Merkatu sozialen elkartea eratu dute bidezko merkataritzaren alde lanean dabiltzan hainbat eragilek. Besteak beste, hauek:?REAS, Som Energia, Ekologistak Martxan, Coop57, Fiare eta Diagonal egunkaria. Partaideen esanetan, egun martxan dauden azoka soz...
Nafarroa
Paris 365 elkarteari lau etxebizitza utzi dizkio Nasuvinsak
Nasuvinsa enpresa publikoak eta Gizakia Herritar-Paris 365 elkarteak hamar urteko elkarlanerako hitzarmena sinatu dute. Horren bidez, Nasuvinsak lau etxebizitza utziko dizkio elkarteari: bi alokatuta, eta beste biak doan. Bizitzeko tokirik ez duten fa...
“Kontsumitzeko eraren bidez lor dezakegu nahi dugun gizarte mota”
Esnekiak egiteko eman beharreko pauso guztiak bere gain hartzen ditu Aitor Azkaratek (Aniz, 1976), lehen urratsetik azken urratsera arte. Behiak larrera eraman, jetzi, esnekiak elikagai bihurtzeko prozesua martxan jarri, paketatu eta banatu. Horiek dira Jauregia esneki enpresa txikian dituen zereginak. Izan ere, norberak egindako lanaren balioa nabarmentzen du Azkaratek. Garrantzitsua iruditzen zaio jakiak tokian tokikoak izatea, baita mainaz eginda egotea ere. Internet bidez eta zuzenean saltzeaz gain, orain Iruñeko Alde Zaharreko eta Txantreako ferietan ibiltzen da.
Nola sortu zenuten Jauregia esneki enpresa?
Aitak behiak zituen, eta aitatxik ere bai. 2004an anaia eta biok hasi ginen, gure bikotekideekin batera. Orain, bi bikoteak eta langile bat gaude.
Zein produktu egiten dituzue?
Esnea, gasna, jogurta eta irabiatuak.
Ekoizpen ekologikoaren aldeko hautua egiten duzue. Zergatik?
Errespetuz jokatu nahi dugu bezeroekin eta lurrarekin. Hasi ginenean, konbentzionalak ginen. Poliki-poliki pausoak eman ditugu ekoizpen ekologikorantz.
Zuen gain hartzen dituzue, beraz, esnekiak sortzeko prozesuaren urrats guztiak?
Bai. Garrantzitsuena lurra izatea da; hektarea bat bi behi bakoitzeko. Guk lurra badugu bazka lortzeko. Egiten duguna da bazkatzera eraman, jetzi eta esnea eraldatu. Produktuen banaketa ere gure esku dago; ez dugu bitartekariekin lan egiten.
Tokian tokikoa kontsumitzea garrantzitsua da. Zer dela eta?
Tokian tokiko produktuak kontsumitzen badituzu, bertako ekonomia sustatzen duzu. Bertako nekazari edo abeltzain bati erosten badiozu, lan duin bat izatea lortzen duzu. Horrekin batera, berak ere bertan gastatuko du, bertako ekonomia sustatzen. Gainera, ahalik eta hurbilen kontsumitzen baduzu, ingurumena zaintzen ari zara.
Enpresa handien monopolioei aurre egiteko forma ere bada, ezta?
Dudarik gabe. Nahiz eta sistema kapitalistaren barruan gauden, saiatzen bagara inguruko kontsumoa indartzen, tartean geratzen diren irabaziak enpresa handiei ez joatea lortzen dugu. Adibidez, edozein markatako esnea erosten baduzu, behi horiek bazkatuak daude munduko beste puntako soja edo artoarekin. Gure kasuan hemengo gaiekin bazkatzen dira. Gisa horretan segitzen dugu, behinik behin, elkartasunean oinarritutako gastua egiten.
Kontsumitzeko erak eragina dauka herritarren bizi ereduetan?
Noski. Kontsumitzeko eraren bidez lortzen ahal dugu nahi dugun gizarte mota. Kanpoko produktuak erosita argi dago norentzat diren onurak: inportatzen duten marka handientzat. Kanpoko elikagaiak kontsumitzen baditugu, behin ere ez dugu elikadura burujabetza lortuko.
Jende askok, baina, oraindik ez du produktu ekologikorik kontsumitzen, eta garestiagoak direla dio.
Batzuetan, egia da, baina bitartekariak aprobetxatzen direlako. Berez, kostua garestixeagoa da, baina ez du zergatik izan oso garestia. Horregatik, ikusten dudanean esnea hiru euroan, mugitzen zait barruko guztia. Argi dago nekazariak ez dituela ez da bi euro ere jasotzen... Bitartekariak aprobetxatzen dira ekologiko hitzaz. Baina ekologikoa ez da elitistagoa. Guk denen eskura egon daitezkeen produktuak saltzen ditugu. Badira elikagai ekologikoak kontsumitzeko modu asko, eta horiek sustatu behar ditugu hala nola kontsumo taldeak, azokak eta zuzeneko salmenta.
Orain, Iruñerrian bi merkatu sozial sortu dituzte, eta zuek ere bertan zaudete. Zein onura ekarri dizuete?
Alde batetik, onura ekonomikoa. Salmenta zuzena da gure helburu nagusia, zuzenean ailegatzea bezeroengana, eta azoka hauetan lortzen dugu. Bestalde, bestelako ekonomia bat eratzen dute, eta gu horren alde gaude.
Bertakoa erosteko ohitura handitzen ari al da?
Gaur egun, jendea kontzientziatzen ari da, bai. Horri esker, salmentak handitzen ari dira, eta abeltzainak eta nekazariak gure lanaz bizi gaitezke.
“Ikusleei zalantzak sortu nahi dizkiegu, euren ondorio propioak atera ditzaten”
Asier eta biok grabatu zenean, Asier Aranguren preso ohia zen. Egun, preso dago berriro; EPPK Euskal Preso Politikoen Kolektiboko bitartekaritza taldeko kideen kontrako operazioan atxilotu eta astelehenean Aranjuezen espetxeratuzuten. Aranguren eta Ai...
Itxakok ez zuen merezi
Liga eta Kopako txapeldun, eta kobratu gabe jarraitzen dugu, horrela zioen Itxakoko jokalariek 2011-2012ko ligako azken partidan atera zuten pankartak. Hala da, Lizarrako taldeak Espainiako Liga eta Kopa irabazi zituen. Horretaz gain, Txapeldunen Liga...
Osasunako presidentea kexati, CAN desagertu delako
Politikatik at, lehen aldiz entzun zaio erakunde ofizial bateko ordezkari bati kexati Nafarroako Kutxako erabakiguneak jada Iruñetik at direlako. Miguel Archancok iragan astean onartu zuen altxortegi arazoak dituztela, besteak beste Caixabankekin harremana ez delako iraunkorra.
“UPNk ez du nahi Nafarroan ETB ikustea euskal kultura gorroto duelako”
2009ko uztailetik, Nafarroan ezin da ETB sintonizatu LTD lurreko telebista digitaleko kateen artean, Eusko Jaurlaritzaren eta Nafarroako Gobernuaren desadostasunak direla medio. Horregatik, Nafarroako Eusko Alkartasunekoek ETB ikusteko antena bat jarri zuten Erreniegan. Orain, 54.000 euroko isun bati aurre egin beharko diote. Eusko Alkartasuneko Nafarroako koordinatzaile nagusia da Miren Aranoa (Buenos Aires, 1958), eta hark eman du auziaren berri.
2009an, lurreko telebista digitala ezarri zenean, bi gobernuek katearen egoera erregularizatzeko akordio erdietsi zuten. Baina gero ez zuten martxan jarri.
Jaurlaritzan Patxi Lopezek agintzen zuen orduan, eta hemen, Miguel Sanzek. PSEk bi administrazioek erdi bana ordaintzea nahi zuen. UPNk, aldiz, gastu guztiak Jaurlaritzak bere gain hartzea proposatu zuen. Azkenean, esan zuten oso garestia izango zela ETB Nafarroara zabaltzea. Baina ez da egia, aitzakia hutsa da.
2012an, horren kontra zer edo zer egitea erabaki, eta Erreniegan antena jarri zenuten. Nola sortu zen ideia?
EAko afiliatuek bultzatu zuten; jendea haserre eta minduta zegoen. Geure buruari galdetzen genion: zergatik ukatu digute gure hizkuntzan dagoen kate bakarra? Hori dela eta, dirua gure poltsikotik hartu eta antena ipini genuen. Hala, Iruñerriko 20.000 etxeetan ikusi ahal izan zuten ETB.
Antena muntatzea garestia zela zioten. Zuek, berriz, oso merkea zela. Arazoa ekonomikoa da?
Ez, ez da arazo ekonomikoa. Gezurretan zebiltzan. Guk 12.000 euro ordaindu genizkion enpresa bati Erreniegako antena instalatzeko, eta 40.000 euroen truke Nafarroa osorako heda zezaketela esan ziguten.
Orduan, zein da problema?
Problema ideologikoa da. UPNk ez du nahi nafarrok ETB ikustea euskal kultura gorroto duelako. ETBk emititzearen kontra jotzen du, Euskalerria irratiaren aurka ere bai… Euskal munduak atzeraka ematen dio.
Baimenik gabe antena ezartzea, baina, legez kanpokoa da, eta Espainiako Industria Ministerioko isuna ordaindu beharko duzue.
Hasieran, Guardia Zibila bidali zuten Erreniegara antena zigilatzeko, eta 45.000 euroko isuna jarri ziguten.Orain, 54.000 eurora igo dute.
Zergatik?
46.000 euro ordaintzearen kontrako helegitea aurkeztu genuen, eta oraindik ez digute erantzunik eman. Prozedura normaletan ez da isuna ordaindu behar errekurtsoarekin zer pasatzen den esaten dizuten arte, sententzia behin betikoa den arte. Baina hau ez da prozedura normala, eta helegitearekin zer gertatzen den ebatzi aurretik igo dute ordaindu beharreko kalte-ordaina.
Zergatik diozu ez dela prozedura normala?
Legetik at eramaten ari direlako gaia; ekinbideek ez diotelako juridikoki zegokien bide arruntari jarraitu. Bat-batean iritsi zitzaigun 9.000 euroko errekargua, isuna atera bezain pronto ez genuelako ordaindu. Baina kontua da inoiz ez dela unean bertan ordaintzen!
Ordaindu dituzue 54.000 euroak jada?
Bai, orain alderdiko afiliatuei laguntza txartelak salduz berreskuratu nahi dugu dirua. Izan ere, dirutza da, eta gu ez gara alderdi handia.
Dena den, helegiteak bere horretan dirau.
Bi errekurtso dauzkagu martxan: bat isuna kentzeko eta bestea antenaren zigilua bertan behera uzteko. Uste dugu eskubidea dugula euskarazko kate publiko bakarraren emisioak jasotzeko.
Eta nola dago orain auzia?
Oraingoz, Auzitegi Nazionalean, baina arrazoia ematen ez badigute, Europako auzitegietara joko dugu.
Prozedura judizialean sartu zaituztete antena muntatzeagatik, baina oso praktika normala da.
Ehunka antena alegal daude, bai irratienak baita telebista kateenak ere: tarotaren inguruko kate guztiak, Elizaren jabetza den Radio Maria… Ez dute baimenik antena horiek hor jartzeko. Gainera, horiek guztiak pribatuak dira. ETB, aldiz, publikoa da, telebista ofiziala da; beraz, are zentzu gutxiago dauka ikusteko modua jarri genuelako zigortzeak.
Gainontzeko erkidegoetako kateak ikusgai daude. Zergatik da ETB arazoa?
Gainontzeko telebista kateak ez direlako euskaraz.
Hainbeste gorabeheraren ondoren, nola dago orain euskal telebistaren gaia Nafarroan?
Orain EAJk agintzen du Jaurlaritzan. Hori ikusita, Nafarroako Parlamentuak osoko bilkuran Yolanda Barcinaren lantaldeari eskatu zion Iñigo Urkulluren lantaldearekin harremanetan jartzeko euskal telebistaren kasua konpontzeko. Haatik, parlamentuak irtenbidea bilatu arren, Nafarroako Gobernuari dagokio harremanetan jartzea, eta ez du egiten.
Beraz, Nafarroako Gobernuak deus egin ezean, gaia bere horretan geratuko da, ezta?
Bai. Egoera demokratiko arraroan gaude. UPNk gutxiengoa izanda gobernatzen du, eta hori gutxi balitz bezala, izkin egiten die parlamentarion proposamenei. Gaia geldirik dago.
Eta zergatik da Eusko Alkartasunaren ustez garrantzitsua ETB ikusi ahal izatea Nafarroan?
Gure hizkuntza bizirik mantentzeko ezinbesteko tresna delako, eta euskal identitatea sortzen duelako. Horregatik, UPNk euskal identitatea desagerrarazi nahi du ETB kenduta.
“Guk ez ditugu masak bildu nahi, guk ondo pasatu nahi dugu”
"Euskaldunak hiritik bizikletan ibiltzen gara, eta erdaldunak, autoz. Auto tartean ibiltzea oso deserosoa da bizikletentzat. Horregatik behar ditugu bidegorriak. Karrikirik bidegorri hori izan nahi du", horrela azaldu du Karrikiriren filosofia Silbia Alonsok (Iruñea, 1953). Orain hamahiru urte jarri zuten martxan elkartea. Lana egiten dute, baina umorea ez dute sekula galtzen. "Guk ez ditugu masak bildu nahi, guk ondo pasatu nahi dugu".
Alonsok ia hasieratik parte hartu du Karrikirin. "Elkartea martxan jarri baino lehen, lantalde bat ibili zen hausnarketa egiten. Bi urtez iraun zuen. Nik ez nuen bertan parte hartu, ondoren hasi nintzen". Gogoeta horien ondorioz sortu zen proiektuaren helburua: euskaldunen arteko hartu-emanak garatzeko guneak sortzea. "Euskararen munduan hainbat arlo daude, eta horietan guztietan taldeak eta pertsonak ari dira lanean. Baina guk hutsune bat ikusten genuen. Ez zegoen euskararen erabilera eta euskaldunen hartu-emanak lantzeko gunerik". Horregatik, euren kabuz, baita beste elkarte batzuen laguntzarekin ere hainbat ekinbide jarri dituzte abian.
Euskaldunak harremanetan jartzeko hainbat zerbitzu eskaintzen dituzte Karrikirin. Lan poltsa da horietako bat. "Lan bila dabilen jendea dator, alde batetik, eta lana eskaintzen duena, bestetik. Euskaldunak izan behar dute. Guk harremanetan jartzen ditugu, ezer kobratu gabe", esan du Alonsok. Antzeko sistema du Pisukide deituriko zerbitzuak. Alokatzeko gelak dituztenak etxe bila dabiltzanekin harremanetan jartzen dituzte. "Oso ondo funtzionatzen du zerbitzu horrek. Horrela, pixkanaka-pixkanaka gero eta etxe euskaldun gehiago daude Iruñean", dio Alonsok. Horretaz gain, informazio zerbitzua ere badute. "Euskararen inguruan eta euskal gaiei buruz baten batek zalantzarik badu, hona etor daiteke galdetzera. Adibidez, Bertsolari Txapelketa Nagusia zela eta, asko galdezka etorri ziren ea sarrerak bazeuden edo autobusak izango ziren", azaldu du Alonsok.
Zerbitzu teknikoez gain, hainbat elkarterekin batera lan egin dute. Topaguneko kide dira, eta Mintzakide programan parte hartzen dute. Zaldiko Maldiko elkartearekin eta Nafarroako Dantzarien Biltzarrarekin batera, Karrikadantza antolatzen dute hileko hirugarren larunbatean. Horrez gain, Iruñea Kantuz ekinbidean ere parte hartzen dute. "Beti sortzen dugu gune bat euskaldunen artean ezagutzeko; hori da gure helburua".
Ekintza horietan guztietan parte hartzeak izena eman dio Karrikiri elkarteari. Baina erreferentziazko puntu nagusia Xabierko aldapan duten denda da. Bertan dute bulegoa, baina hamahiru urte hauetan hainbatetan aldatu dute tokiz. "Hasieran, Xabier aldapan genuen lokal txiki bat, ondoko portalean. Baina txikia zen, eta 2002. urtean denda ireki genuen Donibane auzoan. Oso garrantzitsua ikusten dugu gure finantzaketa propioa izatea. Hori da dendaren zentzuetako bat", dio Alonsok. Donibanen hiru urte eman ostean, 2008an Xabierko aldapara itzuli ziren, gaur egun duten lokalera. Baina hori ez da Karrikirikoek duten denda bakarra; "denda ibiltaria" ere badute. "Hasieratik dugu denda ibiltaria, finantzaketa propioa izateko. Sortzen Ikasbatuaz-en jaietara, Nafarroa Oinez-era, Nafarroaren Egunera eta gisa horretako jaietara joaten gara gure materiala saltzera".
Karrikiriko dendari dagokionez, hiru ataletan banatzen dituzte euren produktuak. Alde batetik, kaleko arropa saltzen dute. "Euskal Herriko markak saltzen ditugu. Salbuespen batekin, Kataluniako La Ciutat Invisible-ko produktuak ere saltzen baititugu. Horrez gain, euskararen aldeko talderen batek kamisetak edo produktuak ateratzen dituenean, horiek ere saltzen ditugu". Beste alde batetik, aisialdia euskaraz gozatzeko produktuak saltzen dituzte, hala nola diskoak, liburuak, aldizkariak, jokoak eta filmak. Beste sail bat euskal jantzi tradizionalena da. "Nik esango nuke Iruñean aitzindari izan ginela euskal jantzi tradizionalen moda salgai jartzen. Lehen, denok joaten ginen betiko arropa ilun eta tristeekin. Baina euskal jantzietan badago mundu oparo, zabal eta polit bat".
Iribas, Wert eta beste
Wert legearekin hasi eta bukatu da 2013. urtea. Baina hamabi hilabeteetan hamaika istilu jasan ditu Nafarroako hezkuntza komunitateak. Nafarroako Gobernuaren murrizketek hezkuntza publikoaren egoera larritu dute. Azken bi urteetan, 700 irakasle gutxia...
2011+2
Iaz, oraingo sasoi bertsuan, askok sinestu (nahi izan) genuen Barcinak nekez amaituko zuela hasitako legealdia. Ez zen kiniela inozoa. Aginte makila hartu eta urtebetera, arazoak pilatzen hasiak zitzaizkion presidenteari. Gobernuan auto-bakartuta, parlamentuko bakartzeari, alderdi barruko banaketari eta kaleko haserreari aurre egin behar zion. Horrezkero, CAN auzia ezin zitekeen ezkutatu, besteak beste, UPNko buruetako bat izandako Santiago Cervera diruz betetako gutun-azalak jasotzen zebilelako Iruñeko harresietako zirrikituetan. Baldintzek, ezin ukatu, bide ematen zioten gisa horretako pronostikoari. Nonbait ahaztu genuen Barcinaren burugogortasuna, ohore ezin lohitua.
Denborarekin ikusi eta ikasi dugu, "orain arte ezagututako guztiaren hondamendia eta amaiera" bizi dugun honetan, momentuz, ezer ez dela hondatu, eta ezer amaitu. Eta erdi etsipenez erdi axolagabetasunez irentsi dugu UPNk ez duela utziko legealdirik eteten. Barcinaren aroko hirugarren urtea badoa. 2011+2 urtea badoa, baina Barcinak hemen segitzen du.
Denbora honetan, zirku tankera hartu du gure lurraldeak. Ohiko bilakatu zaigu beste edonon txiste hutsa litzatekeena, edo sinestezina. Galdetu kanpoan, atzerriko lagunei, ea benetan sinesten duten milioiak eta milioiak xahutzea 70 kilometroko AHT bide bakartua eraikitzeko. Esaiezue ospitaleetako jatorduetan kaka eta metal zatiak aurkitu dituztela gaixoek. Konta iezaiezue guardia zibila mendira bidalia izan dela antenak ixtera, nafarrok ia penintsula osoko edozein telebista kate ikus ahal izan dezagun, gertukoena salbu. Jakinarazi gurean politikariek ahoa itxita ere milaka euro kobratzen dituztela gerora desagerraraziko dituzten aurrezki kutxen bileretan parte hartzeagatik. Azaldu poliziak hamarnaka agente mobilizatu dituela, DNA frogak aztertu, telefono deiak arakatu eta kreditu txartelekin egindako erosketak argitzeko, hiriburuko bestetan kanaberaz bandera handi bat zabaldu zuten pertsonak aurkitzeko. Esaiezue komunikabideak itxi direla eta estatuko polizia militarizatuak banan-banan ikertu dituela euskaraz irakasten duten ehunka irakasle. Solaskidearen erreakziorako bi aukera baino ez daude: A, ez sinestearen aurpegia jarri, edo B, eskutik hartu eta zuetaz errukitu.
Tira, horretan behintzat ez dugu guk errurik. UPNri dagokio inguruko gertakari orori txiste kategoria eman izanaren erantzukizuna. Izan ere, beste edonon bromatan baino ezin liteke esan bati aurpegia merengez bete dionak urteetako kartzela zigorra merezi duenik, adibidez. Iritzi publikoa inoiz baino axolagabetasun handiagoz dago politikari begira, ezin serio hartuz. Eta, dirudienez, hainbat agintari seguruago sentitzen dira hala, eureganako arreta galtzen badugu ezkutukeriak errazago eginen dituztelakoan, nonbait. Ezin ulertu bestela hainbeste komeria eta astakeria. Ezin ulertu, bestela, hezur eta haragizko politikaria Twitterreko bere fake-etatik bereiztea hain zail suertatzea hainbestetan.
Dena dela, umorea ez da sekula genero erraza izan. Graziaren eta erridikuluaren arteko marra oso da mehea, eta gaizki egindako txisteak erraz ekar dezake neurrigabeko arbuioa. Nafarroan, zorionez, geroz eta gutxiagok egiten diete barre Barcina eta enparauen burutazioei. Beste era batera esanda, honezkero grazia minimorik ere ez dute. Eta, hala, agurtzear gauden urte honek protestaz bete dizkigu kaleak, manifestazio eta grebaz, oihuz eta aldarriz. UPNk, kalean etsai beldurgarria ikusiz, besterik egiten ez dakien zirkuko pailazoak bezala erantzun du: astakeriak eta astakeriak.
Halaxe joanen zaigu 2013 hau, txiste txar eta erantzun jendetsuen artean. Eta, hala ere, zer da, bada, urte bat historiaren handitasunean? Ezer gutxi. Historiak aroak gordetzen ditu berarentzat, zikloak. Eta, hala, inor gutxik gogoratuko du 2013a. Ez bada, urte bat baino, aro berri bati hasiera eman zion urtea. 2011+ dena delakoak ahaztu, eta urteak zenbaki hutsez izendatzen hasi ginen aroa.