Nafarroa

Bideak energiaren negozioari
2016-07-292016-07-28Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Bideak energiaren negozioari

Edurne Elizondo

Bat egin behar dugu inolako zentzurik ez duten proiektuon aurka; bideak zabaldu nahi dizkiote negozioari". Horixe nabarmendu du Sustrai Erakuntza fundazioko Martin Zelaiak, energiaren esparruko egitasmo handiei buruz. Baionan izan ziren fundazioko kideak hilaren 15, 16 eta 17an, han egindako Behar Gabeko Proiektu Erraldoi eta Inposatuen Kontrako Foroan. Megaproiektu Energetikoei Erantzuteko Elkarrenganako Laguntza Sareko kide gisa parte hartu zuen Sustrai Erakuntzak, energiaren arloko proiektu erraldoiek kalte eginiko Aragoiko (Espainia) eta Kataluniako bertze hamaika talderekin batera.

"Pirinioetako hegoaldeko taldeak gaude sarean, batez ere; foroan harremanak egin nahi izan ditugu beste aldekoak ere batzeko; urratsak egin ditugu, eta pozik gaude", azaldu du Zelaiak. Sarea iazko udazkenean sortu zuten, Katalunian eta Aragoin energiarekin lotutako hainbat proiekturen berri jasotzeko bira egin eta gero. Euskal Herrian ere badira gisako egitasmoak, eta haien inguruan ohartarazi nahi izan dituzte herritarrak Sustrai Erakuntza fundazioko kideek. Azken aldian mahai gainean jarri dituzten bertze bi proiektu salatu nahi izan ditu erakunde horrek, orain, bereziki: "Bat, Bizkaia eta Akitania artean ur azpiko kable bat jartzeko; eta bigarrena, berriz, Iruñerriaren eta Landen (Frantzia) artean goi tentsioko linea egiteko".

Autopista elektriko horrek Pirinioak zeharkatuko lituzke: "Oraindik informazio askorik ez dago egitasmo horri buruz; marra bat marraztu dute mapan, eta proiektuak, antza, Orreaga ukituko luke; edozein kasutan, Pirinioak zeharkatuko lituzke", salatu du Zelaiak. Asmoa, edozein modutan, argindarra Frantziara eramatea litzateke. "Deikaztelu eta Ezkio-Itsaso [Gipuzkoa] artean egin nahi dutenak ere, azken finean, helburu bera du", erantsi du Sustrai Erakuntza fundazioko kideak. Horregatik, bi proiektuon aurka egin du fundazioak. "Ez dute inolako zentzurik, ez dira beharrezkoak, eta kalte handiak eraginen lituzkete ".

Deikaztelu eta Ezkio-Itsaso arteko proiektua da, oraingoz, urrats gehien egin duena. Uda honetan, hain zuzen ere, lanak hasi dituzte Sakanako goi tentsioko dorreetan. "Mantentze lanak dira, egun dauden lineen gaitasuna hobetzeko; proiektuak zehazten du hori egin behar dela goi tentsioko linea berria eraikitzen hasi aurretik". Uda amaituta bukatuko dituzte lan horiek, antza. "Ondorioz, uste dugu udazken-neguan onar dezatela proiektua, lanak datorren urtean hasi ahal izateko", azaldu du Zelaiak.

Onartu gabeko proiektua

Hainbat urte joan dira martxan jarri zutela, baina Sustrai Erakuntza fundazioko kideak nabarmendu bezala, onartu gabeko proiektua da, oraindik ere, Deikaztelu eta Ezkio-Itsaso arteko goi tentsioko lineari buruzkoa. Espainiako Gobernuak 2011. urtean jarri zuen martxan ingurumenean eraginen lukeen kalteari buruzko azterketa egiteko prozesua. Behin betiko bidea erabaki eta gero, 2013. urteko udan alegazioak aurkezteko epea zabaldu zuen Espainiako Gobernuak. Nafarroatik eta Gipuzkoatik, hain zuzen ere, 13.000 baino gehiago aurkeztu zituzten. Hamaika udaletxek egin dute bat goi tentsioko linearen aurkako plataforman, eta haren bidez aurkeztu zituzten alegazio horiek guztiak, duela hiru urte.

Plataformako kideek ez dute amore eman. Taldean dira proiektuak kalte eginiko hamaika udal. Nafarroako eta Gipuzkoako 30 udalek baino gehiagok eskatu zuten maiatzean, hain zuzen ere, bertan behera uzteko egitasmo hori. Nafarroako 27 herriri eraginen lieke; eta 127 kilometroko bidean, 85 metro bitarteko 247 dorre eraikitzea ekarriko luke proiektuak, bertzeak bertze. Egitasmoaren hastapenetan, 174 alkatek eskatu zioten Espainiako Industria Ministerioari proiektua bazter uzteko.

Aurrera jarraitu zuen ministerioak, ordea, baina goi tentsioko lineari aurkeztutako 13.000 alegazio horiek ez dute erantzunik jaso, oraindik ere. "Ez dute proiektua onartzeko eta gauzatzen hasteko prozesua amaitu", nabarmendu du Martin Zelaiak. Hiru urte pasatu dira alegazioak aurkeztu zituztenetik. "Bi urteko epea dago, ordea, gisako proiektuak onartu eta martxan jartzeko; kasu honetan, beraz, epe hori ez da bete". Hori dela eta, hain zuzen ere, kontu hori baliatuz proiektuaren aurka egiteko modua aztertzen ari da Sustrai Erakuntza fundazioa. "Proiektua oso modu ilunean ari dira garatzen; ez dago batere argi", erran du Zelaiak. Aipatu du, adibidez, proiektutik kendu omen dutela Deikaztelun azpiestazio bat egiteko asmoa. "Nafarroako Gobernuak egindako energia planaren zirriborroan, berriz, agertu egiten da. Azpiestazioa egin edo ez, linea herritik pasatuko da", azaldu du.

Bertze auzi bat jarri du Sustrai Erakuntzak mahai gainean, proiektuaren kontra: Urbasa eta Andia eta Aralarko kontserbazio bereziko eremuei eragiten diela bideak, hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak proiektua moldatzeko eskatu dio Espainiako Gobernuari, hori dela eta. Ingurumen Departamentuko Bioaniztasun Zerbitzutik azaldu dutenez, egungo bideak ugatzari, miru gorriari, okil ertainari eta okil beltzari eraginen lieke; eta kalte eginen lieke, halaber, baso-igel jauzkariari eta kiropteroei.

Kalte horien berri eman zion Nafarroako Gobernuak Espainiakoari, joan den apirilean, bidalitako txosten batean. Agiri berean bidea aldatzeko proposamen bat egin zion Ingurumen Departamentuak: "Proiektuak kalteak eragiteko arriskua nabarmen gutxituko litzateke egungo 220 kilowatteko linea baliatuko balute eremu horretan", azaldu dute Bioaniztasun Zerbitzutik. Horrekin batera, hegaztiei kalte egiteko arriskua gutxitzeko dorre elektrikoetan neurriak hartzeko eskatu zuen Nafarroako Gobernuak, apirilean egindako txosten horretan.

Espainiako Gobernuak ekainean erantzun zien Nafarroako agintariei. "Jakin nahi dute ea proiektuak bat egiten duen legeak aurreikusten dituen salbuespenekin", azaldu dute Ingurumen Departamentutik. "Aztertzen ari gara, erantzun ahal izateko", erantsi dute. Ingurumen Departamentuko kideek ez dute uste proiektua aldatuko dutenik: "Red Electricak ez du egungo 220 kilowatteko bidea erabili nahi, ordezkatzea egitean hornidura arazoak izan daitezkeela uste duelako. Ingurumenaren ikuspuntutik anitzez ere egokiagoa litzateke, ordea", onartu du Nafarroako Gobernuak.

Deikaztelu eta Ezkio-Itsaso arteko goi tentsioko linearen helburu bakarra argindarra Frantziara eramatea dela berretsi du Zelaiak, eta, ondorioz, ez dela beharrezkoa. "Kontsumitzen dugunaren bikoitza ekoizteko gai gara; gisa honetako proiektuen atzean negozioa baino ez dago. Tokian tokiko argindarra produzitzea eta kontsumitzea bilatu behar dugu". Europak Iruñerritik Landetara bultzatu nahi duen bertze proiektuak ere negozioarekin lotutako xede bera duela gaineratu du Zelaiak.

Europako Batzordeak, 2014. urtean, estatu kideei eskatu zien lortu behar zutela, gutxienez, produkzio elektrikorako instalatutako kapazitatearen %10eko interkonexioa. Iazko azaroan, helburu horrekin lotuta, Iruñea eta Landetako Cantegrit hiriaren arteko linea egiteko proiektua aurkeztu zuen Europako Batzordeak. Asmoa da 2023. urterako martxan jartzea. Red Electrica eta Frantziako RTE etxeek sustatu dute proiektua.

Oraingoz, xehetasun handirik ez dago egitasmo horri buruz, halere. Horixe erran du Sustrai Erakuntza fundazioko kideak. Kezkatzeko arrazoiak badirela argi du, ordea. Orreagatik edo Pirinioetako bertze herriren batetik pasatzen bada ere, proiektuak balio handiko eremu bati kalte eginen liokeela salatu du Zelaiak. "Eta asmo bakarra argindarrarekin negozioa egitea da", berretsi egin du. %10eko interkonexioak lortzeko proposamenari buruz, Zelaiak zehaztu du ez dela gauza bera ekoizten ahal denaren edo kontsumitzen denaren %10a. "Kontsumitzen dugunaren %10a bada, egina dago ja; eta ez dugu gehiago behar".

Castejongo zentralak

Goi tentsioko linea hori egiteko asmoa Castejongo zentral termikoekin lotu du Sustrai Erakuntzako kideak, bertzalde. Izan ere, Castejondik Muru Artederretara iristen da, egun, 400 kilowatteko linea bat. "Muru Artederretatik aterako litzateke, hain zuzen, Frantziara egin nahi duten hori. Linea hori egiten badute ziur gara Castejongo zentralak orain baino gehiago erabiliko dituztela". 2015. urteko datuen arabera, Castejongo zentralen kapazitatearen %10 baino ez zuten erabili.

Proiektuen gainetik, ereduari buruz gogoeta egiteko beharra nabarmendu du Sustrai Erakuntza fundazioak, behin eta berriz. Energiaren esparruan ere bai. Nafarroako Gobernuak 2030era begirako energia planaren zirriborroa prestatu du jada. Iruñea eta Landen arteko goi tentsioko lineari buruzko proiektua zehazki aipatzen ez bada ere, Europako Batzordetik %10eko interkonexioak lortzeko egindako eskaeraren berri jasotzen du. Zirriborroak, zehazki, Espainiako Gobernuak prestatutako 2015-2020rako Argindarraren Garraiorako Sarea Garatzeko Plana ekarri du gogora, hor aipatzen baitzen jada interkonexiak bultzatzeko beharra.

Oro har, Sustrai Erakuntzako kide Martin Zelaiak erran du energiaren inguruko plana ez dela txarra. "Sumatzen da aldaketa bat aurreko gobernuek zehaztutako ildoekin alderatuta". Energia berriztagarrien aldeko apustu sendoa egiten duela erran du Zelaiak, adibidez. Bertze hainbat auzitan, ordea, UPNko agintarien "joera berberak" sumatzen ditu Sustrai Erakuntza fundazioko kideak. Bi adibide jarri ditu mahai gainean hori azaltzeko: batetik, auto elektrikoaren alde egiten duela planak. "Hau da, ibilgailu pribatuaren alde. Guk argi dugu mugikortasunaren arloan garraio publikoaren alde egin behar dugula", erran du Zelaiak. Trena iruditzen zaio Sustrai Erakuntza fundazioari garraiobide egoki bat.

Bertzetik, bigarren adibidetzat, gobernuaren AHTaren aldeko apustua aipatu du Zelaiak. "Gobernuak AHTaren aldeko apustua baino ez du egiten. Eraikinak berritzeko beharra nabarmentzen du, energia aurrezteko; ohiko trenaren alde egin beharrean, ordea, AHTaren alde egiten du, horrek sekulako energia kontsumoa ekartzen duela kontuan hartu gabe", salatu du Zelaiak.

Zirriborroa ongi aztertzeko eta zuzenketak prestatzeko bidean dira Sustrai Erakuntza fundazioko kideak. Finean, energiaren auziak ingurumenarekin lotutako hamaika auzirekin zer ikustekoa baduelako. Goi tentsioko lineak egiteko proiektuekin ere bai, noski. Nafarroa ukitzen duten proiektuen aurka lan egiteko beharra berretsi du Martin Zelaiak. "Gisako gainerako egitasmoen aurka ere bai". Elkarlanean. Sarean.

Lapurrek gustuko dute udako sasoia
2016-07-292016-07-28Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Lapurrek gustuko dute udako sasoia

Kattalin Barber

Uda da lapurrek gustukoen duten urtaroa Nafarroako etxebizitzetan lapurtzeko. Unespa aseguru etxeen elkarteak hala ondorioztatu du, 2014ko lapurretei buruzko datuak biltzen dituen txostenean. Lapurrek sanferminak eta udaren hasiera baliatzen dituzte herrialdeko etxeetan sartzeko eta ahal duten guztia lapurtzeko. 185.000 etxebizitzako lagina hartu du Unespak ikerketa egiteko eta Nafarroan gertatutako 550 lapurreta kontuan izan ditu. Gehien osten dituzten objektuak eskudirua, bitxiak eta gailu elektronikoak dira.

Azterketaren arabera, biztanleria kopuruarekin lotuta dago lapurreta tasa. Hau da, herritar eta etxebizitza gehiago dauden eremuetan izaten dira lapurreta gehien. 550 lapurreta horietatik, 270 Nafarroako hiriburuan gertatu ziren. Dena den, txostenak aipatzen du Iruñea ez dela Nafarroako lekurik "arriskutsuena" lapurretak gertatzeko. "Ikertu ditugun lapurreten herenak hiriburuan gertatzen dira, baina normala da Iruñean lapurreta gehiago izatea, udalerri handiena delako", esan du Miguel Angel Vazquez Unespako Analisi eta Azterketa arduradunak. Era berean, auzoka ikertuz gero, Zabalgunea da aukera gehien duen auzoa lapurretak gertatzeko. Iturrama eta Alde Zaharra dira auzo "lasaienak".

Etxebizitza kopuruaren eta lapurreten arteko batez bestekoa aztertu du elkarteak. Logika horretan, Lodosa da lapurrek gehien osten duten herria. Izan ere, herrialde osoko batez bestekoa baino %263 aukera gehiago du Erriberako herriak lapurretak jasateko. Ondoan daude, besteak beste, Murchante (%117), Erriberri (%89), Tutera (%87) eta San Adrian (%83). Kontrako muturrean Tafalla ageri da. Ikerketaren arabera, Nafarroako herririk seguruena da. Ablitas, Azagra eta Zangoza ere herri lasaiak dira, txostenaren emaitzen arabera, betiere.

Ustea dago asteburuetan gertatu ohi direla lapurreta gehienak. Baina txostenaren arabera, igandea da aukera txikiena duen eguna lapurretak gertatzeko. "Ikertu dugunaren arabera, ostegunetan, ostiraletan eta larunbatetan izaten dira lapurreta gehienak", azaldu du Vazquezek.

Lapurreten larritasuna ere aztertu du Unespak bere txostenean. Horren arabera, udalerri txikietan izaten da kostu handiko lapurreta gehien. Batez beste, 1.062 euroko kostua izan dute Caparrosoko lapurretek. Eta Metautenen, adibidez, 1.021 euroko batez besteko kostua. Balantzaren beste aldean daude, berriz, Mendabia eta Ribaforada herriak, alde handiz. Bertan izandako lapurretek 50 euro inguruko kostua izan dute, batez beste.

Lapurreten kostua ere asko aldatzen da Iruñeko auzo batetik bestera. Arrosadian eta Zabalgunean gertatu ziren lapurreta garestienak: 1.103 euro eta 856 euro batez besteko, hurrenez hurren. Lapurreta "merkeenak", berriz, Arrotxapean eta Sanduzelain (241 euroko kostua) eta Berriozarren (253 euroko kostua) izan ziren. Iruñeko batez bestekoa 372 euro da.

Ikerketaren arabera, Iruñean gertatzen diren lapurreta gehienak uztailean izaten dira. "Lapurrek baliatzen dute hiria jendez gainezka dagoela, eta iruindarren zati handi batek hiritik alde egiten duela". Horretaz gain, Nafarroan lapurretak "ohikoak" dira urtarrilean, Gabonak amaitzen direnean.

Dena den, Vazquezek baieztatu du Nafarroa herrialde "segurua" dela: "Imajina ezazu The Bing Bang Theory telesaileko Sheldon protagonista maniaduna zarela; argi eta garbi Nafarroan etxebizitza bat erosiko zenuke. Izan ere, Espainia osoarekin alderatuz, Nafarroa da lapurretak sufritzeko probabilitate gutxien duen herrialdea".

819 lapurreta iaz

Javier Hernandez Nafarroako Foruzaingoaren komunikazio arduradunak azaldu du "oso gutxitan" berreskuratzen direla lapurtutako gauzak. "Objektuak ez dituzte luzaroan beren esku edukitzen, eta, askotan, atxilo hartu arren, zaila da objektuak berreskuratzea". Denbora pasatzen den heinean, gero eta zailagoa da berreskuratzea. Foruzaingoak dituen datuen arabera, 2015. urtean 819 lapurreta egin ziren Nafarroako etxebizitzetan. 2014. urtean, berriz, 761 salatu zituzten.

Lapurreta bat gertatzean, lehengo pauso gisa, salaketa jarri behar dute bizilagunek. Horren ondotik, aseguru etxera jo, eta gertatutako kalteen berri jakinarazi. Aseguru etxearen aditua lapurreta izan duen etxera joaten da, gertatutakoa berrestera, eta, horren arabera, jasotzen dira kalte-ordainak eta egiten dira beharrezko konponketak.

Kultura askatzeko jaialdia, seigarrenez
2016-07-292016-07-28Aisialdia, Albisteak, Nafarroa

Kultura askatzeko jaialdia, seigarrenez

Edurne Elizondo

Jaialdien sasoia izan ohi da uda partekoa. Gazteek hamaika kontzertutara joateko aukera izaten dute hilabeteotan. Enpresa handiak izaten dituzte atzean halako ekinbideek, eta, kulturaren gainetik, negozioaren eredua nabarmendu ohi da, kasu gehienetan. Hori bazter utzi nahi izan dute Lizarran, ordea, eta, lortu ere, lortu egin dute azken bost urteotan. Kultura Askearen Aldeko jaialdia jarri zuten martxan 2011. urtean, eta, aurten, seigarrenez antolatu dute; gaur eta bihar izanen da, herriko Los Llanos parkean.

"Kultura ez da negozio bat; molde komertziala bazter utzi nahi dugu guk, eta kultura askearen alde egin, kulturaren esparruan lanean ari den bertako jendeari egiten duen hori erakusteko aukera emanez", azaldu du Ander Mazkiaranek. Lizarrako Gazte Asanbladako kidea da. Erakunde horrek hartu du, aurten, jaialdia antolatzeko ardura bere gain. Jaialdiak bere oinarriari eutsi dio, eta kontzertuak izanen dira, gaur eta bihar, egitarauko izar. Antzerkigintzari ere tokia egin nahi izan diote aurten antolatzaileek, halere. Virginia Senosiain aktoreak Que la muerte te acompañe bere ikuskizuna aurkeztuko du, hain zuzen ere. Hitzaldi bat antolatu dute Lizarrako Gazte Asanbladako kideek, halaber: herriko Pikutara kolektiboko kideak ariko dira, errepresioaren inguruan. Gainera, ohikoa denez, banatzaile alternatiboen azoka eginen dute, beren disko eta liburuak zabaltzeko aukera izan dezaten.

Aurtengo antolatzaileek beren ukitua eman diote jaialdiari antzezlanaren eta hitzaldiaren bidez. Ontzat jo du hori Andres Alonsok, Caracol Banaketak etxeko kideak. Jaialdia antolatzen aritu da Alonso, hasieratik. "Aurten, laguntzaile aritu naiz, batez ere", erran du. Jaialdiak urtetik urtera "berritzeko" izan duen gaitasuna nabarmendu du, eta azaldu du hori gertatu dela, neurri handi batean, antolatzaileen taldea aldatuz joan delako, hain zuzen ere.

"Zezen plazan egiten zituzten kontzertuak dira jaialdiaren aurrekari nagusia", gogoratu du Alonsok. "Azken urtean La Polla Records aritu zen, Oteitzako Aizkora 47 taldearekin. SGAEri [Espainiako Autoreen eta Editoreen Elkartea] ez zitzaion deus ordaintzen, baina erakunde horretako kideak agertu ziren herrian. Dirurik gabe gelditu ziren antolatzaileak, eta kontzertuak egiteari utzi zioten herrian", azaldu du. Egoera horri erantzun nahi izan zion Kultura Askearen Aldeko jaialdiaren lehen aldiak, hain zuzen ere, 2011. urtean. "SGAE bazter utziko zuen jaialdia antolatu nahi genuen".

Gaztetxearen inguruko Ultima Alternativa izeneko kolektibo libertarioa hasi zen jaialdia mamitzen. "Lizarrako eta Lizarra aldeko hamasei talde inguruk egin genuen bat; batzordea osatu, eta jaialdia martxan jarri genuen".

Bigarren urtean esparrua zabalduz joan ziren antolatzaileak, eta Zaragozako eta Errioxako (Espainia) hainbat talderi eman zioten parte hartzeko aukera. Madrilgo hainbat ere izan dira Lizarran, azken urteotan. "Ezaugarri nagusia izan da beti SGAErekin ikustekorik ez duten taldeak aritu izan direla; guk sortzen ditugu gure abestiak, guk jotzen ditugu, eta guk banatzen ditugu; sormena da hemen kontua, ez dirua".

Ultima Alternativa kolektiboko kideek Caracol Banaketak etxeko kideen esku utzi zuten antolatze lanen ardura, hirugarren jaialditik aurrera. "Gaztetxeko jendea ere aritu da azken urteotan, baita inolako taldetan ez dagoen jendea ere. Edozein modutan, nahi duenak parte har dezake", zehaztu du Alonsok. "Hori da garrantzitsuena; jaialdi hau herriarena da; ez da inorena".

Alonsok nabarmendu du hasieratik aldarrikatu nahi duen mezuari eutsi diola. "Udan enpresa handiek egiten dituzten jaialdi horietako anitzetan jo ahal izateko ere ordaindu egin behar dute taldeek; gu horren kontra gaude". Irabazi asmorik gabeko ekinbidea da jaialdia. "Kontzertuak doan eskaintzen saiatzen gara; gastuak ordaintzeko taberna jartzen dugu. Irabazten duguna hurrengo urteko jaialdirako izaten da", azaldu du.

Gaztetxeak, 20 urte

Lizarran dena prest dute jada jaialdiaren seigarren edizioa martxan jartzeko. Kontent da Mazkiaran, Lizarrako Gazte Asanbladak hartu duelako ekinbide horri eusteko ardura. Gaztetxeko kideak dira batzar horretan. Mazkiaranek gogoratu du urrian hogei urte beteko dituela Lizarrako gaztetxeak, hain zuzen ere. "Azken boladan belaunaldi aldaketa bat izan da gaztetxean ere; jende berri asko sartu da".

Gauzak egiteko gogoz direla nabarmendu du Mazkiaranek. Hasteko, Kultura Askearen Aldeko jaialdia, gaur eta bihar.

2016-07-292016-07-28Albisteak, Iritzia, Nafarroa

Iritzia: Antzaratik antzarara

Izaskun Etxeberria Zufiaurre

Kartoizko kutxa batean aspalditxo gordeta genuen jolas-taula atera dugu. Urte askotako usaina zabaldu da. Lasaitasunaren usaina, konfiantzarena, inozentziarena… Ene! Noiztik ez gara jolastu? Aurtengo uda nahasiko arratsalde triste honetan ere langarra ari du, eta, gainera, freskatu egin du. Hau denbora, hau!

Haurretan bezala, mahai baten bueltan eseri gara, eta orduko haurren moduan hasteko irrikan gaude. Taula gogoan genuen baino pisutsuagoa da: egurrezkoa da! Gaur egungoak plastikozkoak dira-eta! Hoja del lunes egunkariko orri horituek ondo bilduriko ontzitxoak ere atera ditugu. Horietako batean dado pare bat dago, eta beste batean koloretako fitxa txikiak agertu dira.

Marrazkidun lauki-segida duen egitura biribila du jolasak. Lagun batzuek diote XII. mendeko tenplarioek sortu zutela Donejakue bidean oinarriturik. Burura datorkit Eunateko eliza zoragarria bere zortzi aldeko oina eta klaustroarekin. Eta beste batzuek gehitzen dute bidaia batera gonbidatzen duela jolas honek.

Egurrezko bidaia ludiko honetan zubirik zubi salto egin dezakegu, aurrera edo atzera; geldialdiak egin beharko ditugu, eta kontuz ere ibili beharko dugu oztopo eta tranpak baitaude bidean, hain zuzen ere, putzua, benta, kartzela, labirintoa; eta horiek guztiak gutxi balira, heriotza ere topa dezakegu ibilaldian.

Denok toki beretik abiatuz hasiera emango diogu bidaiari. Fitxak prest daude lehenengo laukian. Baita gu ere. Godalet barnean dado saltarien hotsa aditzen da. Ekin! Erori da lehenengo dadoa, eta jirabiran bia suertatu zaio puntuazio handiena lortua zuen lagunari, alegia, jolasean hasteko den lehenari. Bat eta bi. Kieto. Ontzi barneko dadoaren hotsa, atzera ere. Bosta tokatu zaio bigarren jokalariari. Bost! Antzaratik antzarara! Berriro nire txanda!

Ibilaldi honek gure oporraldia irudika lezake! Egia da. Antzaratik antzarara beharrean santutik santura kanta genezake, udaldiko Elizaren festarik festa-egutegiaren ibilbidea jarraituz: sanjoanetan hasi, sanpedroak, sanferminak, karmenak, santiago eta santanak… Ibilbide luzea. Musika, parrandak, bazkari eta afariak, algarak, musuak, koloreak.

Zubirik zubi kantatu du lagun batek. Bidaiari porrokatuendako salto ederra. Hemendik hara, handik hona. Auto, tren, hegazkin, bizikletaz. Mendizale, turista, boluntarioak. Plazerezko oporraldia. Plazerezko bidaiak.

Ordea, adi egon beharra daukagu gure bidean aurki ditzakegun putzu eta labirintoetan, benta edo kartzelan. Heriotza bera atera dakiguke gure bidera. Zorte-kontua izan da. Besterik gabe. Neurriz gaindiko mozkorraldiak, lapurretak, atzerapenak, istripuak, bortxaketak. Bortxaketa! Eraso sexista. Gure festa-giroaren hiztegian sartu beharreko hitz berriak! Tiroketak, leherketak… Zentzugabekeria!

Minezko oporraldia. Minezko bidaiak. Jeremy Bentham filosofo ingelesak idatzi zuen izadiak gizatasuna bi jauntxoren menpe utzi zuela: plazera eta mina. Zein gertu bata bestearengandik. Zein hari lausoak bereizten dituen. Zein arrazoik eraman dezake gizakia eromenera beste pertsona menperatzeko guztion plazerezko uneak bilatu beharrean. Izan ezazue, irakurleok, antzaratik antzarara, plazerezko laukietan ibiltzeko zoria; izan itzazue, irakurleok, plazerezko festa, bidaia eta oporrak!

Basamortutik mendira
2016-07-222016-07-21Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Basamortutik mendira

Edurne Elizondo
Musika eta barre algarak. Ia ezin diote elkarri entzun, oihuka hitz egiten baitute, denek aldi berean. Kontent direla azaldu nahi dute. Polita dela herria, eta igerilekua maite dutela gehien. Gustuko dituztela Baztango paisaiak. Hain di...

Udak eramandako ohatzeak
2016-07-222016-07-21Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Udak eramandako ohatzeak

Edurne Elizondo
Udako hilabeteek ekartzen ohi duten neurri bat da: Nafarroako Osasun Departamentuak hainbat ohatze kentzen ditu bere ospitaleetatik, oporrak hartzen dituztelako profesionalek, edo eraikinetan obrak egiteko profitatzen duelako administra...

Trena itzuli da eskualdera
2016-07-222016-07-21Aisialdia, Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Trena itzuli da eskualdera

Kattalin Barber

Desagertu zenetik 60 urte igaro diren arren, tren txikito deituriko Bidasoko trenbidearen oroitzapena ez da galdu bailaran. Irundik (Gipuzkoa) Elizondoraino egiten zuen bidea trenak. Trenbidearen ibilbideak bere horretan jarraitzen du, eta azken urteetan bide berde gisa egokitu dute, Behobia eta Doneztebe artean, hain zuzen ere. 1916an egin zuen tren txikito-k bere lehenengo bidaiarien bidaia, orain dela 100 urte hain justu, eta, gertaera hori gogora ekartzeko, erakusketa ibiltaria antolatu dute. Abendura arte eskualdeko hainbat herritan ikusgai egonen da. Uztailaren 31 arte, Lesakako Harriondoa kultur etxean izanen da.

Erakusketa Cederna Garalur elkarteko Baztan-Bidasoa Turismo Garapenak antolatu du, eta Euskotren/Euskal Burdinbidearen Museoaren eta Manuel Cariñenaren laguntzarekin osatu dute. Museoak utzitako panel informatiboek eta Cariñenaren bilduma pertsonalak ontzen dute erakusketa. Horien bidez, 40 urtez bizirik izan zen burdinbidearen historia kontatzen dute.

"Txikitatik gustatu zaizkit trenak niri. 7 urte nituela oparitu zidaten nire lehendabiziko trena, eta ordutik dut zaletasuna; ez dut galdu", azaldu du Cariñenak. 8 urte zituela bere lehenengo bidaia egin zuen tren txikito-n, Irundik Beraraino, hain zuzen ere. Azkeneko bidaia, berriz, 1956ko abenduaren 30ean egin zuen, itxi aurreko egunean, hain justu. "Makinista ezagutzen nuen, eta azken bidaia berarekin egitera gonbidatu ninduen, automotorrean. Izugarri gogoratzen ditut egun hartako guztiak, azken bidaia hura".

Adinean aurrera egin ahala, bere afizioak ere aurrera jarraitu zuen, eta lantegian zegoenean hasi zen tren geltokiak marrazten eta eraikitzen. Erakusketan ikusgai dago berak egindako Irungo Kostorbe geltokiaren maketa. Egun, 60 tren inguru ditu. Bidasoko trenbidearen milaka oroitzapen gordetzen ditu Cariñenak. Erakusketa egitea eta bildutako guztia uztea "plazera" izan da harentzat. Bere ametsa egia bihurtu du.

Cariñena Bidasoko trenbideko hainbat geltokitan egon zen itxi zituztenean, eta "denetarik hartzeko" aprobetxatu zuen aukera. "Langileen nominak, bidaiari txartelak, paperak... Aurkitu nuen guztia hartu nuen". Horrekin osatu du erakusketa. Azaldu du trenari zergatik esaten zioten tren txikito: "1931n aurreko trenak ekarri zituzten; motor propioa dute horiek, eta tren higiarazleak dira. Kontua da horiek bagoiak baino askoz txikiagoak zirela, eta hortik hartu zuen izena Bidasoko trenak". Bagoiek 20.000 tona inguru pisatzen zuten, eta automotorrek, berriz, 12.000 tona bakarrik.

1953ko uholdeek 400 metro bide inguru altxatu zituzten, eta trenbidea konpondu zuten arren, tren enpresaren egoera jasanezina zen. "Defizitarioa zen, bidaiari kopurua ez zen espero zuten bezain handia izan, eta itxi egin behar izan zuten", azaldu du Itsaso Tapia Baztan-Bidasoa Turismo Garapena erakundeko turismo teknikariak.

1956ko abenduaren 31n egin zuen bere bidea azken aldiz Bidasoko trenak. Behin betiko agurtu zuten. "Martxan 40 urtez bakarrik egon bazen ere, arrasto handia utzi zuen eskualdean; guztiok gogoratzen dugu". Orain, bide berdeak 39 kilometroko ibilbidea du, eta, Tapiak adierazi duenez, luzatzeko asmoa ere badute. Uda honetarako, gainera, ibilaldi gidatu bat antolatuko dute bisitari guztiei tren txikito-ren historia kontatuz.

Antolatu duten erakusketaren bidez, halaber, burdinbideak Baztan-Bidasoko eskualdean izan duen garrantzia nabarmendu nahi dute: "100 urte beteko diren honetan, une egokia da gogora ekartzeko eskualdean izan zuen eragina".

Herriz herri

Erakusketa Lesakan zabaldu zuten, ekainean, eta hilaren 31ra arte egonen da. Gero, abuztuaren 5etik 12ra bitartean, Etxalarren, eta abuztuaren 20tik 24ra, berriz, Donamarian. Doneztebera joan-etorria eginen du: abuztuaren 27tik irailaren 5era egonen da lehenik, eta, gero, azaroaren 10etik 20ra. Eratsunen, irailaren 8tik 11ra egonen da; Beran, irailaren 13tik 20ra; eta Igantzin, berriz, irailaren 23tik 25era. Sunbillan, irailaren 27tik urriaren 11 bitarte ikusi ahal izanen dute, eta, Baztanen, urriaren 15etik azaroaren 7ra. Zubietan, azaroaren 24tik 27ra egonen da. Abenduaren 2tik 4ra Iturenen izanen da. Bertizaranan abenduaren 7tik 18ra ikusi ahalko da, eta, azkenik, abenduaren 23tik 31ra, Elgorriagan.

2016-07-222016-07-21Albisteak, Iritzia, Nafarroa

Iritzia: Bihotz berdea

Lohizune Amatria

Nafarroa geldiarazi dute sanferminek; hala egiten dute urtero, edo hori ematen du, behintzat. Gauza asko gertatu dira Iruñean, asko dago aipatzeko. Baina, bi aste hauetan gertatutakoa Iruñetik harago doala sinetsita, Pirinioetara begira jarriko naiz beste behin.

Uztailaren 9a zen, sanferminen laugarren eguna, larunbata. Asteburua izanik asko izan ziren nafar Pirinioetatik Iruñera joan zirenak, urrunagoko bisitarien artean beste batzuk. Izan zen oporraldia Nafarroatik kanpo eman zuenik ere, beharretik ihes. Gure eskualdea oporretarako turismoko gune gisa saldu dela pentsaturik: hori paradoxa.

Aezkoan geratzea erabaki nuen nik, hiriburuko zurrunbilotik ihes. Eta arrazoi bat edo beste dela, eskualdeko taberna gehienak itxirik topatu nituen. Kasualitatea izan liteke agian, eta ez dut tabernariek noiz ixten duten kritikatu nahi. Baina egoera horrek hausnartzera eraman ninduen. Horrenbesteko eragina du hiriak mendialdeko egunerokoan?

Asko dira lanegunetan itxirik dauden ateak; asteburuetan soilik irekitzen diren leihoak. Hirian erosten dituzte herrian jaiotako gazteek etxeak, eta nabari da egunerokoan. Norberak hartzen duen hautua da hori, noski. Kontziente izan behar dugu, dena den, ditugun kontraesan guztiekin, hartzen ditugun erabaki horiek eragina dutela eskualdeko bizitzan, kolektiboan.

Bakoitzak bere iritzia du Pirinioek sufritzen duten egoeraren inguruan. Norberak bere ikusmoldearekin begiratzen du lurraldearen etorkizuna. Bada sinesten duenik aurrera jarraitzeko ondoa ukitu behar dugula, baita behea jo dugula uste duenik ere. Baina, edozein dela dugun iritzia, baikortasunez begiratu nahi diot nik arazoari. Gaia bizilagunen ahotan eta buruan dago, eta hori txalotu nahi dut.

Pirinioak bizirik mantentzea denen ardura da. Hori aldarrikatu du urterik urte Bizirik Gaude egitasmoak. Baikortasunez, gainera. Bihotz berdea egin, sortu eta mantendu diren ekintza, festa, enpresa eta ekimen guztien ondoan ezarri du, gogoraraziz horrek eusten diola suari.

Duela hamar urte inguru sortu zen taldea. Geroztik, Pirinioak erakargarri egiteko joera suspertu eta dugun bizimoduarekiko konfiantza sendotu nahi izan dute taldekideek, gure eskualdean bizi direnen artean, baita hiritik landa eremurako jauzia eman nahi dutenen artean ere.

Lortu ote duten galdegiten zion bere buruari taldeko kide batek, aurrekoan. Nik esanen nuke baietz. Bihotz berdea ikusi, eta Pirinioak datozkigu burura, bizirik mantentzeko beharra. Hori lorpen bat da. Gaia bizilagunen elkarrizketetan egoteko beste urrats bat izan da egitasmoa. Irabazi asmorik gabeko taldea da Bizirik Gaude, eta jarraitzeko dirua merkatu baten bidez lortzen dute. Bihar da azoka, Otsagabian.

Pirinioak bizirik daudela aldarrikatuko dute, beste behin. Baina seguruenik ez da prentsan azalduko. Horregatik ekarri nahi izan dut gaia astekarira. Agenda mediatikora eraman beharko genukeelako eskualdearen arazoa, ez baita soilik gurea. Pirinioetan ez bada bizirik, turistek ere jai dute!

Tras Los Muros: “Bertze animaliak ere zapaldutako norbanakotzat jo behar ditugu”
2016-07-152016-07-15Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Nafarroa

Tras Los Muros: “Bertze animaliak ere zapaldutako norbanakotzat jo behar ditugu”

Edurne Elizondo

Animalien askapenaren aldeko ekintzailea da Tras Los Muros proiektua mamitu duen pertsona. Irudiak erabiltzen ditu borrokarako tresna grisa. Munduko hainbat herritako hiltegi eta haztegietan sartu da; animaliak esplotatzen dituzten hamaika jardueraren lekuko izan da, eta bere begien aurrean gertatu denaren lekukotasun zuzena eman du, bere lanaren bidez. Ezkutuan aritzen da, ezkutuan dena agerian uzteko. Euskal Herrian ere bai. 2014an martxan jarri zenetik, hamaika ikerketa, hainbat erakusketa eta Madrilgo Wings of Heart babeslekuari buruzko Refugiados (Errefuxiatuak) izenburuko liburua egin ditu.

2014an, Iruñean jarri zenuen martxan Tras Los Muros proiektua. Hirira itzuli zara. Zer dago Iruñeko besten bertze aldean?

Bertze animaliak hamaika modutan esplotatzen ditugu; jarduera horiek haserre mota ezberdina eragiten dute gizakion artean, baina, funtsean, ekintza mota berberak dira. Espezismoa gauzatzeko modu ezberdinak dira; bertze animaliak gizaki ez direlako baztertzen dituen aurreiritzia da espezismoa. Alde horretatik, Iruñeko zezen plazan sanferminetan ikusi dudana forman baino ez da ezberdina. Ez nago hemen Iruñean gertatzen dena larriagoa delako, baizik eta beharrezkotzat jotzen dudalako hemen gertatzen denak sortzen duen haserre hori bertze esplotazio jardueretara bideratzea.

Lehendabizikoz etorri zinenean UPN zegoen agintean, eta orain, berriz, EH Bildu; animalientzat, baina, ez da deus aldatu.

Ez dut uste EH Bilduk, oro har, animalien esplotazioaren aurkako jarrera sendoa duenik, ezta tauromakiaren kontra ere, zehazki.

Iazko hauteskundeen ondotik aldaketa gertatu zen hainbat udaletan. Sare sozialetan eskatu zenien hiltegietako ateak zabaltzeko. Ez dute egin. Harresi horiek dira gainditzen zailenak?

Eskaera horren bidez azaldu nahi izan nuen erakundeetako politikaren bidez ere aukera badela ekinbide interesgarriak martxan jartzeko borrokaren esparruan. Hiltegietan gertatzen dena nahita gelditzen da ezkutuan. AEBetan, adibidez, egin izan dituzte haztegietako eta hiltegietako harresien atzean gertatzen dena agerian utzi duten ikerketak, eta, ondorioz, Ag-Gag eta AETAren gisako legeak jarri dituzte indarrean, halako tokietan ez grabatzeko eta haiei buruzko informaziorik ez zabaltzeko, zehazki. Lege horien helburua da ekintzaileen jarduera terrorismotzat hartzea.

Industriak badaki bere azpiegituretan lortutako irudi batek eragin handia izan dezakeela gizartean; hagitz zaila da hiltegi batera sartzea kamera agerian duzula. Horregatik, irudi gehienak kamera ezkutuen bidez lortzen dira, edo amarruak erabilita. Animalien eskubideen aldeko mugimenduak bide luzea egin duen tokietan, hain zuzen ere, industriak bere langileak trebatzen ditu ekintzaile infiltratuak antzemateko.

Espainiako Estatuko udal hiltegi anitzetako ateak zabaltzeko eskumena dute udal horiek. Gizarte hobe baten alde erakundeetatik lan egitea erabaki dutenek kontuan izan behar dituzte animalien eskubideak; eta kontuan izan behar dute, halaber, animalia horienganako tratuaren inguruan gero eta kezka handiagoa badela. Kazetariei eta animalien aldekoei hiltegietara sartzen uzteak errazago bilakatuko luke borrokatu behar dugun bidegabekeria hori ulertzea eta ikusaraztea. Borroka orok behar duen eztabaida soziala eragiten lagunduko luke hiltegietara sartzeak.

Baina industriak ez du hori nahi.

Hiltegietako ateak zabalduko bagenitu, haragiaren industriak duen boterea agerian geldituko litzateke. Botere hori erabiltzen du bere azpiegituretan gertatzen dena ezkutatzeko. Martxoan, hain justu, haragiaren industriak osatutako agiri estrategiko bat filtratu zuten; haren helburua zen Osasunaren Mundu Erakundeak haragi prozesatuak osasunarentzat zer arrisku dakartzan azaltzen zuen txostenak eraginen lituzkeen kalte ekonomikoak arintzea. Txosten horrek agerian utzi zituen haragiaren industriak propagandarako erabiltzen dituen taktikak; agerian utzi zuen, halaber, haren boterea handia dela, eta eskrupulurik ez duela. Negozio horrek 20.000 milioi euroren irabaziak sortzen ditu urtean, Espainiako Estatuan, eta, noski, ez da besoak antxumatuta geldituko, kontuan hartuta gure irudiek eta ikerketek galera ekonomiko handiak eragiten ahal dizkiotela.

Bi urte lanean. Zein da zure analisia egindakoaz?

Egindako hutsak bazter utzi gabe ere, balorazioa ona da. Bertze kideen laguntza funtsezkoa izan da, eta, horri esker, lan sareak osatzeko aukera izan dut. Hasieran ez nuen hori egiteko asmorik, baina sare horiek lagundu didate uste baino esplotazio gune gehiagotara sartzeko. Irekitzen zailak ziren ate eta harresiak gainditzen lagundu didate. Lan eta babes sare horiek analisia eta kritika ekarri diote proiektuari, gainera.

Zuk gainditu dituzun harresi horien bertze aldean dagoen indarkeriaz ohartzen da gizartea?

Munduko hamaika txokotan ekintzaile infiltratuek egiten dituzten ikerketek duten eraginak erakusten du ezetz, gizartea ez dela gertatzen denaz ohartzen. Bertzalde, argi dago engainatzen gaituztela, eta badela egoera ez aldatzeko interesa; hau da, industria ahalegintzen da bere jarduerari buruzkoak ezkutuan gordetzen; propaganda zabaltzen du, haztegietan animaliak zoriontsu bizi direla sinetsarazteko.

Haztegietan eta hiltegietan sartu zara. Eragin dizu han gertatzen denaren lekuko izateak?

Lan honekin hasi aurretik ere banuen harremana zapaldutako animalien irudiekin. Egin nituen animaliak esplotatzen dituzten zentroen inguruko ikerketak. Gizartea kontzientziatzeko lana egiteko, halaber, bertze hainbat ekintzailek egindako irudiak ere erabili izan ditut. Esplotazio horren lekuko izateak badu eragina, bai. Inguratzen zaituen munduarekin duzun harremana betiko aldatzen da. Baina gertatzen denaren lekuko izatea ere bada modu bat gogoratzeko abandonatzea ez dela aukera bat.

Argazkilaritzat eta ekintzailetzat duzu zeure burua; erran izan duzu zure helburua dela gizartea astintzea. Nola erabakitzen duzu zer erakutsi? Nola antolatzen duzu zure lana?

Gogoeta politiko baten ondorio da Tras Los Muros proiektua. Kamera eta proiektua bera puzzle estrategiko baten bi pieza dira; puzzle horren asmoa da astintzea, kontzientziatzea, eta, ondorioz, eraldatzea. Ez dut ulertzen proiektu hau egitasmo bakar baten gisa; niretzat, bertze hainbat kiderekin partekatzen dudan borroka sare baten zati bat da. Proiektuaren lehen etapa honetan nire aurreneko helburua da esplotazio eremu ezberdinen inguruko irudi artxibo bat osatzea. Horren bidez, zubiak eraiki nahi ditut animalia gehien zapaltzen dituzten eremuetarantz. Nire asmoa da, halaber, hainbat aktibismo modu zehatzen berri jasotzea eta zabaltzea, lan horren bidez gogoeta kolektiboari nire ekarpena egiteko. Toki zehatzetara sartzen laguntzeko prest dagoen jendearen deiak eta mezuak jasotzen ohi ditut. Ondorioz, nire agenda denbora luzez lantzeko erreportajeekin osatzen badut ere, malgutasunez jokatzen dut, proiektuari sendotasuna ematen ahal dioten gertaeren berri ematera joan ahal izateko.

Kazetariok egin beharreko lana egiten ari zarela uste duzu?

Duela sei urte, ikerketa baten berri eman eta gero, kazetari batek horixe erran zien hainbat kideri, kazetariek hainbat arrazoirengatik egiten ez zuten edo egin nahi ez zuten lana egiten ari ginela ekintzaileok. Geroztik, gora egin du animalien eskubideen aldeko interesak, eta gero eta gehiago dira animalien egoeraren berri eman nahi duten kazetariak. Hunkitu eta liluratu egiten nau gosearen, kartzelaren edo gerraren miseria gurera ekartzen duten fotokazetarien lanak; mundua eraldatzera bultzatzen gaituzte. Beharrezkoa da fotokazetari horien talentua bertze animalien alde ere baliatzea.

Animalien esplotazioari uko egiten dion jarrera politikoa da beganismoa. Anitzek dietatzat dute, ordea. Zein neurritan da ekintzaileen ardura, eta zein neurritan da mugimendua edukiz husteko saio bat?

Beganismoak animalien esplotazioari uko egiten diola kontuan hartuta, ezin dugu dietatzat edo modatzat hartu. Erantzukizun politiko bat da; hartu beharreko ardura, zapalkuntza bere forma guztietan desagertu behar dela onartzen badugu. Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundearen arabera, urtean 50.000 milioi animalia baino gehiago hiltzen dituzte, arrainak kontuan hartu gabe. Animalien eskubideen mugimenduak errealitate horri egin behar dio aurre; urratsak egiten ez diren sentsazioak pragmatismoaren tranpara eramaten gaitu, eta, hortik, deriba ideologikora eta haren ondorioetara.

1991n, AEBetako Abeltzainen Elkarteko kideen aurrean, mugimenduak zatitzeko eta bereganatzeko bere estrategiaren berri eman zuen Ron Duchinek. AEBetako Defentsa idazkariaren aholkulari berezia zen, eta MDB agentziako presidente. Duchinen hitzetan, erradikaltzat jotako ekintzaileak bakartzea da lehen urratsa; motibazio politikoa dutenak eta sistema aldatu nahi dutenak jotzen ditu Duchinek erradikaltzat. Bigarrenik, idealistekin egin behar da lan, errealista bilakatzeko; hau da, sistemaren barruan lan egiteko prest diren pragmatiko bilakatzeko. Denborak aurrera egin ahala, erradikalek sinesgarritasuna galtzen dute, eta errealistek, ikusgarritasuna, boterea edo jarraitzaileak bilatzen dituztenekin batera, industriari bere helburua betetzen laguntzen diote: akordio taktikoak egitea, garaipen partzialak eskainiz. Industriak badu interesa mugimendua edukiz husteko, bere indar eraldatzailea hutsean uzteko. Agerikoa denari so egiten badiogu, kontuan hartu behar dugu, gure asmo onak alde batera utzita, industriak izan dezakeela eragina mugimenduaren erabaki estrategikoetan.

Zer harreman du animalien aldeko mugimenduak bertze gizarte mugimenduekin?

Mugimenduen artean bat egiteko gero eta borondate handiagoa sumatzen dut, baina, oraindik ere, alde biko erresistentzia badela uste dut. Militantziaren bertze hainbat esparrutan postmodernitatearen ondorio zuzentzat jotzen da gure mugimendua, eta ez mugimendu politiko eta eraldatzailetzat. Aldi berean, gure mugimenduan borroka iraultzaileak modu negatibo batean ikusten dituzte hainbat sektorek. Hori guztia formakuntzarik ezaren ondorio da. Gure mugimenduak zapaldutako norbanako ororen askapena du helburu, eta, ondorioz, ezin dugu bazter utzi askapenerako borroken garapen historiko eta politikoa, ezta borroka horiekin batzen gaituen guztia ere. Bertze mugimenduek, halaber, ezin dute jarraitu bertze animaliek pairatzen duten zapalkuntzari bizkarra ematen. Bertze animalien adimena, haien gorputzen tamaina, hitz egiteko ezintasuna edo haien itxura ez dira hiltzeko, haztegietan ixteko, basoetan tiro egiteko, laborategietan torturatzeko edo itsasoan itotzeko arrazoi. Bertze mota bateko zapalkuntza pairatzen dutenek bezala, bertze animaliak ere haien borondatearen aurka zapaltzen dituzte, irizpide moral arbitrarioak baliatuz. Gure mugimenduak hutsak egin ditu, formakuntzarik ezagatik eta ikuspuntu iraultzailerik ezagatik, eta, askotan, jarrera despolitizatuak erakutsi ditu, baina hori ez da arrazoi nahikoa gizaki ez diren animaliak justiziaren eta berdintasunaren aldeko aldarrietatik kanpo uzteko. Bertze animaliak ere zapaldutako norbanakotzat jo behar ditugu.

Horren haritik, Martxoaren 8ko eta Maiatzaren Leheneko manifestazioetan parte hartu dute antiespezistek.

Borroka esparruetara eraman behar dugu antiespezismoa, bertze borroketara hurbildu. Bada lotura, eta lotura horretan dago, hain zuzen, inon baino aldaketarako aukera gehiago.

Parisen, duela gutxi, hiltegien aurkako manifestazioa egin zuten. Euskal Herrian halakorik gerta daitekeela uste duzu?

Bazterketa, zapalkuntza eta errepresioa pairatu dituen herri borrokalaria da Euskal Herria. Hori kontuan hartuta, lehenago edo geroago, ziur naiz hemen ere gertatuko dela.

Antzerkiak iraganera eramanen du herria
2016-07-152016-07-14Aisialdia, Albisteak, Nafarroa

Antzerkiak iraganera eramanen du herria

Kattalin Barber

Antzoki bilakatuko da Erriberri aurki. Iraganera bidaiatzeko aukera emanen du Erriberriko Antzerki Klasikoaren 17. jaialdiak, uztailaren 22tik abuztuaren 6ra bitarte. Aurten, William Shakespeare eta Miguel de Cervantesen heriotzen 400. urteurrena da, eta gogoan izanen dituzte hainbat antzezlanekin. Horretaz gain, Nafarroako antzerkigintza presente egonen da Mikroklasikoak sailean, eta Nafarroako sei konpainiak parte hartuko dute. Antzezlanak ez ezik, hainbat ikastaro, hitzaldi eta berrikuntza dakar aurtengo edizioak.

Dori Lopez Jurio Nafarroako Gobernuko Kultur Ekintza Zerbitzuko zuzendaria da, eta, hark azaldu duenez, aurten "haize freskoa" eman nahi izan diote jaialdiari: "Antzerki klasikoa da, baina proposamenak oso garaikideak direla uste dut; horrek freskotasuna ematen dio jaialdiari". Berria eta zaharra eskutik helduta doaz Erriberrin, eta ezaugarri hori jaialdiaren "arima" dela esan du. Erregearen Jauregiaren kanpoaldean kokatutako La Cava antzeztokian izanen dira antzezlan nagusiak. 392 lagunentzako lekua du.

Aurten, jaialdiak hiru sail izanen ditu: obra nagusiak bilduko dituen Klasikoak, OT4OS KL2IKO2 saila eta Mikroklasikoak. Asteburuan izanen dira antzezlan nagusiak, La Cava antzeztokian. OT4OS KL2IKO2 sailean, Nafarroako Antzerki Eskolak gomendatutako hainbat lan antzeztuko dituzte. Hirugarren saila, berriz, Nafarroako antzerki taldeek osatuko dute. Kaleko eta familientzako antzerki lanak eskainiko dituzte, halaber.

Lopezek adierazi bezala, jaialdiaren muina antzezlanak izan arren, ikastaroak, eskola magistral bat eta hainbat kaleko ekintza egonen dira. Yayo Caceres aktore ezagunak eskola magistral bat gidatuko du antzerki eta kirolaren inguruan. Erritmoa, musika eta kirola interpretazio lanean nola landu jorratuko du, besteak beste.

Nafarroako sei konpainiak parte hartuko dute Mikroklasikoak sailean. Gehienez, hamabost minutu iraungo dute obrek, eta hainbat egunetan ikusi ahalko dira. Horretaz gain, Nafarroako antzerki konpainia batek egonaldia eginen du Erriberrin jaialdiak irauten duen bitartean. Txori Garcia Uriz eta beste hainbat aktorek osatzen dute taldea, eta In Extremis proiektua aurrera eramanen dute herrian. Generoaren gaia lantzen duen Shakespeareren obra bat izanen dute oinarri.

Aurten, jaialdiak British Council erakundearekin hitzarmena egin du, eta, horri esker, The Complete Walk proiektua ikusgai egonen da. 37 film laburrek osatzen dute proiektua, eta Shakespeareren obren istorioak kokatzen diren agertoki beretan filmatu dira. Haietako bat, zehazki, Erriberriko Errege Jauregian. Galdutako amodiozko lanak du izena obrak, eta bertan idazle ingelesak Nafarroari buruzko esaldi ezagunena idatzi zuen: "Nafarroa munduko miraria izanen da".

Denentzako proposamenak

Iaz abiatutako bideari jarraituz, eta ikusmen eta entzumen arazoak dituztenentzat, bukle magnetikoak jarriko dituzte bi obratan. La Cava antzeztokian taularatuko dituzten Ricardo III —uztailaren 29an— eta Trabajos de amor perdidos —abuztuaren 6an— obretan. Azpidatziekin ikusteko aukera ere egonen da. Gainera, familientzako obretako batean, Los chismes del Quijote y su amigote izenekoan —uztailaren 22an—, keinu hizkuntzako interprete baten laguntza egonen da.

Lopezek adierazi duenez, jaialdia antolatzeko "elkarlanean" aritu dira Erriberriko Udalarekin, eta harreman "estua" dutela esan du. Bi astez, Urrezko Mendera itzuliko da herria; ehunka bisitari jasoko ditu, eta herritarrek "aktiboki" parte hartzen dute jaialdian. "Antzerki klasikoan eredu bilakatu da Erriberri, eta herriak jaialdia bizi du".

Jaialdiak 350.000 euroko aurrekontua du aurten. Antolatzaileak nabarmendu nahi izan du jaialdia ez dela bakarrik ordainpekoa, eta kaleko ekintzen eta doako antzerkien bidez herrian oso giro "atsegina" sortzen dela.

Lopezen ustez, "osasun onean" dago Nafarroako antzerkigintza, eta horren seinale da Mikroklasikoak sailak izan duen "arrakasta": "Lan asko jaso ditugu. Aukera eman genuen euskaraz eta gaztelaniaz aurkezteko, baina, zoritxarrez, gaztelaniazko proposamenak bakarrik jaso ditugu". Antzerkigintza klasikoaren egoitza izanen dira aurki Erriberriko karrikak.