Itzultzen ari da bere onera
Urt 13, 20172017-01-12Albisteak, Ingurunea, Nafarroa0

Itzultzen ari da bere onera

Kattalin Barber

Ongi zaindutako ibai bat bakarrik garbitzen ohi da, sobera dagoen landaretza kentzeko ahalmena badutelako uhaldiek. Hiri izaera duen eta "hein batean artifiziala" den tarte batean, hala ere, beharrezkoa izaten da esku-hartzea: hondakinak nonahi daudelako, adibidez. Elortz ibaiaren ibilgua eta ertzak garbitzeko lanekin hasi zen joan den astean Iruñeko Udala, Etxabakoitz auzoko hirigunetik igarotzen den zatian.

"Ikuspuntu guztietatik begiratuta, tarte horretan Elortz ibaiaren itxura negargarria da". Iruñeko Udaleko Hiri Ekologia eta Mugikortasun saileko zuzendaria da Camino Jaso, eta asteon dabiltza garbiketa lanekin. Udalak antolatutako auzo eztabaidagunetan behin baino gehiagotan atera izan da Elortz ibaiaren auzia. "Etxabakoizko tartea ez da batere naturala; auzoa eraiki heinean hor gelditu da ibaia, eta nahiko ahaztua eta utzia dago. Beharbada, horregatik bota dituzte hondakinak", adierazi du Jasok. Zainduta ez egoteak "are gutxiago zaintzea" ekartzen duela uste du, gainera.

Joan den astetik, gehienbat obra hondakinak bildu dituzte, 300 metro inguruko tarte horretan, lanean ari diren beharginek. "Ekintza honen helburua izan da sasiak kentzea eta haien azpian zer dagoen ikustea; izan ere, sasiek dena estaltzen zuten, eta ez genuen ezer ikusten". Sasia balio ekologiko handia duen eta hainbat animalia babesteko balio duen zuhaixka bat bada ere, gehiegi zabaldu da Etxabakoitz inguruan, eta horrek arazoak eragiten ditu, isuriak tokian bertan trabatuta geratzen baitira. Horrez gain, ibilgua ahokatuta dago, eta ibaiertzetako ezpondek malda garaiak dituzte zenbait tokitan.

Gizakiak botatako zikinkeriak eta landare inbaditzaileak kentzen ari dira, baina berez sortzen den tokiko landaretza mantendu nahi dute: "Hori kentzen badugu, ez gara garbitzen ariko, bizitza kentzen baizik". Garrantzitsua da, funtzio ekologikoak betetzen dituelako. Lehen urratsa, hortaz, sasiak kentzea izan da. Hondakin guztiak atera dituzte, eta ibaiaren ibilgua nola dagoen aztertu: "Ibaia handitzen denean arriskutsuak izan daitezkeen elementuak kendu ditugu, hilak dauden adarrak eta enborrak, adibidez". Landaredi inbaditzailea kendu dute, sarritan kalteak eragiten dituztelako uhaldietan, urak erraz asko eramaten baititu arrastaka.

Aurretiazko esku hartze bat egitea da xedea, garbiketako oinarrizko helburuak betetzeaz gain, ibilguaren benetako egoeraren eta inguruen balorazioa egiteko. Aurrerago esku hartze osoago bat egin nahi du Iruñeko Udalak, uhaldiei aurre egiteko ibaiaren ibilgua hobetu ahal izateko. "Orain, tarte batean ari gara lanean, baina kontuan izan behar dugu garrantzitsua dela zer dagoen uretan gora eta uretan behera; ibaia elementu lineala da, eta bere osotasunean hartu behar dugu kontuan". Beraz, testuinguruan jartzeko eta aurrerago ekintza orokorrago bat egiteko balioko dute orain martxan jarritako lanek.

Hala, esku hartzearekin helburu komuna bete nahi da: automantentzea. Ibaien uhaldiek egin ohi dituzte garbiketa lanak, horiek baitira haien erremintak. Hondakinak daudenean, hala ere, ez da nahikoa ibaiak egiten duena. "Ibai osasuntsu batek, bere ohiko uhaldiekin, askoz hobeto funtzionatzen du isurbide edukiera ona duelako". Jasok adierazi du horri "tunel efektua" deitzen zaiola: landaretzak tunel modukoa eraikitzen du, itzalpean, eta, modu horretan, bertan ez da ezer hazten uraren emariari oztopatzen diona. Uhaldi "normalei" aurre egiteko gaitasuna du Elortz ibaiak, Iruñeko Udaleko adituaren ustez, bere tamaina eta morfologia dela eta, hain zuzen ere.

"Salatari lana"

Arazoaren muinera joan behar dela uste du Jasok: "Saiatu behar dugu ibaiaren ibilgura hainbeste hondakin ez dadin iritsi". Ibilgura iristen diren hondakin gehienak kalean bertan daudenak izaten dira, eta, euria dela eta, haraino iristen dira.

Horrez gain, ur bazterren erabilera erregulatzearen alde egin du adituak, arazoak ez sortzeko, adibidez, txabolekin. Eta prebentzio, sentsibilizazio eta kontzientziazio lanak egitea ere ezinbestekotzat jo du Camino Jasok. "Ibaiak ekosistemaren behe zatiak dira; haiek biltzen dute eta jasotzen dute arroan, ur gorenetan eta ondoko ibai adarretan gertatzen dena, eta salatari lanak egiten dituzte. Garrantzitsuak dira, ondorioz".

Urt 13, 20172017-01-12Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Ateak nola ireki

Tania Arriaga Azkarate
Bazen behin hurbileko erreinu bat non erregeak, bere kortesano tripazorro, bihozgabe eta krudelekin, herritar txiroen uztak lapurtu, eta bizitzak ankerkeriaz gobernatzen zituen. Gortesauen arbasoen asabek, jendearen artean izua z...

“Administrazioak ez du musika modernoa bere egin nahi izan”
Urt 13, 20172024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Administrazioak ez du musika modernoa bere egin nahi izan”

Edurne Elizondo

Nafarroako Ganbera Abesbatzaren barruan sortutako azken taldea da Jazzy Leap. Arlo klasikoa jorratzen duen abesbatzarekin batera, Michael Navarrus kapera errenazentista ere jarri du martxan erakundeak. Musika modernoaren esparruko Jazzy Leap taldeak duela bost urte hasi zuen bere bidea. "Proiektu heldua" da jada, erakundeko kudeatzaile Iñigo Osesen hitzetan (Iruñea, 1982). 80-100 pertsonak osatzen dute Nafarroako Ganbera Abesbatzaren familia.

Nola sortu zen diskoa grabatzeko dirua Verkamiren bidez lortzeko ideia?

Krisi ekonomikoak eztanda egin baino lehen, gurearen gisako erakundeek diru laguntzak jasotzen zituzten lanak grabatzeko. Laguntza horiek berez saritzen zuten bertako egileen lanen berri ematea. Aita Donostiaren musika profanoa grabatu dugu, adibidez, euskaraz. Krisiarekin, ordea, laguntza horiek desagertu ziren. Orain berriz hasi da gobernua laguntzak ematen, baina guk ez dugu jaso. Finean, Jazzy Leap taldeak ez du hemengo egileen lana zabaltzen. Bertze mota bateko proiektu bat da. Egia da, halere, hemengo musikarien lanari duen balioa ematen diola, eta musikaren moldaketa guztiak, adibidez, Andoni Erzillarenak dira.

Laguntzak emateko baldintzak zurrunegiak direla uste duzu?

Nafarroako Kulturaren Kontseiluan, adibidez, musika modernoa ordezkatzen duen kiderik ez dago. Horrek anitz erraten du. Administrazioak ez du musika modernoa bere egin nahi izan, eta nik uste dut hori huts handia dela; hutsegite bat dela duen balioa ez aitortzea. Gure helburuetako bat da jazz musikari, konpositore eta abeslariei aukera bat ematea, irtenbide bat. Gehienak atera dira Nafarroako Musika Kontserbatoriotik; bakarrenetako bat da, publikoa izanda, jazz espezializazioa eskaintzen duena. Gobernuak berak babesten duen jarduera batekin egiten dugu bat. Halere, ez dugu horrekin tematu nahi. Horregatik erabaki dugu behar dugun dirua geure kabuz lortzea. Publiko fidela badu Jazzy Leapek. Haien babesa jasotzea espero dugu.

Taldearen lehendabiziko lana litzateke.

Bai. Bost urteko bidea egin dugu jada. Abesbatzaren barnean sortu den azken taldea da, eta iruditzen zaigu disko horrekin ziklo bat itxiko dugula. Bost urteotan maila ederra erakutsi dugu, eta proiektu heldua lortu dugu. Argi dugu oraingoa dela diskoa grabatzeko garaia. 40 kontzertu baino gehiago eman ditu taldeak jada.

Bost urteko bide hori nola hasi zen?

Nafarroako Ganbera Abesbatza da oinarria. Hamar urte beteko ditugu 2018an. Iruñeko Ganbera Abesbatzak David Guindano kaleratu zuen. Hura da gure zuzendari artistikoa. Harekin batera, abesbatza amateurreko kideetatik %95ek utzi zuten taldea, eta horrela sortu zen Nafarroako Ganbera Abesbatza. Duela bost urte sortu zen Jazzy Leap. Andoni Erzilla da zuzendaria. NUPen musika modernoari buruzko hainbat ikastaro egin zituen, eta, jarduera hori oinarri hartuta, taldea sortu genuen. Jazzak bide garrantzitsua egiten ahal zuela iruditu zitzaigun, eta horri heldu genion.

Abesbatzaren kultur izaerarekin batera proiektuak duen arlo soziala nabarmendu izan duzue beti. Zergatik?

Diru laguntzak jasotzen dituen taldea izanda, argi izan dugu beti jasotako hori itzuli behar geniola gizarteari. Itzultzen diogu gure lanaren bidez, bertako egileen lana zabalduz, adibidez; baina bertze urrats bat egin nahi izan dugu guk, eta elkarlanaren bidetik aritu gara. Proiektu bat dugu, adibidez, Ugandan, musika eskolen bidez gerraren ondorioei aurre egiteko.

Zaila da publikoa erakartzea kontzertuetara?

Nik uste dut Nafarroan musikaren arloko heziketa badela. Herritarrak trebatuta daudela. Arazo nagusia da, nire ustez, dena doan eskaintzeko kultura nagusitu dela. Krisiak eztanda egin zuenean, murrizketak hasi ziren esparru guztietan, eta inon baino lehenago kulturaren arloan. Deus gabe utzi gintuzten. Horrek ekartzen du nork bere bidea egin behar duela, nork bere diru sarrerak bilatu behar dituela. Kontzertuak doan eskaintzen genituenean, aretoak lepo betetzen ziren. Interesa badelako. Baina ordaindu behar denean, anitzez ere jende gutxiago etortzen da. Jendea ez dago ordaintzera ohituta. Publikoa bada, baina denak ez daude ordaintzeko prest.

Inork ez du zalantzan jartzen zinemara joateko sarrera ordaindu behar izatea; zergatik ez da berdin gertatzen zuenaren gisako taldeekin?

Halakoak inoiz ez direlako doan izan. Zinemara edo Anaitasunako kontzertu batera joateko beti ordaindu behar izan dugu. Musika klasikoarekin ez da berdin gertatu. Doan eskaintzea izan da suizidio bat musika mota horrentzat. Duela gutxira arte, nork ordaintzen zuen abesbatza baten kontzertura sartzeko? Duela lauzpabost urte gu izan ginen sarrera kobratzen lehenak. Eta bertze abesbatzen kritikak jaso genituen, jendaurrean. Hori egiten ez badugu, gure proiektua pikutara doa. Baliabide propioak behar ditugu aurrera egin ahal izateko. Guk Baluarte alokatzen dugu Encantando izeneko gure denboraldia eskaini ahal izateko.

Hilaren 29an duzue hurrengo kontzertua Baluarten.

Euskal kantak izeneko emanaldia eskainiko dugu. Aita Donostiak jasotako lanak emanen ditugu, Amaia Zubiria abeslariarekin. Gitarrarekin joko ditu Zubiriak. Abesbatzak, gero, Aita Donostiak egindako harmonizazioekin eskainiko ditu, eta, azkenik, Jazzy Leap taldeko kideek jazz kutsu batekin emanen ditu. Nor garen erakutsi nahi dugu, eta abesti batek egin dezakeen bidea azaldu publikoari.

Erraza da jende gaztea Baluarteren gisako egoitza batera erakartzea?

Gakoa da zure lana behin entzun dezatela lortzea. Jazzy Leap taldearen kasuan, publiko zabalagoa dugu, eta jende gazte anitz etortzen da. Gure asmoa da erakundean ditugun taldeek beren publikoa partekatzea; hau da, talde baten bidez bertze taldeetara ailegatzea jendea. Iaz, adibidez, Diabulus in Musica taldearekin kontzertu bat eskaini genuen. Talde nafarra da, eta rock sinfonikoa egiten du. Hemendik kanpo arrakasta handia dute. Kontserbatorioko orkestrarekin eta gure abesbatzarekin aritu ziren. Eta sekulakoa izan zen! Halako proiektuak egin nahi ditugu. Jende gaztea erakarri. Haiek dauden tokietara joan beharko dugu hori lortzeko. Erakundea sendotu nahi dugu, lehendabizi, eta urratsak egiten jarraitu, gero.

Ez dute zirkulua lerro zuzen bilakatzea nahi
Urt 6, 20172017-01-05Albisteak, Gizartea, Ingurunea, Nafarroa0

Ez dute zirkulua lerro zuzen bilakatzea nahi

Edurne Elizondo

Datozen hamar urteetarako plana onartu berri du Nafarroako Gobernuak hondakinak kudeatzeko, eta testu horretan, hain justu, eredu aldaketaren beharra eta ekonomia zirkularraren aldeko apustua nabarmendu ditu administrazioak. Erriberan, ordea, egitasmo horien aurka egiten duen erabakia hartu dutela salatu dute plataforma osatu berri duten herritarrek eta eragileek: akordiorako oinarria onetsi dute Erriberako Hondakinen Mankomunitateak eta GHK Gipuzkoako Hondakinen Kontsortzioak, azken herrialde horretako errefusaren zati bat Tuterako El Culebrete tratamendu zentroan hartzeko.

"Erabaki horrek kolokan jartzen du gobernuak onartutako hondakinen plan osoa", salatu du Sustrai Erakuntza fundazioko Martin Zelaiak. Zehazkiago, erran du beldur dela plan hori mamirik gabeko azala ote den. "Kontseilariak berak esan du hondakinen kudeaketan eredu aldaketa bat behar dugula, baina Tuteran egin nahi dutenak ez du asmo horrekin bat egiten. Ez da urrats bat aurrera, atzera baizik. Larria da".

Azaroan zabaldu zen Erriberako Hondakinen Mankomunitateak eta GHK-k onetsitako akordiorako oinarriaren berri. Zehazki, Erriberako mankomunitateko batzorde iraunkorrak hartu du erabakia. PSNren esku dago mankomunitatearen lehendakaritza, eta batzorde iraunkor horretan ere ordezkari gehienak alderdi sozialistako kideak dira. "11 kide dira, eta PSNren ordezkari dira zazpi. Ezkerrak hiru ditu, eta UPNk bakarra", azaldu du Erriberako Hondakinen Mankomunitateko presidenteorde Olga Risueñok. Ekologistak Martxan taldeko kide izan da Erriberan, eta Ezkerrako zinegotzia da, orain, Tuterako Udalean.

Erriberako eta Gipuzkoako erakundeen artean adostutakoaren arabera, Gipuzkoako errefusaren zati bat ekarriko dute Nafarroara: urtean, gehienez, 70.000 tona hondakin, hain zuzen ere. Akordioa hiru urterako litzateke, laugarren urtez luzatzeko aukerarekin. Erriberako Hondakinen Mankomunitateak, trukean, bost milioi euro inguru jasoko lituzke. Asmoa da Gipuzkoako errefusa tratatzea El Culebrete zentroan, baina horko zabortegian lurperatu gabe. Erriberatik, beraz, bertze zabortegi batera eramanen lituzkete hondakinak, El Culebreten bereizi eta tratatu ondoren.

Adostutakoaren inguruan dituen zalantzak jarri ditu mahai gainean Sustrai Erakuntza fundazioak. Batetik, ekonomia zirkularraren aurka egiten duelako, eta birziklatzea ez duelako lehenesten; bertzetik, Gipuzkoatik Erriberara eramateko 200 kilometro baino gehiagoko bidea egin beharko dutelako hondakinek. "Horrek Erriberan egun dauden kutsadura arazoak areagotu besterik ez ditu eginen", erran du Zelaiak. Hirugarrenik, fundazioko kideek ez dute argi hondakinen azken helmuga zein izanen den. "El Culebreten lurperatzeko arriskua bada, beste nonbaitera eramateko dauden zailtasunak kontuan hartuta", erantsi du fundazioko kideak.

Kezka horiekin bat egin dute Erriberako herritar eta eragile anitzek, eta, ondorioz, Gipuzkoako hondakinak Tuteran hartzeko egitasmoaren aurkako plataforma osatu dute. Hainbat herritako hautetsiek, eta zenbait sindikatuk eta talde ekologistak bat egin dute, bertzeak bertze. Elkarretaratzea egin zuten plataformako kideek joan den abenduaren 17an, eta lanean jarraitzeko asmo sendoa agertu dute. Gustavo Gil Perez Nievas da plataformako kideetako bat. Tuterako Udaleko zinegotzia ere bada, Candidatura de Unidad Popular (CUP) taldearekin.

Talde horrek aurkeztutako mozioa onartu zuen Tuterako Udalak, hain zuzen ere, joan den abenduaren 4ko osoko bileran. Onartutako testuaren bidez, GHKren eta Erriberako Hondakinen Mankomunitatearen arteko akordiorako oinarriaren aurka egin du Tuterako Udalak. PSNk ez zuen mozioa babestu, baina UPNren aldeko boza jaso zuen. Ezkerra, berriz, abstenitu egin zen.

Zinegotzi eta plataformako kide gisa, Gil Perez Nievasek argi du Erriberako mankomunitateak bertan behera utzi beharko lukeela Gipuzkoako hondakinak Nafarroara ekartzeko egitasmoa. Hainbat auzi jarri ditu mahai gainean. Batetik, akordiorako oinarria batzorde iraunkorrak onartu izana salatu du. "Mankomunitateak berak erraten du erakunde horren organo nagusia batzar nagusia dela". Bertzetik, zinegotziak gogoratu du mankomunitateak ez dituela zuzenean kudeatzen Erriberako hondakinak; FCC enpresak du ardura hori bere gain. "Jasotako zaborraren arabera kobratzen du; ondorioz, gero eta hondakin gehiago hartzea interesatzen zaio". Kezka horrekin bat egin dute Sustrai Erakuntza fundazioko kideek, eta hondakinen kudeaketa enpresa pribatuen esku dagoenean negozioa gailentzen dela nabarmendu du Zelaiak.

Egoera horri aurre egiteko beharra aipatu du Gil Perez Nievasek, hain zuzen ere, eta Erriberan sortu berri duten plataformak aukera bat proposatu du: "Birziklatutako tona bakoitzeko ordaintzea".

Gobernuaren jarrera

Hondakinen kudeaketan Gipuzkoak atzera egin duela argi du Zelaiak. "Ekonomia zirkularraren eta birziklatzearen aldeko apustua bazter utzi dute, eta hondakinak errausteko urratsa babestu dute". Erriberan egin nahi dutenaren atzean "eredu bera" dagoela argi du Sustrai Erakuntza fundazioko kideak. "Teknika da ezberdina; han errausten dutena hemen lurperatu nahi dute, baina eredu bera da. Eta eredu hori da aldatu behar dena".

Nafarroako Gobernuko Ingurumen, Landa Garapen eta Toki Administrazio kontseilari Isabel Elizaldek berak bat egin zuen asmo horrekin, hondakinak kudeatzeko plana aurkeztu zuenean. Alegia, eredua aldatzeko beharra nabarmendu zuen. Aldi berean, ordea, Gipuzkoako hondakinak El Culebreten hartzeko proiektuari oniritzia eman dio departamentu horrek. Behin betiko baimenaren zain da Erriberako mankomunitatea oraindik ere, halere, baimen hori Nafarroako Aldizkari Ofizialean agertzeko zain.

Gobernuak gogoratu du Nafarroatik kanpoko hondakinak tratatzeko akordioen inguruko ardura ez dela berea, mankomunitateena baizik. "Nik uste dut gobernuak ez zuela Erriberan egin dutenaren gisako akordiorik nahi, baina ez du ezetz esan. Pentsatzekoa da harremanen bat izanen zela Gipuzkoako EAJren eta Geroa Bairen artean", erran du Zelaiak. Erriberako plataformako kideek ere "susmopean" jarri dute Nafarroako Gobernuaren jarrera, eta Geroa Bairen eta Gipuzkoako EAJren arteko harremana ikusten dute egindako urratsen atzean. "Gobernua hagitz azkar ari da dena egiten", azaldu du Gil Perez Nievasek.

Plataformako kideek, halere, Erriberako Hondakinen Mankomunitateak duen ardura jarri dute erdigunean. "Mankomunitatea Erriberako hemeretzi herrik osatzen dute; herritarron erakunde bat da, finean".

Ezkerrako zinegotzi eta mankomunitateko presidenteorde Olga Risueñok, hain zuzen, erakunde horren barrutik bizi izan du akordiorako oinarria onesteko prozesua. CUP taldeak mozioa aurkeztu zuenean, abstenitu egin ziren Ezkerrako zinegotziak Tuterako Udalean, abenduaren 4ko bileran. Hil horren 7an, ordea, batzarra egin zuten Ezkerrako kideek, eta Gipuzkoako hondakinak Tuterara eramateko asmoaren aurka agertu zen koalizioa. "Ezetzaren oinarria ez da hainbertze adostutako testua, hondakinak kudeatzeko eredua baizik", zehaztu du Risueñok.

Zinegotziak azaldu du Erriberako Hondakinen Mankomunitateko presidente Tomas Aguadok maiatzean eman ziela auziaren berri. "GHKrekin harremanetan zela azaldu zigun ekaineko batzorde iraunkorraren bileran. Irailean, berriz, akordiorako oinarria prest zela erran zigun; adostu zutela mankomunitateak bost milioi euro inguru jasoko zituela, eta 10-14 lanpostu sortuko zirela, txandak bikoiztuko zituztelako Gipuzkoako hondakinak tratatzeko", zehaztu du. Ezkerrako kideek azaroaren 21ean jaso zuten akordiorako oinarriak jasotzen zituen testua. "Ongi aztertu eta gero, uste dugu egin nahi dena ez dela hondakinak kudeatzeko modurik egokiena; horregatik eman diogu ezezkoa", erantsi du Risueñok.

Mankomunitateko presidenteordeak bertze gai bat jarri du mahai gainean: erabakiak batzorde iraunkorrak hartu izana. "Guk argi dugu auziak eskatzen duela batzar nagusiak erabakitzea; mankomunitateko teknikariek erran dute, halere, batzorde iraunkorrak akordiorako oinarria onesteko eskumena duela".

Akordiorako oinarria da egun Gipuzkoak eta Erriberak sinatutakoa. Akordio hori berretsi behar da, ordea, aurrera egiteko. Urratsak egiten jarraitzeko, hain zuzen ere, zailtasunak ditu Erriberako Hondakinen Mankomunitateak: Gipuzkoako errefusa El Culebreten hartu eta gero nora eraman argitzeke dago, oraindik ere.

Arnedon (Espainia) zabortegi bat kudeatzen du FCCk, eta harat eramatea izan zen lehen aukera; baina Arnedokoa industriaren hondakinentzako zabortegia da. "Ez du balio", erran du Sustrai Erakuntzako Zelaiak. Aukera hori baztertu eta gero, Aragoiko (Espainia) Ejea de Los Caballerosko zabortegia zen FCCren bigarren aukera. "Hori, ordea, ez dago enpresa horren esku. Publikoa da. Ez da erraza izanen baimena lortzea", erantsi du Zelaiak.

Zailtasun horien ondorioz Gipuzkoako hondakinak Tuteran geldituko ote diren beldur dira Sustrai Erakuntzako kideak, bai eta Erriberan plataforma sortu dutenak ere. Egun, jada, Erriberatik kanpoko hondakinak hartzen dituzte El Culebreten. "Nafarroa osoko hondakinen %41, hain zuzen; Iruñerrikoak eta Lizarraldekoak dira honat etortzen ez diren bakarrak", azaldu du Gil Perez Nievasek. Gogoratu du Gongorako zabortegia 2022an itxiko dutela. Iruñerriko hondakinak hartzen ditu horrek egun.

El Culebreteko datuek, halere, zalantzan jartzen dute horko kudeaketa. "Mankomunitateak berak emandako datuen arabera, jasotako hondakinen %1,12 baino ez dute birziklatzen; %47 konpost bilakatzen dute, baina ez du saldu ahal izateko kalitaterik", erran du Gil Perez Nievasek. Argi du zentro hori ez dela hondakin gehiago hartzeko toki egokia.

Zailtasunak nabarmendu ditu Zelaiak, eta pentsatu nahi du onetsitako akordiorako oinarriak bazter uzteko gai izanen direla zailtasun horiek. Herritarren erantzuna txalotu du, halaber, Sustrai Erakuntzako kideak, eta auziak haien artean birziklatzeko kontzientzia piztuko duela espero du. Akordioa berresteko bilerara ez du deitu, oraingoz, Erriberako Hondakinen Mankomunitateak.

Teoria hutsa izan ez dadin
Urt 6, 20172017-01-05Albisteak, Euskara, Nafarroa0

Teoria hutsa izan ez dadin

Asier Garcia Uribarri

Hiztegia, gramatika eta, orain, literatura. Euskarazko autore klasikoen ordena berari jarraitu die Aitor Aranak Izarbeibarko euskararekin. Hamar urtez ikertu du Aranak XX. mendearen hasieran galdutako euskalkia. Hainbat lan teoriko publikatu eta gero, literaturarako saltoa ematea erabaki du Izarbeibarko ipuñak lanarekin. Ibarreko toponimo, atsotitz eta kondairetan oinarrituta, hamar ipuin idatzi ditu. "Koldo Colomo Garesko euskara teknikariak material ugari pasatu zidan ibarreko kontuen inguruan. Irakurri ahala ipuin bat idazteko moduko trama bururatzen zitzaidanean aukeratzen nuen gaia", azaldu du Aranak.

Izarbeibarko euskaraz hainbat ikastaro eman ditu Aranak. Horietako batean, euskal mitologiako ipuin batzuk ibarreko euskalkira itzultzeko agindu zien ikasleei. Itzulitako lan horiek Garesko Udalak publikatu zituen 2011n, ibarreko euskaraz idatzitako beste testu klasiko batzuekin batera, Irakurgaiak Izarbeibarko euskaraz: Uterga, Ukar eta Garesko testu zaharrak eta berriak izenburupean.

Esperientzia hartatik, Colomo euskara teknikariari eskualdeko euskaraz literatur lan bat argitaratzeko ideia otu, eta Aranari proposatu zion. "Hasieran, Printze txikia lan klasikoa itzultzea pentsatu genuen, orain urte batzuk zubererara itzuli baitzuten. Baina ez zen bideragarria, egile eskubideak oso garestiak direlako", azaldu du idazleak. Orduan, Colomok beste aukera bat eskaini zion: eskualdeko kondaira eta sineskerietan oinarritutako ipuinak sortzea.

"Ipuin guztiak asmatu ditut bertako kondaira, sineskeria, mitologia eta toponimian oinarrituta. Izarbeibarrek aukera asko ematen ditu alde horretatik", aitortu du Aranak. Adibidez, Izaki misteriotsua ipuina Obanosko esaera zahar batean oinarritua dago. Horren arabera, urteak egun adina sudur dituen gizon bat ageri da Gabon zahar gauetan. "Mami handia atera ahal zaio esaera horri. Berehala bururatu zitzaidan horrekin istorio bat egin zitekeela, beldurrezkoa, gainera". Harrisko lamia ipuina, berriz, toponimian oinarrituta dago. "Obanosen, Lamiategi deitutako leku bat dago. Gainera, eskualdeko eliza bateko kapitel batean lamina baten irudia badago. Hortik, mitologia ipuin bat otu zitzaidan". Eunateko Andre Mariren eliza ere izan da hainbat ipuinen iturburua. Eliza berezia baita, arte erromanikoan oinarri oktogonala duen bakarra.

Ipuin guztiak Aranak asmatutakoak badira ere, batzuk aurretik ezagunak diren kondairetatik sortuak dira. "Izarbeibarren, mundu guztiak ezagutzen du Txoria eta Ama Birjinaren kondaira. Nola txori bat joaten zen urtero Garesko zubian zegoen Ama Birjinaren irudiari aurpegia garbitzera. Nik istorio hori txorien ikuspuntutik kontatzea pentsatu dut". Gertakari historikoak ere kontuan izan ditu. Badago, adibidez, Erreniegako segada deitzen den kontakizuna; bertan, Aranak kontatzen du nola iruindar eta izarbeibartarrek aurre egin zieten Gaztelako tropei.

Izarbeibarreko herritarrek ipuinetan aipatutako kontu eta leku batzuk ezagutuko dituzte. Hori da liburuak dituen alde erakargarrietako bat, bertakoek kontuak hurbil sentituko dituztela. Hala ere, kanpokoak direnentzat, Izarbeibar sakonago ezagutzeko modua ematen du.

Era berean, ipuinak bertako artisten marrazkiekin ilustratuta daude. Garesko Udalak liburua koloreetan publikatzea erabaki du, eta horrek bizitasun handia ematen die marrazkiei. "Margolariek ipuinak irakurri gabe egin dituzte euren lanak. Gaia baino ez zuten ezagutzen. Izarbeibarko egoera soziolinguistikoa ez da euskararen oso aldekoa. Artistetako asko erdaldunak dira; beraz, ezin genuen itxaron liburua idatzi, itzuli eta ondoren marrazkiak egin zitzaten, prozesua asko luzatuko baitzen".

Euskalkia berrerabiltzen

Luis Luziano Bonaparte printzeak Izarbeibarko euskararen berri eman zuen haren euskalkiei buruzko lanetan. Haren arabera, XIX. mendearen erdialdean oraindik euskaldunak bazeuden eskualdean, baina 40 urtetik gorakoak ziren gehienak. Garesko Udalak borondate handia jarri du azken urteetan euskalkiari buruzko lanak argitaratzeko, eta lan horretarako bide lagun ezin hobea aurkitu du Aranarengan. Baina zentzurik ba al du orain ehun urte desagertutako hizkera bat berreskuratzeak? Aranak badu erantzuna: "Helburua ez da euskalkia berreskuratzea, ezta euskara batuari konpetentzia egitea ere. Lan hauek euskara batua elikatzeko asmoa dute, horretarako ere balio baitute euskalkiek, euskarari aniztasun handiagoa emateko".

Gainera, Aranak gogoratu du testuen ulermena errazten duela ibarreko euskara euskara batutik oso gertu egoteak. "Euskara batua ondo egindako estandarra da, erdialdeko hizkerak hartu zituelako oinarri. Askotan esaten da gipuzkeran dagoela oinarritua. Egia da bertatik asko jaso zuela, baina aditz sistema nafarreraren askoz antzekoagoa da. Beraz, Izarbeibarko euskaldunak ez du arrotza ikusiko haren arbasoen hizkera".

Liburuaren aurkezpenean, Oihan Mendo Garesko alkateak aipatu zuen liburu honekin ziklo bat ixten dela, lan teorikoak, testu zaharrak eta literatura berria publikatu ostean. Nolanahi ere, Aranak aitortu du zikloa ez dela erabat itxi. "Otsailean, euskalkiaren beste ikastaro bat egitea proposatu zidan alkateak. Niri ilusio handia egiten dit lan hau egiteak, eta baiezkoa eman nion".

Liburu andana saldu zen aurkezpenean bertan, tokiko hizkerek erakartzeko duten gaitasunaren seinale. Aranarena lehen saioa da. Hemendik aurrera, beste batzuen txanda izango da, aurretik egindako lana teoria hutsa izan ez dadin.

Urt 6, 20172017-01-05Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Urte berri berri

Jon Barberena

Hamabigarren mahats pikorra irentsi, eta urte berriak urte zaharra irentsi du. Sukaldeko dekorazioaren parte zen egutegia zakarrontzira bota, eta irudi berri batek eta zenbaki beltz eta gorri andanak estaliko dute pareta. Hainbertze bizipen utzi dizkigun urtea zokoratu, eta urte berrian iltzatuko ditugu begiak eta nahiak. Ez da helburu berririk faltako 2017an. Arimak pisurik ez duenez, haragiaren gramoetan eta kiloetan paratuko dugu arreta. Arimak ez du lekurik gurean. Elizak hustu eta gimnasioak bete zaizkigu azken urte hauetan; gorputza egurtuz eta gurtuz. Gerri-bueltan soberan dagoen haragiak konfesiorako aproposak ez diren bekatuek baino buruhauste gehiago sorrarazten digute. Gimnasioetako tramankuluak objektu sakratu ditugu, korrika egiteko zintaren soinu errepikakorra mantra belarriendako eta fedea argaltzeko botika miragarrietan edo ahoskatzeko hain zailak diren jarduera berrietan harrapatuko dugu. Stretching eta crossfit bezalako hitzak ez dira faltako erosi berria dugun agenda ñabarrean. Agenda betez eta potolotuz; gorputza hustuz eta argalduz.

Urte berriarekin batera, mingainak jatekoan ez dauden bertze zapore batzuk milikatu nahi ditu. Turroiaren gozotasunaz edo gintonic-aren garraztasunaz aspertu eta hizkuntza berrietan aurkitu nahi du plazera. Urtarrilak aniztasunera garamatza. Bidaiatu gabe, mugak hautsi eta hizkuntza berriak korapilatuko ditugu mingainean gure curriculumaren hobe beharrez. Comment allez-vous? I'm fine, thanks.

Hilabete hotz honetan, erronkak ez dira faltako euskaldunon artean. Norbere muga helmuga bihurtuz. Gero eta gehiago dira buruko argia paratuta arratsez entrenatzen dabiltzanak mendian ehun kilometrotik goiti egiteko, eta Quebrantahuesos proba bortz orduz egiteko asfalto beltzean bizi direnak.

Helburuak eta helmuga urrunak. Urtero paratuagatik, maiz bide erdian galtzen direnak. Ahoa promesez bete arren, gerora betetzeko ahulegiak gara nonbait. Jainkotutako gorputz eredu perfektua lortzeko kirola egitea edo curriculumaren hobekuntza, maiz, bete gabeko helburu bihurtzen zaizkigu. Gizarteak zoriontsu izateko paratu dizkigun langak dira horiek. Gizarteak errezetatutako eginbeharrak ditxosozko zoriona eskuratzeko. Erdietsi beharreko helburu indibidualak, bakar-bakarrik zapaldu beharreko helmugak. Gizaki sozialondako bakarkako kirol neketsu bihurtu da bizitza.

Horren narzisistak izan gabe, urte berriari taldean eskuratu beharreko desioren bat eska diezaiokegu. Gutitan aditzen ditut konpromiso sozialak dauzkaten nahiak jendearen solasetan. Adibidez, mintzalagun izan gaitezke gure herri edo auzoan; kooperante edo misiolari hegazkinik hartu gabe inguru hurbilean; edo euskaraz mintzo den egunkari bakarra, BERRIA, eros eta lagun dezakegu.

PD: Helmuga sozialak norbanakoaren helmugak direla idatzi dudalarik, mutiko gazte bat billabesatik jaitsi da, sakelakoa piztu, aurikularrak belarrietan paratu eta inguruko errealitateari eta estimuluei bizkarra eman die.

Urte berri on.

“Euskal kultura biziberritzeko ahalegina egin behar dugu”
Urt 6, 20172024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Euskal kultura biziberritzeko ahalegina egin behar dugu”

Kattalin Barber

1996 eta 2001 artean Nafarroako Ikastolen Elkarteko lehendakaria izan zen Aingeru Epaltza (Iruñea, 1960), eta haren jarduna saritu nahi izan du NIEk. Idazlea, itzultzailea eta hainbat komunikabidetako kolaboratzailea da iruindarra.

Nafarroako ikastolen errealitatea asko aldatu da lehendakaria izan zinenetik, ezta?

Testuinguru politiko eta soziala ikaragarri aldatu da; ikastolak ez dakit hainbeste aldatu diren. Ni sartu nintzen garaian, Nafarroako Gobernuarekin harreman urruna baina normala genuen, eta berehala pasatu ginen harreman txarra izatera. Garai horretako testuinguru politikoak eragin handia zuen ikastoletan, eta barne tirabirak sortzen zituen. Gaur egun, hori ez da gertatzen, eta gobernua hurbilago dugu, nahiz eta gobernua sostengatzen duten indar politikoen artean batzuek ez duten ikastolen eredua begi onez ikusten edo ez duten oso ongi ulertzen. Horrez gain, batzuek uste dute ikastolek bete dutela beren zikloa, eta horrek arazo batzuk ekartzen dizkie ikastolei.

D eredua Nafarroa osora zabaltzeak ere eragina izanen du ikastoletan?

Geroak erran beharko du zer gertatzen den horrekin. Batez ere eremu ez-euskaldunean dauden ikastolei eraginen die neurriak.

Gobernuak urratsak egin ditu euskararen inguruan. Nahikoak direla uste duzu?

Bada jendea esaten duena gauza guti aldatu direla; nik uste dut gauza franko aldatu direla. Kontua da oso testuinguru jakinean iritsi garela egoera honetara. Euskara ez da lehentasuna gobernuko talde batzuentzat. Hasieratik, oso garbi zegoen gobernu honen lehentasuna ez zela euskara izanen. Agenda soziala lehen mailan egon da, eta euskararekin ez dago adostasunik. UPNk utzi digun herentziak zerikusia du honetan. Boterean egon den denboran lortu du euskara erabat arrotz bilakatzea Nafarroaren zati handi batean.

Euskararen lege berria eskatzen du euskalgintzak. Zein da zure iritzia?

Oraingo testuinguruan, nik behintzat neure buruari galdetzen diot ea benetan merezi duen indarrak xahutzea euskara ofiziala izan dadin Monteagudon, adibidez. UPN, PP eta PSN alderdiak nola dauden ikusita eta Ahal Dugu-k eta Ezker Batuak gai honekin duten hoztasuna ikusita, merezi du horrelako eztabaida sozialak? Nik uste dut gobernu honek lehendabizi pedagogia lan handia egin behar duela gizartean, eta etorkizun hurbil batean nahiko nuke ofizialtasuna posible izan dadila Nafarroa osoan. Baina momentu honetan ez litzateke ezta onerako izanen ere.

Neurriak har daitezke legea aldatu gabe?

Legea aldatzea hain zaila bada, gutxienez dekretuak behar ditugu, baina egin ditzagun azkar. Bada sentsazioa, eta nik ere sentsazioa dut, denbora azkarregi pasatzen ari dela eta araudiari oraindik ez zaiola eskurik sartu. Gauza batzuk egiten ari dira, baina aldaketa mantso doa. Hartu behar dira erabakiak. Eskatuko nioke gobernuari erabaki batzuk lehenbailehen har ditzala, gobernu berriak sorrarazi zituen itxaropenak hutsean geldi ez daitezen.

Zeintzuk dira erabaki horiek?

Nafarroako Gobernuak euskararen barne erabilerari buruzko erabakiak hartu behar ditu. Orain bide seinaleak jarri dituzte euskaraz, baina ez Nafarroako Gobernuak horren inguruan araudi bat atera duelako. Momentu honetan herritarrak gobernura jotzen badu, oraindik ere zailtasunak izanen ditu euskaraz hitz egiteko. Alor horri ekin behar zaio.

Lehentasuna izan behar du gobernuarentzat?

Nafarroan euskaldunok arazo bat izan ohi dugu. Gure artean aritzen gara, eta askotan ez ditugu begiak behar bezain luze erdaldunak eta beste errealitate batzuk ere badirela antzemateko. Gustatuko litzaidake jakitea erdaldunen artean nola hartzen duten UPN, PSN, PP eta Diario De Navarra-ren kontrakotasuna. Benetan iruditzen zaie egiazki ari zaizkiela? Askotan, guk ere jokatzen dugu erdaldunik ez balego bezala. Esan nahi dut: erdaldunen oniritzia behar dugu, eta horrek esan nahi du guk konbentzitu behar ditugula. Euskaltzaleen artean oso ongi ulertu ez den kontu bat da. Eta gure kalterako, noski. Adibidez, euskararen legea aldatu nahi badugu, ez da izanen guk merezi dugulako, eta beharbada merezi dugu eta beharrezkoa dugu, baina ezin izanen dugu inoiz hori inposatu erdaldunen iritziaren gainetik. Gehiengoa dira.

Euskal zinema badago, baina batez ere erdal zinema. Euskal kazetaritza badago, baina batez ere erdal kazetaritza... Nola irauli egoera?

Ez dugu erraza, eta kezkatzen nauen gai bat da. Gainera, euskaldun anitz ez dira euskal kulturaren bezero. Ez dira irakurleak. Eta hori da egun dugun arazo nagusia. Sortzaileak daude, eta euskaraz produzitzen da. Beste aldean, ordea, ez dago jende askorik. Egiturazko ahulezia da. Alde horretatik badago zeregina, eta ez dago dena politikarien esku. Guk aunitz egin dezakegu. Tresna guztiak ez ditugu erabiltzen.

Garairik onenean, garaiak ez dira onak?

Ekoizpenaren sektorea sendo dago, baina oraindik falta zaigu produkzio hori bereganatu behar lukeen jendea. Euskal produktuak daude, baina falta dira kontsumitzaileak. Urtero etortzen dira berri onak, eta belaunaldi aldaketa dago, baina ahalegintxoa egin behar dugu euskal kulturaren biziberritzeari dagokionez.

Erresuma eta Fedea trilogia amaitu zenuen orain dela bi urte. Zerbait duzu esku artean?

Trilogia horrek ahitua utzi ninduen alde guztietatik. Hamar urte egon nintzen gai berarekin. Orain, narrazio laburren bilduma bat prestatzen ari naiz, gaur egungo testuinguruan kokatua. Aurreko lanaren kontrakoa. Patxadaz hartu nahi dut.

Peoia altxatu da
Abe 16, 20162016-12-15Albisteak, Ekonomia, Gizartea, Nafarroa0

Peoia altxatu da

Edurne Elizondo

Prekaritateak hartu du lanaren mundua. Errealitate gero eta gordinagoa da, gainera, gora baino ez baitu egin, krisia piztu zenetik. Datu batek ematen du egoeraren neurria: Nafarroan, 2015. urtean sinatutako lan kontratuetatik %95 izan ziren behin-behinekoak, eta haietatik %43, berriz, astebete baino gutxiagokoak.

Errealitate hori aldaezina dela ez dute onartu nahi gazteek, ordea. Ez denek, behintzat, eta, horregatik, Langileon Autodefentsa Sarea sortu du gazte mugimenduak, Iruñerrian. Langabeziak eta lan baldintza kaskarrek gogor jo dituzte gazteak, eta egoera horri aurre egiteko ordua dela nabarmendu dute, ondorioz. Aski dela erran dute. "Norbanakoen arazoei erantzun kolektiboa eman nahi diegu; erasoei aurre egiteko behar duten indarra eman langileei". Gazteei, bai eta gazte ez direnei ere. Peoia altxatu da, eta bertze peoiak altxarazi nahi ditu, gainera.

Dani Lacalle eta Ibai Miranda dira sarean lanean ari diren gazteetako bi. Auzoz auzo eta herriz herri sortu nahi dituzte taldeak, merkatuaren gehiegikeriak sufritzen dituzten langileei babesa emateko. Apirilean hasi ziren gazteak proiektua mamitzen, eta inguruko eta urrutiko esperientziak baliatu dituzte sareari forma emateko. Konturatu dira prekaritatea ez dela bakarrik gazteen egunerokoa, batetik, eta, horregatik, argi utzi dute sareak langile guztiak hartu nahi dituela bere barnean. Bertzetik, nabarmendu dute sindikatuen eragin esparrutik at gelditzen diren egoerei egin nahi dietela so. "Ez da gure asmoa sindikatuekin lehiatzea; kontua da sindikatuak ez direla esparru guztietara ailegatzen, eta horietan eragin nahi dugu guk, enpresa handietatik kanpoko errealitateetan, alegia", azaldu du Lacallek.

Gazteen mugimenduaren eta lan esparruaren arteko harremanari buruzko gogoetak ekarri du Langileon Autodefentsa Sarea. "Konturatu ginen gazteon ikuspuntua falta zela arlo horretan; gazteon artean ere klase kontzientzia falta dela ohartu ginen, gainera. Hamaika gizarte mugimendutan ari gara, baina lanaren esparrua borroka horretatik at uzten dugu, arlo horretan zer borrokatu ez bagenu bezala. Militanteak gara, baina ez enpresan". Eta egoera hori irauli nahi dute gazteek.

Maiatzaren Lehenaren harira egin zuten lehendabiziko urratsa, hain zuzen ere. Sindikatuak izaten ohi dira egun horretako protestetako protagonista nagusi, baina aurten bere ekarpena egin nahi izan du gazte mugimenduak ere. Apirilaren 30ean karrikara atera ziren gazteak, ondorioz; manifestazioa egin, eta mahai gainean jarri zuten lanaren esparruko aldarrikapenei segida emateko beharra.

Lehen urrats horrek ekarri zituen bertze hainbat. Gogoeta prozesu sakonago bat egin zuten udako Gazte Boterea Eraiki izenburuko jardunaldietan, adibidez, eta Iruñeko sanferminetan, berriz, lan esplotazioaren aurkako kanpaina jarri zuten abian. Urrats horiek guztiek ekarri dute orain martxan jarri duten Langileon Autodefentsa Sarea. "Sanferminetako lan esplotazioak agerian utzitako baldintza kaskarrak ez baitira bakarrik bestetan gertatzen". Aurreko asteburuan ere izan zuten gogoeta sakontzeko aukera, Euskal Herriko gazte mugimenduen autogestio topaketak egin baitzituzten Barañainen, eta parte hartu zuten sareko kideek.

Elkarlana oinarri

Iruñerriko bertze hainbat gizarte eragilerekin eta zenbait sindikatutako ordezkariekin bilerak egin dituzte Langileon Autodefentsa Sareko kideek jada. "Harrera ezin hobea egin digute denek", nabarmendu du Mirandak. LAB, CGT eta CNT sindikatuetako kideekin egon dira, oraingoz. ELArekin ere bilera egiteko zain dira. Bertzalde, hipotekek kalte egindakoen plataformetako kideekin egon dira, bai eta SOS Arrazakeria taldeko arduradunekin ere, bertzeak bertze.

Izan ere, auzoetan eta herrietan, bertze gizarte taldeekin elkarlanean ulertzen dute beren eginbeharrekoa Langileon Autodefentsa Sarearen bultzatzaileek. Gehiago erran dute: "Ez dugu uste gureak kolektibo berri bat izan behar duenik; uste dugu bertze elkarte eta taldeetako kideek bat egiteko espazio bat eskaintzen ahal duela gure sareak; sinergia horiek bultzatzea dela gure lana".

Asmoa da antolatzeko eta protesta egiteko zailtasunak dituen langileari baliabideak ematea, eta, batez ere, "babes soziala" eskaintzea. Hipotekek kalte egindako plataformen lana jarri du Mirandak adibide. "Auzoko plataforma auzo horretan aritzen da, baina baita bertzeetan ere. Elkarri babesa ematea da kontua", nabarmendu du.

Bertze hainbat proiekturi egin diote so Langileon Autodefentsa Sareko kideek, beren egitasmoari azala eta mamia emateko. Bertzeak bertze, Bartzelonan sortutako auzo sindikatuei. Bartzelonako Una Posicio izenburuko aldizkarian azaldu dute sindikatu horien bultzatzaileek beren asmoa zein den: "Langile anitz bakartuta daude, eta egoera hori aldatzeko ordua da; mugimendu politiko eta sozialetatik behar dena egin behar dugu lan esparruko borrokak auzoen eta herrien esparrura itzultzeko; auzo eta herrietan aurkituko baitute lan baldintza prekarioak eta behin-behineko lanpostuak dituzten langileek behar duten babes soziala. Lan esparruan beldurra bazter utzi ahal izateko oinarriak ezarri behar ditugu".

Ameriketako Estatu Batuetan sortutako elkartasun sareak ere aipatu dituzte Lacallek eta Mirandak. Seattle hirian garatu dira horietako hainbat, adibidez. Pertsonen arteko babes sareak sortu dituzte hiri horretan, lanaren esparruko edo etxebizitzen arloko bidegabekeriei elkarrekin aurre egin ahal izateko.

"Beldurra"

AEBetako elkartasun sareek eta Bartzelonako auzo sindikatuek zabaldutako mezuekin bat egin dute Langileon Autodefentsa Sareko kideek. Beldurraren auzia nabarmendu dute Lacallek eta Mirandak ere, adibidez. "Gurpil zoro baten gisakoa da errealitatea. Baldintza kaskarrenak dituzten langileentzat bereziki zaila da antolatzea; eta langileak antolatzen ez badira, are okerragoak izaten ohi dira haien lan baldintzak, are zailagoa beren egoera; babes gutxiago izaten dute langile horiek. Argi dugu egoera hori irauli behar dela, eta hori da sarearen helburua", azaldu du Lacallek.

Horretarako, taldeen arteko sarea sortuz, hain zuzen ere, "presioa egitea" da gazteen xedea. "Auzi batek bide judiziala egin dezakeela uste badugu, sindikatuetara bideratuko dugu, guk baino gaitasun handiagoa baitute arlo horretan. Ez da hori gure lan arloa; gure zeregina da presio soziala egitea, lan baldintza kaskarrak jendaurrean salatzeko eta langileak bakarrik ez uzteko". Martxan oraintxe jarri dira, baina sareko kideak hasi dira deiak jasotzen. Webgunea ere martxan dute, Langileautodefentsa.net helbidean.

Langile guztien alde egin nahi dute, baina gazte mugimendutik sortu den ekinaldia da sarea, eta, ondorioz, gazteei eragin nahi die, bereziki. Azken urteotan gazteon artean nolabaiteko "ezkortasun giroa" zabaldu dela uste dute Lacallek eta Mirandak. "Gazteok onartu dugu lanaren esparruan dugun egoera prekarioa. Ez da horren aurka egiteko beharrik sumatzen, eta ez da borrokarako esparrutzat hartzen", nabarmendu du Lacallek; kezka agertu du egoera horri buruz. "Gazteek uste dute gazte garaiari dagokion egoera bat dela egungoa, izanen dutela gero bizitza osorako lanpostu bat, baina ez da egia; ez dugu bizitza osorako lanposturik izanen, eta prekaritatea lanaren esparru guztietan gertatzen da. Ez da bakarrik gazteon kontu".

Lanari buruzko ikuspuntu hori aldatzea erabat beharrezkotzat jo dute Langileon Autodefentsa Sareko kideek. "Gazteontzat larria baita lanak prekario izan behar duela onartzea eta laneko arlo hori gure gizarte borroketatik bereiztea", berretsi du Mirandak.

Lan baldintza prekario horiek hamaika aurpegi dituzte. "Beltzean kobratzen dira ordu anitz; ordu gutxirako kontratuak egiten dira; sinatutakoa baino gehiago lan egiten da, aparteko ordu horiek kobratu gabe; kontraturik gabe lan egiten da...". Zerrenda luzea dela nabarmendu dute Mirandak eta Lacallek. Hala eta guztiz ere, egoera horiek salatzeko eta hutsean uzteko lan egiteko prest dira.

Lan horrekin, gainera, klase kontzientzia piztu nahi dute gazteen artean. "Konturatu behar dute egungo egoera lan munduaren ezaugarri nagusi bilakatu dela, eta horren aurka egin behar dugula. Ezin dugu gertatzen dena onartu".

Sareko kideek onartu dute, halere, gazteek baino zailtasun handiagoak dituztela, anitzetan, adin bateko langileek. "Guk, finean, gurasoen babesa dugu; argi dago seme-alabak dituen 50 urte baino gehiagoko langilearentzat zailagoa dela lan baldintzen kontra protesta egitea".

Protestarik gabe, ordea, egungo errealitatea betikotzeko arriskuak gora egiten du. "Gizarte mugimenduetako ekintzaile izateak eragina izan dezake lanaren arloan; ondorioak are larriagoak izan daitezke lanaren arlo horretan ari bazara. Horregatik da hain garrantzitsua presioa egiteko taldeak eta sareak sortzea, hain zuzen ere", nabarmendu du Lacallek.

Iruñerriko beharginentzat "tresna eraginkorra" izan nahi du Langileon Autodefentsa Sareak, finean. Eguberrietarako bertze kanpaina bat prest dute jada, Enpresak gonbidatu, baina zuk ordaindu lelopean, enpresek antolatzen dituzten afarien harira. "Ezin dugu ahaztu gure nagusia ez dela gure laguna; nagusia gure lanaz baliatzen da".

Jostailuak, ume eske
Abe 16, 20162016-12-15Aisialdia, Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

Jostailuak, ume eske

Kattalin Barber

Gabonetako ohiko erosketez harago, Iruñean badago aukera bestelako kontsumo eredu baten aldeko apustuan oinarritutako opariak egiteko, egunotan. Emausko Trapuketariek milaka jostailu biziberritzen dituzte, ume bakar bat ere jostailurik gabe gera ez dadin. Atzo zabaldu zuten azoka, eta urtarrilaren 5era arte egonen da zabalik Arrotxapeko Arga ibaia kalean duten Triki Traku dendan.

"Jostailuak berrerabiltzea, aurreztea eta beste aukera bat ematea ez ezik, ingurumena babestea eta arduraz kontsumitzea ere bada gure asmoa", adierazi du Pili Ioldik, erakundeko komunikazio taldeko kideak.

Urtero, Emausko Trapuketarien bilketa zerbitzuek Nafarroa osoko etxeetan eta garbiguneetan milaka tona biltzen dituzte, eta, horien artean, jostailuak dira asko. "Onenak eta deigarrienak" aukeratzen dituzte Eguberrietako azokarako. Bilketa egin ondoren, berrerabil daitezkeen jostailuak sailkatzen dituzte, eta, beharrezkoa bada, garbitu eta konpondu egiten dituzte. "Behin bilduta, bereizita, konponduta eta txukunduta daudelarik, prest ditugu saltzeko", azaldu du.

Mota guztietako eta adin guztietarako jostailuak jasotzen dituzte dendan: panpinak, puzzleak, ibilgailuak, peluxeak, haurrentzako liburuak, mozorroak, jostailu bildumak, Lego-ak, Playmobil-ak eta abar. "Lego-ak, adibidez, pisura saltzen ditugu, eta oso ongi saltzen dira". Jostailuak opari katalogoetan dauden bezala aurkezten saiatzen dira, poltsetan sartzen, eta ahalik eta hobekien aurkezten. Jostailuak hezigarriak eta oraingoak direla azpimarratu du Ioldik.

Laugarren urtea da Emausko Trapuketariek azoka antolatzen dutena, eta harrera ona duela dio erakundeko kideak. Izan ere, garai honetan joan den urteko jostailuak alde batera uzten dituzte askok, berriei tokia egiteko asmoz. Hainbat datu aipatu ditu Ioldik: hamar jostailutik bederatzi zabortegira joaten dira, eta hiri hondakin guztien artean %6 jostailuak dira. "Ehunekoa murriztu behar dugu. Jostailuak berriro erabilita lortuko dugu guztion artean hondakinen putzu beltzera ez bidaltzea".

Emausko Trapuketariek ez dute datu zehatzik, baina haien guneetara egunero iristen den jostailu kopurua handia dela argi du Ioldik. Gehienak, gainera, Gabonen atarian jasotzen dituzte, "jostailu berriei tokia egiteko armairuak husten dituztenean etxeetan". Gabonak amaitu eta gero, berriro ere dozenaka jostailu jasotzen dituzte. Espainiako Jostailu Ekoizleen elkarteak adierazi duenez, jostailuen %75 garai honetan erosten dira. "Garestiagoak diren garaian, hain zuzen ere", nabarmendu du Ioldik.

Dena den, jasotzen dituzten jostailu guztiak ezin dituzte berreskuratu ezta berrerabili ere. Egoera txarrean daudelako edota konpondu ezin direlako baztertzen dituzte. Gainerakoak, ongi funtzionatzen dutela ziurtatu, garbitu eta moldatu ondoren, dendako apaletan txukun-txukun ipintzen dituzte.

Horixe da, beraz, azokaren xedea: beste aukera bat eman nahi diete jostailuei, eta, aldi berean, herritarrak animatu bertan bigarren eskuko jostailuak erostera. "Diru gutxiren truke, mundu guztiaren eskura jartzea". Edonola ere, oraindik ere jendeari bigarren eskuko jostailuak erostea kosta egiten zaiola jakinarazi du Ioldik. Aurreiritziek indarrean jarraitzen dute. "Erosi behar dugula, hori da Eguberrietan zabaltzen den mezu nagusia. Etengabeko bonbardaketa da, eta jostailu berriak nahi ditu jendeak", adierazi du Emausko kideak. Hala ere, ilarak izaten dira urtero, irekitzen duten lehen egunean.

Jostailuak hondakin

Dirua aurrezteaz eta jostailuei bigarren bizitza emateaz gain, jostailuak berrerabiltzeko arrazoi asko daude. "Ikaragarria da jostailuak egiteko zenbat baliabide natural behar den: ura, petrolioa, metala, zura... Denboraldi batean erabiltzen dira, eta gero horietako asko hondakin bihurtzen dira. Jostailuak berreskuratzea eta berrerabiltzea beharrezkoa da", dio Ioldik.

Ingurumenari nabarmen kalte egiten diote jostailuek, zabortegira botatzen direnean eta, batez ere, erretzen badira. "Errausketak edota zabortegian pilatzeak eragiten duten kutsadura gutxitu egiten dugu". Adibidez, kadmioa, merkurioa edota beruna duten jostailuak kaltegarriak dira, eta, tratamendu egokia jasotzen ez badute, lurra eta ura kutsatzen ahal dituzte. Hamaika ondorio izan ditzake horrek.

Horregatik, hain zuzen ere, baliabide naturalak ez agortzearen alde lan egiten dute Emausko Trapuketariek, eta birziklatzea da haien helburua.

Aldi berean, gizarte lana egiten dute. Garai batean bazterketa sufritu duten pertsonei duintasunez bizitzeko aukera ematen die erakundeak. "Jostailu hauek erosiz gero, bideragarria egiten dugu gure proiektua; 220 laguni bizimodu bat eskaintzen die proiektu horrek".

Horrez gain, azokaren bidez kontsumo ereduen inguruan hausnarketa eragin nahi du erakundeak. "Bereziki, Eguberrietan ditugun kontsumo ohituren inguruan eta seme-alabei irakasten dizkiegun balioen inguruan".

Jostailu baten bizitzari buruzko gogoeta jarri du adibide Ioldik, behar lukeen baino laburragoa izaten ohi delako; izan ere, umeek asko dituzte, eta aspertu bezain pronto berri bat nahi izaten dute, gainera. Bizitza luzeagoa eman nahi diete Emausko Trapuketariek jostailuei: "Umeek ez lukete garai hau iragarkietako ereduen arabera bizi beharko. Ingurumenarekiko errespetua bultzatu behar dugu, gizarte bidezkoago bat izateko bidean".