IRUÑEA. Nafarroan milaka argi kanpaina martxan jarri zuen IKAk ikasturte honetan. Herritarrek Nafarroako herrietan argazkiak atera eta euskaltegia diruz laguntzea du helburu kanpainak. Iturrama institutuko ikasleek kanpainako argazkietan oinarritutako margolanak egin dituzte, eta lanak ikusgai egongo dira ekaina bukatu arte Iruñeko Arturo Campion euskaltegian.

IRUÑEA. Gora Iruñea plataformak maiatzaren 29an aurkeztu zuen Runa parkeko jai gunerako egitaraua. Hala ere, udalak Runa parkea erabiltzeko lehiaketa martxan jarri zuen. Baina, aurreko urtean bezala, ez da inor aurkeztu. Udalbatzak plataformaren alde egin zuen. Asteazkenean, Gora Iruñeak jakinarazi zuen jai gunea jartzeko baimena eman diola udalak.

SUSTRAI ERAKUNTZAK JASO DITUEN PROIEKTUAKHarrobi eta meategiak: gutxi batzuen aberastasuna, gehienon arazoa izenburua duen txostena publikatu berri du Sustrai Erakuntza fundazioak. Helburua proiektu berriak txostenean jasotzea da.

MANIFESTAZIOA EGIN DUTEN AZKOYENGO LANGILEAKAzkoyen enpresako 200 langilek manifestazioa egin zuten asteartean, Azkoienen. Euren lan hitzarmena abenduaren 31n iraungi zen. Langileek salatu zuten enpresako jabeek soldata jaitsierak eta deskokatzeak aur...

Dozenaka harrobi eta meategi daude Nafarroan. Errealitate zabala bezain askotarikoa da. Hala ere, Sustrai Erakuntza fundazioak txosten bat argitaratu berri du, harrobi eta meategien hainbat proiekturen berri emateko. Orotara, fundazioko kideek bederat...

"Beti egiten ditut modelo ezberdinak. Hori da nolabait nire sinadura pertsonala", azaldu du Zelai Ordoñez Egañak (Iruñea, 1983). Duela bi urte langabezian geratu zen, eta, bizimodua aurrera ateratzeko, eskulanak egitea pentsatu zuen, txikitatik trebea izan baita horrelako lanetan. Ordoñezek ez du ordutegi finkorik, baina horrek ez du esan nahi lan lasaia duenik. "Astelehenetik ostiralera lanean aritzen naiz, piezak egiten. Asteburuetan, ordea, azoketara joaten naiz". Egun ez du nahikoa diru ateratzen eskulanekin; horretarako, "azokalari" bilakatu beharko lukeela uste du. Baina, gutxi bada ere, hilero diru sarrerak lortzen ditu, eta egunez egun ikasten eta enpresatxoa garatzen doa, Frikadela izeneko enpresa garatzen.

"Betidanik birziklatu ditut esku artean izan ditudan gauzak", dio Ordoñezek. VHS kasetekin altzairuak eta zapata kutxekin apalategiak egin ditu. Baina horrelakoak saltzea zaila dela uste du. "Horrek ez du merkatu askorik, lan horiengatik asko kobratu behar delako". Koadroak eta argazkiak ere egiten ditu, baina horiek ere garestiak dira. Baina Ordoñezen produktu izarrak kameuak eta zintzilikariak dira.

"Kameuak XVII. mendean familia dirudunek eramaten zituzten bitxiak ziren. Ireki egiten dira, eta normalean pertsona maitatuaren edo seme-alaben argazkiak jartzen zituzten". Ordoñezek marrazkiekin apaintzen ditu. "Nik oinarriari marrazkia gehitzen diot. Denak ezberdinak egiten ditut. Nahiz eta lelo bera idatzi edo gai antzekoa erabili, beti aldatzen dut zerbait". Horiek dira egiten dituen bitxi pertsonalenak. "Ez dute zerikusirik egiten ditudan beste gauzekin".

Beste hainbat eskulan ere egiten ditu, zintzilikariak adibidez. "Mineralekin zintzilikariak egiten ditut. Baina horiek produktu arruntak dira; ondoko postukoak ere eduki ditzake". Mineralekin ez ezik, beste gauza batzuekin ere zintzilikariak egiten ditu. Burezur, dortoka eta zaldi itxurakoak. Baita birziklatutako beste bitxi batzuk ere. "Erabiltzen ez ditudan lagunik gabeko bitxiekin eta belarrietakoekin lepokoak egiten ditut".

Materialak bilatzeko lan asko egin behar da. "Iruñean materiala bilatzea oso zaila da, nahiko hiri txikia baita. Mineralak eta bolak Bartzelonan erosten ditut, askoz ere merkeagoa ateratzen zait haraino joatea". Kameuak Iruñean lortzen ditu, baina hainbat eta hainbat gauza Internet bidez eskuratzen ditu. Horiek guztiak bilduta, etxean lan egiten du. "Ordenagailu ondoan lanerako txokoa dut, hor jarriak ditut nire lanpara eta lupa". Ordutegi finkorik ez du Ordoñezek, baina, gustuko lana egiten duenez, nahi gabe ordu piloa sartzen dituela dio. "Etxeko txoko horretan lasai-lasai musika jarri eta lanean hasten naiz. Handik hiru ordura ateratzen naiz ez dakit zenbat gauza eginda".

Astelehenetik ostiralera materiala prestatzen du Ordoñezek. Baina hori gero saldu beharra dago. Horretarako, azoketara joaten da. "Garrantzitsuena da azoketan egiten diren kontaktuak, normalean gauza asko ahoz aho zabaltzen baitira". Horrez gain, lan burokratiko ugari egin behar dela dio. "Herri eta hirietako udaletxeetara deitu behar da. Han, beste telefonoren bat ematen dute. Posta elektroniko piloa bidali behar dira. Ez da besterik gabe mahaitxoarekin agertzea".

Azoketan gero eta jende gehiagok parte hartzen duela dio. Hori ez dute begi onez ikusten eskulangile batzuek. "Batzuei beldurra sartu zaie konpetentziaren asuntoarekin". Ordoñez ez da iritzi berekoa. "Artisau bakoitzak produktu ezberdinak ditu. Nik eskuz egindako gona bat erosi nahi baldin badut, kameu bat erosteagatik ez diot gona erosteari utziko". Hala ere, artisau berriak gaizki ikusten dituztenak gutxiengoa direla nabarmendu du. "Oro har, oso jatorrak dira, elkarri asko laguntzen diogu. Hori da onena. Nahiz eta egunen batean ez saldu, normalean oso ondo pasatzen dut". Ordoñez parte hartzeagatik ordaindu behar ez den azoketara joaten da. Baina, bidaia eta kanpoan jatea ordaindu behar du, eta horrek irabaziak jaisten ditu. Horregatik, gertu ibiltzen da. "Iruñerriko azoketara baino ez naiz joaten. Elizondora ere joaten naiz, baina amamari bisita egiteko aprobetxatzen dut".

Azoketan aritzeko saltzen jakin behar da. Ordoñezek urteetan lan egin du dendetan, eta onartzen du ez duela arazo handirik jendearen aurrean aritzeko. Baina bere amak askoz hobeto egiten duela dio. "Berak ni baino bi aldiz gehiago saltzen du. Esaten du: 'Ikusi alabak egiten dituen gauzak!'". Amak saltzeko erraztasun handiagoa badu ere, Ordoñezek argi du garrantzitsuena atsegina izatea dela. "Jendearen aurrean atsegina izatea ezinbestekoa da. Zerbitzuaren parte da. Hori eta jendea informatzea. Ez baduzu saltzen, berdin dio, beti mantendu behar da itxura ona".

Horrekin batera marketina ere landu behar da. Baina gai horretan huts egiten duela aitortu du. "Facebook badut, eta bloga ere martxan jarri nahi dut. Baina horretarako laguntza eskatu behar dut". Izenarekin ere arazoak izan ditu. "Bi urtean lau izen izan ditut. Sortzailea naiz, baina ez horretarako".

"Gure Esku Dago, erabakitze eskubidearen alde ekainaren 8an izanen den giza katea, mugarria izango da, baina ez gure azken ekinbidea", azaldu du Ander Larunbek, Gure Esku Dago dinamikako Nafarroako kideak. Nafarroako eskualdez eskualde zabaltzen ari dira erabakitzeko eskubidearen aldeko dinamika. Abenduan hasi ziren herri eta eskualdeko taldeak sortzen, eta azken asteetan lan hori indartzeko ahaleginetan ari dira.

Lehenengo helburua eta nagusia ekainaren 8an Iruñea eta Durango (Bizkaia) arteko giza katea osatzea da. Larunbek azaldu duenez, giza kateak izango dituen 123 kilometroetatik 16 kilometro Nafarroako herritarrez osatzea da asmoa. Kilometro bakoitzeko 800 pertsona inguru beharko dituztela dio Larunbek, eta, erronka handia bada ere, ziur dago lortuko dutela. "Azken urteetan desmobilizazio prozesua izan da gizartean, baina dinamika honek mugiarazi egin ditu geldirik zeuden gizarteko hainbat sektore".

Gure Esku Dago iazko ekainean aurkeztu zuten, baina Nafarroan abendura arte ez dira lanean buru-belarri hasi. "Udaberriarekin loratzen hasi dira tokian tokiko ekinbideak". Martxoaren 15ean, esaterako, Bortzirietako hainbat herritarrek erabakitzeko eskubidearen aldeko lip dub-a grabatu zuten Lesakan. Besteak beste, dantzariek, txalapartariak, Lesaka eta Giltzarri abesbatzako kideek eta Beti Gazte futbol eta sokatira taldeetako kirolariek hartu zuten parte lip dub horretan.

Hitzordua Malerrekan

Asteburu honetan, Malerrekaren txanda izango da. Bihar, 19:00etan, Doneztebeko zinema aretoan Malerrekako Gure Esku Dago batzordearen aurkezpena egingo dute. Aurkezpen ekitaldiari dantzariek ekingo diote. Horren ondotik, Malerrekan grabatu duten bideoa ikusi ahal izango da. Ekitaldiari amaiera emateko, argazki erraldoi bat egin nahi dute.

Larunbek adierazi duenez, dagoeneko zehaztuta daukate Baztan, Malerreka eta Bortzirietako herritarrek heldu den ekainaren 8an giza katea osatzeko kokatu beharko duten eremua: Itza herria izango da haien kokalekua, Iruñea eta Irurtzun artean. Datozen asteetan ere, Lesakan eta Donezteben bezalako ekitaldi gehiago egiteko asmoa du Gure Esku Dago dinamikak. Larunberen arabera, "eskualdez eskualde zabaltzen ari gara. Halako proiektu batean, gainera, ezinbestekoa da herri mailan lan egitea". Horren adibidea da martxoan herriz herri ibili den Gure Esku Dago furgoneta.

Herriz herriko dinamikan oinarrituko badira ere, Nafarroa osoko ekitaldi moduan, hainbat korronte politikotako kideen hitzaldi bat egitekotan dira apiril amaieran.

Asteburu osoz dantzaz beteko ditu Iruñea eta Uharteko kaleak Amaiur dantza taldeak. Folk Lore nazioarteko dantza ospakizuna egingo baitute hamazortzigarrenez. Bihar goizean 14 urte arterako 350 dantzari txikik kalejira egingo dute Iruñeko Alde Zaharrean. Igandean berriz, Uharteko San Juan plaza hartuko dute dantzariek. Amaiur taldearekin batera, Donostiako Goizaldi eta Sardiniako Mamutzones di Samugheo ariko dira.

Hotz industrialaren arloko Koxka enpresari bideragarritasun ekonomikoa bilatzeko asmoz, egungo enpresaren jabeak, AEBetako AIAC inbertsio funtsak (American Industrial Acquisition Corporation), Manuel Rodriguez Quevedo aholkularia izendatu du bere ordezkari. Chechu Rodriguez CCOO sindikatuko Industria Federazioko idazkari nagusiak azaldu duenez, Rodriguez Quevedok berak jakinarazi zien baduela eskuduntza enpresa saltzeko, zorrak ordaintzeko edota bestelako zereginak betetzeko. Aholkularia enpresan hiru astez egotea espero da, Koxkaren bideragarritasun plana egiteko denbora hori beharko duela eta.

Hala ere, oraindik kolokan dago Nafarroako enpresa indartsuenetakoa izan zenaren etorkizuna. Izan ere, enpresaren jabeei dirua desbideratu izana egotzi diete langileek, duela zenbait aste. Horren ondorioz, enpresak Iruñean eta Azkoienen dituen lantegiak zuzendaritzaren esku uzteko eskatu diete jabeei.

Egun, Koxkan 380 langilek egiten dute lan, baina 2000ko hamarkadan Nafarroako enpresarik garrantzitsuenetakoa izan zen. 2005ean diru galerak izan, eta, 2008tik dagoen finantza krisiaren eraginez, galerei aurre egiteko zailtasunak izaten hasi zen. Ondorioz, 2009an lana erregulatzeko espediente baten bitartez, 190 langile kaleratu zituzten.

2010. urtean eskuratu zuen AIAC inbertsio funtsak Koxkaren jabetza, eta 12 milioi euroko mailegua eskatu zuen, enpresa modernizatzeko helburuarekin. Baina egoera ekonomikoa bideratu ezinda, zorrak pilatzen ari zirela eta, 2013an langileen soldata %20 murriztea adostu zuten langileekin. Gaur egun, Eguberrietako estra eta martxoko soldata zor dizkiete langileei. Dena den, datozen egunetan estra horren zati bat ordaintzekotan da enpresa.