Atea muga bat denekoa
Abe 7, 20182018-12-05Albisteak, gaiak, Gizartea, Nafarroa0

Atea muga bat denekoa

Edurne Elizondo

Iruñeko Txantrea auzoan du etxebizitza Erkuden Txokarrok. Lau solairuko eraikin batean, hirugarrenekoa du berea. Baina ezin da han bizi, igogailurik ez dutelako. Aulki gurpilduna behar du Txokarrok mugitzeko; igogailurik gabe, ondorioz, etxeko atea muga bilakatzen zaio. Laguntzarik gabe, ezin da nahi duenean sartu edo atera.

"Alokairuan hartu behar izan dut bertze etxebizitza bat; dibortziatuta nago, bi haur ditut, eta 820 euroko pentsioa. Gurasoen laguntza behar dut alokairua ordaintzeko. Ezin dugu onartu etxebizitza guretzat espetxe bilakatzea; ezin gara egon bizilagunen borondatearen menpe, igogailua eduki ahal izateko", salatu du Txokarrok.

Karrikara atera da protesta egitera, Nafarroako Cocemfe elbarritasun fisikoa eta organikoa duten pertsonen elkarteen federazioko kideekin batera. "Ez da erraza jendaurrean agertzeko urratsa egitea", onartu du. Are zailagotzat jo du, halere, pertsona anitzen egunerokoa. "Aulkia erabiltzen hasi baino lehen, arrastaka jaisten nintzen; igotzeko, laguntza behar nuen", nabarmendu du.

"Gure egoera bidegabea da, eta bada garaia administrazioak esku hartzeko. Hitzak ez dira nahikoa; ekintzak nahi ditugu", erran du. Txokarrok bere aulkia eskaini die talde politikoetako ordezkariei, haren bidez mugitu beharrak ezartzen dituen mugak eta zailtasunak ezagutzeko. "Hogeita lau orduz utziko diet; nahikoa izanen da denbora hori gure errealitateaz jabetzeko".

Txokarrok etxea duen eraikineko bizilagunek erabaki dute igogailua jartzea. Lanak noiz eginen dituzten zain da. Nafarroan, etxebizitza eraikinen %17k ez dute igogailurik; eta eraikinen erdietan, berriz, ezin da karrikatik zuzenean atarira sartu, eskailerak daudelako. Gainera, eraikin gehienetan %90etan atezain automatikoa altuegi dago, eta aulki gurpilduna behar dutenek ezin dute jo. "Ateak ere hagitz astunak izaten dira, eta horrek atarian sartzeko eta handik ateratzeko lana anitz zailtzen du", erantsi du Nafarroako Cocemfeko presidente Manuel Arellanok.

Bozketa, kostuaren arabera

Legea da gainditu beharreko lehenengo muga, Cocemfeko kideek salatu dutenez. Izan ere, legez jasota dago irispideak bermatzeko beharra, eta, ondorioz, elbarritasuna dutenak bizi diren etxebizitzetan derrigorrez egin behar dira beharrezkoak diren obrak edo egokitzapenak.

Legeak, halere, bere baitan du tranpa. Horixe salatu du Arellanok: "Legeak zehazten baitu bozketa egin beharko dela, baldin eta jabe bakoitzari dagokion derrama partearen kostua hamabi kuotak baino handiagoa bada". Arellanok nabarmendu nahi izan du argi duela familia anitzentzat ezin ordain dezaketen gastua izan daitekeela igogailua jartzea. Ardura, hain zuzen ere, "denen irisgarritasuna bermatu" beharko lukeen gizartearena dela erran du; administrazioak erraztu eta lagundu beharko lukeela, alegia, eraikinetan egin beharreko lanak egitea.

Igogailua ez izatea, halere, ez da arazo bakarra. Cocemfen bat egiten duten elkarteen artean badira, bertzeak bertze, sentikortasun kimiko anizkuna duten pertsonek osatutakoak. Gaitz hori dutenentzat, adibidez, garbitzeko erabiltzen diren ohiko produktuak kaltegarriak izan daitezke. "Ez da pertsona horien egoera kontuan hartzen denentzako diren espazioak garbitzeko produktuak aukeratzerakoan". Kasu horretan ere, produktu horiek ezartzen ahal dute gaitza dutenek gainditu ezin dezaketen muga.

Cocemfeko kideek argi dute batzuen alde hartutako neurriek, finean, "gizarte osoari" egiten diotela mesede. "Une batean edo bertzean denok behar ditugu irispideak erraztuko eta bermatuko dizkiguten neurriak", erran du Arellanok.

Esku hartzeko eskatu die administrazio guztiei. Batetik, etxebizitzak inoren espetxe izan ez daitezen; eta, bertzetik, egin beharreko lanak egin ahal izateko ardura bizilagunen bizkar ez uzteko. "Gastuari aurre egiteko aukerarik ez izateak ezin du muga izan nork bere etxebizitza baliatu ahal izateko", berretsi du Cocemfeko presidenteak.

Bat egin du Txokarrok. Etxebizitza bat du, eta erabili nahi du. Mugarik gabe; inoren menpe egon gabe.

Abe 7, 20182018-12-05Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Zu ‘belarriprest’?

Lohizune Amatria

Amaitu da Euskaraldia. 11 egunez txapa jarri, eta euskaraz jardun gara. Euskaraz; eta, askotan, euskarari buruz. Edo hala gertatu zait niri behintzat.

Sorpresak hartuko genituela aipatzen zuten Euskaraldiko sustatzaileek. Arrazoia zuten. Ohiko okindegira ogia erostera joan nintzenean hartu nuen lehenengoa. Arrazoirik gabe, beti gaztelaniaz eskatu dut ogia. Nahiko automatikoa izan ohi da erosketa, ia hitzik gabekoa: eskatu, ogia jaso, ordaindu eta joan.

Ahobizi rola aukeratu dut. Lehenengo hitza euskaraz egiteko konpromisoa hartu dut; betetzea, ordea, ez da erraza izan.

Euskaraz egin nuen aurrenekoz okindegian. "Ogi barra bat, mesedez". Esan bitartean hatzarekin bat nahi nuela nabarmendu nion. Baiezkoa erantzun zidan burua astinduz. Organ zuen barretako bat hartu; eta, inoiz ez bezala, txigortuagoa nahi nuen galdetu zidan. Ni, euskaraz: "Berdin zait, hori bera". Beste bat hartu zuen. "Lehenengoa ongi zegoen". "Ez, bestea". "Hori, hori". "Ez". Azkenean, hatzak lagunduta ulertu zuen zein nahi nuen. "Eskerrik asko". Eta atera nintzen. Inoiz baino zailagoa egin zitzaidan ogia erostea.

ETB1en eman zuten aurreneko Euskaraldiaren inguruko saioan, Amets Arzallusek aipatzen zuen euskaldunok beti justifikatu behar dugula geure burua. Arrazoia du. Okinak bazekien Euskaraldiaren inguruan, ez nintzen lehenengoa izan. Justifikatuta zegoen nire jarduna.

Etengabe zuritu behar dugu geure burua, baina zenbaitek zama bikoitza izan dute Euskaraldian. Nire inguruko belarriprest guztiek etengabe azaldu behar izan dute euren erabakia. "Zu belarriprest? Baina zuk euskaraz ongi egiten duzu". Ahobizia ez da belarripresta baino euskaldunagoa. Ez da gaitasun kontua soilik, konpromisoa da gakoa; eta bakoitzaren erabakia ulertzeko gai izan beharko genuke, epaitu gabe.

Baina etengabe ari gara epaitzen. Baita geure burua ere. Badirudi euskaraz egiterakoan, beti zuzen hitz egin behar dugula. Baina ez da berdin gertatzen bestelako hizkuntzekin. Gaztelaniaz hitz egiten dudanean euskarazko hitzak erabiltzen ditut. Eta ez euskarazkoak bakarrik; baita ingelesezkoak ere, gero eta gehiago. Hala egitean, ez dut neure burua justifikatzeko beharrik sentitzen.

Norbere buruari (eta komunitateari) ezarritako mugak azaleratzeko adibide ergel bat baino ez da izan irakurri berri duzuna. Baina sinetsita nago jendea euskaraz egitera ez ausartzearen arrazoietako bat hori dela. Eta horren erantzule gu ere bagara.

Amaitu da Euskaraldia. Zer egin duzu txaparekin? Soinean daramazu? Barkatu, ez da zintzoa galdera; ez naiz hasiko leporatzen nik egiten ez dudana. Txapa etxean utzi dut. Baina hartutako konpromisoarekin, zer egingo dugu?

Ez da erraza izan euskarari eustea, baina oso aberasgarria izan da. Ogia euskaraz eros dezakedala jakin dut, haserrealdiak ere barregarriak izan daitezkeela euskaraz, gazteleraz bezain ongi ulertzen dugula elkar euskaraz… Ez dadila amaitu, faborez. Txaparik gabe bada ere, jarraitu izaten belarriprest edota ahobizi.

“Autonomia eman behar diogu ikasleari, bai eta ardura ere”
Abe 7, 20182024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Autonomia eman behar diogu ikasleari, bai eta ardura ere”

Edurne Elizondo

Finlandiari egin dio so Aitzol Lasak (Barañain, 1978), bere azken liburua osatzeko. Han hezkuntzaren inguruan dagoen gizarte-kontsentsua nabarmendu du.

Zergatik aukeratu duzu Finlandia ispilu gisa?

Prentsan agertu delako Finlandia, gutxienez, bitan, azken urteotan. 2006. urtean, Nafarroako datuak oso txarrak izan ziren irakurketaren esparruan PISA azterketan. Berrikiago EAEn gertatu da, berriz ere, 2015ean. Matematikan eta irakurketan emaitzak txarrak izan ziren. Aztertzen duzunean PISAren atzean zer dagoen, ohartzen zara indize horien atzean ez dagoela modurik jakiteko ikasleek, zehazki, zertan egiten duten huts, eta zer hobetu behar duten. Finlandiako emaitza onak aztertu nahi horretan ohartzen zara indizeak baino hobe dela aztertzea hezkuntzari eragiten dioten kanpo faktoreak zeintzuk diren. Kasu honetan, gizartearen zenbait ezaugarri, hezkuntzaren historiari buruzkoak... PISA alternatibo bat egiten da liburuan.

Benetako PISAri buruz, tresna izan beharrean, helburu bilakatu da?

Nafarroan bada adibide bat. 2006ko emaitza txarrei buelta emateko, irakurketa programa bat jarri zuten martxan. Baina hori ahaztu egin da. Joan zaitez ikastetxe batera, eta galdetu azken oposizioak gainditu dituen irakasle bati 2006ko irakurketa planari buruz. Inork ez daki deus, memorian galdu da. Eta beldur naiz orain lau haizeetara zabaldu duten EAEko irakurketa planarekin gauza bera gertatuko den. Horrekin alderatuta, Finlandiak egiten duena da PISA erabili.

Nola?

Erabiltzen dute PISA hezkuntza ikuskaritzaren ordezko gisa. Proposa ezazu hemen hezkuntzaren kontrol administratibo hori bertan behera uztea. Horrek sekulako iskanbila sortuko luke. Hemen pentsaezina da eskola ikuskaritza kentzeko aukera. Bada, Finlandian kendu zuten.

Eta ongi funtzionatzen du?

Hor daude datuak. PISA erabiltzen dutelako ikuskaritza horren ordezko gisa. Erabiltzen dituzte datuak hobekuntza planetarako.

Udalen parte hartzea da Finlandiako sistemaren ezaugarrietako bat. Eskolak unibertso bakartu gisa ez hartzeko lana errazten du horrek?

Duela gutxi, Inma Erreari galdetu zioten ea nola zaletu zen irakurketarekin eta nola bilakatu zen idazle. Erreak esan zuen ikastetxeko liburutegiko liburu guztiak irakurri zituela. Ez omen ziren asko. Deigarria iruditu zitzaidan Erreak esandakoa; Finlandian, segur aski, liburutegirik ez da izanen ikastetxeetan, ikasleak joanen direlako udal liburutegira, eta hango funtsa erabiliko dute beren irakaskuntza proposamenetarako. Hor dago aldea, hain zuzen. Gizarte zerbitzu guztiek bat egiten dutela. Hemen, berriz, ematen du ikastetxe barruan gertatzen denak lau pareta horien artean gelditu behar duela. Helsinkin, adibidez, Heureka izeneko zientzia museoa dago, eta ikasleek hango laborategiak erabiltzen dituzte. Administrazio berak ordaintzen du dena, eta, horren ondorioz, dauden baliabideak denentzat dira.

Finlandian irakasleen formakuntzak duen garrantzia nabarmendu duzu liburuan.

Hemen ohikoa da unibertsitatean lanbide bat ikastea, eta, gero, ez baduzu lanik topatzen edo ez baduzu gustukoa, bigarren aukera gisa edukitzea irakaskuntza. Hori hartzen dugu normaltzat. Han, berriz, pentsaezina da; behar dituzu berariazko bost ikasturte egin unibertsitatean izateko bai lehen hezkuntzako, bai bigarren hezkuntzako irakasle ere. Ez diote edonori uzten ardura hori hartzen. Guk hemen medikuntzarekiko dugun gizarte kontsentsua, han irakasleekiko ere badute. Ez diote edonori uzten beren haurrekin gelan sartzen.

Horrek zer ekartzen du?

Han ikusten da ratioak oso ongi antolatzen dituztela. Haur hezkuntzan, adibidez, heldu bat dago bost haurreko. Hamabosteko gela batean hiru heldu egonen lirateke. Horrek ez du esan nahi hirurak irakasleak izanen direnik. Bat izanen da irakasle titularra, beste bat izan daiteke irakasle laguntzailea, eta beste bat izan daiteke udal langile bat. Irakurketa lantzeko, adibidez, liburutegiko langile bat sar daiteke; edo osasunarekin lotutako zerbait jorratzeko, osasun etxeko bat. Irakasleen formakuntza, gainera, osoa da.

Zer erran nahi duzu?

Adibide bat aipatuko dut. Orain, ebaluazioa egiten ari dira irakasleak. Klaustro guztietan esanen dizute badela irakasleren bat giro txarra sortzen duena. Hori oso ohikoa izaten da. Irakasle bat izan daiteke ona ikasgelan, eta ona bere diziplinan, baina gaizki moldatu kudeaketan edo gurasoekin harremanak lantzerakoan. Hori guztia, Finlandian, sartzen da irakaslearen oinarrizko prestakuntza horren barruan. Eta hemen birziklatuta sartzen ditugunez irakasleak ikastetxeetara, elementu horiek galdu egiten dira.

Hezkuntzaren arloan gizarte-kontsentsu hori lortzeko zer behar da?

Finlandiako hezkuntzaren historiari erreparatuta, kontsentsu hori eraikita dago nazio eraikuntzaren gainean. Akaso hori da guri falta zaiguna kontsentsu hori izateko. Hezkuntzaren bitartez bilakatu zuten hizkuntza gutxitu bat nazio hizkuntza, estatu hizkuntza. Baliabide ekonomiko eskaseko herria denez, gainera, irakaskuntzaren bidez saiatzen dira etorkizuneko belaunaldiak ahalik eta hobekiena prestatzen herrialdeak aurrera egin dezan.

Hezkuntza bera produktu bilakatu dute, nolabait erranda. Jazarpenaren aurkako Kiva programa saltzen dute, adibidez. Zer deritzozu?

Hezkuntza merkantilizatuta dagoela esaten dugunean hori esan nahi dugu, hezkuntza produktuak sortzen direla, frankiziak. Gu gaude beste aldean. Besteen frankiziak kontsumitzen ditugu.

Finlandian, ikasleak daude erdigunean. Hemen, bertzelako rol bat betetzen dute?

Hemen, rol pasiboa dute ikasleek. Hartzaile dira. Ematen zaien kontsigna da isilik egon daitezela. Finlandian tutorea da ikaslearen laguntzailea. Tutorearen ardura da bilatzea haurrak zer-nolako interesak eta indarguneak dituen, eta horiek sustatzea; eta hautaketan laguntzea. Ardura handia da. Ikasleak hautatu egin behar du, eta hautatutako horrekin kontsekuente izan.

Alda daiteke hemengo egunerokoa?

Nik hainbat ondorio jarri dut mahai gainean. Batetik, tentuz jokatu behar dugula frankiziekin. Bilatu behar da eskolaren baitan dauden elkarte eta kolektibo guztien arteko elkarlana. Egon dadila eskola auzoan eta herrian barneratua. Erdigunean ikaslea jarri behar dugu; autonomia eman behar diogu, bai eta hartzen dituen erabakien gaineko ardura ere. Hizkuntza ereduen inguruan ere gogoeta egin behar dugu, eta egungo kaosa gainditu.

Musika bidaia liburutegian
Aza 30, 20182018-11-29Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Hezkuntza, Nafarroa0

Musika bidaia liburutegian

Ainhoa Larretxea

Goizeko bederatzi eta erdiak dira. Zizur Nagusiko institutuko liburutegian 30 aulki daude, U forma osatuz. Parean, aulki bat eta gitarra bat. Bigarren Hezkuntzako lehen mailako ikasleak zalaparta batean sartu dira gelara. Liburutegian egonagatik, ordea, gaur ez dute libururik ekarri. Belarriak prest ekarri dituzte euskal musikaren munduan murgiltzeko. Segituan entzun da atearen zarata, eta Jon Basaguren sartu da; Izaki Gardenak taldeko abeslaria eta Euskadi Irratiko Arratsean saioaren gidaria.

Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuak antolatutako Musikariak Ikastetxeetan programaren barruan izan zen Basaguren Zizur Nagusiko Bigarren Hezkuntzako Institutuan aitzineko ostiralean. Musikaren bitartez euskara eta euskal kultura sustatzea du helburu zikloak. Horretarako, urrian hasi eta abenduaren 23ra bitartean, 23 musikarik emanaldiak egingo dituzte Nafarroako 37 ikastetxetan. Programa urriaren 26an hasi bazen ere, Zizur Nagusikoa Basagurenek egindako lehen saioa izan zen. Iruñeko Jaso ikastolan bertze bi eginen ditu, datorren abenduaren 4an. Basagurenez gain, bertzeak bertze, Gorka Urbizu, Zuriñe Hidalgo eta Petti abeslariek ere hartuko dute parte aipatu programan.

Gelara sartu orduko ezagutu du Basaguren lehen ilaran eserita dagoen ikasleetako batek. Bertze anitzek ezagutzen ez zutenez, ordea, bere buruaren aurkezpen labur bat egin du saioa hasi aitzinetik. Adi-adi, begira ditu ikasle guztiak, eta hasierako une horiek aprobetxatu ditu saioaren nondik norakoak azaltzeko: "Ni orain musika egiten ari naiz, Euskal Herrian eta euskaraz. Beti ez da horrela izan, ordea. Saioa hasteko, euskarazko musika nondik datorren eta noiz hasi zen kontatuko dizuet".

Saioak, kontzertu izateaz harago, euskal kulturaren inguruan jakintza zabaltzeko gune ere izango dira, eta, horregatik, euskal musikaren historiaren inguruko azalpen labur batzuk egingo dituzte sortzaileek, programaren eskutik.

Ordenagailua piztu, eta, ipuin bat balitz bezala, euskal musikaren historia kontatzen hasi da Basaguren. Ez Dok Amairu taldean hasi du ibilia. Taldea zer zen eta zer egin zuen kontatu ondotik, Mikel Laboaren Txoriak Txori kantaren zati bat abesten hasi da. Ikasle batzuk berarekin abestera ere animatu dira, eta denak batean kantatu dituzte Joxean Artzek sortutako hitzak. Euskal kantagintza klasikotik berbena taldeetara eta frankismo garaiko diktadurara egin du jauzi kontakizunak: "Hego Euskal Herriko probintziak diktadura baten menpe zeuden. eta horrek euskal musika zein kanpokoa baztertzen zituen. Jendea Ipar Euskal Herrira joaten zen diskoen bila, eta autoan ekartzen zituzten, gordeta".

"Frankismoa hil zenean, musika ere aldatu zen, eta egun Euskal Rock Erradikala izena ematen zaien taldeak sortu ziren. Horiek musika gogorra eta hitz zuzenak egiten zituzten, baina, tamalez, ia denek gazteleraz egiten zituzten", kontatu die abeslariak. Kortatu, Barricada eta La Polla Records taldeak aipatu ditu; gazteek buruarekin baiezkoa egin dute, ezagutzen dituzten seinale.

"Euskal Rock Erradikala 1990ean bukatu zen, eta bertze estilo bat etorri zen: heavy metala", kontatu du Basagurenek. "Su Ta Gar" aipatu du lehen ilaran eserita dagoen mutil batek. "Bai, hori da. Su Ta Gar izan zen heavya euskaraz egin zuen lehen taldea" erantzun du Basagurenek. "1990eko urteetan bertze musika estilo batzuk egiten hasi ziren; tartean, Berri Txarrak. Ezagutzen duzue?". "Bai", erantzun dute ia denek, aho batez. Hamarkada horretan, hala ere, bertze musika estilo bat nabarmendu zela erran die Basagurenek: "Triki pop-a, trikitia bateria, gitarra, baxu eta panderoarekin nahastuta"

Euskal historiaren ipuina iritsi da amaierara, gaur egunera. "Era guztietako musika dago euskaraz: rapa, trapa, ska... Denetarik dago. Zuek zer entzuten duzue?", galdetu die abeslariak. "Zartako, Su Ta Gar, Huntza, Gatibu". Talde andana aipatu dituzte ikasleek. Gaur egungo musikara helduta, amaitutzat eman du saioaren lehen zatia. Ibilbide pertsonalaz solastatu aitzinetik, ordea, azken gauza erakutsi die musikariak: Badok.eus webgunea.

Izaki Gardenak

Euskarazko musika ibilbidearen maparen ondotik etorri da Izaki Gardenak taldearen ibilbideaz solastatzeko ordua. Gitarra hartu, eta idatzitako lehen kanta jo du, Sagarroia. Jo aitzinetik, kantaren azalpen txiki bat eman du, gitarra eskuetan duela: "Joseba Sarrionandiaren poema bat da oinarria. Kontatzen du nola batzuetan arantzak kanpora izan beharrean barrura izaten ditugun. Nola batzuetan gu garen geure buruaren etsairik handiena". Denak isildu dira, eta Basagurenen gitarra eta ahotsa bakarrik aditu dira liburutegian. Ikasleak adi-adi dira.

Txalo zaparradarekin erantzun diote ikasleek, eta hasierako lotsak alde batera utzita etorri dira gazteen lehenengo galderak: "Nola sortu zenuen taldea?", "Zergatik izen hori?". Bat bertzearen gibeletik egin dituzte galderak, eta Basagurenek goxo erantzun die guzti-guztiei. Gazteak bereziki interesatu dira abestien sorkuntza prozesuaz. Hitzak idazteko orduan ideiak edozein lekutatik etortzen zaizkiola kontatu du: filmetatik, poema batetik, jendearekin solastatu ondotik. Horregatik beti "adi" ibiltzen dela kontatu die.

Lehen galdera sortaren ondotik, berriro ere gitarra hartu, eta Aurri gara diskoko Hibernazioa abestia jo die. Gogoz jo diote txalo gazteek. Abestia gitarraz jo ondotik, bideoklipa ere jarri du, abesti bera talde osoak jota nola entzuten den alderatzeko. Taldeak ia bi urtez egindako etenaz mintzatu zaie gero, eta baita Dena oskol izeneko azken diskoaren grabaketaz ere. Diskoari izena ematen dion abestia ere jo du, primizian.

Gitarrarekin kantatzeaz gain, bertze sorpresa bat ere eman die sortzaileak: Izaki Gardenak taldeak atera duen azken diskoaren itsasgarriak ekarri ditu. Gazte bakoitzari itsasgarri bat eman, eta ondoko lagunarenarekin elkartzeko eskatu die. Gazteak berehala konturatu dira itsasgarriak elkartuta alde guztietan bat egiten duela irudiak: "Ze polita", esan du txundituta erdian eseritako ikasleetako batek. "Nola egin duzue hau?", galdetu dio bertze batek. Saioa bukatu artean, itsasgarriekin jolasean aritu dira anitz, itsasgarri bat baino gehiago elkartuta denek nola bat egiten duten deskubritu nahian.

Galdera eta erantzun artean, uste baino azkarrago pasatu da denbora. Ikasleekin batera gelan den irakasleak bortz minutu gelditzen zaizkiola adierazi dio Basagureni, eta saioa bukatu aitzinetik azken aldiz hartu du gitarra. Oraingoan, ordea, aitzinekoetan ez bezala, gazteak ere gonbidatu ditu berarekin batera kantatzera: "Nik esaten dudana errepikatu buruarekin keinua egiten dudanean. Ados?". Baiezkoa erantzun diote ikasle denek batera, eta kanta hasi orduko errepikapen guztietan lagundu dute Basagurenen ahotsa.

Hasieran lotsati eta isilak ziren ikasleek gitarraren doinuak kantatuz amaitu dute saioa. Azken kantarekin bat, txalo zaparrada luzea eskaini diote Basagureni. Argazki bat atera dute denek batera, eta oihu eta txantxa artean alde egin dute gazte ia denek. Bakar batzuk gelan gelditu dira banatutako itsasgarriak noiz sinatuko zain.

Saioa bukatuta, pozik da Basaguren: "Ongi funtzionatu du; uste dut interesgarria izan dela. Abestera ere animatu dira, eta, beraz, oso pozik nago". Saioan egondako gazteak ere pozik dira entzundakoarekin: "Oso ongi pasatu dugu, Jonek oso ongi abesten du, eta interesgarria izan da".

Hiru aste falta dira Musikariak Ikastetxean zikloa bukatzeko, baina egitasmoa jada ari da bere fruituak ematen. Zizur Nagusiko institutuko ikasleek euskal musikaren inguruan ezagutza sakonagoa dute hitzaldiaren ondotik. Batek baino gehiagok seguru luzaroan oroituko duela institutuan zela Jon Basagurenek bisita musikatua egin zuenean.

Paperak dirua behar du lagun
Aza 30, 20182018-11-29Albisteak, gaiak, Gizartea, Nafarroa0

Paperak dirua behar du lagun

Edurne Elizondo

Borondate eta konpromiso politikoa behar da, lehenik eta behin, indarkeria matxistari aurre egiteko. Baina hori ere ez da nahikoa. "Konpromisoek, egia bilakatu ahal izateko, aurrekontua behar dute". Horixe erran du Elena Saura ekonomialari feministak, Iruñean. Zehazkiago, nabarmendu duenez, lege bilakatutako neurriak benetan eraginkor izan daitezen, "ezinbertzekoak" dira neurri horiek bete ahal izateko diru sailak. Paperak dirua behar duela lagun, alegia. Indarkeria Sexistaren Aurkako Nafarroako Plataformak antolatutako bilkura sozialean mintzatu da Saura, Nafarroako Parlamentuaren egoitzan.

Saurak, zehazki, Nafarroan indarkeria matxistari aurre egiteko indarrean dauden legeetan jasotako konpromisoak aztertu ditu, eta, aldi berean, konpromiso horiek bete ahal izateko Nafarroako Gobernuak 2019rako prestatu duen aurrekontu nagusien proiektuan jasotako diru sailak jorratu ditu. Ondorio nagusia da baliabide gehiago behar direla indarkeria matxistaren aurka lan egiteko.

Indarkeria matxista sufritzen duten emakumeekin lan egiten duten profesionalek baieztatu dute behar hori benetakoa dela. Egun jada baliabideak urriak direla, alegia. Bilkura sozialean parte hartu dute Olga Aroz gizarte langileak eta Izaskun Esparza gizarte hezitzaileak. Azaldu dute indarkeria jasan duten emakumeak artatzeko hiru baliabide nagusi daudela herrialdean: larrialdietarako zentroa, harrera etxea eta egoitza etxea. "Baliabide guztiak daude azpikontratatuta, eta ez dira nahikoa", salatu dute.

Saurak argi du kanpora ateratzeak kalte egiten diela zerbitzuei. Bat egin du Arozekin eta Esparzarekin, eta azpikontratazioaren bidea ez du, inondik inora, egokitzat jo.

Hori aipatu du arazo orokor gisa. Aurrekontu proiektuak zehaztutako sailei so eginez, berriz, arloz arloko egoera jarri du mahai gainean ekonomialari feministak. Hezkuntzaren esparruan, Saurak nabarmendu du departamentuaren aurrekontuaren %0,05 bertzerik ez dela hezkidetzarako eta genero berdintasunerako. Nafarroan indarkeria matxistaren aurkako legeak jasotzen ditu konpromiso zehatzak hezkuntzaren alorrean, bertzeak bertze irakasleen formakuntzarako, curriculumak egokitzeko, indarkeria matxistak jotako haurrak eskolaratzeko eta sentsibilizazio kanpainak egiteko.

Saurak gogoratu du Nafarroan 10.000 irakasle baino gehiago daudela lanean unibertsitatetik kanpoko hezkuntzaren esparruan, eta, denera, 106.800 ikasle baino gehiago artatzen dituztela. "Departamentuaren aurrekontuaren %0,05ak, beraz, ekartzen du eskujokoak egin behar izatea konpromisoak bete ahal izateko", erran du Saurak.

Formakuntza, kolokan

Osasunaren eta gizarte zerbitzuen arloak ere jorratu ditu ekonomialari feministak. Legean jasoa dago indarkeria matxista antzemateko estrategiak martxan jartzea, bai eta indarkeria sufritzen duten emakumeak artatzeko planak egitea, profesionalak trebatzea eta protokoloak prestatzea ere. "Legeak arreta osoa bermatzen du, eta horrek ekartzen du emakumeen osasun fisiko eta mentala zaintzea, bai eta emakumeon beharrak kontuan hartzea ere ekonomiaren, etxebizitzaren eta enpleguaren arloetan", erran du Saurak.

Ekonomialariak mahai gainean jarri ditu Osasun Departamentuak zehaztutako diru sailak: formakuntzarako, 370.000 euro jasotzen ditu aurrekontuen proiektuak. "Ez dago zehaztuta, halere, formakuntza hori benetan izanen ote den indarkeria sexista guztien biktimak identifikatzeko eta artatzeko eduki espezializatuen ingurukoa", azaldu du Saurak.

Gizarte Eskubideen Departamentuaren esku gelditzen den esparruan ere bada zer hobetu, ekonomialariaren hitzetan. "Legeak dio osatu arte duela emakumeak arreta soziala jasotzeko eskubidea. Aipatzen da gutxieneko neurriak jarriko direla martxan indarkeria matxistari aurrea hartzeko eta aurre egiteko, eta jasoa dago, halaber, formakuntza garatzeko programazioa eginen dela". Helburu edo konpromiso horien inguruan inolako zehaztasunik ez du aurkitu Saurak aurrekontu proiektuan. "Aipamen zehatzik ez dago Gizarte Eskubideen Departamentuaren aurrekontuan". Saurak erantsi du Nafarroako Berdintasunerako Institutuaren sailak baietz, jasotzen duela emakumeei harrera egiteko baliabideen kudeaketa (608.680 euro) eta bertze hainbat laguntza (143.000 euro). "Gizarte zerbitzuetako profesionalentzako formakuntza espezializaturako dirurik ez dago, ordea", salatu du.

Segurtasunaren eta laguntza juridikoaren arloa ere aztertu du Saurak. Arlo horietan ere Nafarroako legeak jasotzen du formakuntza bermatzeko konpromisoa. "Aurrekontuetan Foruzaingoaren ikastaroak aipatzen dira, baina ez, zehazki, indarkeria matxistaren ingurukorik. Diru saila 5.000 eurorena da. Genero indarkeriaren aurkako segurtasun zerbitzuen inguruko aipamen zehatza bada, bertzalde, baina kopurua hamar eurorena baino ez da". Pleno sozialean parte hartu duten bertze hainbat profesionalek gogoratu dute, gainera, salaketa jartzeko ere zailtasunak badirela Foruzaingoan, indarkeria matxistari aurre egiteko talde bereziak dituen baliabideak "urriak" direlako.

Justiziaren esparruan ere kopuruak ez dira hagitz handiak, Saurak agerian utzi duenez: departamentuak 375.000 euroren saila du indarkeria matxistaren auzirako. "Bere aurrekontuaren %0,01".

Parlamentuan beren bidea egin behar dute 2019rako prestatutako aurrekontuek, behin betiko onartu baino lehen. Gobernua osatzen duten taldeei "gogoeta" egiteko eskatu die Saurak. "Aurrekonturik gabe, konpromisoak asmo bilakatzen dira". Eta asmoak ez dira nahikoa.

Milaka kurriloren bidaldi zaratatsua
Aza 30, 20182018-11-29Albisteak, gaiak, Ingurunea, Nafarroa0

Milaka kurriloren bidaldi zaratatsua

Edurne Elizondo

Kur, kur, kur". Lehendabizi entzun, eta gero ikusi. Kurriloen kantuak ez du parekorik, eta aditu orduko zerura bideratzen ditu denen begiradak. Negua ekartzen dute hegaztiok, hotza hasten denean hartzen baitute Europa iparraldeko herrietatik hegoalderako bidea. Nafarroatik igarotzen dira haietako anitz bidaldi horretan. Jada 120.000 inguru pasatu dira herrialdeko zeru gainetik. Denek ez dute aurrera eginen, eta hemen geldituko dira. Figarol herri ingurua dute gustuko, hango arroz soroetan zer jan izaten baitute neguan.

"2016an, Figarolen, 6.000 kurrilo baziren neguan; gero eta gehiago gelditzen dira herrialdean", erran du Jesus Mari Lekuona biologoak. Nafarroan, Lekuona da kurriloen errolda egiteko lanen koordinatzailea. Berez, herritar orok parte hartzen ahal du zeregin horretan. "Gogoa da behar den gauza bakarra", azaldu du Lekuonak. Zeruari behatzeko, kurriloak zenbatzeko eta datuak jasotzeko gogoa, alegia.

Jasotako datu horiek guztiak aztertzen ditu biologoak gero; hau da, batek hemen eta bertzeak han ikusitako kurrilo taldeen inguruko informazioa hartu, eta errepika daitezkeenak bazter uzten ditu, datu ahalik eta zehatzenak eduki ahal izateko. "Batek Iruñean ikusi badu kurrilo talde bat, eta handik hogei minutura bertze batek Tafallan ematen badu antzeko bertze talde baten berri, ziurrenik hegazti multzo berari behatzen ari dira", azaldu du.

30.000 egun bakar batean

Irailaren erdialdean hasi ziren kurriloak herrialdetik pasatzen. Hegazti gehienak, halere, urrian eta azaroan igarotzen dira Nafarroa gainetik. Hilaren 4an, adibidez, Aurizko Lindus tontorrean zeruari so ziren Lindus 2 proiektuko ornitologoek 26.700 kurrilo zenbatu zituzten, gutxienez. "Bertze egun batean 30.000 pasatu ziren", erran du Lekuonak. 240-260.000 kurrilok pasatzen dute negua, denera, Iberiar penintsulan; gehienek Andaluzian, Extremaduran eta Gaztela-Mantxan. "Nafarroatik 120.000 pasatzea, beraz, ez da datu txarra".

Udaberrian kontrako bidea eginen dute kurriloek. Hegaztion migrazioei buruz gero eta datu gehiago dituzte adituek, teknologiak haien bideari jarraitzeko gero eta aukera gehiago ematen duelako. Jatorria ezagutzeko aukera ere bada. "Hemen izan ditugu Norvegia, Alemania, Lituania, Letonia eta Poloniatik etorritako kurriloak", erran du Lekuonak.

Hegaztion bideari so eginez, adituek jakin dute uste baino ordu gehiago pasatzen ahal dituztela hegan. "Jakin dugu zortzi eta bederatzi ordu eman ditzaketela zeruan; eta 80-100 kilometro mugitzen dira, orduan", erran du biologoak, kurriloen ingurukoek liluratuta. "Kur, kur, kur". Zeruari egin dio so.

Aza 30, 20182018-11-29Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Euskara ez da bozkatzen

Saioa Alkaiza
Nahi al duzu zure auzokoaren seme-alabek euskaraz ikasteko eskubidea izatea? Nahi al duzu beheko ostatukoak administrazioarengana euskaraz jotzeko eskubidea izatea?". Bada, 361 pertsonak bozkatu dute ezetz, ez zaiela ongi iruditzen ez ha...

“Urte luzez irauten duten diskurtsoek arrakasta izaten dute”
Aza 30, 20182024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Urte luzez irauten duten diskurtsoek arrakasta izaten dute”

Ane Eslava

Haien espazio bakarra etxea zen, eta haien eginbeharra, seme-alabak izatea; hori da frankismoak emakumeei helarazi nahi izan zien ideia nagusia. Baina zer tresna erabili zituen diskurtso hori zabaltzeko? Galdera horri erantzuten saiatu da Gemma Pierola historialaria (Barañain, 1974), Mujer e ideología en la dictadura franquista. Navarra 1939-1960 liburuan (Emakumea eta ideologia diktadura frankistan. Nafarroa 1939-1960). Ondorioztatu du Nafarroan espero zuten baino arrakasta txikiagoa izan zutela diskurtsoa zabaltzerakoan.

Zergatik ikertu duzu frankismoko emakumeen diskurtsoa?

Jakin nahi nuen nondik zetozen frankismoko emakumeen eguneroko jarrerak. Horretarako, aztertu nuen zer erakundek mobilizatzen zituzten emakumeak, eta ikusi nuen hauek zirela: [Espainiako Falangearen] Emakumeen Saila, Ekintza Katolikoko zentroak eta, Nafarroan, Margaritak, emakume karlistak. Aztertu nuen zer diskurtso zuen estatuak erakunde horien ahotan, eta zer tresnaren bitartez helarazi zizkieten ideia horiek emakume guztiei.

Artxiboetara eta prentsara jo duzu. Zailtasunik izan duzu?

Bai, oso zaila izan da erakunde horien inguruko dokumentazioa aurkitzea, batez ere Emakumeen Sailarena. Nafarroan, ez dago ezer, ezta Madrilen ere, eta han Espainiako probintzia guztietako dokumentazioa dago. Horrek arreta ematen du; izan ere, Nafarroan ez zen fronterik egon, errepresioa ikaragarria izan zen, Emakumeen Sailak ez zuen toki handirik izan… Eta, hala ere, ez dago dokumentaziorik. Ez du inolako zentzurik.

Elkarrizketak egin dituzu. Norekin hitz egin duzu?

Hiru emakume talde elkarrizketatu nituen, adinaren arabera, ikuspegi zabala izateko: altxamenduaren garaian 8-10 urte zituztenak, gerraostean jaiotakoak, eta 1960-1970eko urteetan protagonista izandakoak. Ez nituen elkarrizketatu nahi kargu garrantzitsuak zituzten emakumeak; ikusi nahi nuen nola barneratu zuen diskurtsoa emakumeen gehiengoak.

Zein diskurtso zabaltzen zuten aipatu dituzun erakundeek?

Erregimenak emakumeei helarazten zien diskurtsoa ez zen berria, baina errepublika garaian eten txiki bat izan zuen. Frankismoak, jada hor zegoena aprobetxatuz, funtzio sozial eta politiko bat ezarri zion emakumeari: espiritu nazionalean heziko ziren haurren produktorea izatea. Bada, ideia hori txertatzea zen Emakumeen Sailaren zeregin nagusia, errepublikan perbertitu ziren emakumeak berriz hezteko. Ekintza Katolikoak bat egiten zuen diskurtso horren zati batekin, baina kristautasunaren balioekin berriz hezi nahi zituen emakumeak. Margaritek ere diskurtsoarekin bat egiten zuten, baina karlismoaren ideia politikoak erantsi zizkioten.

Talde horiek nola helarazi zieten diskurtsoa beste emakumeei?

Emakumeen Sailean, mota guztietako jarduerak egiten zituzten emakumeentzat: landa eremuari lotutakoak, heziketa intelektualekoak, kulturalak… Horietan guztietan zabaltzen zuten diskurtsoa. Gainera, emakume guztiek gizarte zerbitzua egin behar zuten, eta, han, espiritu nazionalaren formakuntza ikastaro bat jasotzen zuten, baita emazte eta ama ona izatekoa ere. Han zeudenean, emakumeek hori guztia entzun behar zuten.

Erlijioak garrantzia izan zuen?

Bai, morala eta erlijioa erabili zituzten diskurtsoa sendotzeko. Eta, herritarren bizitza kontrolatzeko orduan, Eliza ezinbestekoa izan zen estatuarentzat.

Zer garrantzi izan zuen publizitateak diskurtsoa zabaltzeko?

Publizitateak izugarrizko garrantzia du populazioa kontrolatzeko orduan. Garai hartako aldizkarietan antzeko irudiak agertzen dira behin eta berriz: emakumea etxeko lanak egiten. Produktua oso hizki txikian iragartzen da, helburu nagusia beste bat baita. Adibide asko daude; kasurako, garbigailuen iragarki batek honakoa dio: "Ez du jai hartzen igandean, eta ez da mutil lagunarekin ateratzen ostegunean. Zure zerbitzari perfektua izango da". Emakumea objektu bat baino ez da, eta halako asko daude. Horrenbeste denbora izan zutenez publizitate mota hori zabaltzeko, gizartea pixkanaka diskurtsoa barneratuz joan zen. Izan ere, halako diskurtsoek arrakasta izaten dute urte luzez irauten dutenean.

Hezkuntza ere erabili zuten.

Bai, hezkuntza kontrolatzea ezinbestekoa da edozein botererentzat: arma bat da. Frankismoak egin zituen lehenbiziko gauzetako bat izan zen irakasleria garbitzea. Nafarroan, mende hasieran, mugimendu handia zegoen: Iruñeko maistren eskolan borborka zeuden ideia berriak. Baina diktadurak hori guztia desagerrarazi zuen, herritarrak kontrolatzeko.

Sexualitatearen kontrola baliatu zuten emakumeak kontrolatzeko?

Espainia berrian, emakumearen espazio bakarra arlo pribatua zen; haren eginbeharra zen haurrak izatea, eta hor, sexu gozamenak ez zuen tokirik. Elizarentzat bekatuzkoa zen, eta estatua ez zen zuzenean horretara sartzen diskurtsoarekin, baina bai araudiarekin. Hala ere, emakumeek bideak aurkitzen zituzten beren ugalketa kontrolatzeko. Adibidez, ezkutuan bazen ere, antisorgailuak erabiltzen zituzten. Eta askok abortatu zuten: Iruñean, harrigarria da zenbat aborturen berri heltzen zen epaitegietara.

Prostituzioaren gaia ere jorratu duzu. Zer aurkitu duzu?

Iruñean prostituzio asko zegoen, eta, emakume batzuentzat, bizirik irauteko modu bat izan zen. Ez dakit zenbat izan ziren, ez baitute hitz egin nahi gai horri buruz. Baina batzuek iradokitzen dute errepresaliatuen edo eraildakoen emazteak zirela, eta, ezer ez zutenez, prostituziora jotzen zutela.

Emakumeek frankismoaren diskurtsoa barneratu zuten?

Askok bai, barneratu zuten etxean egon behar zutela, haurrak zaintzen, senarra lanetik heltzen zenerako etxea zaintzen…Baina, aldi berean, beren desirak eta kezkak zituzten: aisialdia izan nahi zuten, dantzatu… Eta, eguneroko bizitza debekuz beteta zegoen arren, jakin izan zuten horiei buelta ematen; denek esaten dute hori. Adibidez, modu jakin batean dantzatu behar zen, baina, bat-batean, dantza areto pribatu asko sortu zituzten. Edo mendi taldeen txangoak: ibilaldiak baino askoz gehiago ziren. Eta moda kristauari aurre egiteko tranpak zituzten...

Esango zenuke aztertu dituzun erakundeek beren helburua lortu zutela Nafarroan?

Estatuak eta Elizak emakumeei transmititu zieten diskurtsoa hemen berdina izan zen; beraz, horretan Nafarroa ez zen salbuespena izan. Baina, esan diguten arren Falangeak toki handia izan zuela Nafarroan, nik frogatu dut ezetz. Beraz, Emakumeen Sailak hemen ez zuen lortu espero zuen emaitza. Hemen zerbaitek pisua izan bazuen, karlismoak izan zuen.

Kirola euskalduntzeko ariketa
Aza 23, 20182018-11-22Aisialdia, Albisteak, Euskara, gaiak, Gizartea, Kirola, Nafarroa0

Kirola euskalduntzeko ariketa

Edurne Elizondo

Proposamenak eta esperientziak badira, eta horiei egin behar diegu so". Horixe erran du Maite Indak, Emun taldeko aholkulariak, Nafarroako Gobernuak Ultzamako Larraintzarren egindako Euskara eta kirola izenburuko jardunaldian. Kirolaren esparruan euskararen erabilera bermatzeko eta sustatzeko proposamenei eta esperientziei buruz aritu da. Lana egiteko badela nabarmendu du, baina badela, halaber, nondik ikasi.

Indak euskarari eta kirolari buruzko ikerketa baten emaitzak aurkeztu ditu, Ultzaman. Euskarabideak eta Nafarroako Kirolaren eta Gazteriaren Institutuak eskatuta egin dute ikerketa hori. Zehazki, eremu euskalduneko eta eremu mistoko egoera ezagutu nahi izan dute. Horretarako, galdetegia bidali dute bi eremuotako udal eta kirol elkarteetara, eta, gainera, hiru eztabaida saio egin dituzte, Donezteben, Irurtzunen eta Iruñean. Indak argi utzi nahi izan du ikerketaren bidez aztertutako bi eremuetan dauden hutsuneak eta indarguneak ezagutu nahi izan dituztela. "Errealitatera hurbiltzeko lehendabiziko urratsa izan da, baina jasotako galdetegi kopuruak ez du aukera ematen emaitzak orokortzeko", zehaztu du. 123 galdetegi bidali, eta 68 jaso dituzte bueltan, erantzunekin, hain zuzen ere.

Ikerketak egungo egoeraren zertzelada nagusiak ezagutzeko parada ematen duela erantsi du Indak, halere. Dauden hutsuneak eta indarguneak ezagutzekoa, alegia. Datuek agerian utzi duten irudiari buruz, Indak azaldu du "bi errealitate ezberdin" azaleratu dituela ikerketak; bat da eremu euskaldunekoa, eta bertzea mistokoa.

Oro har, euskararen erabilera eta aintzat hartzeko ahalegina handiagoa da eremu euskaldunean mistoan baino. Eremu euskaldunean, gainera, euskararen presentzia are nabarmenagoa da udaletatik edo mankomunitateetatik bultzatutako kirol jardueretan.

Ikerketak agerian utzi du, halaber, adin tarteak aurrera egin ahala, behera egiten duela euskarazko kirol eskaintzak. Jaitsiera are nabarmenagoa da eremu mistoan. "Hainbat faktorek eragiten dute egoera hori. Batetik, euskaldunen dentsitateak, eta, bertzetik, kirol esparruan gora egin ahala eskakizun gehiago badela betetzeko; profesionalizatuz doa jarduera, eta, horren ondorioz, zailagoa izaten da arduradun euskalduna izatea".

Federazioetan, hutsunea

Herri askotan gertatzen dena jarri du horren adibide Maite Indak. "Entrenatzaile lanetan boluntario ari den pertsona euskaldunak izan dezake haurrek osatutako talde bat; ez du titulurik, ordea, eta, kirol eskakizunak zorrozten direnean, titulua izatea nagusitzen da hizkuntzaren ezagutzaren gainetik".

Ikerketaren barruan egindako eztabaidetan parte hartzaileek nabarmendu duten hutsune nagusietako bat da kirol federazioen eragina. Euskararen erabilera urria da erakunde horietan, eta, horren ondorioz, udalek edo kirol elkarteek antolatutako kirol jarduerak erdalduntzen dituzte. "Hor hutsune nabarmen bat dago; gobernutik ez da inolako lanik egin esparru horretan, orain arte. Azken urtean hasi dira ahalegin bat egiten, federazioei, besteak beste, itzulpen zerbitzua eskaintzen, baina lan handia bada, oraindik ere, egiteko", azaldu du Maite Indak.

Euskara eta Kirola izenburupean egindako jardunaldia ere bada Nafarroako Gobernuak azken urteotan egindako urratsen adibide. Bigarrenez egin dute aurten. Balio izan du jada martxan diren jarduerak eta proiektuak ezagutzeko, bertzeak bertze, Indak nabarmendu duenez.

Emun taldeko aholkulariak nabarmendu du, batetik, Sakanako Mankomunitateak egiten duen lana. "Programa oso bat garatu dute; sekulako lana egiten ari dira, eta merezi du nabarmentzea". Kirol jarduera batean izena eman dutenen %70 euskaldunak badira, gutxienez, kirol jarduera hori euskara hutsean eskaintzen dute, adibidez. Baztanen egiten duten lana ere aipatu du Indak.

Eremu euskalduneko lana jarri du mahai gainean, bereziki, baina argi utzi du eremu mistoan ere badirela esperientzia interesgarriak. "Garesen, adibidez, Tortotxiki Fundazioa ari da euskara sustatzen kirol jardueretan; Lizarran, berriz, Brinka izeneko programa jarri du udalak martxan, herriko lau ikastetxeetan, kirol jardueretan euskaraz aritzeko".

Gisa horretako esperientziak partekatzeko beharra nabarmendu du Indak. Azaldu du kirolaren esparruan ari diren udalek eta elkarteek ere eskatu dutela elkarlanean aritzeko espazio bat. "Gauzak egiten ari dira han eta hemen, baina ez dute elkarren berri, eta hori aldatzeko nahi dituzte halako espazio komunak". Prestakuntzaren arloan urratsak eskatu dituztela gaineratu du, eta baliabideak ere galdegin dizkiotela Nafarroako Gobernuari. Ikerketaren bidez, lehen urratsa egin du Euskarabideak. "Bidean jarraitzea da orain kontua".