Api 26, 20132013-04-26Asteko Gaiak0

“Hedabideek ijitoen gutxiengo batek egiten duena erakusten dute askotan”

Ijito batzuentzat ikastea eginbeharra da, eta ez eskubidea. Toño Jimenezek (Lizarra, 1993) ikasketak jarraitu nahi zituen, eta ez zuen atseden hartu lortu arte. Egun, Nafarroako Unibertsitateko Kazetaritza ikaslea da. Lehenengo mailan dago, eta pozik dago ikasturtean egindako lanarekin. Ez da oso ohikoa ijitoak unibertsitatera joatea, baina Jimenezek bere familia eta lagunen babes osoa jaso du. Egunero egiten du Lizarrara joan-etorria.

Betidanik argi izan duzu ikasten jarraitu nahi zenuela?

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako hirugarren eta laugarren mailan hasi nintzen etorkizunean pentsatzen. Kazetaritza ikasi nahi nuen, baina arazo ekonomikoak direla eta, Lanbide Heziketan izena ematea pentsatu nuen. Hala ere, azkenean finantzaketa lortu dut, eta, egun, egin nahi nuena egiten ari naiz: kazetaritza ikasi.

Zure familiak babes osoa eman dizu ikasten jarraitzeko?

Bai, hala da. Babes osoa jaso dut, eta animatu naute nik nahi dudana egiteko.

Ez da oso ohikoa zure kasua. Ijito gehienek ez dituzte ikasketak amaitzen. Zergatik?

Egia esan, ez dakit, baina ikasten jarraitzeko eragin handia du familiak. Baita klaseko lagunek eta irakasleek ere. Nik, adibidez, ez dut inolako arazorik izan unibertsitatean, ez irakasleekin ezta ikasleekin ere. Oso ongi hartu naute.

Lagunak animatzen dituzu ikasten jarraitzeko?

Bai, beti esaten diet, baina ez didate kasurik egiten. Hala ere, orain Lizarrako gazte asko ari dira ikasten. Ikasketak utzi zituzten, baina krisiarekin konturatu dira ez dutela lan egiteko aukerarik eta tituluren bat behar dutela lana bilatzeko.

Kazetaria izanen zara. Nola tratatzen dituzte gaur egungo hedabideek ijitoen inguruko berriak?

Nire ustez, gaia ez da oso ongi lantzen. Aurrekoan eskolarako diskurtso bat prestatu nuen gai honen inguruan. Hedabideek indar handia dute estereotipoak finkatzeko, eta horrela agertzen dira askotan ijitoen inguruko albisteak. Hedabideek ijitoen gutxiengo batek egiten duena erakusten dute askotan. Hala ere, zaila da horri aurre egitea.

Adibidez, Nafarroako Ijitoen Idazkaritza Fundazioak kazetarientzako liburuki bat atera zuen, gaia egoki jorratzeko.

Bai, horrelakoak behar ditugu gaiak ongi lantzeko eta estereotipoak hausteko. Bestetik, aurreiritziak ere alde batera utzi behar ditugu.

Api 26, 20132013-04-26Nafarroa0

ANTZERKI OBRA BILAKATUTAKO NOBELA

Joan den urrian estreinatu zuten Bilboko Arriaga antzokian Soinujolearen semea antzezlana. Bernardo Atxaga idazlearen obraren egokitzapena da, eta Fernando Bernuesek zuzendu du. Aktore ezagunek hartzen dute parte; tartean, Aitor Beltran, Joseba Apaolaza, Patxo Telleria... Nobela antzerkirako egokitzeaz Patxo Telleria arduratu da. Gaur, 20:00etan antzeztuko dute David eta Josebaren istorioa kontatzen duen antzezlana, Iruñeko Gaiarre antzokian.

Api 26, 20132013-04-26Beste albiste batzuk0

Ehun herritan baino gehiagotan argia piztea lortu du IKAk

Nafarroako euskaldunen sarea zabala dela adierazteko eta Iruñerriko IKAren euskaltegiak diruz laguntzeko xedez jarri zuen martxan iragan azaroan IKAk Milaka argi Nafarroan kanpaina. Honela hitz egin du Sagrario Aleman IKAko zuzendariak: "Egia bada Nafarroako udalerri guztiak piztea ez dugula erdietsi, ehundik gora dira argitu ditugun udalerriak". Beraz, alde horretatik pozik agertu da.

IKAko kideak kezkatuta daude Nafarroaren euskalduntasuna ukatzeko egin diren ahaleginak direla eta. Alemanen irudiko, egoera horretan zerikusi zuzena du 1986. urteko Euskararen Legeak. Beste behin, lege horrek euskararen normalizazioa oztopatzen duela salatu du.

Bigarren helburuari dagokionez, alegia, IKAren euskaltegiak diruz laguntzea, pozik agertu da Aleman. Denera, 25.000 euro inguru bildu dituzte Barañaingo Sahats, Iruñeko Arturo Campion eta Atarrabiako IKA euskaltegiak laguntzeko. Dena den, Alemanek argi utzi du euskaltegiko kideen helburua euskara ikasi nahi duenari horretarako aukera ematea dela, eta eskolak egun osoz eta doan eskaintzea. Hala ere, jomuga hori erdiesteko asko dute egiteko. Izan ere, Nafarroako Gobernuak, krisia "aitzakiatzat" jarrita, "nabarmen" murriztu duelako herri ekimeneko euskaltegietara bideratzen duen diru laguntza.

Api 26, 20132013-04-26Beste albiste batzuk0

“Valonia eta Flandria eskualdeen arteko tentsioa izugarria da”

Txokolatearen herrialdea da Belgika, baita garagardoarena eta patata frijituena ere. Brusela hiriburu guztietan hiriburuena dela esan daiteke, Flandria, Belgika eta Europako Batasuneko hiriburua baita. "Bruselako kaleek xarma berezi bat dute; orduak pasa daitezke ibiltzen, txokoak ezagutuz eta, batez ere, giroaz gozatuz". Andrea Salinas (Iruñea, 1990) duela zazpi hilabete iritsi zen Belgikara, eta martxotik bizi da Bruselan.

Holandan egin zuen Erasmusa urtebetez, eta Iruñera itzuli zen ikasketak amaitzera —Enpresen Administrazio eta Zuzendaritzako lizentzia—. Bukatzean, lanean aritu zen Nafarroan, baina baldintza txarretan, eta atzerrira joatea erabaki zuen. "Belgika aukeratu nuen, frantsesa ikasi nahi nuelako", aitortu du. Hasieran, boluntario lanak egiten aritu zen Belgikako herri txiki batean; elbarrituekin lan egiten zuen. Martxotik, Bruselan bizi da, eta Degroof izeneko Belgikako banku batean topatu du lana. Informatika departamentuan aritzen da, eta haren lana da enpresaren beste departamentuek dituzten beharrizanak identifikatzea, "gero informatikariek behar horiek asetzen dituzten aplikazio informatikoak egin ditzaten". Urtebeterako du lana, baina Euskal Herriko egoera ikusita, denboraldi bat igaroko du Bruselan. Luzera begira, hala ere, Iruñean ikusten du bere burua.

Frantsesez lan egiten du, eta aitortu du ez duela hitzik ere ulertzen nederlanderaz. Bruselatik iparraldera hitz egiten dute nederlanderaz; Bruselatik hegoaldera, berriz, frantsesez. "Bi eskualdeen —Flandria eta Valonia— arteko tentsioa izugarria da. Brusela bi eskualdeen arteko uhartea da, inguru mistoa; bi hizkuntzak nahasten dira, eta, hortaz, hemen tentsioa ez da hainbeste nabaritzen". Adibidea jarri du Salinasek: Flandria eskualdeko herritarrek ez dute erantzuten frantsesez hitz egitean; ingelesez —edo beste hizkuntza batean—, berriz, bai. Dena den, Salinasek uste du Belgikako herritarrek "gatazka" umorez hartzen dutela. 2010etik 2011ra, ez zen izan gobernurik herrialdean, alderdiak ez zirelako ados jartzen. "Hemengoek esaten dute urte hori izan zela, politikaren ikuspuntutik, gogoratzen duten urterik onena".

Politikak, hala ere, garrantzia hartzen du hirian. Europako Batasuneko hiriburua izanik, mugimendu handia du egunero. Turista asko erakartzen ditu, eta hitzaldiak eta bisita gidatuak antolatzen dituzte parlamentuan. Era berean, hiriaren ikur dira Atomium —argazkikoa—, Manneken Pis eta Grand Place. Gainera, herrialdea txikia da, eta azkar ezagutu du Salinasek: Brujas, Gante, Anberes... Brujas du gustukoen; "ipuin batetik ateratako herria dirudi".

Behin, Malmedy herria ezagutu zuen Salinasek, ia Alemaniarekin muga egiten duen herri bat. Nafarroan bezala, Belgikako herri gehienek inauterietako pertsonaiak dituzte. Oso bitxiak iruditu zitzaizkion Malmedy herriko pertsonaiak: "Long nez deitzen dira, sudur-luzeak, eta Where is Wally? liburuaren (Non dago Wally?) protagonistaren antzera janzten dira, sudur luzeko maskararekin". Inauterietan, long nez-ak seiko taldetan banatzen dira, eta biktima bat aukeratzen dute. Haren atzean jarri, eta egiten duen xehetasunik txikiena ere imitatzen dute. "Bakean uzteko, korrika ihes egin behar dute, eta ez badute lortzen, garagardo batera gonbidatu behar dituzte". Eta benetan dio Salinasek egun osoa igaro dezaketela biktimen atzean.

Milioi bat inguru biztanle ditu Bruselak, eta hizkuntza ugari entzun daitezke. "Kultur aniztasuna da nagusi". Horrela, askotan, auzoka banatzen dira herritartasunak, eta herrialde guztietako jakiak probatzeko jatetxe ugari daude hirian. Salinasek azaldu du Bruselako biztanleak "ohituta" daudela aniztasunera eta, horregatik, oso irekiak direla. "Beti dute irribarrea ahoan, eta laguntzeko prest daude; iritsi naizenetik, etxean bezala sentitu naiz hemengo jendearekin", aitortu du. Belgikako jendearekin lan egiten du, baina Euskal Herriko lagunak ditu Salinasek. Izan ere, errazago egiten zaio haiekin harremana izatea; batik bat, kulturarengatik eta hizkuntzarengatik.

Atez ateko zabor bilketa sistema dago Belgikako herri askotan. Bruselan, birziklatzea derrigorrezkoa da 2010. urtetik: "Oso zorrotzak dira atez ateko sistemarekin. Zaborra biltzean, poltsak irekitzen dituzte, eta isunak jartzen dituzte hondakinak nahasten badituzte". Hala ere, Salinasen iritziko, kaleak beti poltsaz beteta daude; batez ere, taberna eta jatetxe inguruetan, zabor asko sortzen baitute. Birziklatzeko atez ateko sistema modu ona dela uste du Salinasek, baina ez dela oso "higienikoa", udan bero handia egiten du eta.

Api 26, 20132013-04-26Iritzia0

BI AUZOKIDE ERRALDOI BERRIAK

Ofizialki joan den larunbatean aurkeztu zituzten Iruñeko Buztintxuri auzoko erraldoi berriak. Antonio eta Ana izena dute. Konpartsan beste bi erraldoi ere badaude, Feli eta Mikel. Antonio eta Ana Cristian Azkona 17 urteko gazteak egindakoak dira. Larunbatean hainbat haur beldurtzea lortu zuten arren, erraldoien xedea gaitero eta txistularien bitartez kaleak girotzea da. Hala, heldu den irailean, auzoko jaiekin batera izango da lau erraldoiak batera ikusteko parada.

Api 26, 20132013-04-26Asteko Gaiak0

Bizikidetza xede duen herria

Ez dirudizu ijitoa", esan dio tabernariak Ricardo Hernandezi. Nafarroako Ijitoen Gaz Kalo Elkarteen Federazioko koordinatzailea da Hernandez. Ijitoa. Antza, ez du bat egiten gizartean gailentzen den ijitoaren irudiarekin, estereotipoak hausten ditu. B...

Api 26, 20132013-04-26Iritzia0

Eztanda bat

Udaberria ofizialki hasi da. Lehertu da, esan ohi denez. Facebookeko lagun batek "maitemindurik nago" idatzi du bere horman. Nik lehenagotik banuen susmoren bat, udaberria hasita zegoelakoa, baina —euriak tarteko— baieztapenik ez. Nik ere eztanda egiteko tentazio bat edo beste. Kalean burua ohi baino gehiagotan bueltatzen dut. Karlos III.a etorbidean karpetatxoekin jendearen ehizan dabiltzan boluntarioei kasu egiteko, eta beharbada ACNURekin, Gurutze Gorriarekin edo dena delakoarekin kolaboratzeko bultzada.

Josetxo Ezponda El Bicho-ren aspaldiko elkarrizketa zati batzuk irakurri ditut; hil berri delako berriz eman dituzte. Halako tristezia bat sartu zait, hain hurbil edukita, Burlatakoa baitzen, erantzunetatik eratortzen den bezala, tipo ezin argiago bat ezagutzeko nekerik hartu ez izanak eragina. Bere izena googletuz ikusi ahal izan dudanez, burlatar honen heriotzaren berri eta deitorea urrutira iritsi da, esaterako, La Vanguardia bezalako egunkari batera ere bai ("El navarro Josetxo Ezponda fue un músico de músicos, un personaje que influenció a varias generaciones de la escena independiente, gracias a su labor al frente de Los Bichos".). Hil osteko aitortzak ez du ezertarako balio; zenduari bederen ez dio laguntzen. Ez dut argi bizirik jarraitzen dugunok, bidegabekeria horren partaideok, geure burua zigortzeko edo modu sotilean geure burua saritzeko egiten ote ditugun (hau bezalako) omenaldi postumook, heriotzak akaso gu ere sublimatuko gaituelakoan.

Egunotan berreskuratu duten elkarrizketa zahar horretan, El Bichok, kanpotik bere gainbeherari egozten ahal zitzaizkion adierazpen pesimistak egiten zituen, baina gizarte moduan ematen ari ginen eta orain nabarmenago ematen ari garen atzerapausoak argi eta garbi salatuz: "Urte triste eta grisak ziren. Telebista gris kolorekoa zen, zerua ere grisa, jendea grisa… polizia ere grisa zen. Eta azkenaldian guztia halakoa da berriz ere. Baina tristezia ere ederra da, betiere belaxka ez bazara. Negar egitea eta pentsamendu sakon bat adieraztea ez baitira gauza bera". Edo beste hau: "Denbora pasata, damutu nintzen abesti baten bat sartzeaz, baina perfekzioa fatxa da". Edo beste hau: "Nik arrakasta izan nahi nuen, bete-betean asmatu. Hemen tipo berexia nintzen lehen, orain zuzenean maritxua, Erdi Arora eramaten gaituzten garaiak bizi ditugu".

Negura, amairik gabeko negura eramaten gaituzte garaiok, baina ez diegu utzi behar. Takoneran hemezortzi urteko bi mutil jipoitu dituzte elkarri musu emateagatik.

Josetxo Ezpondak Un poco más izeneko kantuan bere epitafioa izan litekeena idatzi zuen: "Beraz, hau da amaiera. Ez nuen holakoa espero. Zerbait hobea nahi dut. Bero handiagoa nahi dut, gogo gehiago, zarata, eztanda bat".

Api 26, 20132013-04-26Asteko Gaiak0

Erromintxela, Euskal Herriko ijitoen hizkera

Ez da hizkuntza, ezta dialektoa ere: pagodolektoa da, euskara eta erromantxera hizkuntzak nahasiz sortutako hizkera. Ijito ez direnek ez ulertzeko moduko hizkera sortu zuten ijito euskaldunek. Egun, Lapurdiko kostaldean, Zuberoako mendi inguruetan, Nafarroan, Gipuzkoan eta Bizkaian bizirik dirauen hizkera da erromintxela. Hala ere, Nafarroako ijitoen elkarteek ez dute ezagutzen Nafarroan erromintxela hitz egiten duen ijitorik. Gutxi aztertutako hizkera izan da. Azkeneko ikerketa Josune Muñozek egin zuen, 1990eko hamarkadan, eta, horren arabera, 500 ijitok hitz egiten zuten erromintxela Euskal Herrian. Egun, seguruenik gutxiago izanen dira, hiztun gehienek 80 urte inguru zituztelako eta belaunaldiz belaunaldi galdu delako. Erromintxelak morfologia eta gramatika euskararenak ditu. Lexikoa, berriz, erromantxelarena da. Hauek dira esaldi batzuk: "Masak eta barkitxuak panguan daoz" (ardiak eta arkumeak larrean daude); "Xaua, goli keau zak, mol buterrago ajinen duk" (mutila, kanta ezak, ardo gehiago izanen duk); "Txipa nola duzu?" (nola duzu izena?).