Jon Barberena

Hamar urte iragan izanen dira Thomas Laquerren La construcción del sexo. Cuerpo y género desde los griegos hasta Freud leitu nuenetik. Gaur, egunkarian ikusi dudan autobus ñabar batek alarmaturik, apalategia miatu eta berriz ere begi aitzinera ekarri dut liburua. Bertan nabarmentzen da XVII. mendera artio sexu bakarraren teoria nagusitzen zela gizartearen pentsamenduan. K.a III. mendean, Aristotelesek erraten zuen oposizioan zeuden bi gorputz zirela gizonarena eta emaztekiarena, baina funtsean sexu bakarra osatzen zutela. II. mendean ere, hari berari tiraka zebiltzan orduko pentsalariak, eta emaztekia oinarrian gizona zela azpimarratzen zuten. Emaztekiaren organo genitalak garatu gabe omen zeuden bero faltagatik eta, beraz, gizaki perfektua gizona zen haiendako, eta inperfektua emaztekia: "Organo berdinak dituzte, baina okerreko tokian, hain justu".

Gizonak genituen pentsalariak, gizonak agintariak eta gizonena pitokeriak errateko aukera eta lizentzia. Sexua gaur egun ezagutzen dugun gisara, XVIII. mendean asmatua izan zen. Hau da, sexu bakarraren eredutik, bi sexuen eredura pasatu ginen. Ordutik aitzin, sinpletasunean oinarriturik antolatu nahi dugu gure gizarte konplexu bezain anitz hau. Sinpletasuna bilatzen dugun gizaki sinple bihurtu gara. Gizartea ordenatzeko, orokorrean, dikotomizatzeko joera daukagu. Horrelakoetan bi mutur marrazten ditugu: emaztekia- gizona, femeninoa-maskulinoa, heterosexuala-homosexuala, zuria-beltza...

Sexu biologikoak (sexu organoak) markatzen du dikotomia hau. Hau da, hauen arabera gizonezkoak edo emaztekiak izanen gara eta portaera maskulinoa edo femeninoa barneratuko dugu eta hauei atxikitako rolen menpe biziko gara. Sexu organoek markatzen dute gure portaera, eta kontrako jarrerak baztertu egiten dira. Baztertu eta maiz eritasun gisa hartu. Hazte Oir plataforma ultrakatolikoak martxan paratu duen autobus ñabarrak honako mezu hau hedatu du: "Mutikoek zakila dute. Neskek, alua. Ez zaitzatela engaina. Gizona bazara, gizona zara. Emaztekia bazara, hori izaten segituko duzu". Mundua antolatzeko modu sinplea bulkatzen duen leloa. Baina antolamendu dikotomiko eta sinple honek ez ote du pertsona batzuen bizitza korapilatzen eta nahasten? Deus ez dute balio ispiluek, kanpoaldeak barnealdea islatzen ez badu; oraindik gutiago balio dute aurpegiko bi begiek antolamendu huts honen arauetan itsu daudelarik. Nahiz eta mendeetako antolamendu sinple hau batzuek barneratua izan eta egun den-dena begiekin epaitzen den, ozen aldarrika dezagun badaudela zakila duten neskak eta bulba duten mutikoak. Transgenero kontzeptua barnera dezagun. Transgeneroa sozialki paratutako bipolaritate sistemarekin eta genero oposizioarekin eroso aurkitzen ez den pertsona da. Gauzak multzokatu beharrean, identitate indibidualak eta sentipen indibidualak har ditzagun kontuan; sinpletasuna, konplexutasuna bihurtuz. Genitalek markatzen dituzten portaeretatik haratago joan beharra dago. Dikotomiak hautsi behar dira, norberaren identitate pertsonalari eman behar zaio garrantzia.

Harridura ikurrekin edo gabe, laranja, morea edo gorria… Berdin zaigu. Guk zuri-beltzean ikusten dugu zuen autobus deigarria, urteetan gizonek asmatutako arau sinple eta baztertzaileek ez baitituzte itsutu gure begi kritikoak.

Saioa Alkaiza

Aingerua dator —goiaingerua, hobeki esanda, klaseak eta hierarkiak baitaude, baita aingeruen artean ere—. Done Mikel Aralarkoa sartuko da beste urte batez Nafarroako Parlamentura. Liturgiaren unea da. Protokolo zorrotz bati jarraikiz, legebiltzarrera etorriko dira eliza katolikoko hainbat ordezkari, aingerua esku artean, eta politikariek, banan-banan, muxu emanen diote figuratxoari. Kantatu ere kantatuko diote. Irudiak ikustea besterik ez dago eliza barnean gerta daitekeen ohiko ekitaldi erlijioso bat dela antzemateko: sotana festa parlamentuan. Jaunartze traza ere badu, politikari guztiak ilaran pa emateko zain, burua makurtuz, debozioz.

Badaezpada ere: oroitarazi dezagun 2017an gaudela, instituzio publiko bati buruz solasean, ustez akonfesionala den estatu batean. Are zehatzago, aldaketaren indarrek gobernatutako lurraldean, eta, hala ere, aingeru bat sartuko da parlamentuan. Egia ez balitz, surrealista lirudiguke egoera. Aldaketaren aroa izateko ekitaldiak berdintsu segitu du. Izan ere, Ezkerrak eta Ahal Dugu-k irudiari gorazarre ez egiteko eskaera aurkeztu dute, eta, EH Bilduk eta PSNk babesa azaldu dioten arren, botoak batu dituzte UPNk, PPk eta Geroa Baik. Horra jokaldia. Emaitza, gehiengoa; ondorioa, berriz izanen dugula misoginia eta bazterketa muin-muinean dituen instituzio dogmatikoa ustez denona behar lukeen ordezkaritzan. Ongi etorri LGTIB fobikoa zaren hori, ongi etorri genero bereizketa ardatz duzuna, ongi etorri pederastia ezkutatu duen instituzioa, ongi etorri dogmaren dogmaz hiltzaile deitzen diena abortatzeko hautua egiten duten emakumeei, ongi etorri bazterkeriari.

Dena dela, "aniztasunari ateak ireki" behar zaizkiolako joanen da Done Mikel parlamentura, Geroa Baiko Koldo Martinezen hitzetan, "Nafarroako aberastasunaren parte" ere badelako ekitaldia. Horrek ez du esan nahi "nahastuak" direnik erlijioa eta botere publikoak, Martinezen aburuz. Inondik inora. UPNko Carlos Adanerorentzat ere "jarraitu beharreko tradizioa" da, "inori kalte" egiten ez diona.

Horrenbeste gauza dira tradizio: herri batzuetan joaldunak bakarrik gizonezkoak izatea eta alardea pasatzerakoan batzuek plastiko beltzen atzean aurpegia estaltzea, esaterako; edo, garai batean, tradizioa zen lapurtzen zuten horiek sutan erretzea eta, egun, indarkeria matxista tradizio soziopolitikoaren parte ere bada. Aingerua joatea eta kontrako iritziak egotea ere tradizio da.

Beste behin erabaki dute eta eginen dute meza gisako omenaldi-ekitaldi-denadelako hori. Ea hurrengoan. Zain egonen gara, parlamentuak XXI. mendera bueltatu nahi duen unerako. Eskerrak kexaz gaindi une hunkigarri baterako aukera ematen digula Done Mikelek, nafar eskuina Mikel gurea gorde, gorde, gorde Euskal Herria kantatzen entzuteak baduela morboa.

Lur Albizu Etxetxipia

Zer egin, nola erakarri, nola ekarri jendea euskarara. Antzeko galdera egin zigun duela ez asko Reyes Ilintxetak Euskalerria Irratian. Heldu den ikasturterako hezkuntzako aurrematrikulazioaz arituko ginela imajinatzen dut. Eta ez da erraza erantzutea.

Iruditzen zait ez dela erraza erantzutea, alde batetik, euskararantz jendea, erdaldunak erakartzeko mila eta bat modu asmatu behar ditugula uste dudalako. Eta, bestetik, gure esku bakarrik ez dagoelako: aspaldikoa da hemen, Nafarroan, euskararen (eta, kasu honetan, zehazki D ereduaren) kontrako kanpaina eta zalaparta. Horri ez zaio erraz bueltarik emanen; geure burua defendatzen saiatzearekin nahikoa lan daukagu.

Ez dut gogoan zer esan genuen egun horretan irratian. Baina ematen du D ereduak ez duela, geografikoki behintzat, aurrerapauso handirik emanen. Aurten, batzuk eta askotarikoak izan dira D ereduaren alde egin diren kanpainak: Sortzen, hainbat toki entitatetako Euskara Zerbitzuak, ikastolen elkartea, gobernuarena… hautsak harrotu eta euskararen kontrako alderdiek (Ezkerra, besteak beste) nahikoa zarata atera dute, jakina, gobernuaren kanpaina dela eta. Duela urte batzuk arte UPNk egiten zuen hori egiteagatik. Lau behintzat aipatu ditut, eta seguru baten bat ahaztu zaidala. Lau kanpaina desberdin, bakoitza bere berezitasun, euskarri eta ezaugarriekin. Gustu, nahi eta behar diferenteetarako. Baina eremu ez-euskaldunean ez da aldaketa handirik egon, matrikulazioari dagokionez. Zenbait eskola eta udalen jarrerak, beldurrak eta, batzuetan, kontrakotasunak, ez dute lagundu. Kanpainak beharrezkoak dira.

Baina estrategia aldatzen hasi behar dugu; gehiago hitz egin behar dugu, egon, kezkak azaleratu eta geure lubakietatik atera. Esperientziak partekatu eta lehentasunak markatzen hasi. Eta hezkuntza lehentasuna da. Eskolarik gabe nekez helduko da euskara zenbait tokitara. Nekez aldatuko ditugu jarrerak eta urrunago izanen dugu euskararen herria. Izan gaitezen zintzoak: bi urte eskas besterik ez zaizkigu geratzen. Bestela, akaso beranduegi izanen da. Eta bi urte besterik ez zaizkigu geratzen eskubide urraketa sistematikoekin bukatzeko. Zonifikazioa desagerrarazi eta maila bereko herritar izateko (paperean, behintzat), Vascuenceren Legea iraganeko kontu bihurtzeko. Euskaldunak ahalduntzeko. Gobernua babesten ari den horietako bati kontuak eskatu eta errespeta gaitzan exijitzeko.

Asko geratzen zaigu aurretik eta lan handia egin beharko dugu, denborak gure kontra jokatuko duelako. Arrazoi asko eta askotarikoak ditugu eta ezagutzen ditugu euskarara hurbiltzeko, badakigu zer eman digun euskarak eta zer ematen digun, eta ez da gutxi. Zenbat irabazten dugu euskararekin? Nola irekitzen dizkigu bidezidor, bidexka, bideak? Nork bere erantzuna du: niri euskarak eman dizkit bizipenak, mundua begiratzeko moduak, lagunak, egin eta egoteko erak. Euskara gabe beste bat nintzateke. Euskarak mundu asko oparitu dizkit, ez dit ezer kendu. Probatu ez duenari ateak irekitzen asmatzen dugunean jakinen dugu aurrera egiten.

Tania Arriaga Azkarate

Gizarteak teknologia eraldatzen du, eta teknologiak gizartea, etengabeko hartu-eman batean. Antzinako Grezian, Tekne hitza erabiltzen zuten gure burutik ateratzen ziren artefakto fisiko zein idealak izendatzeko; kanibalismo mentalari, alegia. Egun, jakin badakigu teknologiaren arloan iraultza disruptiboa bizitzen ari garela. 60ko hamarkadan asmatu zutenetik, Internetek, pittinka-pittinka, aldaketa planetarioa eragin du. Sareak jan gaitu, eta guk jan dugu Sarea. Sarea saretu zaigu, antropofagia grinatsuan.

Manuel Castells soziologoak, Oxford University Pressen eskutik, Communication Power liburua argitaratu zuenetik badira zortzi bat urte. Katalanak ederki azaltzen zituen masa-komunikabideak eta masa-norbera (mass-self) komunikazioaren arteko ezberdintasunak. Lehen ereduak garai bateko egunkari, telebista eta irrati kateen ereduari erantzuten dio. Adibidez, azken ehun urte pasatxoan, Diario de Navarra-k Nafarroako herritarrei mezu monolitikoak igorri dizkie: bat ari, askok irentsi. Bigarren ereduan, enpresa, eragile soziala edo norbera, gailu, konexio zein jakinduria minimoa izanez gero, igortzaile ahaltsua izan daiteke milaka jarraitzailerekin.

Normala denez, aldaketa honek edukian ere eragina izan du. Berriak, ikus-entzunezko ekoizpenak, argazkiak, iritziak, kanalak, kateak eta aplikazioak ikaragarri ugaldu dira. Kopuru handitze horrek bere alderdi argiak eta ilunak ditu: orokorrean, aniztasuna egon badago, baina kalitatea topatzea gero eta zailagoa zaigu. Informazioaren arloari dagokionez, kazetaritzak pairatzen duen prekaritate itogarriak ez die inongo mesederik egiten zehaztasunari, inpartzialtasunari, independentziari, gizatasunari eta ardurari. Are gehiago, oraindik ere arau horiek jarraitzen dituzten komunikabiderik balitz, beste zenbait oztopo saihestu beharko lituzkete; maldatsuena, ziurrenik, unibertso zabalean ikusiak izatea. Ariz ariz ikasten da, eta bozgorailua erabilita hitza zabaldu nahi duen oro estrategia batekin hala bestearekin saiatzen da.

Bizitzaren arlo guztietan listatxoak direnez gero, badira ikasgai hau ere lehenbailehen eta edozein preziotan gainditu nahi dutenak, baita haien arima alderdi ilunari salduta ere. Lehendabizi, marka digitala sortzen dute, identitate argia eta trinkoa, pitzadurarik gabekoa. Hau da, 0 edo 1, oso 0 edo oso 1, oso-oso 0 edo oso-oso 1, oso-oso-oso 0 edo oso-oso-oso 1. Bigarrenik, politikan, komunikazioan, star system-ean jarduten badira, antza, zuzentasun politikoak ez duenez funtzionatzen, diskurtso probokatzailea erabiltzea eraginkorrena da. Ikus, bestela, Trump bera edo kazetaritza espainolaren prosa zipotudadun idazleak; sarraskijale ase-ezinak, ezberdinari eraso egin eta iraintzen dutenak fan erreplikanteen bila. Blade Runner-en ez bezala, pantailaren bestaldean, gizabanako-kontsumitzaile-aspertu-odol zalea zipotudismo gogorra goratzen dago, azken zaskari irri eginez eta hurrengo iraina birtxiokatzen.

Euskal unibertso komunikatiboan zipotudoak egon diren arren, oraindik, egurtu daitekeena soilik iraintzen dute —ospetsua izan nahi dudanean izenak eta gaiak emanen ditut—, eta betiko jarraitzaileak dituzte. Eragile sozialak, aitzitik, euskaldun komunikatzaileak oraindik egiten ausartzen ez direnak egiten ari ote dira? Hori galdetzen diot neure buruari Leioako Gizarte eta Komunikazio Zientzien Fakultatean Ipar Korea laudatzeko hitzaldiak antolatzen dituztenean.

Jon Barberena

Asfaltoan leitu dut bizikleta gainetik Aroztegia gelditu aldarria. Hanken gisara burua ere mugimenduan hasi zait, eta izan nuen lehen errepideko bizikleta etorri zait burura. Bizikleta zaharra zen. Peugeot markakoa. Plater bakarra eta hiru piñoi zituena. Pendizak neketan gainditzen nituen. Ohartzerako pedalak gogor-gogor paratzen ziren, eta aski gostarik ailegatzen nintzen goitiraino. Ez zen punta-puntakoa, baina ikaragarri maite nuen. Anaia zaharrenari oparitu zioten 10. urtebetetzean, eta haren gainean ibiltzen zen, batean Lucho Herrera zela, bertzean Marino Lejarreta zela... pedalak oinetan eta ametsak buruan.

Hala ere, gorputza handitzearekin batera, bizikleta ttipi geratu zitzaion anaiari. Orduan nik eskuratu nuen nire belauneko zaurien eragile izanen zen altxor preziatu hura.

Modu horretan hartu nituen anaiaren Playmobil, txandal eta galtza batzuk. Arropak edo jostailuak ahal zen neurrian zaindu eta ondorenari uzten zitzaizkion orduan. Eta pedalkadaz pedalkada zalantzak etorri zaizkit burura. Ez dakit gure ondorengoei zer nolako Baztan utziko diegun. Zalantza dut teilatu gorriz, mendi berdez eta harrizko etxez jositako bailara euskaldun hau behar bezala zainduko ote dugun.

Herri galdeketa egin, proiektu urbanistikoaren kontra agertu eta gorrak diren politikoak baldin baditugu, zer-nolako erantzunak jasoko dituzte etorkizunean? Auzitegiak proiektua legez kontrakoa zela erran eta behin betiko erabakia argitaratu aitzin, gobernuak proiektua udalaz gaindiko edo UGEP deklaratu baldin bazuen, zer-nolako balio politikoak utziko dizkiegu? Eta oraingo gobernuak antzinakoaren lepo beretik baldin badu burua, nola definituko dute aldaketa etorkizuneko hiztegiek? Nola adierazpen askatasuna? Herritarren hitza errespetatzea helburu zuen prentsaurrekoaren ondotik salaketak paratzen baldin badira?

Baztango hamaseigarren herria bihur daiteke Aroztegia. Lekaroz guztiz desitxuratuko duena, euskarari kalte egin eta herriaren ohiturak eta izaera errotik aldatuko dituena. Azken urteetako krisi ekonomikoaren eragile izan den bertze kolpe urbanistiko bat paratuko da herritarren nahiaren gainetik. Norbaitek pentsatuko du aldaketak onartzen ez ditugula. Iraganean preso bizi garela edo. Baina gurea ez da bailara estatikoa. Aldaketak onartu eta behar ditugu. Sustraiak iraganari lotuak ditugu, baina adar berriak, etorkizunerantz begira. Herri baten izaerak bizirik iraun nahi baldin badu, egokitzeko eta aldatzeko gaitasuna behar du: hizkuntza mailan, ohituretan, azpiegituretan... Prest gaude! Baina ez dugu 228 etxebizitza dituen herri huts bat nahi! Ez dugu izaerarik gabeko herri erdalduna nahi! Asteburuetan bakarrik zabalduko dira etxe horietako pertsianak, eta nekez sartuko dituzte haurrak gure eskoletan. Nekez parte hartuko dute eguneroko ohituretan eta solastatuko dira euskaraz.

Etorkizuneko aitatxi-amatxien izenak egungo Asier, Eider, Xuban edo Garoa izanen dira. Gure izen modernoak modaz pasako dira. Zahartzarora ailegatzen garelarik ez ote zaigu kontzientzia zimurtuko azalarekin batera? Ez diezaiegun gure bilobei desitxuratutako inguru arrotza utz. Herriaren hitza errespetatzen eta aditzen ez duten politikariak utzi eta izaerarik gabeko hamaseigarren herri grisa utzi, kolore berdea poeten sorburu izan den bailara eder honetan.

Lohizune Amatria
Une ederrak pasatu ditut azken bi hilabeteotan Youtuben. Bai, bideoak ikusten aritu naiz. Gustukoa nuen youtuber bat aurkitu nuelako; edo, beharbada, youtuberrak ni aurkitu ninduelako. Bolo-bolo dabilen moda da kamera baten aurrean ber...

Saioa Alkaiza

Aurrekari penalik gabeko beste bikote heterosexual bat baino ez zen. Jende normala. Orain bat hilda dago, asfixiatuta hil baitzuen besteak, gero, besotan hartu eta ibaira botatzeko, manta batean bilduta. Beste emakume bat, gizon batek eraila. Beste bat, emakumezko preso baten bikotekideak bien haurra labankadaz larri zauritu duela jakin ostean; beste bat, haren alaba bortxatu eta haurdun utzi duen kasuaren aste berean; beste bat, kontaketa ofizialetan sartu ezin diren ezkutuko biolentzia horien guztien artean; beste bat, salaketarik jarri ezin duen migratzailearen kasua ahantzita; beste bat, heteropatriarkatuaren justizia sistemak errugabetzat hartu dituenen testuinguruan; beste bat. Oso normala, dena.

Eta egunkariek ohiko normaltasunez titulatu dute notizia, bien argazki eta guzti: selfie bat, irribarretsu gainera. Bien bikote argazki eta guzti. Gutxi balitz, ingurukoekin hitz egin dute, "gertukoak eta lagunak" deitu diete, eta gustatuko litzaidake jakitea iturri ezin fidagarriago hori nortzuk diren; izan ere, ongi baitakigu denok 4. solairuko bizilaguna aditua dela indarkeria matxistaren trataeran eta etxepeko okina engaiatu dela borroka feministarekin. Zalantzarik ez da iturri hoberik ez zela.

Zeren eta, zergatik ez jorratu berri bat horrela? Akaso, hildakoa errespetuz eta indarkeria matxistaren inguruko berriak ganoraz lantzea da bisita kopurua baino garrantzitsuagoa? Egia batek ez diezazula lerroburu on bat izorra, eta sentsazionalismo merkeak ez diezazkizula klik batzuk galaraz.

Jakin ditut jakin nahi ez nituen gauza gehiegi: badakit turismoa gustatzen zitzaiela eta "normaltasunez eta zuzentasunez" bizi zirela, auskalozeinen iritziz. Interesatzen ez bazait ere, enteratu naiz nongoa den bakoitzaren familia —horrek zerbait aldatuko balu bezala—, eta badakit baten senide batek non egiten duen lan, baita gurasoak zertan aritzen diren ere. Ez hori bakarrik: bitako bakoitzak zein ofizio zuen behin baino gehiagotan irakurri dut.

"Gertuko pertsonak" dira artikuluetako baten mami emaileak, eta "alaia, bidaiaria eta independentea" zela diote, horrek dena aldatzen duelako, bai noski, heteropatriarkatuaren egiturak desegin egiten direlako alaia izanda. Indarkeria sexistaren kontrako perspektiba garatzeko ezin beharrezkoagoa baita bidaiari zela jakitea. Ez dakit nola ez garen konturatu orain arte.

"Ongi ikusten genituen", esan du erudituren batek, artikuluan. "Ostegunean ikusi nituen azkenik, pintxo bat jaten. Pozik zeuden, bikote zuzena ziren, normala", adierazi du genero ikuspegi zorrotzez beste batek. Eta gustatuko litzaidake ordenagailu aurrean eseri den pertsona horrekin parez pare egotea eta galdetzea ea zer sentitzen den, ea zer barrundatzen den odol usainaren atzean grabagailua eskuetan joaterakoan, zein morbo klasek zeharkatzen dizkizun zainak eraildako emakume baten portal paretik pasa eta inguruko tabernan barran dauden txikiteroei "nolakoa zen?" galdetzerakoan. Batez ere, jakin nahi nuke lo lasai egin daitekeen zauria gatzez ongarrituta.

Lur Albizu Etxetxipia

Joan den astean, egun bakarrean, Euskal Herrian bortxazko bi hildako gehiago genituela jakin genuen: prekaritatearen 2017ko bigarren biktima zen bata, janari azkarreko enpresa bateko langile gaztea. Semeak hildako emakumea bestea. Egun bakarrean. Gorlizen eta Portugaleten. Euskal Herrian, 2017an. Bi hildako.

Iritzi-artikuluak han-hemen —nik ere ezin izan diot tentaldiari eutsi—, mota guztietako eragileen adierazpenak. Protokoloak martxan, mobilizazioak abian, protestak. Sumindura eta samina. Sareak sutan.

Askotan, beldurtu egiten nau horrelakoak gertatzen direnean —gertatzen esan dut, kasualitatea balira bezala, erantzulerik ez balego bezala— dugun jokatzeko moduak. Sumindura, tristezia, amorrua... egun bateko kontuak izaten direla iruditzen zait, Twitterreko eguneko trending topic-ak. Biharamunean, ezer gutxi. Batzuetan, ezer ez. Eta aurrera jarraituko dugu —eta jarraitzen dugu— bizitzarekin. Ezer gertatu ez balitz bezala.

Baina gertatzen da. Askotan gertatzen da, gehiegitan. Ahaztu egiten zaigu eguneroko kontua dela hau; testu hau idatzi eta publikatzeko tartean agian beste langile (gazte)ren bat, beharbada beste emakume bat gehiago faltako direla gure artean. Ahaztu egiten zaigu hau idazten ari naizen bitartean hemendik ez hain urrun itotzen ari direla beste batzuk itsasoan, beste batzuk hotzak akabatuko dituela eta etxetik gertu, agian, imajinatzen ez dugun arren, bizilagunen bat berogailua piztu ezinik ibiliko dela.

Eta ez ditu hotzak hiltzen. Ez ditu ez hotzak, ez laneko motorrak, ez labanak hiltzen. Ezta itsasoak ere. Osotasunean ulertu beharko genituzke heriotza hauek, heriotza hitza erabiltzeari utzi eta hilketez hitz egiten hasteko. Beharbada ez da egun bakarreko amorrua, tristezia eta haserrea izanen, hilketez mintzatzen hasten garenean. Agian ulertuko dugu sistema oso baten, sistema oso batzuen ondorio direla hilketa hauek.

Prekaritateak, presak, lan baldintza kaskarrek hil dutela gazte langilea; janari azkarreko enpresa azkar eta prekarioak. Emakume izateagatik hil dutela emakumea; horregatik bakarrik. Itsasoan ez direla ito: ihes egin behar izateak, mugen ixteak, gobernuen konplizitateak eta politika oso batek hiltzen dituela; milaka direla eta ez dela kasualitatea egunero gertatzen ari dena.

Agian planteatu beharko genuke zein den honen guztiaren norabidea eta zeintzuk diren kausak eta ondorioak. Planteatu beharko genuke zer egin sistema kapitalista honek hiltzen gaituelako, patriarkatuak hiltzen gaituelako. Heriotza-hilketa asko, gehiegi eragiten dituztelako. Planteatu beharko genuke, beharbada beste zerbait nahi dugulako. Agian imajinatzen dugun jendartea beste bat delako. Eta horren alde lan egiteko prest daudenak, gaudenok, agian uste dugun baino gehiago garelako. Agian ezin dugulako gehiago itxaron —zeren zain gaude?—. Ez genukeelako itxaron behar. Egun bateko haserrea eguneroko lana bilakatuko bagenu, gauza txiki eta handi asko aldatuko liratekeelako. Beharbada.

Tania Arriaga Azkarate
Bazen behin hurbileko erreinu bat non erregeak, bere kortesano tripazorro, bihozgabe eta krudelekin, herritar txiroen uztak lapurtu, eta bizitzak ankerkeriaz gobernatzen zituen. Gortesauen arbasoen asabek, jendearen artean izua z...