Nafarroako biztanleen %1,16 ijitoak dira. 7.000 inguru daude, eta %52,2 hirietan bizi dira. Horietatik, Iruñean %30, Lizarran %22, Tuteran %22 eta Tafallan %19. Nafarroako ijitoen komunitatea ijitoen kulturaren hilabetea ospatzen ari da.

Ez da hizkuntza, ezta dialektoa ere: pagodolektoa da, euskara eta erromantxera hizkuntzak nahasiz sortutako hizkera. Ijito ez direnek ez ulertzeko moduko hizkera sortu zuten ijito euskaldunek. Egun, Lapurdiko kostaldean, Zuberoako mendi inguruetan, Nafarroan, Gipuzkoan eta Bizkaian bizirik dirauen hizkera da erromintxela. Hala ere, Nafarroako ijitoen elkarteek ez dute ezagutzen Nafarroan erromintxela hitz egiten duen ijitorik. Gutxi aztertutako hizkera izan da. Azkeneko ikerketa Josune Muñozek egin zuen, 1990eko hamarkadan, eta, horren arabera, 500 ijitok hitz egiten zuten erromintxela Euskal Herrian. Egun, seguruenik gutxiago izanen dira, hiztun gehienek 80 urte inguru zituztelako eta belaunaldiz belaunaldi galdu delako. Erromintxelak morfologia eta gramatika euskararenak ditu. Lexikoa, berriz, erromantxelarena da. Hauek dira esaldi batzuk: "Masak eta barkitxuak panguan daoz" (ardiak eta arkumeak larrean daude); "Xaua, goli keau zak, mol buterrago ajinen duk" (mutila, kanta ezak, ardo gehiago izanen duk); "Txipa nola duzu?" (nola duzu izena?).

Ez dirudizu ijitoa", esan dio tabernariak Ricardo Hernandezi. Nafarroako Ijitoen Gaz Kalo Elkarteen Federazioko koordinatzailea da Hernandez. Ijitoa. Antza, ez du bat egiten gizartean gailentzen den ijitoaren irudiarekin, estereotipoak hausten ditu. B...

Duela bost mende iritsi ziren ijitoak Nafarroara. 1549. urteko lege testu batean aipatzen da ijitoak aurkituz gero zigortu eta kanporatu eginen dituztela. Ijitoen egoerak okerrera egin zuen XVII. mendean.

Ijito batzuentzat ikastea eginbeharra da, eta ez eskubidea. Toño Jimenezek (Lizarra, 1993) ikasketak jarraitu nahi zituen, eta ez zuen atseden hartu lortu arte. Egun, Nafarroako Unibertsitateko Kazetaritza ikaslea da. Lehenengo mailan dago, eta pozik dago ikasturtean egindako lanarekin. Ez da oso ohikoa ijitoak unibertsitatera joatea, baina Jimenezek bere familia eta lagunen babes osoa jaso du. Egunero egiten du Lizarrara joan-etorria.

Betidanik argi izan duzu ikasten jarraitu nahi zenuela?

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako hirugarren eta laugarren mailan hasi nintzen etorkizunean pentsatzen. Kazetaritza ikasi nahi nuen, baina arazo ekonomikoak direla eta, Lanbide Heziketan izena ematea pentsatu nuen. Hala ere, azkenean finantzaketa lortu dut, eta, egun, egin nahi nuena egiten ari naiz: kazetaritza ikasi.

Zure familiak babes osoa eman dizu ikasten jarraitzeko?

Bai, hala da. Babes osoa jaso dut, eta animatu naute nik nahi dudana egiteko.

Ez da oso ohikoa zure kasua. Ijito gehienek ez dituzte ikasketak amaitzen. Zergatik?

Egia esan, ez dakit, baina ikasten jarraitzeko eragin handia du familiak. Baita klaseko lagunek eta irakasleek ere. Nik, adibidez, ez dut inolako arazorik izan unibertsitatean, ez irakasleekin ezta ikasleekin ere. Oso ongi hartu naute.

Lagunak animatzen dituzu ikasten jarraitzeko?

Bai, beti esaten diet, baina ez didate kasurik egiten. Hala ere, orain Lizarrako gazte asko ari dira ikasten. Ikasketak utzi zituzten, baina krisiarekin konturatu dira ez dutela lan egiteko aukerarik eta tituluren bat behar dutela lana bilatzeko.

Kazetaria izanen zara. Nola tratatzen dituzte gaur egungo hedabideek ijitoen inguruko berriak?

Nire ustez, gaia ez da oso ongi lantzen. Aurrekoan eskolarako diskurtso bat prestatu nuen gai honen inguruan. Hedabideek indar handia dute estereotipoak finkatzeko, eta horrela agertzen dira askotan ijitoen inguruko albisteak. Hedabideek ijitoen gutxiengo batek egiten duena erakusten dute askotan. Hala ere, zaila da horri aurre egitea.

Adibidez, Nafarroako Ijitoen Idazkaritza Fundazioak kazetarientzako liburuki bat atera zuen, gaia egoki jorratzeko.

Bai, horrelakoak behar ditugu gaiak ongi lantzeko eta estereotipoak hausteko. Bestetik, aurreiritziak ere alde batera utzi behar ditugu.

Erroibarko alkateak eta Zilbeti eta Erroko kontzejuetako presidenteak salatu dute Seo/Birdlife eta Aldude koordinakundeko kideek baimenik gabe margotu dutela Gernika Antzeriko pagadian. Haien irudiko, pagadia herri lurretan dago, eta baimena eskatu be...

Hainbat adierazpenetan jakinarazi duenaren arabera, Magnesitas Navarra SA enpresak 180.000 tona magnesita atera nahi ditu, urtean, Antzerin egin nahi duen harrobi irekian.

Argazki xume eta sinpleak. Egilea, eguna eta irudiaren azalpen txikia. Aldude koordinakundearekin elkarlanean aritu diren artista batzuek 41 iruditan bildu dituzte Aldude eremuaren barruan dauden Antzeri eta Mendiaundi mendiak zer diren. Udazkenean et...

Antzeri eta Mendiaundiko harrobiekin lotura duten Interneteko helbideak.

• www.montealduide.org. Proiektuaren aurkako taldeen webgunea.

• www.magnesitasnavarra.org. Antzerin harrobia egin nahi duen enpresa.

• www.silicesserral.com. Mendiaundin harrobia egin nahi duen enpresa.

Laugarren urtez Euskaraz Bizi Eguna antolatu du EHE Euskal Herrian Euskaraz taldeak. Jaia bihar egun osoz izango da, Agoitzen. Beste behin, Euskal Herrian euskaraz bizitzeko eskubidea aldarrikatuko dute. Nestor Esteban EHEko kideak argi utzi du: "Eusk...