Jon Barberena
Denborak ez du denborarik galtzen, baina galbidera garamatza. Denborarekin amaren bularra edo esnezko hortzak galdu genituen, eta beldur naiz eskualdeko esnea eta esnezko behiak ere ez ote ditugun galduko. Danonek ez die Nafarroako mendia...

Lohizune Amatria
Inoiz zalantzan jarri ez dudan erabaki bati buruz galdetu zidaten aurrekoan. Euskaraz egin ditut ikasketak, horrek nire formakuntza prozesuan edota ezagutza mailan gabeziarik eragingo ote zuen ezbaian jarri gabe. Guraso batek bota zida...

Saioa Alkaiza

Akorduan du Anek lehenengo batzar hori, bilerara sartu eta eztulka hasi zenekoa, eta geratu ezinik egon zena, ia itolarriz eta lotsaz gorritu arte; baina, batez ere, gogoan du lehen aldi hori, borobilean eseri eta ezinegon guztiak gaindituta, bertaratu zelako. Grabatuta dauka hitza hartu zuen lehendabiziko batzarra, lau hilabete eta erdi pasa zirela, eta inauterietako festetarako dekorazio ardura bere gain hartu zuela. Dar-dar egin zioten belaunburuek, gainontzekoek haren hitzak goxo jaso zituzten arte.

Xabatek gogoan du bera sartu zenerako jada husteko arriskuan zegoela gaztetxea, zaharrenak aztoratuta zeudela, "ez dira pasatuko" esaten zutela ordu erdiro, eta hark ez zekiela oso ongi neurria nola hartu, ezta zein doinutan hitz egin ere bera hor zegoela ohar zitezen. "Ez dira pasatuko" horiek, ordea, lehenengo aldiz, egiatan gauzak aldatzeko gaitasuna eta ahalmena zeukala sinetsarazi zioten.

Eneritzek bizikletak konpontzen ikasi zuen gaztetxean; Jokinek kapitalismoa suntsi daitekeela, eraitsi; elkar laguntza sareak existitzen direla, Amaiak; baratze bat asfalto artean haz daitekeela Mirenek; ekonomia buruz behera jar daitekeela, Ametsek; zineforumek alegiazko mundu bat marraz dezaketela, Alexek; Nahiak, serigrafia batek edozein publizitate hesik baino mezu indartsuagoa zabal lezakeela; elkartasuna begirada huts batez eraikitzen dela, Arnaitzek; Julenek, errealitatea egunero egiten dugun hori dela.

Beñatek lehendabiziko aldiz eman zuen muxu, punk kontzertu zaratatsuegi batek soinu banda jartzen zion bitartean; barrenak zintzurrean sentitu zituen Junek, sirena hotsak entzun zituenean, hutsaraztearen bezperan, eta sekula ez bezala tinkatu zituen gorputzeko muskulu guztiak, horrenbeste, ezen, une batez, sinetsi egin baitzuen gera zitzakeela ere; ilusioa zer den dastatu zuen Urek diskoan baino ezagutzen ez zuen talde hori oholtzara igo zenean; eta Maiderrek bere burua deskubritu zuen, ordura arte logika izendatu zuen hori otzan eta lasai mantentzeko tresna bat baino ez dela ikusterakoan.

Gizon bat azaldu zen behin: orubearen jabea omen. Begirada trajea bezain grisa zuen. Eta asmoa, bihotza bezain beltza. Eta mintzatu zen jabetzaz eta eskubideez, eta gaztetxeko kideek ikusten zuten espekulazioaz eta aberastasunaz ari zela, baina beste hitz batzuekin. Aipatzen zituen lokala eta okupak, berez aitatu nahi zituen arren pribatutasuna eta zibismoa. Nagusia zein zen galdetu zuenean, berriz, han jaberik ez zela esan zioten gaztetxeko kideek, nahiz eta trajedunaren buru karratuan basamortuan hazitako balea baten gisakoa zen hori.

Behin, gaztetxeko kideak bota zituzten denentzako eraikitako lokaletik: mundu bat izan zen hustu zutena; mundua aldatzeko barne unibertso asko hustu zituzten. Nolanahi ere, sekula berdina izanen ez zen zerbait aldatua zegoen jada bertatik pasatu ziren guztien barrenetan, atzera-bueltarik ez zuen zerbait, hain justu. Eta inork hustu ezinen zuena.

Lur Albizu Etxetxipia
Ez dakit zehazki noiz hasi zen dena. Gogoan dut feminista izatea ez nuela zalantzan jartzen, baina aparteko garrantzirik ere ez niola ematen. Hala zen (nintzen?), eta kito. Baina uste dut Gasteizko ostegun batean hasi zela dena. O...

Tania Arriaga Azkarate

Cibecue komunitateko apatxeek, duela 40 urte inguru, antzinako ohiturei eusten zieten. Besteak beste, Keith H. Basso antropologoak mendebaldeko apatxe herriaren toponimia eta hizkuntza aztertu eta bere idazkietan horrela jakinarazi zigun. Adibidez, herrixken inguruko bazterren izenek, hala nola mendi-tontorreko-harri-zuriek; baso-zabalaren-azken-haritzek; errekaren-bihurgune-itxi-ospelek; urrutiko-haitzulo-estu-isilek zein errekarri-zaratatsuek arbasoei eta arbasoen arbasoei gertatutako pasadizoak gordetzen zituzten. Bassok zioenaren arabera, apatxeek gizonen bati buruz intzestu jokaeraren susmoa zutenean "han-goian-multzoka-etzanda-dauden-haitz-latzetan-gertatutakoa" aipatzen zioten. Gisa berean, taldeko norbaitek gizarte ohiturak urratzen bazituen, "cottonwood-zuhaitz-handiek-hemendik-eta-handik-altxatzen-dira" kontakizuna erraten zioten. Lurrak, haizeak eta urak komunitatea kokatzen laguntzen zuten, eta tribuko zaharrek aipatutako kanala sarri erabiltzen zuten gazteak ongi bideratzeko. Istorio horiek entzulearengan zenbait ondorio izaten zituztela ziurtatu zigun antropologo estatubatuarrak. Zazpi efektu aipatu zituen, eta hiru ekarri ditut: "istorioak geziak bezala jaurtiak" zirela, "naturak herriari erakusten diola zuzen nola bizi" eta "istorioak jendea zauritzen eta haiengan lan egiten" zutela.

Iruñera nahi baino gutxiagotan etortzen naiz, baina iristen naizen bakoitzean karrikek, eraikinek, parkeek, erakusleihoek... istorioekin agurtzen naute. Herrimin, malenkonia eta emozioak jota ibiltzen naiz kalez kale; alabaina, Iruñean frankismoa erretinan kolatua dugu Victor Eusaren bistako adreilua dela medio. Begirada pixka bat altxatuz gero, nire adineko iruindar gehienok San Cristobal izenarekin ezagutu dugun Ezkaba mendia dago. Txikitako auzokideekin hainbatetan igo gara meriendatzera, haserrealdiak epeltzera edo bizikletaz ibiltzera. Gogoan dut, bidean gora, txirrion izeneko zabortegi ilegala zegoela. Han, koltxoi, obra-hondakin eta bainuontzi herdoilduak sakabanatuak zeuden. Bagenekien hura ezin zela ukitu, bidearen bukaeran zegoen gotorlekuari buruz galdera askorik ez genuela egin behar genekien bezala. Ezkabak, 80ko hamarkadan, gaztetxooi ez zigun solas egiten apatxeei haien inguruek egiten zieten moduan. Gotorlekua mutu zegoen; hori bai, mamuz beterik. Soilik arima gutxi batzuk ikus zitzaketen mamu deserriratuok; arima gaixoak, gaixoak mamuak. Martin arimak ikusteko ahalmena duen gutxi horietakoa da, eta sufrikario hori gainean eraman behar izan du, isilean.

Ostitzen, Burutainerako bide zaharra hartu eta eskuin aldera bidexka bat dago. Hortik 30 metrora, 1938ko maiatzaren 22an, gotorlekutik ihes egin zuten 795 presoetatik hamar edo hamabi lagun fusilatzen ikusi zuen Martinek; 7 urte zituen. Eskolatik haurrak atera, eta Arletako zubira eraman zituzten erailketak ikus zitzaten. 80 urtez, Martinek iheslarien istorioa "gezi bat bezala jaurtia" barreneraino sartua eraman du. Orain, hildakoei etxea eman die hobi komuneko harriak identifikatuz eta gertatutakoa kontatuz. Gibeletik gatozen belaunaldi berriok zin egiten dizugu ez dugula Arletako zubiko istorioa ahantziko. Gure apatxe miretsiek erranen luketen moduan, "istorioak jendea zauritzen eta haiengan lan egiten baitute". Milesker, Martin.

Jon Barberena
Iraganak nostalgiaz bustitzen du orainaldia, etorkizunak ardurez betetzen duen gisara. Argazki zaharrak ditugu denboraren abiadura azkarra enpirikoki frogatzeko. Gabezien ispilu. Falta zaiguna eta zaizkigunak irudikatzen dituzte, eta bizi...

Lohizune Amatria
Maindireak preso izango banindu bezala, ia burua atera ezinik, eskua luzatu, eta itzali dut iratzargailua. "Zergatik ari da joka?". Itzali, eta jada ahaztu dudan ametsean murgildu naiz berriro. Ez du luze iraun. Joka berriz. 04:05. "L...

Saioa Alkaiza
Egun handia da biharkoa, mugarri bat, data historikoa, hain zuzen ere. Batzuei ETAren armagabetzea etorriko zitzaien burura esaldi hori irakurri duten une berean, Baionako ekitaldia eta bakearen artisauak deritzen dituzten horien ekina, g...

Lur Albizu Etxetxipia
Ez dakit zein obsesio-grina-gogo-sentimendumultzo elkartzen diren bat-batean, martxoan eta apirilean. Baina bi hilabeteok badute agenda guztiak betetzeko bokazioa; badute zerbait, udaberriaren hasiera izanen delako agian, edo negu...

Tania Arriaga Azkarate
Lankide batek, kafe makinan, aipatu zidan bera ismoen kontrakoa zela. Buruko muineko nire prozesadorea ez da oso azkarra, eta, orduan, zer esan jakin gabe gelditu nintzen. Gerora, tarteka marteka, gaiari bueltak ematen harrapatu ...