KALTEAK, MILIOI EUROTANEbro ibaiaren inguruko hamar herri izan dira gehien kaltetuak. Horien arabera, ia 5 milioi euroren galerak eragin dituzte uholdeek, azpiegitura publikoei dagokienez soilik.
Albisteak
Batzar eratzailea egingo du Aranzadi hautagai zerrendak Iruñean, bihar
IRUÑEA. Aranzadi hautagai zerrenda hiritarrak batzar eratzailea egingo du bihar, 11:00etan, Iruñeko Mendillorri auzoko Elorri ikastetxean. Plataformako kideek "hiria eraldatu nahi duen" pertsona talde baten gisara aurkeztu zuten euren burua, orain dela bi aste. Joan den asteburuan jardunaldiak egin zituzten Iruñean, arloz arlo udal hauteskundeetara eramango dituzten proposamenak zehazteko.
“Kazetaritza ereduaren errotik egin behar da irakurketa”
Iazko sanferminetako sexu erasoek ezohiko zalaparta piztu zuten, besteak beste, hedabideetan nabarmenduta agertu zirelako. Horrez gain, prentsak erasoen berri emateko moduak ere hautsak harrotu zituen. Oihana Etxebarrieta (Hondarribia, Gipuzkoa, 1987)...
“Taula gainera igotzeak ez du izaerarekin zerikusirik”
"Antzerkia publikorik gabe ez da deus". Hitz horiekin laburtu du Oier Zuñiga aktoreak (Iruñea, 1986) antzerkia. Txikitan, pailazo izatearekin amesten zuen, eta gazte-gaztetan hasi zen antzerkia egiten, eskolako gorputz adierazpen ikastaroan. Geroztik, ez da taula gainetik jaitsi. Aktorearen bizimodua ez da erraza, ez baita hilero soldata finkoa ematen duen ofizioa. "Konpainia handi batean ez bazaude, han-hemenka ibili behar da beti". Zuñigak Labanaroa konpainia sortu zuen Laura Villanueva eta Maialen Diazekin batera. Baina, horrez gain, beste hamaika lan egiten ditu, hala nola beste talde batzuetako ikuskizunetan parte hartu, konpainia eta taldeentzako kartelak eta logoak egin, iragarkiak egin, aktore hautaketetan parte hartu eta eskolak eman. Gauza asko egiten ditu, eta ez beti gustuko dituenak. "Iragarkiak egin izan ditut, baina hori ez da sorkuntza. Batzuek diote horregatik neure burua saltzen dudala. Baina egunero bizi eta jan behar dut. Nik ez dut neure burua egunero Volkswagenen lan egiten duenak baino gehiago saltzen".
Eskolan hasi zen antzerkia egiten Zuñiga. Geroztik, ez dio formatzeari utzi. "Aktoreak bizi osoa eman behar du formatzen, ikasten eta birziklatzen". Ikasketa formalei dagokienez, Bilbon Arte Ederrak eta Nafarroako Antzerki Eskolan interpretazioa ikasi ditu. Antzerki Eskolan ez dute irakaskuntza ofiziala eskaintzen, baina hori oso ohikoa da sorkuntza munduan. "Espainiako Estatuan Madrilen eta Bartzelonan baino ez dute irakaskuntza ofiziala eskaintzen. Hala ere, sorkuntzako edozein arlo zehatz lantzeko dauden eskola gehienak ez daude homologatuak". Garrantzitsua den arren, eskoletan ikasten dena ez da formatzeko bide bakarra. "Aktoreek antzerkia ikusi behar dute. Nik ikusten dut gustatzen zaidalako, baina beharrezko dut. Horrez gain, ezinbestekoa da ikastaroak hartzea, lan egitea eta beste aktore batzuekin egotea. Horrela asko ikasten da".
Taula gainera igo eta publikoaren aurrean jartzea ariketa zaila da. Lotsagabe xamarra izan behar dela pentsa daiteke. Baina Zuñigak ez du hori uste. "Taula gainera igotzeak ez du izaerarekin zerikusirik". Zuñigak aitortu du oso lotsatia dela. Baina agertokira ateratzen da, ofizioa maite duelako eta antzerkiak bere bizitzan ekarpen handia egiten duelako. "Taula gainera igotzen naizenean ez dut nire lotsetan pentsatzen. Egia da agertoki gainean pertsona agerian geratzen dela. Baina horrek nire bizian eta osasunean egiten duen ekarpena oso garrantzitsua da". Agertokian egon eta publikoarekin sortzen den sinergia "bizitzarako gasolina" da, Zuñigaren ustez. "Pertsona triste bat ezin da osasuntsu egon. Pozik dagoena eta gustuko duena egiten duena, ordea, bai".
Egun, Labanaroa konpainiarekin bi obra egiten ari da Zuñiga. Haro modernoak lana da bata. "Joseba Sarrionandiak euskaratutako Bobby Sandsen poema batean oinarrituta dago, eta, antzezlanaz gain, eskoletan irakasteko unitate didaktiko bat egin genuen". Iruñeko Iturrama institutuan batxilergo artistikoa egiten duten ikasleekin landu dute. Dena da gezurra lana da bestea. Iruñeko Udalaren umeentzako antzerki testuen 2012ko lehiaketa irabazi zuen Xabier Lopez Askasibarrek testu horrekin, eta eurek jaso dute taula gainera eramateko aukera. Beste lan batzuk prestatzen ari dira, baina Zuñigak oraindik ezin du ezer esan.
Komunikazioa da gakoa
"Antzerkia eta edozein ofizio ez dago egungo egoera soziopolitikotik at". Horregatik, gizarteak pairatzen duen balio krisiak antzerkian eragina duela uste du Zuñigak. "Jendartea oso likidoa da, ezegonkorra. Ez dago balio solidorik". Horrek arteari ere eragiten dio. XX. mendea abangoardien mendea izan da, eta horren ondorioak pairatzen ari garela azaldu du Zuñigak. "Berrikuntza askoren mendea igaro dugu. Etiketak eta estiloak sailkatzeko beharra dugu. Baina likidotasunak estiloak nahastu eta gauza anbiguoak sortzeko aukerak eman ditu". Anbiguotasun horrek gaizki-ulertuak eragin ditzakeela aitortu du Zuñigak. "Badago jendea antzokira doana antzerkia ikusteko, eta beste gauza bat aurkitzen badu, esaten du: 'Zer da hau?, ze arraroa'". Hori ez da arazoa Zuñigarentzat; ez zaio axola. Sorkuntzaren eremuan horrelako gauzak zilegi direlako. "Niri inporta zaidana da sorkuntzaren xedea. Sortzaileek hori planteatzen dutenean duten helburua, ez horrenbeste ondorioa. Niretzat, errealitatea eta mundua ulertzeko tresna sortzeak izan behar du helburua". Baina publikoak ez badu mezua ulertzen, ez dago tresnarik. Horregatik, berebizikoa da komunikazioa bermatzea.
Sormen prozesuak atal asko ditu, eta oso luzea da; besteak beste, pertsonaiak ikertu eta jantziak aukeratu behar dira. Gustuko du lan hori, baina, Zuñigaren ustez, ez dago antzeztea bezalakorik. "Agertokira atera eta bertan pasatzen duzun ordu hori da niretzat bizitza ulertzea. Horren ostean, sentimendu asko sor daitezke". Badaude gustuko ez dituen lanak ere, hala nola produkzio eta banaketa lanak. Baina horiek ere bete behar dira.
Batasuna erasoen aurka
Alarma piztu zen iragan urteko sanferminetan. Txupinazoan emakumeak nola erasotzen zituzten ikusten ziren irudiak azkar batean hedatu ziren mundu osoan zehar. Azken urteetan, behin eta berriz errepikatu dira irudi horiek. Hala ere, iazkoek eragin dute erreakzioa. Sanferminak legerik gabeko jaiak direnaren ideia dute askok. Arrazoi horregatik jakinarazi du Ana Lezkano Iruñeko Udaleko Gizarte Ongizate eta Berdintasun zinegotziak festa eredu "onartezin" horretatik aldendu beharra dagoela. Hala, Eraso sexistarik gabeko jaien alde kanpaina jarri du abian Iruñeko Udalak, hainbat talde feministaren eta gizarte eragileren elkarlanaren bitartez.
Ez da lehen aldia Iruñeko udalak sanferminen harira berdintasunarekin lotutako kanpaina abian jartzen duena. Iaz esaterako, bi ekinbide jarri zituzten abian, bat gizon eta emakumeen arteko parekidetasunarekin lotutakoa eta bestea emakumeen erabakia errespetatzeko aldarrikatzeko. Hala ere, Pilar Mayo Iruñeko Berdintasun teknikariak jakinarazi duenez, aurten "pauso bat haratago" joan nahi izan dute. "Ezinbestekoa da indarkeria sexista jai eremuetan ere gaitzestea. Gainera, gizon eta emakumeen arteko errespetua beharrezkoa da", azaldu du Mayok.
2013ko erasoen harira urtarrilean Sanferminak Berdintasunez taldea sortu zuen Iruñeko Emakumearen Udal Kontseiluak. Lehen aldia da halako talde bat eratzen dena Iruñean. Besteak beste, bilera horietan Bilgune Feministak, Gora Iruñeak, Kattalingorrik eta beste hainbat eragilek hartu ahal izan dute parte.
Dena den, Tere Saez Andrea plataformako kexu agertu da. Jakinarazi duenez, Sanferminak Berdintasunez taldeko bileretan parte hartzeko gonbita jaso arren, ez dute bileretara joaterik izan. "Udal teknikariak azaldu zigun bilerak eguerdi partean izango zirela, eta plataformako kide guztiak ordu horretan lanean izaten gara. Beraz ez dugu bilera batera ere joateko aukerarik izan", adierazi du atsekabetuta.
Miren Aristu, Gora Iruñea taldeko kidea, aldiz, izan da Sanferminak Berdintasunez taldeak egindako bileretan. Udalaren gonbita jaso zutenean, hasieran batean "errezeloa" sortu zitzaiela onartu du. "Sexu erasoen aurka jarrera epela izan du sarritan udalak, eta harritu egin ginen", onartu du Aristuk. Lehen bileran Gora Iruñeak berdintasunean oinarritutako jaien alde hartu beharreko neurrien proposamena egin zuen. "Gauza bera egin zuten gainontzeko taldeekin", argitu du Aristuk.
Pilar Mayok jakinarazi duenez, Iruñeko Udaleko berdintasun teknikarientzat "ezinbestekoa" zen lehenik eragile guztiei entzutea. "Argi geneukan kanpainaren diseinuan politikariek zuzenean parte hartzerik ez genuela nahi, litekeena zelako horrek ekinbideari sinesgarritasuna kentzea".
Eraso sexistarik gabeko jaien alde leloa duen kanpainak bost helburu nagusi ditu: eragile ezberdinen arteko adostasuna lortzea, larrialdi zerbitzuetako telefonoen berri ematea, sexu erasoa jasan duten emakumeak artatzen dituzten udaltzainen formakuntza hobetzea, babes zibileko langileei informazioa helaraztea eta hedabideetako langileen formatzea eta sentsibilizatzea
Bost helburu horiek ontza jo ditu Aristuk. Hala ere, euren eskakizun guztiak ez dituztela aintzat hartu salatu du. Ohartarazi duenez, hiriaren antolakuntza erabat aldatzen da sanferminetan eta horrek eremu arriskutsuen eraldaketa eragiten du. "Puntu ilunen mapa egitea garrantzitsua da, emakumeek hiriko toki arriskutsuak ezagutu ditzaten".
Dena den, sanferminekin zerikusia duen gai oro Sanferminetako Mahaian eztabaidatzen da. Besteak beste, entzierroa eta jai eredua izaten dituzte mintzagai. Tere Saez oso kritiko agertu da Sanferminak Berdintasunez taldeko kideak ez direlako Sanferminetako Mahaian izan: "Sexu erasoak jai giroan gertatzen dira, eta guretzat ezinbestekoa da gaia Sanferminetako Mahaian lantzea".
Mayok onartu du gaia Sanferminetako Mahaiak lantzea egokia dela. "Dena oso azkar egin dugu, eta beti egiten dira akatsak. Logikoena hori izan daiteke eta heldu den urterako kontuan izango dugu", onartu du. Kanpaina, berez, urtarriletik aurrera hasi ziren lantzen. Lanketa hori lehenago hasi behar zela defendatu du Saezek.
Jai ereduaren inguruan ere bada eztabaida. Ana Lezkano Gizarte Ongizate eta Berdintasun zinegotziak onartu bezala, jai ereduak ere hausnarketa sakona behar duela irizten diote Miren Aristu eta Tere Saezek. "Sanferminetan edozer gauza egitea libre dela dirudi. Turismo kanpainetan hori saltzen dute eta hori onartezina da" azaldu du Aristuk. Saez ere bat dator Gora Iruñeako kidearekin. "Urte luzez helarazi den mezuaren aurka egin nahi dute, eta hori oso zaila da".
Gainera, Enrique Maia Iruñeko alkateak afera honetan izan duen jarrera kritikatu dute bi ekintzaileek. Izan ere, iragan urtean hedabideetan ikusi ahal izan ziren irudien harira "kezka" agertu zuen alkateak. Honakoa adierazi zuen 2013ko sanferminen balorazioa egiterako orduan: "Txupinazoari buruz ematen ari den irudia negargarria da. Elastikorik gabeko eta ardoz blai egindako emakumeen irudiek gehiago saltzen dutelako. Baina hori ez da sanferminetako benetako irudia". Eraso hitza erabiltzea ekidin zuen.
Oraingoz Maiak ez du sexu erasoen aurkako kanpaina babestu, eta hori "onartezina" dela uste du Aristuk. Jakinarazi duenez, ezinbestekoa da eragile sozial zein politikoek babesa adieraztea, gizartea ohartu dadin sexu erasoak ez direla "zilegi".
Biktimei aitortza
Sexu erasoak eta gainontzeko bortizkeriak ez direla iragan urteko gauza ohartarazi du Saezek. "Dagoeneko sei urte beteko dira Nagore Laffage erail zutela. Udalak biktimak benetako aitortu behar ditu", aldarrikatu du Andreako kideak. Gaineratu duenez, onartezina da auzi horretan udalak izan duen jarrera. "Sarritan ematen du Nagore [Laffage] ez zutela sanferminetan hil, eta bai, hala hil zuten". Udala "behin eta berriz" hilketa hori ezkutatzen saiatzen dela gaineratu du. "Ikusi besterik ez dago iragan urtean Nagoreren [Laffage] omenez egin nahi izan genuen antzerkian zer nolako jarrera izan zuen". Udalak ofizialki sostengatu ez duen arren, urtero legez, uztailaren 5ean, Gazteluko plazan 13:00etan Jose Diego Yllanes gazte iruindarrak Nagore Laffage hil zuela gogoraraziko dute. "Beste behin gizonezko bati ezetz esaten zaionean errespetatu egin behar dela aldarrikatuko dugu".
Musika jolasa bihurtzeko emanaldia
Ez da ohiko musikaria Maite Arroitajauregi Mursego. Eibarko (Gipuzkoa) artistak musikarekin jolastea maite du. Arroitajauregik berak aitortu duenez, ez dio garrantzirik ematen entzule kopuruari; kontzertuetara joaten direnak bere jokoan parte hartzeko prest egoteari bai, ordea. Ostegunean, 20:30ean, iragan urtean kaleratutako Hiru diskoa aurkeztuko du Iruñeko Alde Zaharrean, bertako Erraldoien Txokoan.