• Pertsonek dute Nafarroan gaixotasun arraroa. Ezohiko gaixotasunak gaixotasun kronikoak eta lehentasunezkoak izatea eskatu du Nafarroako Gaixotasun Arraroen elkarteak. Izan ere, 30.000 lagunek dituzte Nafarroan gaixotasun hauek. Azaldu dutenez, arazo larriena diagnostikoa lortzeko denbora izaten da: batez beste, bost urte.

Emakume baserritarren II. Foroan gaude gaur, Arbizun. Emakumeen Nazioarteko Eguna ospatzen, baina ohiko aldarrikapenetik haratago, gure etorkizuna gure eskuetan hartzen. Emakumeok, eta baita gizonek ere, badugu elkartu eta antolatzeko beharra, bide ho...

Ikasleen artean irakurtzeko zaletasuna bultzatzeko, Nafarroako Ikastolen Elkarteak kanta bat egin du. Juul izena du kanpainak, eta haur eta gazte literatura bultzatu nahi du. Horretarako, hainbat ikastolatako ikasleek eta Euskal Herriko musikariek par...

• Pentsiodun bakoitzak batez beste jasotzen dituen euroak. Gizarte Segurantzak kaleratu berri dituen datuen arabera, Nafarroan 124.196 pentsiodun daude. Batez beste, 966,54 euro kobratzen dute, iazko epe berean baino %3,5 gehiago.

• 2008-2011 bitartean izan diren ablazio kasuak Nafarroan. Iñigo Alli Gizarte Politikako kontseilariaren arabera, 2008 eta 2011 artean 203 ablazio kasu izan ziren emakumeen artean. Ablazioaren aurkako protokoloa abian jartzekotan dira.

Gaurkoan egunkari guztiek irudi historiko (horietako) bat dakarte: Benedikto XVI.a, Vatikano atzera utziz, helikoptero batera igota edo sede vacanteak irauten duen bitartean bizitokia izango duen Castelgandolfo jauregira iritsi berria. Baina gehienek ...

Bi hilabeteko atzerapenarekin ireki dute berriz ere Iruñeko Zaragozako etorbidea. Uztailaren 24tik itxita egon da, Arrosadi eta Lezkairu artean eraiki duten urbanizazioa bukatu bitartean. Etxebizitzak egin dituzte inguruan, baita laku artifizial bat ere. Abendurako espero zuen Iruñeko Udalak Zaragozako etorbidea zirkulazioarentzat irekitzea, baina joan den asteazkenean ireki zuten. Oraindik, unibertsitateko errepidea itxita dago.

B ehin batean, uda erdialdera, San Martintxiki izena zuen heroi adoretsu batek mendiko jaunei, basajaun erraldoiei, eskukada gari-hazi lapurtzea lortu zuela —kontatzen zuen Jose Miguel Barandiaranek— eta geroxeago, hizketan ari ziren bitartean, haiei zelatatuz zein urtarotan aldatzea komeni zen jakin zuela. Aitzinako jainkoei zekizkiten sekretuak ostuz bihurtu omen zirela nekazari euskaldunak.

Aymeric Picaud-ek, gure XII. mendeko elizgizon-erromes ezagunak, "jateko guztia lapiko bakarrean nahasita jan ohi dute, koilararik barik bakoitzak bere eskuekin, eta edan edalontzi bakarretik edaten dute. Jaten ikusiko bazenitu, jaten ari diren txakur edo txerritzat hartuko zenituzke" deskribatu zuenean, ez zuen sekula imajinatuko gure Euskal Herri txiki honetan Basque Culinary Centre Gastronomia Zientzietako Fakultatea sortuko zenik eta hainbeste Michelin izar bilduko genituenik.

Gaur egun, turismo-kanpaina askoren ardatza den eta gure mugetatik kanpo ezaguna eta txalotua den gure gastronomiak baditu aurrekariak: Eratsungo Koxko talogilea kasu, bertsoak eta guzti atera baitzizkioten eta kana t'erdi luze eskas izan arren, talogintzan ezin hobea omen zen. Lehengaiak ere kontuan hartzekoak dira, eta askok bezala, Larraineko Ligueix olerkariak ere Nafarroako lurra goraipatu zuen: "Oi! Lür ogiz aberatsa / eki berorat urre! / Berdin eijer lerro-lerro / mahats-ondoak ere".

Aitorpen handi horiek baino lehen, ordea, era askotakoak izan dira platereratu izan diren jakiak, hori bai, bestelako arrazoiek bultzatzen zutelarik halako sorkuntza. Ramon Lapesquera idazle nafarrak bere Ilustres prendas liburuan datu bitxi bezain errealak ematen ditu: 1875. urtean, Karlistek Iruñea blokeaturik zutela, Mariano Balestak bere egunerokoan idatzi zuen: "Jende handiak erretako txakurren hondarrak ikusi dira". Garai hartako plazako prezioek ere irudimena bultzatuko zuten, ez zelako gauza bera "axuria erostea 180 erreal kiloko edo katua, 12 errealetan edo arratoia, 2tan".

Orduan ere izan ziren ziria sartu zutenak diru-etekinak handitze aldera; 1904an Diario de Navarra-k zioen: "Harakin bat epaitua izan da txahalkia beharrean, zaldikia saltzeagatik. Aspaldikoa da erbia eman beharrean, katua ematea; mando zaharra, txahalarengatik eta ardi zaharra ahariarengatik". Irinak zerrautsekin faltsutuak (El Pensamiento Navarro), ur-txorrotada majoa zuen esnea (El Pueblo Navarro)…

1900. urtean dietari buruzko eztabaida gutxi egongo zen; hala ere, La Tradición Navarra egunkariak zera argitaratu zuen: barazkiak egokiak zirela emakumezko urduri eta delikatuendako, sabela ahula zutenendako eta jenio handiko pertsonendako. Garai berean, El Eco Navarro-k honela zioen: "Arraina soilik, etengabe jaten bada, txatxukeriara ailegatuko da Siberiako Iparraldeko tribuei bezala. Haragia ez besterik janez gero maitekorragoa sentituko da, melankolia eta sumindura bilakatuko dena. Txerrikiak tristura, eromena eta suizidioa sortzen ditu. Esneak kitzikatu eta bizkortu egiten du. Patatek, gantzek bezala, nekea eta asperdura sortzen dituzte. Arrautzak giharrendako onak dira, eta adimena suspertu egiten dute".

El Democrata Navarro-k, 1906. urtean, mediku ingeles baten hitzok errepikatzen zituen: "Behikiak adore eta ausardia ematen du; txerrikiak, ezkortasuna; aharikiak, tristura; patatek, alferkeria eta inbidia. Ezkonduendako jakirik txarrena txahalkia da, indarra eta gizonezkoen zutikortasuna galarazten du. Demostraturik dago emazteek jotzen dituzten senar guztiak txahalki errea jateagatik zoratu egiten direla".

Eta anabasa horren guztiaren bidez ez diogu Nafarroako Gobernuari eskatuko ospitaletako sukaldeek Michelin izar bat lortzeko modukoak izan behar dutenik, gaixoei karta eskaini behar zaienik, pikareska erabili behar denik, dieta originalik bilatu behar denik ezta plazan dauden produktu garestienak erosi behar direnik ere; ez, ez, ezta pentsatu ere. Nafarroako Gobernuak egin behar duena da zerbitzu duina eman eta, ekonomiak ekonomia, gaixoen beharrak aintzat hartu eta ez da hori, ordea, ospitaleetako sukalde-zerbitzuak pribatizatzearekin lortzen ari dena, eta ez dirudi hori dutela helburu.

Gustura jango nuke nik orain indaba txuri platerkada majo bat, galeperrekin, baina, ezin da, ba, hemen; etxean izan beharko du!

AEK-k euskaltegi berria du Berriozarren. Auzalor du izena, eta Eguzki plazan dago. Helduen alfabetatzean eta euskalduntzean beste urrats bat egin dute. Euskaltegiaren inaugurazio ekitaldian joaldunek animatu zuten festa, eta, ondoren, mokadu batzuk ja...

Bai, jaun-andreok. Aldaketa etorri da. Raxoy ez da jada Raxoi, Rajoy baizik. Urtarrilean, oraindik ere, Raxoi zen, eta izen horrekin, 24an eta 25ean, adierazi zuen burujabetzari buruzko Kataluniako parlamentuaren adierazpenak ez zuela "ezertarako" balio, ez zuela "inolako ondorio juridikorik". Urtarrilaren 30ean, berriz, Urkullu Raxoirekin elkartu zen Moncloan, ez Rajoyrekin. Eta urtarrilaren 31n, PPren ustelkeria auziak Raxoi eta alderdiko buruzagiak zipriztindu zituen.

Baina, kasu!, otsailaren lehenbiziko egunean etorri baitzen aldaketa, hurrengo eguneko egunkarian islatu zena. Egun hartan, beraz, Rajoyk hitz egin zuen, eta ez Raxoik. Eta, hortik aurrera, Rajoyk, eta ez Raxoik, bere aurkako salaketa oro ukatu zuen, eta bla bla bla.

Irakurle, honaino ailegatuta piperrik ere ulertu ez baduzu, jakin ezazu diagnostikatu gabeko patologia sendaezina dudala: edozein testu irakurtzen dudalarik —izan kaleko afixa, zirkulazio seinalea, dendako oharra zein egunkariko albistea—, begirada beti, baina beti-beti, xehetasun linguistiko tontoenera joaten zait. Bortz axola maisu lana irakurtzea ere; gaizki idatzitakoa eta/edo oso ezberdin izkiriaturikoa gelditzen baitzait beti kaskoan.

Gaixotasun kronikoa da. Baina ez kezkatu. Ongi nago.

Eta gaixotasun horregatik ikusi dut —eta, nik bezala, ni bezain gaixo daudenek ikusi dute— BERRIAk dagoeneko ez duela Mariano Raxoi idazten, Mariano Rajoy baizik.

Aldaketa egin zuten egunean berean ohartu nintzen aldaketaz —egunero irakurtzen baitut BERRIA, eta zuk ere gauza bera egin beharko zenuke!—. Hasieran pentsatu nuen Politika saileko erredaktorea Rajoy X-z eta I-z idazteko arauaz ahantzia zela. Baina gero konturatu nintzen AEBetako korrespontsalak eta zuzendariak berak ere Rajoy zerabiltela. Alegia, arau aldaketa zegoela horretan.

Bere garaian, Euskaldunon Egunkariaren Estilo Liburuak zehazten zuen "Herri Katalanetako eta Galiziako izenak katalanez eta galegoz" eman behar zirela. Oker ez banago, BERRIAk arau horri eutsi zion. Eta horren, arabera, Rajoy Raxoy moduan eman behar genuen. Eta guk, txintxo-txintxo, Raxoi.

Eta orain berriz buelta. Ongi. Rajoy.

Beharbada, nik hau idatzi (otsailak 6) eta zuk irakurri duzunerako (otsailak 15 edo geroago), BERRIAk azalpenak eman ditu aldaketa honen inguruan. Ezetz espero dut. Bertzenaz, hurrengo bi paragrafoek grazia guzti-guztia galduko lukete.

Ergelkeriaren kasualitatea. Aldaketa gertatu baino astebete lehenago, nik Raxoi idatzi nuen arbelean, izen sintagma zer den azaltzeko adibide batean. Ikasleek, noski eta berriz ere, pentsatu zuten ni Martekoa nintzela. Eta nik baietz, Martekoa nintzela, eta Marteko euskaldunek Raxoi idazten zutela. Eta beraiek Martekoak izan nahi bazuten, Raxoi idatzi beharko zutela. Orain Venuskoak izan beharko dugu.

Eta bukatzeko, eskaera bat: mesedez, abisua eman Anjel Lertxundiri, Raxoi idazten segitzen baitu.