Edurne Elizondo
Pediatra gabe. Halaxe daude Goizuetako eta Aranoko bizilagunak, joan den otsailetik. "Ordura arte, astean behin etortzen zen herrira; orain, zerbitzurik ez dugu", salatu du Goizuetako Eli Salaberriak. Ez da kexu agertu den bakarra. Goiz...
Edurne Elizondo
Hamaika arlotan eta proiektutan murgildu zen Josu Goia. Politikaria, musikaria, eskultorea eta idazlea izan zen, bertzeak bertze. Gizon polifazetikoa. Igandean, halere, Josu Goia militantea omenduko dute, Beran, haren sorterrian. Sortuk...
Edurne Elizondo
Batetik bertzera dabiltzan pertsonak dira Munduko Medikuen azken kanpainako protagonista; gelditzen ez direnak. Hemen bizi diren migratzaileak dira; batetik bertzera arrazoi batek edo bertzeak bultzatuta mugitu behar izan dutenak. Hemen jaiotakoak ere badira kanpainako kide; migratzaileen aldeko lanean dabiltzanak dira; zeregin horretan gelditzen ez direnak.
"Gurean bizi diren migratzaileen atzean era askotako bizipenak daude; hamaika esperientzia eta istorio. Horiek kontatu nahi izan ditugu", azaldu du Munduko Medikuak elkarteko boluntario eta kazetari Isa Egigurenek.
CEAR eta Gurutze Gorria erakundeekin egindako lanaren ondorioz sortu da kanpaina martxan jartzeko ideia. "Errefuxiatuak herrialdera ailegatzen hasi zirenean, hainbat boluntario hasi ginen haiekin lanean. Eta orduan ohartu ginen bazutela hitz egiteko gogoa eta beharra; kontatu nahi zituztela beren istorioak".
Hitz egin nahi zuten horien ahotsa jaso du kanpainak, hainbat bideoren bidez. Argazki erakusketa ere osatu dute, migratzaileon mezu nagusiekin. Nafarroako Unibertsitate Publikoan erakutsi dute jada, eta asmoa da, aurrerantzean, herrialdeko eskola, institutu eta elkarteetara eramatea. "Hain ohiko ez diren tokietara ere ailegatu nahi dugu oraingoan", zehaztu du Egigurenek. Iruñeko peñak aipatu ditu, adibidez. "Arrosadiko batean izan gara jada, eta esperientzia hagitz polita izan da. Bi errefuxiaturekin hitz egin ahal izan zuten bizilagunek".
"Pertsonak ezagutzea ezinbertzekoa da beren atzeko istorioak jasotzeko eta haiekin bat egiteko". Isa Egiguren kazetariak argitu du istorio horietako anitz "gogorrak" direla, eta "gogorra" dela, halaber, Nafarroan aurkitu dutenari buruz anitzek duten iritzia.
Arrazakeriaren auzia mahai gainean jarri dute kanpainan parte hartu duten migratzaileetako batek baino gehiagok, adibidez. "Migratzaileen asmo nagusia da lan egitea; aurrera egin ahal izateko lan bat aurkitzea; baina anitzentzat zaila da", salatu du Egigurenek. Etxebizitza alokatzeko ere oztopoak izaten dira nagusi migratzaile anitzen kasuan, nabarmendu dutenez.
"Guri ere badagokigu horri aurre egitea, gogoeta egitea eta egoera aldatzeko lan egitea", erran du Egigurenek. Kanpaina prestatzeak, hain zuzen ere, "anitz irakatsi" diola onartu du Munduko Medikuen boluntarioak. Kanpainaren bidez jasotako materialaren bidez horixe bera lortu nahi dute gizarte osoarekin. "Entzun behar dugu bertzeek errateko dutena; entzun eta ikasi, zer kontatu badutelako".
Bertzeek errateko dutena entzutea, egun, are garrantzitsuagoa dela argi du Egigurenek. "Migrazioaren aurkako diskurtso hagitz gogorra zabaltzen ari da eskuina, eta gelditu egin behar dugu; aurre egin behar diogu", nabarmendu du.
Munduko Medikuen kanpainak horixe egin nahi du, hain zuzen ere. Migratzaileek eta hemen haiekin lan egiten dutenek hartu dute hitza horretarako, beren diskurtsoen berri emateko. Mahai gainean jarri dituzte gauza onak eta txarrak, denen gogoetak bultzatzeko asmoz. Ondokoak dira parte hartu dutenetako batzuen hitzak.
Kamerungo migratzailea
Kamerundik ailegatu zen Judith Djoule Nafarroara. Alabarekin etorri zen, senideak elkartzeko programaren bitartez. "Sorterrian lana nuen; hemen hobeki prestatu eta lan hobe bat aurkitu ahal izanen nuela uste genuen". Djoulek lan on bat lortzeko zuen esperantza enplegu zerbitzuan zapuztu zuten, ordea. "Kamerunen saltoki bateko kutxan egiten nuen lan. Hemen lan bila hasi nintzenean, gisa horretako enpleguak ahazteko erran zidaten; inoiz kutxa batean beltz bat ikusi ote nuen galdetu zidaten", salatu du Djoulek. "Zur eta lur gelditu nintzen".
Afrikako hainbat herritako emakumeek 2010ean sortutako Afrikako Lorea elkartearekin bat egitea erabaki zuen Djoulek. "Gure arteko harremana sendotu nahi dugu, eta, aldi berean, Afrikako emakumeon inguruko estereotipoak apurtzen lagundu", azaldu du.
Arrazakeriari ere egin nahi dio aurre elkarteak, eguneroko gaitza baita. "Beltzoi modu arraroan egiten digute so", erran du Djoulek, argi eta garbi. Kamerungoak argi du ezberdintasun nagusia hizkuntza dela. "Badugu bertze kultura bat, baina horrek aberasten gaitu; aurreiritziek min egiten digute".
Ondokoa ezagutzeko ahalegina eskatu die Djoulek nafarrei. "Ondokoa ezagutzen baduzu, informazioa baduzu, aurreiritziak desagertzen dira, eta koloreak muga izateari uzten dio".
El Salvadorreko errefuxiatua
Asilo eskatzailea da El Salvadorreko Elizabeth. Senarrarekin bizi da Nafarroan. Sorterritik atera behar izan zuten heriotza mehatxuak jaso zituztelako. "Indarkeria eguneroko kontua da han; ezin genuen karrikatik ibili", gogoratu du. Guatemalara joan ziren, eta handik Bartzelonara. Azkenean, Iruñera.
Ezintasuna du Elizabethek, eta aulki gurpilduna behar du mugitzeko. "Ezagutzen ez ninduen hemengo pertsona batek eman zidan, ailegatu nintzenean. Biziki eskertua nago. Busean, arazorik gabe mugitzeko aukera dut. Sorterrian ezin nuen hori egin". Iruñeko giro "lasaia" eskertzen du Elizabethek. "Sorterrian beldurrak jota bizi ginen; hemen hasi gara beldurra bazter uzten".
Zailtasunak ere badituzte, halere. Lana da nagusietako bat. "Inork ez gaitu ezagutzen, eta kosta egiten zaigu lana lortzea". Asilo eskatzaile izanda, lan egiteko txartela eskuratu dutela azaldu du. Prozesuak aurrera egin ahala zer gertatuko den ez dakiela zehaztu du, halere: "Pasaportea ematen digutenean lan egiteko txartela kentzen badigute, zer eginen dugu?". Zalantzak eta kezkak ditu Elizabethek etorkizunari buruz.
Fotokazetaria
Unai Beroiz fotokazetariak bere aisialdia eta bere baliabideak erabili ditu, azken urteotan, migratzaileen errealitatearen berri emateko. 2015ean Turkian izan zen, Dani Burgi eta Luis Carmonarekin batera, Europara ailegatzeko txalupetan sartzen ziren errefuxiatuekin. 2017an, Melillako mugan egon zen, bertzeak bertze, salgaiak alde batetik bertzera pasatzen lan egiten duten emakumeen egunerokoa kontatzeko. "Bidegabekeriak salatzea da kazetariaren betebeharra; guri dagokigu behar gehien duen jendea jartzea erdigunean, gertatzen ari zaienaren berri ematea", erran du. Argi du, halere, denak ez duela balio. "Kameraren aurrean duzuna errespetatu behar duzu; badira gainditu ezin daitezkeen mugak".
Turkian, Europara sartu nahi zuten errefuxiatuen beldurraren lekuko izan zen. "Engainatuta ailegatzen ziren txalupa hartu behar zuten hondartzara. Uste zuten segurtasunez bidaiatu ahal izanen zutela, baina txalupa txiki batean 50 pertsona sartzen zituzten. Mafiak zuen agintea, eta mehatxupean zituzten errefuxiatuak. Bidea motza zen, baina arriskuz betetakoa".
Melillan, "esklabotzaren pareko" lan baldintzetan ari ziren pertsonen egunerokoa islatu zuen Beroizek bere kameraren bidez. Parlamentuan dira egunotan Beroizek eta Dabid Sanchezek errefuxiatuen errealitatearen berri emateko egindako argazkiak.
Sri Lankako errefuxiatua
Sri Lankatik etorritako errefuxiatua da Vijitha. "2009. urtean jende anitz hil zuten sorterrian; jende anitz desagerrarazi zuten. Ez dago segurtasunik emakumeontzat, ez dago segurtasunik gazteentzat. Jada gerrarik ez da, baina arazoak ez dira desagertu. Ezin ginen han gelditu, ezin ginen han bizi", kontatu du srilankarrak.
Nafarroan, zailena hizkuntza izan dela erran du Vijithak. Bai eta arrazakeriari aurre egin behar izatea ere. Batez ere, alabak sufritu zuelako eskolan. "Beltza erraten zioten, irain gisa. Gaizki pasatu zuen, denok pasatu genuen gaizki. Orain egoerak hobera egin du, baina zaila izan zen hasieran".
Bertze migratzaile anitzek bezala, lana eta etxebizitza bilatzeko unean izandako zailtasunak nabarmendu ditu Vijithak ere. "Hamaika curriculum banatu ditut; toki guztietan utzi dut; baina ez didate deitu ere egiten. Esperientziarik ez izatea da arazoetako bat; gure azalaren koloreak ere badu zer ikustekorik. Nik ez dut laguntzen menpe egon nahi, nik lan egin nahi dut aurrera egin ahal izateko".
Lanik gabe, etxebizitza edo gela bat lortzeko lana are zailago bilakatzen dela erantsi du errefuxiatuak. "Gela bat alokatzeko ere eskatzen dizute lan kontratua". Sorterrian duten guztia partekatzen dutela azaldu du Vijithak, eta anitz harritu duela hemen berdin gertatzen ez dela ikusteak.
Errumaniako migratzailea
Munduko Medikuen Zure auzoa, zure etxea programako bitartekaria da Gabriela Calofir, Iruñeko Arrosadia auzoan. Errumaniarra da, eta ijitoa. "Errumaniako emakume ijitook plazan egiten genuen bat. Behin, Munduko Medikuak elkarteko kide bat etorri zen guregana, eta haren bidez egin nuen bat beren alfabetatzeko programarekin".
Munduko Medikuen programarekin bat egin zuten emakumeen artean Calofir zen bere hizkuntzan irakurtzen eta idazten zekien bakarra. "Bertzeak laguntzen hasi nintzen". Orain, zeregin hori bere lana du. "Errefuxiatuekin lan egiteko garrantzitsua da inguruko norbait izatea, beren errealitatea ezagutzen duen norbait izatea", nabarmendu du.
Argi du 50 edo 60 urteko emakume anitzentzat zaila dela, orain, idazten eta irakurtzen ikastea. "Baina programak elkarrekin egoteko eta hitz egiteko aukera ere ematen digu; eta hori ona da guztiontzat".
Nafarroan ez da dena erraza izan Calofirrentzat. "Jendeak epaitzen gaitu; arrazakeria bada ijitoen kontra; sentiarazten digute ez dutela gu hemen egotea nahi. Familia, etxea, dena utzi dut nik atzean aurrera egin ahal izateko. Integrazioa aipatzen dizute. Baina horrek erran nahi du nik nirea ahaztu behar dudala. Hori aldatu behar dugu".
Zaska sareko kidea
Migratzaileen inguruan zabaltzen diren zurrumurruen aurka egitea hartu dute helburu Zaska sareko kideek, zurrumurru horien atzean dauden estereotipoak eta aurreiritziak agerian uzteko asmoz. Duela bi urte osatu zuten sarea, eta duela gutxira arte barne lana egiten aritu dira kideak, formakuntza jasotzen eta trebatzen, alegia. Orain bertzeak prestatu eta trebatu nahi dituzte, sarea zabaltzen jarraitzeko. Herritarren artean gogoeta piztu nahi dute. "Pentsaraztea da kontua, zurrumurrua sare sozialetan zabalduko duen botoia sakatu baino lehen", erran du sareko kide Begoña Zestauk.
Sarea, finean, "gizartean zabaltzen ari diren diskurtso baztertzaileen aurka egiteko" sortu dute. 30 erakundek baino gehiagok egin dute bat jada Zaskarekin. "Diskurtso baztertzaile horien atzean dagoena agerian utzi nahi dugu; errora joan, eta zurrumurruak ekartzen dituzten egoerei aurre egin".
Irakeko errefuxiatua
Duela ia 35 urte atera zen Abed Irak bere sorterritik, baina, oraindik ere, herriminak jotzen duela onartu du. "Gauez, nire hizkuntzan egiten dut amets, eta horrek, nolabait, etxearekin lotzen nau". Azken urteotan bizpahiru aldiz joan da bisitan. Etxea zuen tokian lurra baino ez dago jada. Baina jaio zen tokira itzuli zen, behin eta berriz, Abed.
Kurdua da Abed, eta Bagdaden jaio zen. Iranera mugitu zen, lehendabizi, familiarekin. Gero Alemaniara. Handik ailegatu zen Iruñera. Ederki daki errefuxiatu batek ezagutzen ez duen toki batera heltzen denean zer sentitzen duen: "Behar du besarkada bat eta irribarre bat. Eta behar du, batez ere, informazioa". Nafarrei eskaera zehatza egin die. "Jakin dezatela babes bila datorren jendeak zergatik egiten duen ihes. Dena uzten dute atzean, eta ez da batere erraza".
Aurrera egiteko, helburuak zehaztea funtsezkoa dela nabarmendu du Abedek. "Herriminak jotzen bagaitu ere, ezin dugu atzera begira bizi; aurrera egin behar dugu; etorkizunari egin behar diogu so".
Ane Eslava
Kezka areagotzen ari da Iruñeko Alde Zaharreko biztanleen artean. Azken urteetan aldaketa handiak gertatzen ari dira auzoan: ostatuak, saltoki handiak eta tabernak ugaritzen ari dira, eta bizilagun askok alde egin behar izan dute, etxebizitza bat eskuratzea geroz eta zailago bilakatzen ari delako. Egoera ez da Donostiakoa, Bartzelonakoa eta beste hainbat hiritakoa bezain larria, baina auzotarrek ohartarazten dute joera "arduratzeko modukoa" dela. Horri aurre egiteko, Alde Zaharreko kolektiboak auzo bizigarri bat lortzeko lanean ari dira, eta, besteak beste, Iruñeko Udalarekin elkarrizketak izaten ari dira. Urrats batzuk lortu dituzte; azkenekoa iragan astean heldu zen: udalak jakinarazi zuen hainbat neurri hartuko dituela legez kanpoko pisu turistikoen eskaintza geldiarazteko.
Neurri horien artean daude, besteak beste, hiriko ostatuen eskaintzaren eboluzioa jarraitzea, Turismo Zerbitzuaren eta Udaltzaingoaren arteko lantalde bat sortzea, Nafarroako Gobernuaren aurrean salaketak jartzea —hark baitu salaketak gauzatzeko eskumena, eta Internet bidez legezko etxebizitza turistikoen eskaintzaren berri ematea. Horrekin batera, laguntza eskatu diete bizilagunei, legez kanpoko etxebizitza turistikoak aurkitzen laguntzeko.
2017-2019rako Iruñeko Turismo Plan Estrategikoaren barruan daude neurri horiek guztiak, eta helburu dute "Alde Zaharreko etxebizitzak eta elkarbizitza babestea", Patricia Perales Tokiko Ekonomia Jasangarriko zinegotziaren hitzetan.
Dagoeneko aztertu egin dituzte Airbnb, HomeAway, Tripadvisor eta Booking plataformetan eskaintzen dituzten etxebizitzak, eta legez kanpo alokatzen dituzten 52 pisu aurkitu dituzte. Horrekin batera, udalaren webgunean ikusgai jarri dute legezko eskaintza biltzen duen zerrenda bat, Iruñean ostatu hartu nahi dutenei erraztasunak emateko.
Auzoko biztanleak pozik agertu dira udalaren urratsarekin: "Iruñeko gainontzeko auzoekin alderatuta, oso egoera desorekatuan gaude; horregatik, etxebizitza turistikoei ezartzen dieten edozein muga ongi iruditzen zaigu", adierazi du Javier Hualde Bizitzeko Alde Zaharra taldeko kideak. Haren ustez, udalak tresna ugari ditu legez kanpoko pisuak aurkitzeko; horregatik, erantzukizuna hartu eta pausoak eman behar ditu. "Plataformen informazioa aztertuz, ez da zaila pisu horiek aurkitzea; baina, horiek geldiarazteko, baliabideak behar dira, eta udalak baditu". Bestalde, ez dago ados proposatu duten neurrietako batekin: herritarren parte hartzea. "Ez dut uste ideia ona denik bizilagunok polizia gisa ibili behar izatea; erantzukizuna gugan jartzen ari dira".
Arazoaren erroetara joatea
Udalak egindako urratsa positibotzat jo badu ere, Hualdek gogorarazi du legez kanpoko pisu turistikoen auzia arazo handi baten zati bat baino ez dela. Arazoaren jatorria ulertzeko, beharrezkoa da urte batzuk atzera egitea: 2006ra, zehazki. Urte hartan, UPNk PEPRI Alde Zaharreko Babeserako eta Barne Erreformarako Plan Berezia aldatu zuen, eta, hala, araudia malgutu egin zuen, auzoaren lehiakortasun ekonomikoa bultzatzeko xedez. Aldaketa horren ondorioz, tabernak irekitzeko debekualdia kendu zuten, eta etxebizitza turistikoak eraikinetako edozein solairutan jartzea ahalbidetu zuten soilik Alde Zaharrean gertatzen da hori. Urteekin, aldaketa horiek auzoaren turistifikazioa eragiten ari dira.
Udalak dio Iruñean arazoa oraindik txikia dela tamaina bereko beste hiri batzuetan dutenarekin alderatuta. Baina, Alde Zaharreko bizilagunek salatzen duten moduan, auzo horrek du hiriko ostatu metaketarik handiena. "Udalaren datuen arabera, Iruñe osoan eskaintzen dituzten ostatu plaza guztien %40 inguru Alde Zaharrean daude; eta han, 1.000 biztanle bakoitzeko 200 toki daude; gainontzeko auzoetan, berriz, 17", zehaztu du Hualdek. Turismoaren gorakadak ondorio nabarmenak izan ditu auzoan, batik bat populazioaren bilakaeran: 2006ko urtarriletik, biztanleen %10,2k alde egin dute, eta Iruñe osoan, berriz, populazioak %4,3 egin du gora. "Ez dugu alarmistak izan behar, baina kezkatzeko moduko sintomak ikusten ditugu", adierazi du Hualdek.
Egoera konpontzeko, otsailean, udalak ostatuen inguruko araudia aldatzeko prozesua abian jarri zuen. Bi neurri proposatu zituen: etxebizitza turistikoak eraikinetako lehen solairuetara mugatzea, eta turismora bideratutako eraikin osoak distantzien arabera mugatzea. Aldaketa horiek onartu ondoren, parte hartzeko prozesu bat egin zuten, eta alegazioetarako tarte bat utzi zuten.
Behin betiko onarpena abenduko osoko bilkuran egitea aurreikusten zuten, baina atzeratu egin da. Izan ere, Geroa Baik zuzenketa bidezko aldaketa bat aurkeztu berri du, helburu duena turismorako eraikinen arteko tarteen puntua aldatzea: Alde Zaharreko etxadi bakoitzaren %25 ostatuentzat izatea proposatu du. "Mugatzen ez duen muga bat da hori", salatu du Hualdek. Haren ustez, Geroa Bairen jarrera aldaketa horren helburua da Unzu ostatuari bidea irekitzea, udalak proposatzen dituen arau aldaketekin ezingo luketelako eraiki. Burgoen plazan jarri nahi duten ostatu hori hiriko hirugarren handiena izango litzateke: 277 toki izango lituzke. "Beldur gara, Alde Zaharrak oso araudi kaltegarria jasan dezakeelako Unzu ostatuaren eraginez".
Ondorioz, bizilagunek onartzen dute udalak proposatu dituen neurriak bide onetik doazela, baina, auzoan jazotzen ari den bilakaera ikusita, legezko eta legez kanpoko ostatuen arteko bereizketaz harago joatea eskatzen dute, turismoari benetako mugak jartzeko. Hualdek azpimarratu du oraingoa oso abagune garrantzitsua dela, araudia aldatuta, luzerako iraungo duelako. Horregatik, ezinbestekotzat jo du herritarrek kontzientzia hartzea eta kalera ateratzea. Datorren astean, gaiari lotutako bi saio dituzte auzoan: astelehenean, Unzu proiektuari lotutako hitzaldia egingo dute, 19:30ean, udalak Caldereria kalean duen aretoan. Asteartean, ordu berean, proiektu horren aurkako elkarretaratzea egingo dute, Udaletxe plazan. Arazoa berandu baino lehen konpontzeko.
Edurne Elizondo
Iruñeko Txantrea auzoan du etxebizitza Erkuden Txokarrok. Lau solairuko eraikin batean, hirugarrenekoa du berea. Baina ezin da han bizi, igogailurik ez dutelako. Aulki gurpilduna behar du Txokarrok mugitzeko; igogailurik gabe, ondorioz, etxeko atea muga bilakatzen zaio. Laguntzarik gabe, ezin da nahi duenean sartu edo atera.
"Alokairuan hartu behar izan dut bertze etxebizitza bat; dibortziatuta nago, bi haur ditut, eta 820 euroko pentsioa. Gurasoen laguntza behar dut alokairua ordaintzeko. Ezin dugu onartu etxebizitza guretzat espetxe bilakatzea; ezin gara egon bizilagunen borondatearen menpe, igogailua eduki ahal izateko", salatu du Txokarrok.
Karrikara atera da protesta egitera, Nafarroako Cocemfe elbarritasun fisikoa eta organikoa duten pertsonen elkarteen federazioko kideekin batera. "Ez da erraza jendaurrean agertzeko urratsa egitea", onartu du. Are zailagotzat jo du, halere, pertsona anitzen egunerokoa. "Aulkia erabiltzen hasi baino lehen, arrastaka jaisten nintzen; igotzeko, laguntza behar nuen", nabarmendu du.
"Gure egoera bidegabea da, eta bada garaia administrazioak esku hartzeko. Hitzak ez dira nahikoa; ekintzak nahi ditugu", erran du. Txokarrok bere aulkia eskaini die talde politikoetako ordezkariei, haren bidez mugitu beharrak ezartzen dituen mugak eta zailtasunak ezagutzeko. "Hogeita lau orduz utziko diet; nahikoa izanen da denbora hori gure errealitateaz jabetzeko".
Txokarrok etxea duen eraikineko bizilagunek erabaki dute igogailua jartzea. Lanak noiz eginen dituzten zain da. Nafarroan, etxebizitza eraikinen %17k ez dute igogailurik; eta eraikinen erdietan, berriz, ezin da karrikatik zuzenean atarira sartu, eskailerak daudelako. Gainera, eraikin gehienetan %90etan atezain automatikoa altuegi dago, eta aulki gurpilduna behar dutenek ezin dute jo. "Ateak ere hagitz astunak izaten dira, eta horrek atarian sartzeko eta handik ateratzeko lana anitz zailtzen du", erantsi du Nafarroako Cocemfeko presidente Manuel Arellanok.
Bozketa, kostuaren arabera
Legea da gainditu beharreko lehenengo muga, Cocemfeko kideek salatu dutenez. Izan ere, legez jasota dago irispideak bermatzeko beharra, eta, ondorioz, elbarritasuna dutenak bizi diren etxebizitzetan derrigorrez egin behar dira beharrezkoak diren obrak edo egokitzapenak.
Legeak, halere, bere baitan du tranpa. Horixe salatu du Arellanok: "Legeak zehazten baitu bozketa egin beharko dela, baldin eta jabe bakoitzari dagokion derrama partearen kostua hamabi kuotak baino handiagoa bada". Arellanok nabarmendu nahi izan du argi duela familia anitzentzat ezin ordain dezaketen gastua izan daitekeela igogailua jartzea. Ardura, hain zuzen ere, "denen irisgarritasuna bermatu" beharko lukeen gizartearena dela erran du; administrazioak erraztu eta lagundu beharko lukeela, alegia, eraikinetan egin beharreko lanak egitea.
Igogailua ez izatea, halere, ez da arazo bakarra. Cocemfen bat egiten duten elkarteen artean badira, bertzeak bertze, sentikortasun kimiko anizkuna duten pertsonek osatutakoak. Gaitz hori dutenentzat, adibidez, garbitzeko erabiltzen diren ohiko produktuak kaltegarriak izan daitezke. "Ez da pertsona horien egoera kontuan hartzen denentzako diren espazioak garbitzeko produktuak aukeratzerakoan". Kasu horretan ere, produktu horiek ezartzen ahal dute gaitza dutenek gainditu ezin dezaketen muga.
Cocemfeko kideek argi dute batzuen alde hartutako neurriek, finean, "gizarte osoari" egiten diotela mesede. "Une batean edo bertzean denok behar ditugu irispideak erraztuko eta bermatuko dizkiguten neurriak", erran du Arellanok.
Esku hartzeko eskatu die administrazio guztiei. Batetik, etxebizitzak inoren espetxe izan ez daitezen; eta, bertzetik, egin beharreko lanak egin ahal izateko ardura bizilagunen bizkar ez uzteko. "Gastuari aurre egiteko aukerarik ez izateak ezin du muga izan nork bere etxebizitza baliatu ahal izateko", berretsi du Cocemfeko presidenteak.
Bat egin du Txokarrok. Etxebizitza bat du, eta erabili nahi du. Mugarik gabe; inoren menpe egon gabe.
Edurne Elizondo
Borondate eta konpromiso politikoa behar da, lehenik eta behin, indarkeria matxistari aurre egiteko. Baina hori ere ez da nahikoa. "Konpromisoek, egia bilakatu ahal izateko, aurrekontua behar dute". Horixe erran du Elena Saura ekonomialari feministak, Iruñean. Zehazkiago, nabarmendu duenez, lege bilakatutako neurriak benetan eraginkor izan daitezen, "ezinbertzekoak" dira neurri horiek bete ahal izateko diru sailak. Paperak dirua behar duela lagun, alegia. Indarkeria Sexistaren Aurkako Nafarroako Plataformak antolatutako bilkura sozialean mintzatu da Saura, Nafarroako Parlamentuaren egoitzan.
Saurak, zehazki, Nafarroan indarkeria matxistari aurre egiteko indarrean dauden legeetan jasotako konpromisoak aztertu ditu, eta, aldi berean, konpromiso horiek bete ahal izateko Nafarroako Gobernuak 2019rako prestatu duen aurrekontu nagusien proiektuan jasotako diru sailak jorratu ditu. Ondorio nagusia da baliabide gehiago behar direla indarkeria matxistaren aurka lan egiteko.
Indarkeria matxista sufritzen duten emakumeekin lan egiten duten profesionalek baieztatu dute behar hori benetakoa dela. Egun jada baliabideak urriak direla, alegia. Bilkura sozialean parte hartu dute Olga Aroz gizarte langileak eta Izaskun Esparza gizarte hezitzaileak. Azaldu dute indarkeria jasan duten emakumeak artatzeko hiru baliabide nagusi daudela herrialdean: larrialdietarako zentroa, harrera etxea eta egoitza etxea. "Baliabide guztiak daude azpikontratatuta, eta ez dira nahikoa", salatu dute.
Saurak argi du kanpora ateratzeak kalte egiten diela zerbitzuei. Bat egin du Arozekin eta Esparzarekin, eta azpikontratazioaren bidea ez du, inondik inora, egokitzat jo.
Hori aipatu du arazo orokor gisa. Aurrekontu proiektuak zehaztutako sailei so eginez, berriz, arloz arloko egoera jarri du mahai gainean ekonomialari feministak. Hezkuntzaren esparruan, Saurak nabarmendu du departamentuaren aurrekontuaren %0,05 bertzerik ez dela hezkidetzarako eta genero berdintasunerako. Nafarroan indarkeria matxistaren aurkako legeak jasotzen ditu konpromiso zehatzak hezkuntzaren alorrean, bertzeak bertze irakasleen formakuntzarako, curriculumak egokitzeko, indarkeria matxistak jotako haurrak eskolaratzeko eta sentsibilizazio kanpainak egiteko.
Saurak gogoratu du Nafarroan 10.000 irakasle baino gehiago daudela lanean unibertsitatetik kanpoko hezkuntzaren esparruan, eta, denera, 106.800 ikasle baino gehiago artatzen dituztela. "Departamentuaren aurrekontuaren %0,05ak, beraz, ekartzen du eskujokoak egin behar izatea konpromisoak bete ahal izateko", erran du Saurak.
Formakuntza, kolokan
Osasunaren eta gizarte zerbitzuen arloak ere jorratu ditu ekonomialari feministak. Legean jasoa dago indarkeria matxista antzemateko estrategiak martxan jartzea, bai eta indarkeria sufritzen duten emakumeak artatzeko planak egitea, profesionalak trebatzea eta protokoloak prestatzea ere. "Legeak arreta osoa bermatzen du, eta horrek ekartzen du emakumeen osasun fisiko eta mentala zaintzea, bai eta emakumeon beharrak kontuan hartzea ere ekonomiaren, etxebizitzaren eta enpleguaren arloetan", erran du Saurak.
Ekonomialariak mahai gainean jarri ditu Osasun Departamentuak zehaztutako diru sailak: formakuntzarako, 370.000 euro jasotzen ditu aurrekontuen proiektuak. "Ez dago zehaztuta, halere, formakuntza hori benetan izanen ote den indarkeria sexista guztien biktimak identifikatzeko eta artatzeko eduki espezializatuen ingurukoa", azaldu du Saurak.
Gizarte Eskubideen Departamentuaren esku gelditzen den esparruan ere bada zer hobetu, ekonomialariaren hitzetan. "Legeak dio osatu arte duela emakumeak arreta soziala jasotzeko eskubidea. Aipatzen da gutxieneko neurriak jarriko direla martxan indarkeria matxistari aurrea hartzeko eta aurre egiteko, eta jasoa dago, halaber, formakuntza garatzeko programazioa eginen dela". Helburu edo konpromiso horien inguruan inolako zehaztasunik ez du aurkitu Saurak aurrekontu proiektuan. "Aipamen zehatzik ez dago Gizarte Eskubideen Departamentuaren aurrekontuan". Saurak erantsi du Nafarroako Berdintasunerako Institutuaren sailak baietz, jasotzen duela emakumeei harrera egiteko baliabideen kudeaketa (608.680 euro) eta bertze hainbat laguntza (143.000 euro). "Gizarte zerbitzuetako profesionalentzako formakuntza espezializaturako dirurik ez dago, ordea", salatu du.
Segurtasunaren eta laguntza juridikoaren arloa ere aztertu du Saurak. Arlo horietan ere Nafarroako legeak jasotzen du formakuntza bermatzeko konpromisoa. "Aurrekontuetan Foruzaingoaren ikastaroak aipatzen dira, baina ez, zehazki, indarkeria matxistaren ingurukorik. Diru saila 5.000 eurorena da. Genero indarkeriaren aurkako segurtasun zerbitzuen inguruko aipamen zehatza bada, bertzalde, baina kopurua hamar eurorena baino ez da". Pleno sozialean parte hartu duten bertze hainbat profesionalek gogoratu dute, gainera, salaketa jartzeko ere zailtasunak badirela Foruzaingoan, indarkeria matxistari aurre egiteko talde bereziak dituen baliabideak "urriak" direlako.
Justiziaren esparruan ere kopuruak ez dira hagitz handiak, Saurak agerian utzi duenez: departamentuak 375.000 euroren saila du indarkeria matxistaren auzirako. "Bere aurrekontuaren %0,01".
Parlamentuan beren bidea egin behar dute 2019rako prestatutako aurrekontuek, behin betiko onartu baino lehen. Gobernua osatzen duten taldeei "gogoeta" egiteko eskatu die Saurak. "Aurrekonturik gabe, konpromisoak asmo bilakatzen dira". Eta asmoak ez dira nahikoa.
Edurne Elizondo
Harro dira; harro, greba egunak izan duen arrakastarengatik; harro, batez ere, enpresako langile gehienen babesa izan dutelako, eta haien konfiantza lortu dutela sentitzen dutelako. Harro dira beren eskubideen alde lan egiteko altxatu, ...
Edurne Elizondo
Proposamenak eta esperientziak badira, eta horiei egin behar diegu so". Horixe erran du Maite Indak, Emun taldeko aholkulariak, Nafarroako Gobernuak Ultzamako Larraintzarren egindako Euskara eta kirola izenburuko jardunaldian. Kirolaren esparruan euskararen erabilera bermatzeko eta sustatzeko proposamenei eta esperientziei buruz aritu da. Lana egiteko badela nabarmendu du, baina badela, halaber, nondik ikasi.
Indak euskarari eta kirolari buruzko ikerketa baten emaitzak aurkeztu ditu, Ultzaman. Euskarabideak eta Nafarroako Kirolaren eta Gazteriaren Institutuak eskatuta egin dute ikerketa hori. Zehazki, eremu euskalduneko eta eremu mistoko egoera ezagutu nahi izan dute. Horretarako, galdetegia bidali dute bi eremuotako udal eta kirol elkarteetara, eta, gainera, hiru eztabaida saio egin dituzte, Donezteben, Irurtzunen eta Iruñean. Indak argi utzi nahi izan du ikerketaren bidez aztertutako bi eremuetan dauden hutsuneak eta indarguneak ezagutu nahi izan dituztela. "Errealitatera hurbiltzeko lehendabiziko urratsa izan da, baina jasotako galdetegi kopuruak ez du aukera ematen emaitzak orokortzeko", zehaztu du. 123 galdetegi bidali, eta 68 jaso dituzte bueltan, erantzunekin, hain zuzen ere.
Ikerketak egungo egoeraren zertzelada nagusiak ezagutzeko parada ematen duela erantsi du Indak, halere. Dauden hutsuneak eta indarguneak ezagutzekoa, alegia. Datuek agerian utzi duten irudiari buruz, Indak azaldu du "bi errealitate ezberdin" azaleratu dituela ikerketak; bat da eremu euskaldunekoa, eta bertzea mistokoa.
Oro har, euskararen erabilera eta aintzat hartzeko ahalegina handiagoa da eremu euskaldunean mistoan baino. Eremu euskaldunean, gainera, euskararen presentzia are nabarmenagoa da udaletatik edo mankomunitateetatik bultzatutako kirol jardueretan.
Ikerketak agerian utzi du, halaber, adin tarteak aurrera egin ahala, behera egiten duela euskarazko kirol eskaintzak. Jaitsiera are nabarmenagoa da eremu mistoan. "Hainbat faktorek eragiten dute egoera hori. Batetik, euskaldunen dentsitateak, eta, bertzetik, kirol esparruan gora egin ahala eskakizun gehiago badela betetzeko; profesionalizatuz doa jarduera, eta, horren ondorioz, zailagoa izaten da arduradun euskalduna izatea".
Federazioetan, hutsunea
Herri askotan gertatzen dena jarri du horren adibide Maite Indak. "Entrenatzaile lanetan boluntario ari den pertsona euskaldunak izan dezake haurrek osatutako talde bat; ez du titulurik, ordea, eta, kirol eskakizunak zorrozten direnean, titulua izatea nagusitzen da hizkuntzaren ezagutzaren gainetik".
Ikerketaren barruan egindako eztabaidetan parte hartzaileek nabarmendu duten hutsune nagusietako bat da kirol federazioen eragina. Euskararen erabilera urria da erakunde horietan, eta, horren ondorioz, udalek edo kirol elkarteek antolatutako kirol jarduerak erdalduntzen dituzte. "Hor hutsune nabarmen bat dago; gobernutik ez da inolako lanik egin esparru horretan, orain arte. Azken urtean hasi dira ahalegin bat egiten, federazioei, besteak beste, itzulpen zerbitzua eskaintzen, baina lan handia bada, oraindik ere, egiteko", azaldu du Maite Indak.
Euskara eta Kirola izenburupean egindako jardunaldia ere bada Nafarroako Gobernuak azken urteotan egindako urratsen adibide. Bigarrenez egin dute aurten. Balio izan du jada martxan diren jarduerak eta proiektuak ezagutzeko, bertzeak bertze, Indak nabarmendu duenez.
Emun taldeko aholkulariak nabarmendu du, batetik, Sakanako Mankomunitateak egiten duen lana. "Programa oso bat garatu dute; sekulako lana egiten ari dira, eta merezi du nabarmentzea". Kirol jarduera batean izena eman dutenen %70 euskaldunak badira, gutxienez, kirol jarduera hori euskara hutsean eskaintzen dute, adibidez. Baztanen egiten duten lana ere aipatu du Indak.
Eremu euskalduneko lana jarri du mahai gainean, bereziki, baina argi utzi du eremu mistoan ere badirela esperientzia interesgarriak. "Garesen, adibidez, Tortotxiki Fundazioa ari da euskara sustatzen kirol jardueretan; Lizarran, berriz, Brinka izeneko programa jarri du udalak martxan, herriko lau ikastetxeetan, kirol jardueretan euskaraz aritzeko".
Gisa horretako esperientziak partekatzeko beharra nabarmendu du Indak. Azaldu du kirolaren esparruan ari diren udalek eta elkarteek ere eskatu dutela elkarlanean aritzeko espazio bat. "Gauzak egiten ari dira han eta hemen, baina ez dute elkarren berri, eta hori aldatzeko nahi dituzte halako espazio komunak". Prestakuntzaren arloan urratsak eskatu dituztela gaineratu du, eta baliabideak ere galdegin dizkiotela Nafarroako Gobernuari. Ikerketaren bidez, lehen urratsa egin du Euskarabideak. "Bidean jarraitzea da orain kontua".
Edurne Elizondo
Ez dago biderik oinezkoentzat; ez dago deus". Horixe salatu du Orkoiengo bizilagun Cristina Indabereak, herriko auzokideen batzarreko ordezkariak. Karrikara atera dira azken asteotan, herria eta Iruñea lotuko dituen pasabide seguru bat exijitzeko. Eskaera hori ez da oraingoa. Azken hamar urteotan egin dute horren alde Orkoiengo Udaletik, hain zuzen ere. "Herri txikia gara, eta bizilagunok kalean mobilizatzea erabaki dugu, indar handiagoa egiteko", erran du Indabereak.
Presio horrek emana du bere emaitza jada. Joan den ostegunean jakin zuten Orkoiengo bizilagunek Nafarroako Gobernuak 100.000 euroko diru saila zehaztu zuela 2019. urterako aurrekontu nagusien proiektuan, pasabide hori egin ahal izateko. "Urrats positiboa da, baina ez da nahikoa, ordea; kalean jarraituko dugu bizilagunok lanean", azaldu zuen Indabereak, horren berri izan eta gero. Laukoak saila handitzea erabaki du asteon, hain zuzen ere, eta bertze 350.000 euro zehaztu ditu lan hori egiteko. "Kontent" agertu da Indaberea, baina ohartarazi du "adi" jarraituko dutela, lanak "ahalik eta azkarren" has ditzaten. "Obra eslei dezatela, behintzat, hauteskundeen aurretik, proiektua ez gelditzeko", eskatu du.
Mahai gainean bada Orkoien eta Iruñe arteko PA-30 errepidea arriskurik gabe zeharkatu ahal izateko proiektu bat. Errepide horren gainetik pasabidea egitea da asmo zehatza. Aurrekontua 500.000 eurorena da. Nafarroako Gobernuak du obra hori egiteko eskumena eta ardura.
Orkoiengo bizilagunak gogoratu du, azken urteotan, herritarrek jarri izan dituztela mahai gainean bertzelako konponbideak —pasabidea egiteko obra baino merkeagoak, gainera—, baina atzera bota dituztela. "Parlamentuan izan ginen behin, eta argi esan genuen semaforo bat jartzea ere ontzat joko genukeela, baina alderdiek esan ziguten hori ezin zela egin. Arrazoia zen semaforo batek industrialderako sarbidea mantsotuko lukeela", azaldu du Indabereak. Orkoiengo bizilagunak argi du herritarren segurtasunak izan beharko lukeela lehentasuna.
Bakartuta
Egun, ez semafororik, ezta zebra biderik ere: errepidea segurtasunez gurutzatzeko ez dago deus. "Oinezkoek arriskurik gabe pasatu ahal izateko ez dago biderik", salatu du bizilagunak. Eta ez dira gutxi errepidea egunero gurutzatzen duten herritarrak. Orkoiengo D ereduko ikasleek, adibidez, Sanduzelain egin berri duten institutuan jarraitzen dituzte ikasketak. "Oinez, bide motza dute, baina ez da segurua. Busez edo autoz egin behar dute, ondorioz". Gaztelaniaz aritzen diren ikasleak ere Sanduzelai eta Donibane arteko Pio Baroja institutuan aritzen dira, eta haiek ere behar dute pasabide seguru bat.
Indabereak nabarmendu du eskualdean lotura segururik gabe gelditu den herri bakarra dela Orkoien. "Herri inguruko lur sailetan industrialdeak egin dituzte azken hamarkadetan; hiriburuarekin lotzeko zeuden bideak desagertuz joan dira". Herria bakartuta gelditu arte.
Horren ondorioz, oinez mugitzen diren herritarrek oinezkoentzako pasabiderik ez duen errepidea gurutzatu behar dute. "Jende asko joaten da Sanduzelaira erosketak egitera; oinez hamar minutu eskasera dago. Jende gaztea ere, udan batez ere, oinez mugitzen da Sanduzelaitik eta Iruñeko beste auzoetatik. Zirkulazio handiko errepidea da, eta premiazkoa da pasabide seguru bat izatea", erran du.
Indabereak erantsi du garraio publikoak ere ez dituela Orkoiengo bizilagunen beharrak behar bezala asetzen. "Ordu erdi oro pasatzen dira busak. Gehiago behar ditugu".
Urte hasieran erabaki zuten Orkoiengo bizilagunek ordura arte udalak esparru instituzionalean egindako eskaera karrikara eramatea. Martxoan egin zituzten lehendabiziko mobilizazioak, eta azken asteotan ere hamaika protesta antolatu dute. Lortu dute nahi zutena.
Indabereak gogoratu du herriko udala prest dela 100.000 euro jartzeko pasabidea eraikitzeko. Asteon jakin dutenez, gainera, Iruñeko Udalak ere agertu du diru sail bat bideratzeko asmoa. Indabereak argi du herritarrentzat pasabidea ezinbertzekoa dela, eta badutela errepidea segurtasunez gurutzatzeko eskubidea.
Laukoak zehaztutako diru saila, orain, nahikoa litzateke proiektua martxan jartzeko. Herritarrek, hala ere, oraindik ez dute erabaki mobilizazioak bertan behera utzi edo ez. "Ez dugu dena lortutzat eman nahi; uste dugu presioa egiten jarraitu beharko dugula, behar dugun pasabidea ahalik eta azkarren eduki ahal izateko".
Edurne Elizondo
Soka luze batek lotzen ditu Bardea eta gerra sufritzen duten herrietan jaurtitzen dituzten bonbak; Erriberako azpiegituran eta gisakoetan probatzen baitituzte gero herri horietan lehertzen diren gailuak. Soka luze horrek berak lotzen ditu, gainera, Bardea eta sorterritik alde egiten duten milioika migratzaileak; bonbak atzean uzteko, edo iparraldeko herriek hegoaldekoetan eragindako espoliazioak bultzatuta egiten baitute ihes.
Soka hori mozteko beharraz hitz egiteko mahai ingurua egin du Bardea Libre plataformak, Iruñean. Igandean, gainera, manifestazioara deitu du, Tuteran. 12:00etan hasiko da protesta, Erriberako hiriburuko Foruen plazan. Bonbak eta Nafarroa lotzen dituen tiro eremuko soka behin betiko moztu nahi du Bardea Libre plataformak. "Ez hemen, ez inon ez dugulako gerrak prestatzeko azpiegiturarik nahi", nabarmendu du Iñigo Jurado plataformako kideak.
1951. urtetik dago martxan Bardeako tiro eremua. Azpiegitura horri eusteko azken kontratua, hogei urterako, 2008an sinatu zuten Bardeako Komunitateko Batzar Nagusiak eta Espainiako Gobernuko Defentsa Ministerioak, 210 milioi euroren truke. Datorren abenduaren 31rekin batera, kontratu hori modu automatikoan berrituko da, bertze hamar urtez. Aldaketa bakarra Bardeako Komunitatean bat egiten duten erakundeek jasoko duten ordainaren kopurua izanen da: bikoiztu eginen da. "2008. urtetik, zazpi milioi euro jaso dute erakundeok, urtean; hemendik aurrera, berriz, bikoiztu eginen da kopuru hori, eta hamalau izanen dira", azaldu du Andoni Romeok, Alternatiba Antimilitaristako ordezkariak.
Bardeako Komunitatean hemeretzi udalerri daude, Erronkariko eta Zaraitzuko ibarrak, eta Olivako monasterioa; denera, 22 erakunde, alegia. Bakoitzak 108.000 euro inguru jaso ditu, urtean, azken urteotan, Bardea Libre plataformako kideek agerian utzi dutenez. Bardeako Komunitateak berak ere jasotzen du zati bat.
Diru hori ez du ongi kudeatu erakunde horrek, ordea, Kontuen Ganberak txosten batean salatu duenez. Bardeako Komunitatearen gastuak ikertu ditu Kontuen Ganberak, eta ondorioa da Bardeako Komunitateko kideek dirua "xahutu" egin dutela. 2006tik 2012ra, adibidez, Egipto, Argentina, Senegal eta Costa Ricara egin zituzten bidaiak Bardeako ordezkariek. Egiptora 34 pertsona joan ziren, eta 64.000 euro gastatu zituzten. Senegalera, berriz, 29, eta 72.000 euroren gastua izan zuen bidaiak.
2001eko aukera galdua
Bardeako Komunitateko Batzar Nagusiari egin dio so Bardea Libre plataformak, erakunde hori delako tiro eremua alokatzeko kontratua sinatzen duena. Julian Isla da egungo presidentea; aurretik, eta, urte luzez, Jose Antonio Gaiarre izan zen kargu horretan. "Pribatuan, bai eta jendaurrean ere, Gaiarrek onartu zuen tiro eremuaren aurkako mugimenduak mesede egiten ziela, horrek ekartzen zuelako ordain gisa jasotako diru kopuruak gora egitea", erran du Romeok.
Alternatiba Antimilitaristako kidea duela hogei urte baino gehiago hasi zen Bardeako tiro eremuaren aurka lanean. 2001. urtean, borroka hori irabaztekotan izan zirela gogoratu du. "Urte horretan berritu behar zuten kontratua; lauzpabost urte lehenago hasi ginen gaia jorratzen. Bardea Armagabetua izeneko plataforma sortu genuen, eta herri mobilizazioa lantzen aritu ginen". Romeok uste du huts egin zutela ez zirelako gai izan borroka erakundeen esparrura eramateko. "Ez genuen asmatu udalekin lan egiten; berandu hasi ginen gaia haiekin jorratzen". Azkenean, 2001ean, zazpi urterako sinatu zuten kontratua Espainiako Gobernuak eta Bardeako Komunitateak, orduko 600 milioi pezetaren truke.
Martxan jarraitu du urteotan guztietan Bardeako tiro eremuak. "Egunero ari dira ariketak egiten, Bardeako Komunitatearen webgunean edo hedabideetan jarduera horren berri ematen ez badute ere", zehaztu du Iñigo Juradok. Bardeakoaren gisako tiro eremu bateko jarduerak ondorio zehatzak ditu, eta horiek jarri dituzte mahai gainean Fernando Armendarizek eta Beatriz Villahizanek. Giza eskubideen auzian aditua da Armendariz, eta argi eta garbi erran du: "Bardean eta gisako azpiegituretan benetako gerra prestatzen da. Giza eskubideen urraketen %60 armen bidez egiten dituzte, eta armak tiro eremuetan probatzen dituzte. Gaur egungo gerretan herritarrak militarren jomugan dira".
Siria eta Yemen aipatu ditu gerrek ekartzen duten suntsiketaren adibide gisa. "Sirian, herritarren erdiak egin dute ihes herrialdetik kanpo; Yemenen, berriz, 6.000 herritar hil dituzte jada, eta 50.000 zauritu. Herrialde barruan toki batetik bertzera mugitu behar izan dute hiru milioi pertsonak". Espainiako Gobernuaren ardura nabarmendu du: "2015ean, Espainiak 400 doitasun bonba inguru saldu zizkion Saudi Arabiari; armak bidaltzen jarraitu du geroztik: 2015etik 2017ra saldutako armen truke 932 milioi euro jaso ditu".
Bonbak "ongi hiltzeko" probatzen dituzte tiro eremuetan. Horixe nabarmendu du Armendarizek, eta, horregatik, hain zuzen ere, igandean "Tuterako karrikak betetzera" deitu ditu herritarrak. "Jendeak sorterritik egin behar du ihes, armen negozioak aurrera egin dezan", bukatu du.
SOS Arrazakeria erakundeko ordezkari Beatriz Villahizanek ihes egiten duten horiei egin die so bere solasaldian. Bonben ondorioz edo bertze edozein kausa dela-eta ihes egiten dutenei, hain zuzen ere. "Migratzaileen eta errefuxiatuen arteko bereizketa maltzurra da. Gakoa da Europak ez duela nahi bere gain hartu jendea bere sorterritik aterarazten duten arrazoien ardura". Migrazioen inguruko "begirada zabala" eskatu du, ondorioz, Villahizanek, eta gogoratu du herritar orok baduela migratzeko eta nahi duen tokian bizitzeko eskubidea. "Eskubide horrek balio zuen europarrok mugitzen ginenean, baina, orain, gurera etortzen direnean bertze hainbat herritatik, hutsean uzten dugu". SOS Arrazakeria taldeko kideak erantsi du gerrak ez direla bakarrik hegoaldeko hemisferioko herrialdeetan gertatzen: "Europa, nahi ez duen migrazioaren aurka ari da gerra egiten".
Nahi ez duena. Horixe da bertze gakoetako bat, Villahizanen erranetan. "Egungo garapen eredua ez da iraunkorra, eta badu baliabideen espoliazioari eusteko beharra; behar du mugituko den langileria, zaurgarria, arautu gabekoa. Horrek ekarri du hegoaldeko herrien independentzia prozesuak baldintza zehatzetan garatzea; prozesu horiek ez dira amaitu, eta hegoaldeko herriak kanpo zorren bidez lotu dituzte iparraldekoek. Ustez, iparraldeko herriek askatasuna eta demokrazia badute. Errealitatea bertzelakoa da: egungo ordenari eusteko, gatazkak eragiten dituzte, bertze herrietan egiten dituzten esku hartzeak justifikatzeko, eta herriok ustiatzen jarraitzeko".
Dena aldatzeko lanean
Europako mugak "espazio militar" bilakatu dituztela salatu du Villahizanek, eta gainditzen dituztenentzat ere, egunerokoa ez dela erraza. "Nazioarteko babesa emateko hamaika oztopo daude; babes hori eskatzen duen pertsonak erakutsi behar du babes hori behar duela. Nafarroan, babesa eskatzeko lehendabiziko elkarrizketa lortzeko itxaron zerrenda bada; hamahiru hilabetez egon behar dute zain". Hori guztia aldatzeko beharra nabarmendu du Villahizanek.
Eta hori guztia aldatu nahi dutelako ari dira Bardeako tiro eremuaren aurka lanean Bardea Libre plataformako kideak. Iñigo Juradok onartu du iaz sortu zirenean zehaztutako helburuetan ez dituztela nahi zituzten urrats guztiak egin, oraindik ere, baina lanean jarraitzeko konpromisoa berretsi du.
Herri kontsultena da oraindik bete gabe duten helburuetako bat. "Argi dugu herritarrei eman behar diegula erabakitzeko aukera". Juradok azaldu du Nafarroako Gobernuan eta hainbat udaletan 2015eko hauteskundeen ondotik sortutako aldaketa giroak bultzatu zuela plataformaren sorrera. Lan egin nahi dute borroka "Nafarroa osora" zabaltzeko, eta auzia erakundeen agendetan jartzeko. Ari dira.