Asier Garcia Uribarri
"Naturari bizkar emanda bizi gara". Argi du Patxi Uriz fotokazetariak (Gares, 1964) zein mezu zabaldu nahi duen. Munduan gora eta behera ibiltzen da Uriz lanean, bidaia erreportajeak egiten. Baina bidaiarik garrantzitsuena norbera...

Ander Perez
"Normaltasun osoz" hartzen du Cristina Altunak (Ultzama, 1984) UPNri legealdian egokitu zaion tokia. Gobernu aldaketa "ariketa demokratikoa" izan dela dio, eta, are, UPNrentzat "aukera" ere izan daitekeela uste du; "gauza batzuk hobetzeko" ...

Ander Perez

Politika "hesitik" ikusten zuen, baina lehen lerroan parte hartzen du orain Maria Solanak (Iruñea, 1975). Joan den maiatzeko hauteskundeetatik parlamentari da, Geroa Bairen eskutik. Aldaketak sei hilabete egin dituela, "pentsatzeko denbora" eskatu du. Gobernua oposizioaren erritmora doala uste baitu: "Orain arte, besteek bultzatzen dutenari erantzuten ibili gara".

Komunikazioaren alorretik politikako lehen lerrora egin duzu salto. Alde handirik al dago?

Kazetaritzatik —hainbat komunikabideetan nenbilen lanean— komunikazio politikorako urratsa egin nuenean nabaritu nuen aldea. Nafarroa Bain sartu nintzen 2007an, prentsa arduradun gisa. Politika beste aldetik ikusten hasi nintzen, komunikazio kabinetetik. Hor eman ditut orduz geroztiko urteak, NaBain hasieran eta EAJn gero, baina beti NaBai edo Geroa Bairen barruan, koalizioari begira. Politikarekin harremanetan nengoen, baina hesitik. Erraza da zinegotzi edo parlamentari bati esatea "hau edo beste hau esan behar duzu", baina beste gauza bat da ardura lehen pertsonan hartu eta aurpegia ematea.

Zer irizten diozu gobernuaren sei hilabeteko jardunari?

Nire kezkarik handienetakoa da ez dugula denborarik izan hausnarketa hori behintzat egiteko. Pentsatzeko denbora behar dugu, bestela repentistak bihurtzen baikara. Bertsolariarena eginez goaz, eta ongi kokatuta egonda eta gakoak izanda ongi atera daiteke, baina zenbaitetan, maiz, poto egiten dugu. Garrantzitsuena da hausnarketarako denbora hartzea, parlamentuan bezalaxe gobernuan ere. Gainera, uste dut gehiegi markatu digutela martxa gainontzekoek. Gelditu behar dugu, arnasa hartu, eta gure egutegia eta egitasmo plana zein den ikusi. Eduki, badugu. Badut sentipena orain arte gainontzekoek bultzatu dutenari erantzuten ibili garela. Oposizioa bere bide orriari jarraitzen ari zaio, eta, agian, gu baino gehiago ari dira asmatzen. Baina erasotzea beti da errazago.

Irmotasun faltaren sentipena adierazi du zenbaitetan gobernuak. Eta sarri erabakien teknikotasunean babestu da erabakiak hartzeko. Beldurra zaio erabaki politikoak hartzeari?

Beldurra bainoago, konpromiso bat da: ez dadila gailendu inoren nahi politikoa besteen gainetik. Gobernua sustengatzen duten lau indarrez ari naiz. Horrek zailtzen du lana; kontseilariek edo presidenteak alde bakarreko erabakiak hartuko balituzte, eraginkorragoa litzateke dena, baina baita erasokorragoa ere.

Baina akordio programatikoan datozenak erabaki politikoak dira, eta adostuak. Beraz, haien aplikazioan ez luke arazorik egon beharko.

Nik ongi ikusten dut fundamentuzko argudioak gehitzea, nahiz eta akordio politikoan agertzen dena erabaki ideologikoa izan. Beti kritikatu izan dugu UPNk urteetan erabaki politikoak hartu dituela bestelako sostengurik gabe. Erabaki politikoak hartuko ditugula? Jakina. Politikariak gara, eta lan politikoa da gurea. Berezkoa da. Hortik aparte, egin daitezela gauzak behar bezala.

Aldaketa "lasaia" eskatu du Geroa Baik askotan. Aldaketa sakonaren antonimoa al da hori?

Gure aburuz, sinonimoa da. Geroa Baik beti defendatu du hori. Oso garrantzitsua zen hori ulertaraztea: ez garela egun batetik bestera iraultza egiteko etorri, dena hankaz gora jartzera gero buelta emateko. Hori transmititu nahi genuen. Argi baikeneukan aldaketa egin behar zela, baina zailtasunak egongo zirela: aldebakartasunez ez jarduteak ekarriko zuen aldaketak lasaia behar zuela izan. Lasaia, iraunkorra izateko. Eta, aldi berean, benetakoa. Alegia, sakona, zeren sakona ez den aldaketa ez baita benetakoa.

EAJk inoizko protagonismo politikorik handienetarikoa du Nafarroan, Geroa Bairen bitartez. Positiboa izan al da formula?

EAJk apustu erabatekoa egin zuen Nafarroa Bai sortzeko. Eragile nagusietakoa izan zen, lehenengoetarikoa, beste batzuk atzetik etorri baitziren. Hasieratik argi zuten ezinbestekoa zela. Baina ez EAJren iraupen edo kideen onurarako, baizik eta Nafarroan, inoiz aldaketa izango bazen, ezinbestekoa zelako indar aurrerakoi, abertzale eta ezkertiarrok batzea. Hori izan da NaBairen funtsa, eta baita Geroa Bairen funtsa ere. EAJk ez du apustu hori egin bere kuotak bermatu eta bere botere politikoa indartzeko, baizik eta zentzua izan zezan bere izaerak berak.

Geroa Baik bokaziorik al du alderdi hegemonikoa izateko?

Bai, horrekin konbentzitua nago. Nafarroa Bai erabat hautsi zenean, batzuk argi genuen gisa eta filosofia horretako proiektu batekin jarraitu behar genuela, eta oso baldintza xumeetan abiatu genuen Geroa Bai. Askok esan ziguten: "Zertarako? Hutsaren hurrengoa zarete, ez du zentzurik...". Gu konbentzituta geunden, uste baikenuen alderdien artean haustura izan arren ordezkatzen genuen gizartearen arlo horretan ez zegoela hausturarik. Jarraitzen zuen espazio horrek, eta mantentzen da oraindik ere. Gure nahia litzateke espektro hori zabaldu eta gehiengoa bilakatzea. Betiere ulertuta oso espektro askotarikoa eta kritikoa dela. Mantentzen den bitartean, zentzua izango du Geroa Baik.

Noraino iritsi nahiko zenuke gainerako euskal lurraldeekiko harremanean?

Ahal den guztiraino, harremanez ari bagara. Beste kontu bat da estatusean.

Eta estatusean?

Ez da nire lehentasunetako bat, ez aurten eta, segur aski, ez legealdi osoan. Uste dut Nafarroan jarri behar dugula arreta; nahikoa lan dugu geure buruaz arduratu eta geure burua errealitate politiko berri honetan kokatzeko. Gero gerokoak. Baina horrek ez du oztopo izan behar harremanak izan eta sustatzeko, ahal den denetan eta maila guztietan. Hemengo agintariek bizkarra eman diete luzaroan gainontzeko herrialdeei, nahita, eta horretan denok galdu dugu.

Zer nahiko zenuke lortu lau urte hauetan?

Denbora behar dugu, eta denborak emango digu arrazoia. Seguru nago lana aurreikusi bezala egiten badugu denborak arrazoia emango digula. Momentu itsusienean gaude orain, adibidez, zerga erreformaren gaian. Diru sarrerak handituko diren edo denon onura ekarriko duen ikusteko, denbora behar da. Baina geure buruari fidel bagatzaizkio, ziur naiz lau urte barru gauzak askoz hobeto egongo direla. Eta horrela ez bada, akabo, baina izango da ongi aritu ez garen seinale. Geroa Bairen leloa Guztion Nafarroa da. Guztiona: pertsonena, ez alderdiena, ez botereena, ez enpresena, ez eragile sozialena eta ez sindikatuena. Guztiona. Horri jarraikiz, aukera asko izango ditugu asmatzeko.

"Arantza handia" du Dabid Anautek (Burlata, 1968). Euskararen Lege berri bat osatzeko erronkarekin sartu zen Nafarroako Parlamentuan, EH Bilduren eskutik, euskara teknikari ofizioa tarte batez alde batera utziz. Gobernua sostengatzen duten lau alderdiek, ordea, ez dute alorrean adostasunik lortu. Horregatik, eztabaidan "gizartearen ahotsa" behar dela uste du. Ez bakarrik gai horretan, orokorrean baizik. Izan ere, dioenez, gizarteak bermatuko du aldaketaren sakontasuna, "mugitzen segitzen badu".

Zergatik erabaki zenuen politikarako jauzia egitea?

Tira, politikagintzan banenbilen, herrigintzan, politika oso modu zabalean ulertuta. Oraingoan, aldaketa momentu interesgarri bat zetorren, eta horrek konpromiso bat behar zuen, konpromiso orokorra, kolektiboa. Niri aukera etorri zitzaidan beste fronte honetan aritzeko. Herriaren etorkizunarekin konpromiso bat da, orain forma hau hartu duena. Lehendik neukan konpromiso bera da, baina, kasu honetan, beste jokaleku batean.

Alde handia al dago kaletik instituziora?

Nire ikuspegitik, denak dira borroka beraren jokaleku edo fronte ezberdinak. Baina egia da eguneroko lanean, herrigintzan, gizarte eragileetan edo udal mailan aritzetik halako instituzio batera etortzean badela aldea, formetan eta prozeduretan. Beste toki batzuetan ez bezala, hemen egunero zaude zuk bezala pentsatzen dutenekin, baina baita zuk bezala pentsatzen ez dutenekin ere, eztabaidan. Bestalde, bada presio mediatikoa ere: oso jarduera publikoa da, kanpora begirakoa.

Badirudi apaldu dela azken lau urteetan izandako mobilizazio soziala. Zeren seinale da hori?

Bai, uste dut neurri batean gertatu dela, eta neurri batean ere logikoa izan daiteke. Hemen oso mugimendu handia egon da, aldaketa bat bultzatu duena, eta aldaketa hori instituzionalki etorri da. Horrek, beharbada, itxaropen batzuk sortu ditu, jendea jarri du instituzioei begira, ea zer datorren. Ulertu da lanaren zati bat egina balego bezala. Hori arriskutsua da, aldaketak, izatekotan, politikoa, instituzionala, soziala, eta maila guztietakoa behar duelako izan. Hori bermatuko da gizarteak mugitzen segitzen baldin badu. Baina hemen denak ari gara ikasten egoera politiko berri hau ulertzen, eta, beharbada, ikasi beharko dugu zein den bakoitzari dagokion papera. Uste dut gogoeta hori denok daukagula egiteko: bai UPNk berak —agintean egotetik oposiziora pasatu da, eta ikasi behar du zein den bere posizio berria—, bai oposizioan zeuden eta orain gobernuan daudenek, gobernua sostengatzen gaudenok, baita gizarteak berak ere. Denok dugu asko ikasteko.

Egoera berri horretan, zein toki izan behar luke EH Bilduk?

Gure buruari jarri diogun erronka da aldaketa sakona izango dela bermatzea, norabide egokian joango dela eta behar besteko sakontasuna izango duela. Gure kezka eta helburua hori da. Horrek kudeaketa bat eskatzen du. Orain, egoerak posizio jakin batean jarri gaitu: ez gaude gobernuan, baina gobernua sostengatzen dugu, eta horrek eskatzen digu erantzukizunez jokatzea; baina, aldi berean, zorroztasunez ere bai. Hor akordio batzuk daude, eta horiek aurrera eramango direla bermatzea da gure ardura. Baina guk badugu aukera eta eskubidea gure ideia eta proposamen propioak zeintzuk diren azaltzeko, jakina.

Baina nahiko luke EH Bilduk aldaketa urrunago joatea?

Bai, lau indarren arteko tentsio horretan, eta negoziaketetan bertan, planteatu genuen zenbait gaietan aurrerago joan behar zela. Indar korrelazioak eman duena eman du, eta gutxienez adostutakoa aurrera atera behar da. Hortik aurrera, gizartearen presioak ekarri dezake adostutakoa baino urrutiago joatea.

Euskararen Lege berri bat osatzea zen legealdirako erronka. Zurea, eta EH Bildurena. Horretan ez da akordiorik izan, ordea. Kezkatzen al zaitu?

Bai, kezkatzen nau, eta niretzat arantza handia da, zalantzarik gabe. Guk segitzen dugu esaten ezinbestean behar dela lege berri bat, lurralde osoan ofizialtasuna ezarri eta zonifikazioa ezabatuko duena. Gure posizioan ez dago aldaketarik, segitzen dugu esaten lehen esaten genuena. Ez dugu lortu hori adostea, eta nik nahiko nuke gizartearen ahotsak ere parte har dezan eztabaida horretan: herritar askoren aldarrikapena da, eta tartean dira hizkuntza eskubideak ere, eta ez dut uste horiek ukatzeko argudio handirik egon litekeenik. Hau ez da itxita dagoen eztabaida, itzuli beharko da, eta helburu horretan ez dugu etsiko. Itxaropena daukat, eta nire esperantza da legealdi honetan Euskararen Lege berri bat izatea.

Euskalgintza kexu agertu da, gobernuak behar besteko urratsik egin ez duelakoan. Zu euskalgintzaren parte zara, baina gobernua sostengatzen duzu. Nola hartzen duzu hori?

Euskalgintzaren ikuspegia eta kritikak ulergarriak dira, bistakoa delako aurrekontu hauek ez direla euskarak behar dituenak. Beste kontu bat da akordio politiko honetan noraino iristeko modua izan dugun. Hemen norabidea da aldatzen hasi dena, baina norabide horretan askoz aurrerago ere joan behar da. Euskalgintzak, eta gizarte osoak, oro har, badu egiteko bat: gobernua zorrotz hartzea kritiketan. Hori egitea onargarria eta logikoa da, eta kontuan hartzekoa. Aldaketa etxe honetan egin beharko da [parlamentuan], baina kanpotik ere bultzatu behar da; askotan kritika eginez, eta beste batzuetan politika batzuk lagunduz. Denei bezala, bere egitekoa definitzea dagokio ere euskalgintzari. Guk oso kontuan hartzen ditugu euskalgintzaren ekarpenak, normalean bat gatozelako.

Oposizioak, aldi berean, euskararekin lotutako gaiak erabili ditu gobernua kritikatzeko.

Oposizioak bandera nagusi batzuk hartu ditu, eta horietako batzuk hezkuntza eta hizkuntzarekin lotura dutenak dira. Argi daukat euskararen normalizazioan pausoak eman ahala suak piztuko dituztela. Estrategia bat da, gobernua eta lau alderdiak desgastatzeko, batetik, eta baita lurraldea markatzeko ere. Esateko: "zuek hemendik ezin zarete pasatu, eta pasatzen baldin bazarete, sua". Horrek duen arriskua da urratsak eman behar dituzten eragileak kikiltzea, eta egin beharko lituzketen gauzak ez egitea; eta, azkenean, Erregimenaren indarrek markatzea noraino joan gaitezken politiketan. Horri aurre egin behar diote parlamentuak eta gobernuak, baina uste dut gizarte eragileek ere badutela ardura, oposizioa handik tiratzen ari bada beste aldetik ere tiratzeko, eta politika batzuk, egokiak direnean behintzat, babesteko.

Gizarte langile gisa egiten zuen lana egitera iritsi da Mikel Buil (Iruñea, 1979) Nafarroako Parlamentura, Ahal Dugu-ren izenean. "Bestela" eginen lituzke hainbat gauza, haren alderdiak hauteskundeak irabazi izan balitu. Baina ez denez hala izan, negoziatzea dagokiela dio. Eta badu eskarmentua lan horretan.

Zertan ari zinen parlamentari izan aurretik?

Gizarte langile gisa ari nintzen, gizarte integraziorako etxebizitza programan. Nafarroako Gobernuaren programa da, gizarte eragileek kudeatua, eta laguntza behar duten etxegabetze prozesuetan egiten du lan. Azken bost urteak gogorrak izan dira; pentsa zenbat jende jaso behar izan dugun etxebizitza arazoekin!

Zergatik onartu zenuen Ahal Dugu-ren eskaintza?

Hain zuzen ere, halako laguntza proiektu txikietan frustrazioa pilatuz zihoalako. Orduan, Ahal Dugu-ren herritarren erreskaterako proiektua garatzea proposatu zidaten, eta gogo handiz hartu nuen gaia.

Instituzioetatik, beraz, gehiago egin daiteke kaletik baino?

Laguntzeari dagokionez, kaletik asko egin daiteke, baina gizarte mugimenduek muga batzuekin egiten dute talka: aurrekontuen muga, gobernuaren borondate politikoaren muga. Muga horrekin ibili gara borrokan azken urteetan, eta nahiko errepresiboa izan da, gainera.

Zer aurkitu duzu parlamentuan?

Oso lan erritmo gogorra da. Bagenekien hala izango zela, baina bada beste kontu bat: esposizio publikoarena. Orain dela urtebete politikan ibiliko ginatekeela sekula irudikatuko ez genuenoi kosta egiten zaigu kamera eta elkarrizketen kontu hau. Baina, gainerakoan, etengabe negoziatzea da gure lana, eta, alde horretatik, aurretik gizarte eragileetan egiten nuenaren antzekoa da, han ere etengabe ibiltzen bainintzen negoziatzen; kasu horretan, Iñigo Alliren departamentuarekin, jendearen arretarako programa bultzatuz. Negoziatu, negoziatu eta negoziatu.

Nola jaso zuen Madrilgo zuzendaritzak Nafarroan gobernua babesteko akordioa? Baldintza edo presiorik jaso al zenuten?

Ez zen halakorik izan, inondik inora. Hauteskundeen aurretik marka zuri batekin aurkezteko proposamena izan genuen, Bartzelonan edo Madrilen bezalaxe, baina Nafarroako Herritarren Kontseiluak horren kontra eta zuzenean Ahal Dugu gisa aurkeztearen alde bozkatu zuen. Erabaki hori errespetatu zuen [zuzendaritzak], eta gaur arte ez da inolako esku hartzerik izan. Estatutuen arabera, gainera, erkidego bakoitzak erabateko burujabetza du. Beraz, zaila da hemengo erabakietan ezer inposatzea.

Sei hilabete joan dira aldaketaren gobernua martxan jarri zenetik. Zertarako balio izan du tarte horrek?

Uste dut balio aldaketa bat izan dela, argi eta garbi. Hori nabari da, ez bakarrik aurrekontuetan —sail batzuetan hazkundeak izan dira—, baizik eta baita non murrizten den ikusita ere, eta nork galtzen dituen orain arte zeuzkan pribilegioak. Pozik gaude hainbat botere faktikori kalte egin diegulako, pixka bat behintzat. Sindikatu handiez eta Opus Deiz ari naiz, eta baita etxebizitzen erosketa eta eraikuntzaren ordez alokairuaren alde egiteaz ere. Alde horretatik, etxebizitza sustatzaileek ere jasan dute kaltea. Ongizate sistema hainbat botere faktikok erabiltzen dute; beraz, aldatu behar da administrazioak haiekin duen harremana.

Gobernuaren joera orokorrarekin ados zaude, baina neurri zehatzen falta sumatzen duzu?

Ahal Dugu-k hauteskundeak irabazi izan balitu, beste modu batera landuko genituzke premia bereziko gaiak, baliabide publikoak segituan jarriz jendearen esku. Baina ez da hala gertatu, eta, beraz, negoziatzen ari gara, eta gutxika gauzak lortzen. Ahal Dugu-k herritarren erreskateari buruz programan zeraman lehen puntua presidenteordetza sortzea zen. Bigarrena, oinarrizko errentaren legearena. Gobernuak konpromisoa hartu zuen legea urtarrilean aurkezteko, eta hor ere emango dugu maila.

Oposizioak dio identitate arloan baino ez dela aldaketarik izan, orain arte.

Badira konpontzea kostatuko zaigun premiazko hainbat gai. Jendeak ulertu behar du aldaketa sakona dela, ez dela nahikoa klase politikoa aldatzea, eta badirela hainbat botere faktiko, berehalako ekintzak galarazten dituztenak. Aurrekontuetan %9,23ko hazkundea izan da eskubide sozialetan. Ez da nahikoa, baina argi zehazten du joera.

Hezkuntzako lan eskaintza publikoak arrakalak ireki ditu aldaketaren aldeko blokean. Zein da zure iritzia?

Eskaintza prentsaren bidez jakiteak harritu gintuen, pentsatzen baikenuen aurrez prozesu baten bitartez gauzak ongi azaldu izan balira arrazoizkoa izaten ahal zela. Guk ikaragarri maite dugu euskara. Baina gertaerak nola izan diren ikusita, gure babes taldeek zalantzan jarri dute eskaintza, arrazoi teknikoengatik. Gure apustua gaztelaniazko lanpostuak ugaritzearen aldekoa da orain ere, pixka bat orekatu dadin.

Zer eragin izan dezake talka horrek gobernuaren geroan?

Beti izango dira tentsiozko negoziazioak, eta uste dut normala dela tentsioak izatea. Ahal Dugu-k badu bertute bat horri dagokionez; izan ere, ez dugu zer galdu. Inorekin zorrik ez izateak, hona garbi etortzeak exijenteago izateko aukera ematen digu. Halere, guk aldaketaren gobernua nahi dugu, eta UPNri ez diogu inoiz itzultzen utziko.

Espainiako hauteskundeei dagokienez, espero al zenuen Ahal Dugu-k Nafarroan lortutako bigarren ordezkaria?

Egia esanda, ez, ez nuen espero. Oso albiste ona izan zen, baina, aldi berean eta maila pertsonalean, emaitza orokorrek ez ninduten erabat gogobete. Batetik, asko maite dudan eta asko balio duen kide bat galdu nuelako, Eduardo Santos, eta, bestetik, 3-2koa izan zelako emaitza, eta UPNk, PPk eta PSNk irabazi zutelako. Aldaketaren indarrek irabaztea, hori nahiko nukeen.

Emaitza onak jaso ditu Ahal Dugu-k, bai foru hauteskundeetan eta bai Espainiakoetan. Bertan geratzeko etorri zarete?

Bai. Gutako bakoitza prozesu irekietan izan da aukeratua. Gure parlamentu taldetik mota guztietako aktibistak pasatuko dira, eta lurralde honen edozein txokotan urratutako eskubideak defendatzera etorriko dira. Gure taldean haur hezitzaile bat dago, berdintasun teknikari bat, gizarte langile bat, sindikalista bat, udaltzain bat.... Gure asmoa da jendea hona etortzea, kalean defendatzen duena defendatzea. Alde horretatik, bai, bertan geratzeko gatoz.

"Aspalditik" du Ainhoa Unzuk (Iruñea, 1974) PSNrekin lotura. 2014ko abendutik da gobernuko kide, eta iazko maiatzetik parlamentari. Dioenez, "ilusio handiz" ekin dio legealdiari. Sei hilabete pasatu dira aldaketaren gobernuak agintzen duenetik, baina Unzuk ez du aldaketa handirik sumatzen.

Noiztik zara PSNko militante?

Aspalditik datorren kontua da, orain dela urte asko, nik beti izan baitut harremana PSNrekin, eta beti saiatu izan naiz batez ere enpleguan —nik lan egiten nuen arloan— nire ekarpena egiten, alderdiari ahalik eta gehien emateko. Gero hasi zen nire militantzia aktiboa, eta 2014ko abenduan gobernuan sartzeko gonbita egin zidan Maria Txibitek, ezohiko kongresua egin zenean. Berrikuntza eta ekintzailetza idazkaritza hartu nuen. Hil batzuetara bere zerrendan joateko eskatu zidan. Hortik aurrerakoa jakina da.

Zer aurkitu duzu parlamentuan?

PSN ilusio handiz sartu da parlamentuan, eta hobetu daitekeela uste dugun guztia hobetzen saiatzen ari gara: kalitatezko enplegua, garapen ekonomikoa, eskubide sozialen bermea... Ilusio eta gar handiz ari gara lanean. Lan handia egiten ari gara, elkarte askorekin hitz eginez, eta oso pozik gaude izaten ari garen bilakaera zein etorkizuneko asmoekin.

PSNk historian izan duen emaitza txarrenarekin batera sartu zinen zu parlamentuan. Nola bizi izan zenuen hori?

Emaitzak ez ziren desiratuenak izan, baina agertokiak ere ez zuen zerikusirik historikoki ezagutu dugunarekin. Orain, zazpi talde gara parlamentuan, eta ia sartzekotan egon zen zortzigarrena [Ciudadanos]. PSNk historiako emaitzarik txarrena izan zuen, baina ez zen izan inkestek aurreikusten zuten bezain txarra. Are gehiago, nahiko konforme gaude, komatxo artean.

PSNk bizitako sinesgarritasun faltak badu zerikusirik emaitza horrekin. Nola konpondu hori?

Lan handia eginez. Ez dut zalantzarik sinesgarritasuna berreskuratzen ari garela: parlamentua onartzen ari da guk egiten ditugun proposamen serioak, eta orain gobernuari dagokio horiek martxan jartzea.

Aldaketaren berme al da, oraindik orain, PSN?

Noski. PSN aldaketaren berme izan da, da eta izango da Nafarroan. Eta orain inoiz baino gehiago.

Egoera politiko berrian, zein da PSNri dagokion rola?

Gu oposizioan gaude, argi eta garbi, ez gaude gobernu akordioan. Baina hasieratik azaldu genion Uxue Barkosi gurea proposamenak egiteko jarrera izango zela. Eta hala ari gara erakusten, lanaren bitartez, elkarrizketa eta kontsentsurako jarrera erakutsiz, eta Nafarroarako onak diren neurriak babestuz. Horretan ari gara. Jarrera eraikitzailea da gurea.

Penatzen zaitu PSN aldaketaren gobernu baten parte ez izateak?

PSN, alderdi guztiak bezala, irabazi nahian aurkeztu zen hauteskundeetara, eta baita aldaketaren gobernuaren parte izateko gogoz ere. Baina, tira, Uxue Barkos presidenteak bidaia kideak hautatu zituen, eta ez ginen gu izan.

Ia sei hilabete joan dira aldaketaren gobernua martxan denetik. Zer eman du orain artekoak?

Nik neuk gehiago espero nuen. Uste dut denok espero genuela gehiago. Barkosen kontakizuna ez dator bat ekintzekin. Gauza bat esan eta beste bat egiten du. Gaur-gaurkoz, ez dugu aldaketarik ikusten. Ikusten dugun bakarra identitatearen arlokoa da, baina jendearentzat garrantzitsuak diren gaietan, lanean eta eskubide sozialetan, ez da aldaketarik izan.

Bost hilabete eta erdik, agian, ez du ematen askorik aldatzeko. Aurrerantzean hobetzeko esperantzarik ba al duzu?

Egia da bost hilabete ez direla aldaketarako nahikoa, aldaketarena prozesu bat baita, eta Nafarroako itsasontzi osoa mugitzea prozesu mantsoa da. Halere, jarreretan ikus daiteke aldaketarik dagoen ala ez. Adibidez, sakoneko legeak onartzerakoan kontsentsua bilatzea ere bada aldaketaren parte, eta halakorik ez da izan. Ez nabil politikaz, jarreraz baizik. Aldaketarik ez da izan. Ez du PSNk esaten, gizarte mugimenduek diote; aldaketa aldarrikatzen ari dira, ez baitute ikusten.

Zer iritzi duzu gobernuaren zerga erreformari dagokionez?

Ez zaigu gustatzen. Proposamen pila bat egin genuen erreforma horrek eragingo dituen kalteak arintzeko. PFEZari dagokionez, erreformak zuzenean kalte egingo die errenta ertain eta baxuei, alegia, populazioaren gehiengoari, eta egoera oso injustuak sortuko ditu ikuspegi sozialari dagokionez. Ez diot nik bakarrik, [Aranburu] kontseilariak berak esan izan du. Larria da, eta ezin gara konforme egon. Bestalde, garapen ekonomikoari dagokionez, ez du ezer onik ekartzen, gure inguruko lurraldeak gu baino askoz hobeto egongo baitira fiskalki. Ez dut esango honezkero hemen dauden enpresak joango direnik, baina arriskuan jarriko dira Nafarroara etorri nahiko luketen enpresen inbertsioak, inguruko erkidegoak baino egoera txarragoan egongo baikara. Eta egin behar dena enpresak erakartzea da, 40.000 pertsona dauzkagulako langabezian, eta lan egin behar dugu pertsona horiek enplegu bat izan dezaten, kalitatezkoa. Erreforma hau hortik urrun dago.

PSNk inoiz baino argiago defendatu du azkenaldian laugarren xedapen iragankorra ezabatzea. Zer dela-eta aldaketa hori?

Berez ez da aldaketarik egon, kontua da orain arte ez dela izan hori argi esateko markorik. Parlamentuak erabakitzeko eskubideari buruzko osoko bilkura monografikoa egin zuen, eta hori izan zen PSNk aurkeztutako proposamenetako bat.

Eta zergatik ezabatu?

Gai horri dagokionez, erabat nator bat Maria Txibitek esandakoarekin. Zer da erabakitzeko eskubidea? Eta zergatik bakarrik EAErekin? Zergatik EAEren menpe izateko erabakitzeko behar hori? Gu ez gaude ados Espainiatik bereizteko inongo eskubiderekin, eta, beraz, lerro horretan doa.

Zer egoeratan egon nahiko zenuke hemendik lau urtera?

Indartuta ikusi nahiko nuke PSN, hemendik lau urtera aldaketaren berme izan eta gobernuan egon dadin. Eta gustatuko litzaidake lau urte barru egindako ekarpenen bilduma egin, batez ere nire arloan, enpleguan, eta harro sentitzea. PSNk kalitatezko enplegua nahi du, eta eskubide sozialak eta aukera berdintasuna bermatzea. Horri ekarpena egitea lortuko bagenu, harro egongo nintzateke parlamentaria izan izanaz.

Gaztea izanagatik, Javier Garcia (Cintruenigo, 1985) ez da berria politikan. CDNko gazte erakundeko presidente izan zen, orain zazpi urte. PPk Nafarroako Parlamentuan dituen ordezkarietako bat da orain. Harekin zabalduko du Nafarroako Hitza-k legealdi...

Iruñeko Alde Zaharreko Eguberrietako argietatik urrun, jai horrekin lotutako bertze azoka batek zabaldu zituen ateak joan den asteartean: Emausko Trapuketarienak. Bigarrenez jarri dute martxan, aurten, Arga ibaiaren karri- kan duten Triki Traku dendan. Goiz eta arratsaldez egonen da zabalik, hilaren 31 bitarte. Salmentaz harago, egunotako kontsumoaren inguruko gogoeta bultzatu nahi dute trapuketariek azokaren bidez. Hori nabarmendu du Idoia Etxeberria erakundeko kideak (Iruñea, 1975), eta azokara deitu ditu herritarrak. Jostailu bat baino gehiago eros dezaten.

Zein da prozesua, jostailuak jasotzen dituzuenetik salgai jartzen dituzuenera arte?

Urte osoan jasotzen ditugu jostailuak, eta anitz, gainera. Horregatik, urte osoan egiten dugu lan Eguberrietako azoka hau prestatzeko. Garai honetan jasotzen dugu jostailu gehien, hain zuzen. Etxean tokia egiten dute gurasoek haurrentzako jostailu berriak jasotzeko!

Horrek erakusten du gehiegi erosten dugula?

Anitz erosten dugu, bai; gehiegi. Ez dugu datu zehatzik, baina ikaragarria da gure dendetara egunero ailegatzen den jostailu kopurua. Nik, zehazki, jostailuen arloan egiten dut lan. Horretarako nago, bakarrik, eta estu ibiltzen naiz.

Jostailuak jaso, eta zer bide egiten dute apaletara ailegatu baino lehen, beraz?

Jasotako jostailu guztien artean azokarako nahi ditugunak hautatzen ditugu lehendabizi. Gero, bertze prozesu bat hasten da: ongi funtzionatzen dutela ziurtatu, garbitu, moldatu egiten ditugu. Apalean txukun-txukun jartzen ditugu. Kutxa bertzerik ez dute falta.

Zer-nolako produktuak dituzue?

Adin guztietarako jostailuak ditugu alde batetik, eta mahai jokoak eta haurrentzako liburuak bertzetik, bai eta bildumazaleentzako produktuak ere. Panpina zaharrak eta gisakoak. Bertze atal batean, Playmobil eta Legoak ditugu. Arrakasta handia izaten dute. Legoko piezak, aurten, pisura salduko ditugu. Haurrek gustuko dute pieza horiekin nahi dutena eraikitzea. Azkenik, mozorroak ere baditugu, helduentzat eta haurrentzat.

Erran duzu jostailuek kutxa bertzerik ez dutela falta. Jostailu horien atzean pilatzen den hondakin kopurua ere salatu duzue, hain zuzen.

Bai, ikaragarria da jostailuek uzten duten arrastoa. Hainbat motatako plastikoak, kartoiak, pilak... Sekulakoa da. Urtean pertsona bakoitzak 1,5 kilo zabor sortzen omen du; Eguberrietan, berriz, bi kilo; eta kopuru horren erdia dira jostailuak eta gisakoak biltzeko erabiltzen dituzten kartoiak eta plastikoak, hain zuzen ere.

Kontsumo hori bultzatu egiten dute hainbat esparrutan; telebistako iragarkien bidez, adibidez. Zer deritzozu?

Egunotan zabaltzen den mezu nagusia hori da, bai. Erosi egin behar dugula. Ameriketako Estatu Batuetatik ekarri duten Black Friday-ren gisakoekin ere helburua hori da. Dendetan hurrengo erosketetan merkeago erosi ahal izateko txartelak ematen dituzte, eta, horrela, kontsumoaren gurpil zoro horretan harrapatzen zaituzte. Ez hori bakarrik. Jostailu dendetako katalogoak zuzenean ematen dizkiete gurasoei ikastetxeetan, adibidez. Eskoletako ateetara joaten dira. Hori ikaragarria da. Haur txikiek telebistan edo ematen dieten aldizkarian ikusten duten hori nahi dute. Eta zaila izaten da jostailu batek ekartzen duen guztia azaltzea ume txiki bati.

Hezkuntzarako tresna bat ere izan daitezke?

Hala da. Balio jakin batzuk bultzatzeko balio dezakete. Ez da gauza bera denda handi batean erostea jostailu bat, edo hemengo bat oparitzea.

Jendeari kostatzen zaio bigarren eskuko jostailuak erostea?

Bai, herritar anitzi kosta egiten zaie, oraindik ere. Hala ere, gure azokan bertze dendetan aurki ez daitezkeen gauzak ere baditugu, eta horrek erakartzen du jendea. Pisura salduko ditugun Legoak dira adibiderik garbiena. Iaz egin genuen lehendabizikoz, eta jende anitz etorri zen.

Zer eskaintzen du hemengo jostailuak?

Hemengo jostailuen atzean, finean, Emausko Trapuketariak erakundea osatzen dugun 220 pertsonak gaude. Gure jostailuek, ondorioz, bertze pisu sozial bat ere badute. 220 pertsona ari gara lanean; 220 lanpostu duin ditugu. Lanpostu batek ez du bakarrik soldata bat ekartzen; lanak sozializatu egiten zaitu; paperak lortzeko aukera ematen ahal dizu; eta lagunak eta lankideak ematen dizkizu.

Zaila da mezu hori zabaltzea?

Ez da erraza haurra ohartzea zer dagoen jasotzen duen jostailuaren atzean. Baina Saratsan dugun egoitzara ere etortzen dira ikastetxeetako umeak; ezagutzen gaituzte; eta harritu egiten dira jasotzen ditugun gauzekin eta egiten dugun lanarekin. Gustuko dute.