Jon Barberena Ibarra
Urriko azken asteburuan ordua aldatzen da, eta ondorioz, jarraian datorren hilabeteari giroa belzten zaio. Erlojuaren orratzak atzerantz mugitzen ditugu eta haiekin batera atzean utzi ezin ditugun arrangurak enegarrenez ahoratu. Ud...

Lohizune Amatria
Goiz esnatu da. Kanpai hots gutxi entzun du. Azken asteotan asko hitz egin da gaurko egunari buruz, eta behar bezala erantzuteko nahiak ez dio nahiko lukeen bezala lo egiten utzi. Egunak ez du argitu oraindik. Etxekoak esnatu gabe, kom...

Saioa Alkaiza

Jostailu sexualak erabiltzera bultzatuko dituzte 6 urteko haurrak. Denak transak izanen dira, haiek nahi ala ez. Pornoa ikusiko dute geletako telebistan. Sexuaz baino ez dira ariko, ikasgai guztietan. Orgiak izanen dira eskolan.

Halako zerbait imajinatzen dute eskuindarrek. Muturrera eramanda, bai, baina maila horretakoak izan dira haurrak parekidetasunean, hezkidetzan eta errespetuan hezi nahi dituen Skolae programaren kontrako kritikak. Arriskutsua omen da.

Sexu doktrinamendua egiten du, sexu-genero sistema ezbaian jarriko duten haurrak hezi nahi ditu, eta ez du familien borondatea errespetatzen. "Inposizioa" aitatu du UPNk —Euskararekin bezalaxe—, eta "berdintasuna bai, baina errespetuz" egin behar dela defendatu. PPNren iritziz, "Nafarroako familien askatasuna" da urratzen ari dena.

Skolae programa martxan zegoen jada, baina zeresana sortu du, noiz eta orain, hauteskundeak gertu diren honetan. Trikimailu politikoak trikimailu, eta jakinda darabilten argudio zerrenda hutsaren hurrena dela —sexu hezkuntza ez dela eskolen ardura, baizik eta familiena, eta balioak ematea ez dela zentroen zeregina, besteak beste— zaila egiten zait sinestea pertsona heldu bat irits daitekeenik pentsatzera sexu hezkuntza inork horrela emanen lukeenik, halako arduragabekeriaz, ikaszentroen eta agintean dauden alderdien oniritziz gainera. Zaila egiten zait ulertzea inork pentsa lezakeenik posible dela inori egokia iruditzea adina, hizkuntza eta mezua kontuan hartu gabe edozein hezkuntza plan diseinatzea eta eskoletan sartzea, izan sexualitatearen eta generoaren inguruko lanketa, izan Pirinioetako faunaren inguruko ataza. Funtsean, ezin dut sinetsi haiek ere beren argudioak sinesten dituztenik.

Halakoetan, eskoletan egunez egun gertatzen dena ikustea genuke onena. Aurrekoan, X-ek kontatu zidan ikastetxera beti leporaino estaltzen duten kamisetekin joaten dela klase ematera, 10 urteko gelara —10 urte, bai— bi mutil bere titiei buruz solasean harrapatu zituelako, eta horrez geroztik urduri jartzen dela. Beste lagun batek, Y-k, ez du inoiz kiroletarako galtzarik eramaten, bestela klase guztia zakila markatzen ote zaion begira-begira dagoelako. Z, pelikula bat jartzen duenean, beti klasearen atzeko partera joaten da, berokiak hartu eta estalita, 6. mailako mutilek masturbatzeko ohitura hartu dutelako, gelan. O-renean, egunean zakila zenbat aldiz astintzen duen kontatu du 11 urte baino ez dituen Ak, ikaskide mutilen barre artean, neskak isilik geratzen diren bitartean. Hala gaude.

Gauza gogorra entzun beharko du eskuinak, agian: haurrak masturbatzen dira, haurrek sexuaz hitz egiten dute, haurrek sexualitatea dute eta bizitzen dute, haurrek genero estereotipoak irentsi eta birproduzitzen dituzte heteropatriarkatuaren zimenduak berreraikiz, haurrek uste dute mutilentzako eta neskentzako gauzak daudela, haurrek PornTube irekiko dute momenturen batean.

Eta gauzak horrela, arriskutsua eta arduragabekeria hutsa den bakarra da sexu heziketaren kontra jotzea; eta ez, sekula, lantzea.

Lur Albizu Etxetxipia

Eremu desberdinak ezagutu izan ditut, baina nik ez nituen aukeratu. Txikitan, zazpi urtez eremu mistoan bizi izan nintzen; gerora, eremu ez-euskalduna ezagutu nuen urte luzez, eta berriz itzuli nintzen eremu mistora. Lehen eremu ez-euskalduna zena eremu misto bilakatu zen duela urte bat eta hilabete batzuk. Nafarroatik kanpo beste bi eremutan bizi izan naiz: ofizialtasunarenean eta ofizialtasunik gabekoan. Loteria horretan, egoera desberdinak bizi izan ditut.

Euskararen egoeraz ari garenean, komeni da ez ahaztea euskaldunoi buruz ari garela. Pertsonei buruz ari garela eta eskubideen inguruan ari garela. Gure herria handiagoa balitz eta eskolarik izan balu, haurrak ginenean ez genukeen euskaraz ikasteko eskubiderik izanen. Duela urte batzuk, ez genukeen D ereduan ikasteko garraiorik izanen, are gutxiago diruz lagunduta. Euskaraz ikasteko eskubidea ukatuko ziguketen.

A ereduan edo G ereduan ikasi izan bagenu, batxilergoan institutua eguerdiko ordubietan bukatuko genukeen, eta ez hiruretan. Gainera, eredu erdaldunekoak izan bagina, bueltako autobusa doan izanen genukeen. Baina D eredukoak ginen, eta erdaldunek baino ikasgai bat gehiago genuen, ez genuen gainontzekoekin autobusean itzultzerik, beste bideak topatu behar izan genituen.

Guk ez genuen beste institutu batera joateko beharrik izan; baina beste toki batzuetako ikasleek bai. Eremu ez-euskaldunak hori esan nahi (izan) du askorentzat: goizeko seietan jaikitzea, busa hartzea, Iruñeraino joatea, itzultzea... ordu eta energia asko bidean galdurik, herrian bertan erdarak bakarrik zeukalako eta daukalako tokia (momentuz). Eremu ez-euskaldunak beste batzuentzat esan nahi du bizilekua aldatu behar izatea euskaraz ikasi ahal izateko. Altsasun, Tuteran edo Iruñean jaiotzeak asko alda ditzake kontuak gure herrialde honetan. Eta Altsasun, Tuteran edo Iruñean jaio, kontuak ez dira errazak euskaldunontzat ez Altsasun, ez Tuteran, ez Iruñean. Ez orain, ez lehen.

Kontuak ez dira errazak euskaldunontzat eta euskararentzat. Eta ez dira errazak izanen, iraupena da euskararen misteriorik handienetakoa. Baina beharrezkoa dugu bidea egiten jarraitzea, eta bide horrek izena badauka: ofizialtasuna. Ofizialtasunak ez gaitu, beharbada, salbatuko. Baina ofizialtasunik gabe, gureak egin du.

Aukera hori nahi eta behar dugu; ofizialtasunak irekiko dizkigun ateak zabaldu eta bide berriak eraiki ahal izateko aukera. Euskaldunok behingoz justizia, behingoz kohesioa eta behingoz berdintasuna behar dugulako. Euskaldunok eta euskarak arnasa egiteko beharra dugulako. Euskaraz bizi nahi dugula esatetik bizi ahal izatera pasatu nahi dugulako. Euskaraz esnatu, jolastu, ikasi, amets egin, eztabaidatu, lan egin eta abestu nahi dugulako. Behar dugulako. Bigarren mailakoak izateari utzi nahi diogu, eta horretarako beharra dugu. Ez dezagun aukera galdu, ez ditzagun aukerak galdu.

Bihar bete ditzagun kaleak. Gure txanda da. Euskarak behar gaitu; baina, batez ere, guk behar dugu euskara eta guk behar ditugu eskubideak. Behingoz.

Jon Barberena

Alimaleko garrantzia izan zuten Nafarroa Garaian 2015eko maiatzaren 24ko udal eta foru hauteskundeek. Nafarroako Parlamentuan, EH Bildu, Geroa Bai, Ezkerra eta Ahal Dugu-ren hautetsien batuketak UPN foru gobernutik kanpo uztea ekarri zuen eta urteetan hauen aliatuak izan ziren eta diren PSN eta PP bigarren maila batean utzi zituen. Ospatu genuen eta ospatzen dihardugu. Gero eta hurbilago ditugun hauteskudeen ondotik ere, UPN agintetik kanpo egotea nahiko nuke eta bere bi aliatu fidelek indarra galtzea.

Beraz, zorionekoak gu, erregionalisten gainbehera eta haien doktrinen apokalipsia bizi izan genuenok! Bai, hala da… Zorionekoak gara, berrogi urtez UPNk eraikitako basamortua ortozik zeharkatu eta gero, bidean amesten genuen oasi berdea aurkitu dugulakoz. Oasia aurkitu dugu, baina erabateko udaberria oraindik ez. Aitortu beharra dugu zenbait aldaketa ez direla uste bezain agudo etorri gurera. Uste nuen ETB3ko afera fite konponduko zutela egungo agintariek, baina ez da hola izan. Zorionez, Iruñerriko haurrek ETB3ko marrazki bizidunak telebistan ikusteko aukera dute pasa den hilabetetik. Lizarran, Tafallan, Tuteran eta Zangozan ere, ETB3 2016tik ikusteko aukera dute, baina Baztanen, egun, ez dugu modurik marrazki bizidunek hornitzen duten euskarazko katea ikusteko.

Haur ttipiak ditugun guraso euskaldun anitzek Landetarat egiten dugu erromesaldia eguzkia kukuka hasten den sasoian. Ohatzerat sartzeko errituaren lehendabiziko pausoa izanik, bungalow-eko telebista piztu eta to! ETB3 ikusteko aukera izan genuen Léon-en.

Landetan bai, baina Erratzun, erraterako, ez. Erratzuko haurren egunerokoa euskaraz ematen da batik bat. Euren egunerokoan euskara erabiltzen dute, baina mundu sinbolikoan murgiltzen direlarik, gazteleraz solastatzen dira. Irudimenaren zurrunbiloan guztiz sarturik daudelarik; Leidy Bag, Spider-Man edo Bob Esponja izan daitezke. Irudimenez gorpuzten dituzte fikziozko pertsonaia hauek, baina gazteleraz aritzen dira. Euskarazko ereduak falta dituzte euren irudimena asetzeko. Norbaitek pentsatuko du haur euskaldunek ere gaztelera jakin beharra dutela, eta onuragarria dela hauendako telebista Cervantesen hizkuntzan ikustea. Trankil, ez dute aparteko esfortzurik egin beharko gaztelera ikasteko. Nik ere Euskal Herriko haurrek Euskal Herrian solastatzen diren hiru hizkuntzak jakin beharko lituzketela pentsatzen dut. Baina haiendako gozagarri diren marrazki bizidunak euskaraz nahi ditut. Ez naiz kalitateari buruz mintzatuko, bai baitakit Doraemon katu kosmikoak ia programazio osoa hartzen duela, baina 3txulo eta 3zpa4 ere Doraemonekin batera Baztango telebistetan sar daitezela eskatzen dut!

18. Korrikan, Amets Arzallusek aipatu zuen ama hizkuntza ez dela lehenbizikoa ikasten dena, ez eta amaren altzotik hartzen duguna. Ama hizkuntza pentsamendua sortzen duen hizkuntza dela aldarrikatu zuen eta akaberako mezua argia izan zen: "Herri hau euskaraz pentsatuko dugu edo ez da izanen". Iruditzen zait irudimenak baduela pentsamendutik eta pentsamenduak baduela irudimenetik. Haurren altxor handienetakoa imajinazioa da; beraz, plazer iturri duten mundu sinbolikoan eman diezaiegun euskaraz aritzeko aukera. Pentsamenduak badu irudimenetik eta, hortaz, nik %100ean euskaraz aritzeko modua duen Nafarroa Garaia irudikatu eta amestu nahi dut.

Lohizune Amatria

Aurkikuntza. Baikortasun eta esperantzaz beteriko hitza dugu aurkikuntza, ezagutzen ez dena kausitzea; aurkitzea. Gaurko datak, ordea, onetik duen guztia kendu dio terminoari. Orri honen goiburuan dioenez, gaur, urriak 12 egun ditu. Egun seinalatua gure agendetan, gorriz agertzen diren horietakoa; ilusioz, iristeko zain egoten garen horietakoa. Edo ez.

Gaurko egunez, 1492. urtean aurkitu omen zuen Kristobal Kolonek Amerika. (Aurretik galduta egon zen kontinentea, nonbait). Espainiako Errege-erregina Katolikoen mundua konkistatzeko grinak eraman zuen Kolon Guanahani uharteraino (Bahamak) —ondoren San Salvador deitu zuten uhartea—. Ez zebilen, baina, kontinente horren bila. Indiako bidean aurkitu zuen Amerika. Aurkitu daiteke bilatzen ez den zerbait? Antza, bai.

Aurkikuntza hura ospatzen da gaur, eta horregatik da jai eguna gaurkoa. 1492. urteko egun hura, baina, sarraski baten hasiera baino ez zen izan. Milioika herritar hil eta herri indigenak suntsitu zituzten uhartea zapaldu ondoren, herrialde horiekiko zor kultural eta historikoa sortuz.

Aitzakia aurkikuntza izanda, beraz, batek pentsa lezake Amerikako herritarrekin dugun harremana ospatu beharko litzatekeela gaurko egunez. Zentzu horretan, baina, gizarteak ospatzeko baino ikasteko asko du oraindik. Nahiz eta, Amerikako herritarren kontrako sarraskia gogora ekarriz, Nafarroako Parlamentuak, iaz, gaurkoa Herri Indigenen eta Kultur Aniztasunaren Eguna izatea erabaki zuen, Amerikako beste herrialde askoren antzera.

Baina, zergatik dugu gorriz markatuta urriaren 12a? Gaurkoa, noski, ez da betidanik jai eguna izan. 1918. urtean sortu zuten jai eguna, Espainiar arrazaren eguna izenarekin. Hispanitatearen egunez ezagutzen dugu gehienek. Izendapen hori 1958. urtean hartu zuen, Francisco Franco Espainiako diktadoreak legez hala araututa. Aitzakia, Kolonen ekintza heroikoa.

Baina, zer da benetan gaurko egunez ospatzen dena? Ez baita aurkikuntza ospatzen bakarrik. Pilareko Ama Birjinaren eguna ere bada gaurkoa, eta Pilareko Ama Birjina Guardia Zibilaren eta hispanitatearen zaindaria da. Eta, noski, espainiar abertzaletasunaren eta nazionalismoaren aldarria egiteko ere erabiltzen dute eguna. Baita gurean ere. Urtero bezala, gaur, elizkizuna eginen da San Nikolas parrokian, eta abertzaletasun konstituzionalaren babesean desfilean aterako dira guardia zibilak, Galizia etorbidetik. Eta izango da, segur aski, zigorgabetasunaren babesean debekaturik dagoen ikurren bat aireratuko duenik ere. Demokraziaren izenean.

Faxismoaren gorazarrearen eguna da. Gaur ahaztu egiten zaigu milaka eta milaka gorpu non dauden ere ez dakigula, milaka tortura kasu argitu gabe daudela. Finean, estatua buru duen espainiar abertzaletasunarekin bat egiten ez duen ororen kontrako sistema errepresibo oso bat dagoela dominen azpian.

Gaurkoa jai egun arrotza dela esateko arrazoiak, beraz, sobera ditugu. Baina, iritsi da eguna. Non nago ni? Eta non zaude zu? Lanean?

Saioa Alkaiza
Haritzek 23 urte dauzka, filologia titulu bat eta Bigarren Hezkuntzako Irakasle Masterra ateratzeko premia, gogorik ez duen arren eta adin horretako nerabeak gorroto baditu ere. Izan ere, ez da besterik lan munduan, eta irakasle bat beti ...

Lur Albizu Etxetxipia

Eta bihar beldurrik gabe esnatuko bagina? Hasi dira lagunak herrira heltzen. 11:30ean jarri diete hitzordua, baina urrunenetik datozenak dagoeneko iristen ari dira. 10:45 dira. Diziplina izanen da. Autoak herria betetzen hasi dira. Mila lagunetik gora espero dira. Ematen duenez, eguzkiak ez digu gaur atsedenik emanen, distiratsu dago. Jendearen irribarreak ere loratzen hasi dira: aspaldian ikusi gabeko lagunak, gaurko lagun gazteenak, joan diren hamarkadetako kide zaharrak, bidelagunak, kide berriak… Besarkadak nagusitu egin dira.

Ez geunden konforme, eta ez gaude ados. Urte asko pasatu dira. Hamarkadatako bizipenek ez dute geltokirik izan, beharbada; zurrunbiloak ez digu utzi lasai ibilbideari begiratzen; korrika egin beharrak ez digu utzi inon gelditzen; baina haria ez da sekula eten. Ahulago edo indartsuago ibili da garaian-garaian, baina ez da moztu. Gazte eta errebelde izateko hautua ezin izan zuten ebaki, soka ikusezinak hor egoten jarraitu zuen. Gaur ere bizirik dago.

Gazte eta errebelde. Orain belaunaldi desberdinetako kide asko plaza horretan daude, 30 gradutan. Beroa pasatuko dute egunez, baina ez zaie inporta. Iraganarekin elkartu dira gaurkoan. Baina ez bakarrik iraganarekin: hemendik aurrera soka eraman eta lekukoa pasatuko dutenekin elkartu dira. Orainarekin. Etorkizunarekin. Hiru geltokiek topo egin dute gaurkoan. Eta ez dago atzera bueltarik: bizi izandakoak ahaztu gabe, oraina eta etorkizuna eraikitzeko hautua egitera etorri dira gaurkoan. Etorkizunaren nostalgia izan nahi dute, ez besterik.

Behin hil ginen, baina itzuli gara; erre gintuen su berbera gara. Hasi da eguna are gehiago berotzen, orduak falta zaizkio eguzkiari su-etenen bat egiteko. Baina ez dira damutzen. Argi daukate zertara etorri diren, eta mezu garbi bat helarazi dute: azken lau hamarkadetan egin bezala, antolakuntzan sinesten dute, herri honek behar dituen bulkada berrietan.

Eta ez bakarrik proiektu bati atxikitzen direlako. Ez bakarrik iraultza egin nahi dutelako. Ez bakarrik herri bat askatasunerantz eraman nahi dutelako. Ez bakarrik konprometituak direlako. Ez bakarrik herri hau maite dutelako. Ez bakarrik sinesten dutelako.

Lepoan hartu, ta segi aurrera. Iraganetik ikasi, eta hau etorkizunean proiektatzeko ahalmena dutelako. Beren buruari zin egin diotelako honek ezin duela balio iraganari gorazarre egiteko, etorkizunari baizik. Euskal Herriak gaur behar dituelako, atzo eta bihar bezala. Baina bereziki gaur. Haiek egiten ez badute, nork eginen du? Gaur egiten ez badute, biharkoak huts eginen du.

Borrokan oroitzen zaitut. Non zaude? Non gaude? Ez gaitzaten bilakatu euretako bat derrigorrez jantzitako horiek. Hemen eta orain, bidean jarraitzeko konpromisoa hartu dute. Lehengoekin eta oraingoekin, gazte bulkada berriak osatuko dituzte, ahaztu gabe zein den azkeneko geltokia; bideko trenei muzin egin gabe, elkarrekin eginen dute bidea.

Herria mugarri. Martxan goaz, martxa gara.

Jon Barberena
Zentzuz jokatzearen ondorioz izenda dezakegu norbait zentzudun. Halere, ongi aztertuz gero, iduritzen zait zentzugabeko aferek uste baino leku gehiago hartzen dutela pertsona zentzudunon egunerokoan. Gizarteak definitutako araudiaren erem...

Lohizune Amatria

Supermerkatuko ilaran ordaintzeko zain nengoela, gauza bitxi bat gertatu zitzaidan, aurrekoan. Denetarik duen denda horietako bat da; haurrentzako jolas parkea ere baduena. Eta bertatik iritsi zen atentzioa eman zidan oihua. Haur baten ahotsa zen: "Gora bizitza!".

Barregura eragin zidan aldarrikapen euforiko hark. Ironikoa izan zen, noski, nire barregura. Izan ere, nire erreakzioak gehiago izan zuen inbidiatik eta tristeziatik, poztasunetik baino. "Jakingo balu", pentsatu nuen.

Azken uda honetan, behin baino gehiagotan, haurrekin egotea egokitu zait. Gauza politak gertatu zaizkit beraiekin; baina bizi izandakoetatik bat geratu zait iltzatuta. Aurpegiak margotzeko margoekin jolasten ari ziren, bata besteari tatuajeak egiten. Horietako batek, bost urteko mutil batek, elastikoa erantzirik zuen, eta tripa eta bularra margotzen hasi zitzaion laguna. Gustatuko litzaidake generoa aipatu gabe kontatzea gaurko istorio hau; baina, tamalez, generoa garrantzitsua da kontakizun honetan.

"Egidazu indartsu", iradoki zion margotzen ari zenari. Rolak errepikatzen ari dira. Neskek pinpilinpauxak eta bihotzak eskatzen dituzte; mutilek spiderman edota marrazo tatuajeak. Mutilek urdina nahi dute; neskek, arrosa. Baina mutilak ez zuen amaitu. Arrazoi bat zuen: "Egin nazazu indartsu; horrela, neska guztiek maiteko naute".

Alarma guztiak piztu zitzaizkidan. Bost urteko ume batek esan du hori. Ikasi du hori. Halako batean, beste haur baten ahotsa entzun nuen: "Bada, ez, ez zaitugu maiteko!". Zer-nolako lasaitua. Esperantza badagoela pentsatu nuen; badira haurren artean androzentrikoa, heteronormatiboa eta matxista ez den bestelako hezkuntza jasotzen dutenak.

"Indartsu" margotzeaz amaitu zutenean, neska bati zuzendu zitzaion mutila: "Indartsu nago? Maiteko nauzu?". Neskak baiezkoa erantzun zion; eta gelaren erdian jarriz, bere gorputza erakutsi zigun guztiei mutilak. Bat-batean, oihuka hasi ziren neska guztiak (maiteko ez zuela esan zuen hura ere bai): "Guapo! Guapo! Guapo!". Desodorante marka baten iragarkia nuen begi aurrean; Malumaren azken bideoklipa.

Azkenaldian, gizartean aurrera pausoak eman direla entzun dut. Eta badakit ez dela guztiz gezurra; baina hura ikusita kosta egiten zait sinestea. Segur aski, txikia nintzenean, nik ere egin nituen horrelakoak. Beste askok bezala, orain ditudan jarrera, ohitura edo esaten ditudanak berriz aztertzen ari naiz eta.

Hezkuntza matxista jaso dugu, eta erabat barneratuta ditugu jokabide horiek guztiak, baita haur horiek ere. Beraz, kontzientzia handiagoa dutenean berdin egingo dute haiek ere. Lehenago edo beranduago, prozesu hori bizi izango dute haiek ere -badakit ez duela zertan, baina pentsatu nahi dut baietz, gertatuko dela-. Etxean, telebistan, eskolan, kalean… ikusi dutena berriz aztertu beharko dute. Eta orduan, agian, ez dute hain euforiko oihukatuko "Gora bizitza!".

Baina hori ez da nahikoa. Ez da ezer aldatuko, errotik ez bada. Ez litzateke zentzuzkoagoa izango betaurreko moredun hezkuntza bat eskaintzea?