Olatzagutian orain dela urte batzuk hil zen euskalkia hitz egiten zuen azkeneko laguna.

Hizkuntza ohituretan belaunaldien artean saltorik bada?

Zalantzarik gabe. Baina zenbait herritara joanez gero, emakume eta gizonezkoen arteko ezberdintasuna nabaria da. Bakaikun emakumeek lehenago galdu zuten euskaraz hitz egiteko ohitura. Urdiainen, 30-50 urte bitarteko emakume gehienek beren artean gaztelaniaz hitz egiten dute.

Zergatik aldatzen da egoera hainbeste herri batetik bestera?

Arbizuren kasuan, adibidez, apaiz euskalduna tokatu zen, eta izugarrizko indarra egin zuen euskara mantentzeko garaian.

Euskara mantentzeko proiektu berezirik jarri behar dela uste duzu?

Uste dut beharrezkoa dela. Jendea ari da hizketan, zerbait egin behar delako. Haurrek ere joera hartu dute, Arbizun esaterako, gaztelaniaz egiteko. Gainontzeko herrietan, dokumentalean aipatzen da, askok uste zuten ikastolak iristean euskaldunduko zirela haurrak, eta ez da horrela izan. Arbizun ez dute hitz egin inoiz gaztelaniaz, eta orain hitz egiten hasi dira. Beraz, zerbait egiteko beharra dago.

Euskararen egoera dela eta, “kezka” agertu du Nafarroako euskalgintzak

Nafarroa eta euskara. Horiek dira Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluko hainbat kide mugiarazi dituen ardatz nagusiak. Izan ere, Nafarroan euskararen normalizazio prozesuak dituen oztopoek kezkatuta, euskalgintza osatzen duten AEK, IKA, Sortzen-Ikasbatuaz, Nafarroako Ikastolen Elkartea, Topagunea eta EHE erakundeak bertako egoera aztertzeko diagnostiko bat egiten hasi ziren. Hain zuzen ere, hori partekatu nahi izan dute martxotik ekainera bitartean zazpi batzarretan Nafarroako euskalgintzarekin zein norbanakoekin.

Maite Inda Kontseiluko kideak adierazi duenez, guztia 2010etik dator: "Maiatzean euskaraz bizitzeko eskubidearen bermea eskatu genuen Iruñean manifestazio jendetsu batean, eta, ordutik, buru-belarri dabil lantaldea". Ondorengo bi urteak, 2011 eta 2012, hausnarketa egiten eman zituzten eragileek. Argi zeukaten egindako lana ezin zela geratu sei erakunde horiek biltzen ziren mahaiaren bueltan, eta horregatik erabaki zuten diagnostikoa sozializatzea. Joxerra Olano IKAko kideak azaldu duenez, batzarren helburua euren iritzia partekatzea eta jendearen ekarpenak jasotzea zen: "Garbi genuen hasieratik euskaldun eta euskaltzaleontzako batzarrak izango zirela".

Martxoan egin zen lehen batzarra Iruñean, euskalgintzan nahiz euskalgintzatik at euskararen eremuan zeresana daukan jendearekin bilduta. Horrez gain, beste sei batzar egin zituzten, Nafarroa sei eskualdetan banatuz. Saioak Tuteran, Agoitzen, Lizarran, Etxarri-Arantzen, Atarrabian eta Donezteben izan ziren. Doneztebeko euskara teknikari Eneko Anduagak oso ontzat eman du herritarrak euskararen alde mugitu izana eta tartean gazteak egotea. "Kantitatea baino gehiago, kalitatea bilatzen dute, eta hori oso ona da", gaineratu du Anduagak. Indak baieztatu du parte hartzea kolore aldetik oso plurala izan dela.

Aurrera begira, irailean berriro elkartuko dira, han eta hemen jasotakoak analizatu eta plangintza bat prestatzeko. Egitasmoen kateatze bat sortzeko asmoa dute Kontseiluko kideek, helburuak erdiesteari begira. Garikoitz Torregrosa Sortzen-Ikasbatuaz-eko Nafarroako koordinatzaileak argi du beharrezkoa dela etorkizun hurbilean norbanakoak aktibatzea: "Dinamika iraunkorrak eraiki behar dira, jendea berriro ilusioz euskararen alde lan egiteko".

Bertzalde, Gorka Iriarte EHEko kideak adierazi duenez, eskualde batzuk ukitu gabe gelditu dira, eta horietara hurbiltzen saiatuko dira. Lantaldeko kide guztiak bat datoz etorkizuna indar metaketan dagoela: "Asko ari gara euskalgintzan lanean, eta bada garaia gure indar guztiak egoki artikulatzeko", azaldu du Indak.

Horrez gain, euskalgintzako kideek jakin badakite ezin direla inoren oparien zain egon. Olanok gogorarazi du duela ez hainbeste euskararen aldeko "pauso mardulak" eman zirela eta garai hartako ilusioarekin lan egin behar dela: "Orduko indarra berreskuratu behar dugu, eta gure eskutan dagoen guztia egin, euskaldunok baitugu giltza; inork ez dizkigu babak eltzetik aterako".

Tokiko hutsuneei aurre egiteko asmoz, maiatzean Iruñeko euskalgintzak hiriko hizkuntza paisaia euskalduntzeko dinamika martxan jarri zuen, Aldatuko dugu! lelopean. 2010ean indarrean zegoen Ordenantza aldatzeko lanetan hasi ziren. Maite Inda Kontseiluko kidearen arabera, "guk Iruñeko kartel eta seinaleetan euskara agertzea aldarrikatu genuen, eta 2012an ordenantza aldatzea lortu genuen, 2.600 iruindarren sinadurei esker".

"Hizkuntzapaisaian euskarak eta gaztelaniak presentzia berbera izanen dute". Hori dio ordenantzak teorian, baina praktika bestelakoa da, eta hori aldatzeko sortu da dinamika hori.

Gakoa herritarrek

Giltza herritarrek izanik, iruindarrei oker dauden hizkuntza paisaiaren seinaleei argazkia atera eta eurei helarazteko eskatu diete. Dagoeneko, 50 argazkitik gora jaso dituzte, eta batzuk erregistroan sartu dituzte. Gainontzekoak irailean sartuko dituzte. "'Pamplona' jartzen duten hiri sarreretako kartelak aldatzeko eskaera tramitatu dugu, eta gero hurrenkera bat jarri dugu, lehentasunen arabera", dio Indak.

Garikoitz Torregrosak jakinarazi duenez, oposizioarekin elkarlanean aritzeari esker, aurtengo aurrekontutik 14.000 euro desegokiak diren kartelak aldatzeko bideratzea erdietsi dute. Indaren arabera, "zenbateko hori urtea amaitu baino lehen exekutatu behar du udalak, bestela dirua galduko da. Horregatik ekingo diogu jo eta ke gai horri irailetik aurrera".

Euskalgintzako kideek garrantzitsutzat jotzen dute norbanakoen indarra azpimarratzea. "Herritarrak herri mugimenduarekin elkarlanean arituta, irabazteko aukera handia dago", esan du Indak. Hori dela eta, euskaltzaleek elkar hartuta, eta garai bateko ilusioa berreskuratuz, lanari ekiteko beharra nabarmendu du.

Leitzako Udalak azokan euskara sustatu nahi du

Leitzako Udalak onartu egin du Euskara Batzordeak egindako proposamena. Euskararen erabilera bultzatzeko eta normalizatzeko asmoz, Leitzako ostiraleroko azokan jendaurreko elementuak gutxienez euskaraz jartzeko erabakia hartu du Udalak. Hortik aurrera...