Ots 12, 20162016-02-11Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: UPNren txandrioen rankinga

Asier Azpilikueta

Hona hemen Erregimen Zaharreko gobernuek egin zituzten diru xahutze handienen top 10 zerrenda.

1. AHT. Ba ote daki inork benetan zenbat diru gastatuko duten Nafarroan abiadura handiko trena egiten? Aurkakoen aspaldiko kalkuluen arabera, egitekotan, denetara 4.000 milioi euro baino gehiago gastatuko lituzkete. Aldekoek ez dute zenbaki zehatzik ematen.

2. Itoitz. 2012an eginiko ikerketa batean, Rosario Brinquis ekonomialariak azaldu zuen ordu arte Itoitzen eta Nafarroako Ubidean 1.751 milioi euro inbertitu zituztela ?diru publikoak gehienak? eta horietatik bakarrik %27 berreskuratu zituztela.

3. Ezkutuko bidesariak. Sistema horren bidez ordainduriko herri lanak anitzez garestiagoak ateratzen zaizkigu. Adibidez, Bideko autobia egitea 390 milioi euro kostatu zen. Baina kanona 2032 urte arte ordainduko dugunez, azkenean, 1.200 milioi inguru pagatuko ditugu. Pirinioetako autobia, berriz, 2039 urte arte ordainduko dugu, urtero 16 milioi astinduta.

4. Nafarroako Kutxa. 2009an, Nafarroako Kutxaren ondareen balioa 1.250 milioi eurokoa zen. 2012an, jada Banca Civica taldearen barnean, 280 milioikoa zen balio hori. Burtsan zortzi hilabetez egon zen Banca Civica eta bere akzioen balioa %27 jaitsi zen. Ondoren, Caixabankek irentsi zuen 979 milioi ordainduta.

5. Reyno Arena. Mega kirol pabiloia erabat bukatzen dutenerako, 68 milioi euro gastatuak izanen ditugu ?enpresei atzerapenengatik eman beharreko kalte-ordainak barne?. 2009an hasi ziren eraikitzen, baina 2012ko azaro arte ez zuten bideragarritasun planik egin.

6. Los Arcos. Kontuen Ganberaren arabera, Los Arcosko zirkuituan 52 milioi euro gastatu zituzten ?BEZ gabe?. 2010ean inauguratu zenetik milioiak galdu ditu zirkuituak urtero. 2013ko bukaeran, Nafarroako Gobernuak Los Arcos Motorsport enpresari utzi zion zirkuituaren bortz urterako kudeaketa, 1,3 milioiren truke.

7. Senda Viva. Arguedasko basamortuan dagoen zoologikoa 2004an inauguratu zuten. 2012 arte, Nafarroako Gobernuak 58,1 milioi euro gastatu behar izan zituen bertan. Urtero ia 200.000 bisitari jasotzen omen ditu, baina urtero 1,2 milioi galtzen segitzen du.

8. Iberdrola. Behinola, haize errotak egiteko enpresa publiko bat izan zuen Nafarroak, EHN izenekoa. Gobernuak enpresa hura saldu egin zuen etekinak ematen zituen garai batean. Lorturiko diruarekin burtsaren jokoan sartu eta Iberdrolaren akzioak erosi zituen. Azkenean, 19,6 milioi euro galdu ditugu joko espekulatibo horretan.

9. CUN. Nafarroako Unibertsitate pribatuko langileak bere klinikan artatzeagatik, 2009 eta 2015 urteen artean, ia 37 milioi euro ordaindu zizkion Nafarroako Gobernuak Opusi. Batere txosten ekonomikorik egin gabe, noski. Gobernu berriak kontuak atera ditu eta kalkulatu du pertsona horiek Osasunbidean artatu izan balituzte 14 milioi euro merkeago aterako zitzaigula dena. Ez du hitzarmena berritu.

10. Sanferminetako museoa. Iruñeko besta nagusiaren esentzia museo batean sartzeko burutazioa izan zuen UPNk. Proiektua egiten hasi, baina behingoagatik, gastatu behar zen dirutzak izutu zituen eta bertan behera utzi zuten. Bidean hiru milioi euro xahututa.

“Denbora behar dugu, denborak emango baitigu arrazoia”
Ots 5, 20162024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Denbora behar dugu, denborak emango baitigu arrazoia”

Ander Perez

Politika "hesitik" ikusten zuen, baina lehen lerroan parte hartzen du orain Maria Solanak (Iruñea, 1975). Joan den maiatzeko hauteskundeetatik parlamentari da, Geroa Bairen eskutik. Aldaketak sei hilabete egin dituela, "pentsatzeko denbora" eskatu du. Gobernua oposizioaren erritmora doala uste baitu: "Orain arte, besteek bultzatzen dutenari erantzuten ibili gara".

Komunikazioaren alorretik politikako lehen lerrora egin duzu salto. Alde handirik al dago?

Kazetaritzatik —hainbat komunikabideetan nenbilen lanean— komunikazio politikorako urratsa egin nuenean nabaritu nuen aldea. Nafarroa Bain sartu nintzen 2007an, prentsa arduradun gisa. Politika beste aldetik ikusten hasi nintzen, komunikazio kabinetetik. Hor eman ditut orduz geroztiko urteak, NaBain hasieran eta EAJn gero, baina beti NaBai edo Geroa Bairen barruan, koalizioari begira. Politikarekin harremanetan nengoen, baina hesitik. Erraza da zinegotzi edo parlamentari bati esatea "hau edo beste hau esan behar duzu", baina beste gauza bat da ardura lehen pertsonan hartu eta aurpegia ematea.

Zer irizten diozu gobernuaren sei hilabeteko jardunari?

Nire kezkarik handienetakoa da ez dugula denborarik izan hausnarketa hori behintzat egiteko. Pentsatzeko denbora behar dugu, bestela repentistak bihurtzen baikara. Bertsolariarena eginez goaz, eta ongi kokatuta egonda eta gakoak izanda ongi atera daiteke, baina zenbaitetan, maiz, poto egiten dugu. Garrantzitsuena da hausnarketarako denbora hartzea, parlamentuan bezalaxe gobernuan ere. Gainera, uste dut gehiegi markatu digutela martxa gainontzekoek. Gelditu behar dugu, arnasa hartu, eta gure egutegia eta egitasmo plana zein den ikusi. Eduki, badugu. Badut sentipena orain arte gainontzekoek bultzatu dutenari erantzuten ibili garela. Oposizioa bere bide orriari jarraitzen ari zaio, eta, agian, gu baino gehiago ari dira asmatzen. Baina erasotzea beti da errazago.

Irmotasun faltaren sentipena adierazi du zenbaitetan gobernuak. Eta sarri erabakien teknikotasunean babestu da erabakiak hartzeko. Beldurra zaio erabaki politikoak hartzeari?

Beldurra bainoago, konpromiso bat da: ez dadila gailendu inoren nahi politikoa besteen gainetik. Gobernua sustengatzen duten lau indarrez ari naiz. Horrek zailtzen du lana; kontseilariek edo presidenteak alde bakarreko erabakiak hartuko balituzte, eraginkorragoa litzateke dena, baina baita erasokorragoa ere.

Baina akordio programatikoan datozenak erabaki politikoak dira, eta adostuak. Beraz, haien aplikazioan ez luke arazorik egon beharko.

Nik ongi ikusten dut fundamentuzko argudioak gehitzea, nahiz eta akordio politikoan agertzen dena erabaki ideologikoa izan. Beti kritikatu izan dugu UPNk urteetan erabaki politikoak hartu dituela bestelako sostengurik gabe. Erabaki politikoak hartuko ditugula? Jakina. Politikariak gara, eta lan politikoa da gurea. Berezkoa da. Hortik aparte, egin daitezela gauzak behar bezala.

Aldaketa "lasaia" eskatu du Geroa Baik askotan. Aldaketa sakonaren antonimoa al da hori?

Gure aburuz, sinonimoa da. Geroa Baik beti defendatu du hori. Oso garrantzitsua zen hori ulertaraztea: ez garela egun batetik bestera iraultza egiteko etorri, dena hankaz gora jartzera gero buelta emateko. Hori transmititu nahi genuen. Argi baikeneukan aldaketa egin behar zela, baina zailtasunak egongo zirela: aldebakartasunez ez jarduteak ekarriko zuen aldaketak lasaia behar zuela izan. Lasaia, iraunkorra izateko. Eta, aldi berean, benetakoa. Alegia, sakona, zeren sakona ez den aldaketa ez baita benetakoa.

EAJk inoizko protagonismo politikorik handienetarikoa du Nafarroan, Geroa Bairen bitartez. Positiboa izan al da formula?

EAJk apustu erabatekoa egin zuen Nafarroa Bai sortzeko. Eragile nagusietakoa izan zen, lehenengoetarikoa, beste batzuk atzetik etorri baitziren. Hasieratik argi zuten ezinbestekoa zela. Baina ez EAJren iraupen edo kideen onurarako, baizik eta Nafarroan, inoiz aldaketa izango bazen, ezinbestekoa zelako indar aurrerakoi, abertzale eta ezkertiarrok batzea. Hori izan da NaBairen funtsa, eta baita Geroa Bairen funtsa ere. EAJk ez du apustu hori egin bere kuotak bermatu eta bere botere politikoa indartzeko, baizik eta zentzua izan zezan bere izaerak berak.

Geroa Baik bokaziorik al du alderdi hegemonikoa izateko?

Bai, horrekin konbentzitua nago. Nafarroa Bai erabat hautsi zenean, batzuk argi genuen gisa eta filosofia horretako proiektu batekin jarraitu behar genuela, eta oso baldintza xumeetan abiatu genuen Geroa Bai. Askok esan ziguten: "Zertarako? Hutsaren hurrengoa zarete, ez du zentzurik...". Gu konbentzituta geunden, uste baikenuen alderdien artean haustura izan arren ordezkatzen genuen gizartearen arlo horretan ez zegoela hausturarik. Jarraitzen zuen espazio horrek, eta mantentzen da oraindik ere. Gure nahia litzateke espektro hori zabaldu eta gehiengoa bilakatzea. Betiere ulertuta oso espektro askotarikoa eta kritikoa dela. Mantentzen den bitartean, zentzua izango du Geroa Baik.

Noraino iritsi nahiko zenuke gainerako euskal lurraldeekiko harremanean?

Ahal den guztiraino, harremanez ari bagara. Beste kontu bat da estatusean.

Eta estatusean?

Ez da nire lehentasunetako bat, ez aurten eta, segur aski, ez legealdi osoan. Uste dut Nafarroan jarri behar dugula arreta; nahikoa lan dugu geure buruaz arduratu eta geure burua errealitate politiko berri honetan kokatzeko. Gero gerokoak. Baina horrek ez du oztopo izan behar harremanak izan eta sustatzeko, ahal den denetan eta maila guztietan. Hemengo agintariek bizkarra eman diete luzaroan gainontzeko herrialdeei, nahita, eta horretan denok galdu dugu.

Zer nahiko zenuke lortu lau urte hauetan?

Denbora behar dugu, eta denborak emango digu arrazoia. Seguru nago lana aurreikusi bezala egiten badugu denborak arrazoia emango digula. Momentu itsusienean gaude orain, adibidez, zerga erreformaren gaian. Diru sarrerak handituko diren edo denon onura ekarriko duen ikusteko, denbora behar da. Baina geure buruari fidel bagatzaizkio, ziur naiz lau urte barru gauzak askoz hobeto egongo direla. Eta horrela ez bada, akabo, baina izango da ongi aritu ez garen seinale. Geroa Bairen leloa Guztion Nafarroa da. Guztiona: pertsonena, ez alderdiena, ez botereena, ez enpresena, ez eragile sozialena eta ez sindikatuena. Guztiona. Horri jarraikiz, aukera asko izango ditugu asmatzeko.

Hitza nahi dute baztandarrek
Ots 5, 20162016-02-05Albisteak, Gizartea, Ingurunea, Nafarroa0

Hitza nahi dute baztandarrek

Edurne Elizondo

Ez daitezela modu desegokian erabil udalerriz gaindikoak ez diren proiektuetan". Horixe jaso zuten Nafarroako Gobernua babesten duten lau taldeek —Geroa Bai, EH Bildu, Ahal Dugu eta Ezkerra— akordio programatikoan, udalerriz gaindiko eragina duten planei buruz (UGEP).

UPNren aurreko gobernuek udalerriz gaindiko plantzat jotako hainbat proiektuk orduko oposizioko taldeen kezka eta kexa eragin zituzten. Donapeakoak sortu zuen zalapartarik handiena. Lanbide Heziketako zentroaren lurrak erosi nahi izan zituen Nafarroako Unibertsitateak, hiru laborategi eraikitzeko. UGEP gisa tramitatu zuen gobernuak; erabaki horrek "Iruñeko Udalaren subiranotasunaren aurka" egiten zuela salatu zuen, orduan, Geroa Baik.

Iritzi bera du Baztango alkate eta Baztango Batzar Nagusiko presidente Joseba Otondok, Aroztegiko oraingo proiektuari buruz: "Bertako erakundeen gainetik, Lekarozko herriaren gainetik eta baztandarren gainetik erabaki du Nafarroako Gobernuak egitasmo horrekin aurrera jarraitzea". Geroa Baik hartu du oraingoan erabakia, udalerri bakar bati eragiten dion egitasmo bati buruz.

Etsita agertu dira Aroztegia... eta gero zer? plataformako kideak erabaki horrekin, eta bete beharreko galdeketa egiteko eskatu dute, baztandarrek hitza hartzeko aukera izan dezaten. Premiazkotzat jo dute hori. Lekarozen, 2009. urtean egin zuten galdeketa, eta herritarren gehiengoak erran zion ezetz Aroztegiko egitasmoari. Baztango gainerako herritarrek ere hartu beharko lukete hitza, plataformako kideen ustez.

Lekarozen luxuzko 228 etxebizitza, lau izarreko hotel bat, spa gune bat eta bederatzi zuloko golf zelai bat eraiki nahi ditu Aroztegia Jauregia SM enpresak. Hau da, egun 320 biztanle inguru dituen herri batean, 700 pertsonarentzako urbanizazioa egin nahi dute. "Kalitatezko turismoa erakarri nahi omen dute; oraingoa ez al da ba kalitatezkoa?, dirudunena bakarrik al da?", galdetu du plataformako kide Agurtzane Orbegozok. Otondok gogoratu du Baztanen 860 etxebizitza huts badirela.

Aroztegiko proiektuaren tamainak ondorio nagusi bat izanen luke Baztanen, haren hitzetan. "16. herria litzateke urbaninazio berria". Bat egin du Orbegozok. "Horrek erabat aldatuko luke herriko egunerokoa", erantsi du. Ingurumenean, zerbitzuetan eta abarretan izanen luke eragina. "Eta testuinguru sozial berri bat ekarriko luke", erran du, argi eta garbi, Baztango Batzar Nagusiko presidenteak. "Gure etorkizuna erabat baldintzatuko duen proiektu bat ezarri nahi dute, baztandarrek deus erabaki gabe", salatu du Otondok, gogor.

Gakoa: modua

Hori da gakoa, orain, Baztango alkatearentzat. Gauzak egiteko modua. Joan den abenduaren 30ean erabaki zuen gobernuak Aroztegiko udalerriz gaindiko eragina duen planarekin aurrera jarraitzea. UGEPa, berez, UPNren aurreko gobernuak onartu zuen, maiatzeko hauteskundeak baino hainbat egun lehenago. Gobernuan aldaketa gauzatu eta gero, Nafarroako agintari berriei prozesu hori bertan behera uzteko eskatu zieten Lekarozko herriak eta Baztango Batzar Nagusiak. Irailaren amaieran egin zuten eskaera hori; hamabost eguneko edo hilabeteko epean espero zuten erantzuna, baina abendura arte ez zuten jaso. Gobernuak, urteko azken bileran, UGEParekin aurrera jarraitzea erabaki zuen.

"Erabaki teknikotzat" jo zuten gobernuko kideek. Baina Otondo ez da, inondik inora, ados. "Nafarroako Gobernuak 2008. urtean hartutakoa izan zen erabaki teknikoa; oraingoa, ez". Orduan, 2008an, Aroztegiko proiektuaren sustatzaileek udalerriz gaindiko plan gisa tramitatzeko eskatu zioten UPNren gobernuari, lehen aldiz. Baina ezezkoa jaso zuten. "Geroztik, hamaika erabaki politiko hartu dituzte auzi horren inguruan", salatu du Otondok.

Epaileek ere bitan eman diote ezezko biribila proiektuari. Ezezko hori bazter uzteko, hain zuzen, hasierako proiektuan hainbat aldaketa egin zituzten Aroztegia Jauregia SM enpresako kideek. Eta moldatutako proiektu horrek lehenengoak ezin izan zuena lortu zuen: UGEP gisa tramitatzea.

"Alimaleko iruzurra da proiektu hau udalerriz gaindiko eragina duen plantzat aurkeztea. Uste genuen aldaketaren gobernua bagenuela, erreala zela, eta bazter utziko zituela inposizioak; ez genuen uste aldaketaren gobernu honek etorkizuna kenduko zigula", erran du Otondok. "Baztan landa eremu bizia da; sozialki kohesionatua dago, eta justizia sozialaren bidean egin nahi ditu urratsak; ez genuen uste aldaketaren gobernu batek hori egiten utziko ez zigunik".

Otondok krisia eragin duen ereduaren ikur jo ditu Aroztegikoaren gisako proiektuak. Ez da halako egitasmo batek lotua duen garapen eredua Orbegozok nahi duena ere. Geroa Bairekin batera Nafarroako Gobernua babesten duten gainerako taldeek ere ez dute ontzat jo proiektu hori. Gobernuak abenduan aurrera jarraitzeko hartutako erabakiaren aurrean, ordea, ez dute eman Aroztegia... eta gero zer? plataformako kideek espero zuten erantzuna. Horixe utzi du agerian Agurtzane Orbegozok. "Epela baino, hotza izan da erakutsi duten jarrera". Hala eta guztiz ere, gobernua babesten duten talde guztiekin egin nahi dituzte bilerak, datozen egunotan, galdeketa antolatzeko bidean urratsak egiteko.

Gobernua babesten duten taldeen artean Geroa Bai da proiektuaren alde agertu den bakarra. Horrek tentsioak eragin ditu taldeen artean. Baztango Udalean ere, agerian gelditu dira taldeek dituzten iritzi ezberdinak. "Gutxiengo gobernua dugu", azaldu du EH Bilduko Otondok. Koalizio horretako zinegotziak eta Ezkerrakoak dira Aroztegiko proiektuaren eta UGEParen aurka; Auzolanean taldekoak, Geroa Baikoak eta UPNkoak, berriz, alde.

Bertze hainbat kasu

"Aldaketa da herritarrek erabakitzea". Horixe nabarmendu du Otondok. Sustrai Erakuntza Fundazioko ordezkari Martin Zelaiak ere bat egin du: "Bertako biztanleek erabaki behar dute; proiektuak udalerri bakar bati eragiten dio, eta ezin da UGEP baten bidez egin".

Ez dela kasu bakarra gogoratu du Zelaiak. Aurreko gobernuek udalerriz gaindiko eragina duten plantzat jo dituzten bertze hainbat proiektu jarri ditu mahai gainean. "Udalerri bakar bati eragiten zioten horietako hainbatek ere, tartean Olatzagutiko Portland lantegiko proiektuak eta Castejongo zentral termikoena".

Etxabakoitzen tren geltoki berria eta urbanizazio bat egiteko proiektua ere nabarmendu du Sustrai Erakuntza Fundazioko kideak. 2010ean onartu zuten, eta, geroztik, "hamaika irregulartasun" izan dira, Sustrai Erakuntzak salatu izan duenez. "Aurreko gobernuek onartutako proiektua da, abiadura handiko trenarekin lotuta, baina ematen du oraingo gobernuak ez duela bazter utzi nahi. Ez dute argi hitz egin, baina Manu Aierdi presidenteordeak esan du geltokiak Etxabakoitzen behar duela". Gelditzeko eskatu du Zelaiak.

Baratze bat, elkargune gisa
Ots 5, 20162016-02-04Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

Baratze bat, elkargune gisa

Ander Perez

Baratze bat hiriaren bihotzean. Ametsa dirudi, baina errealitatea izateko bidean da: Iruñeko Udalak hiri baratzea sortzeko espazio bat utziko die Alde Zaharreko bizilagunei. Aurreratu dutenez, Pellejerias zokoa izeneko plazatxoa atonduko du, eta Piparrika herritar taldearen esku utzi, baratzea egin dezan. Espazioan oinarrizko konponketa lanak egiten dihardute orain udal langileek, eta, ongi bidean, udaberrian jarriko da martxan ortua.

Piparrika herritar taldea orain dela bi urte hasi zen baratze komunitario baten aldeko aldarrikapena zabaltzen. Eta orain, helburua lortuta, "zoriontsu" agertu da Andrea Rozo taldeko kidea. Azaldu duenez, 2014an abiatu zuen taldeak bere jarduna, "Alde Zaharrean erabili gabeko espazio asko" zeudela ikusita. Egoera horretan, "kudeaketa komunala" izango zuen baratzea sortzea otu zitzaien, eta orduko udalari egin zioten proposamena. Bide luzea izan da ordutik aurrerakoa: "Ez genuen espazioa okupatu nahi, eta dena burokratikoki egin nahi genuen. Eta horrek denbora asko eskatzen du".

Dioenez, "ateak jotzen" hasi ziren, baina ate horiek ez ziren irekitzen. "Leku batetik bestera bidaltzen gintuzten, eta zaila zitzaigun norengana jo behar genuen jakitea". Azkenean, UPNren udal gobernuarekin biltzea lortu zuten, iaz. Eta ezezkorik jaso ez zuten arren, ez aurrera ez atzera geratu zen egitasmoa: "Arazo asko jartzen zituzten. Badirudi beldurra zaiola pertsonek espazio publikoak kudeatzeari".

EH Bilduk gidatutako udal berriaren eskutik heldu da orain egitasmoaren aldeko erabakia. 1.500 metro koadroko espazio bat utziko du udalak herritarren esku, Kondestablearen jauregiaren atzealdean, Jarauta kalearen eta Santa Ana plazaren artean dagoen Pellejerias zokoan. Orain arte, horma batek itxita egon da espazioa, luzaroan.

Baratzearen bidez, auzokideen arteko harremanak eta elkartasun balioak sustatu nahi ditu Piparrikak: "Bizi garen garaian, zaintza eta elkartasun gabezia handia dago gizartean. Jendeak ez du bere burua zaintzen, ez eta komunitateko beste pertsonak, eta are gutxiago atzerrian jatorria dutenak. Hiri baratze batek harremanak susta ditzake, erabat altruista den proiektu baten bitartez". Izan ere, "elkartzeko, ahalduntzeko eta ikasteko" balio dezake baratzeak Rozoren ustez, "modu sortzaile eta dibertigarri baten bidez".

Piparrikak berak hartuko du proiektuaren ardura, baina Rozok argi utzi nahi izan du "edozeinentzat irekitako" egitasmoa dela. Azaldu duenez, "norberak nahi duena eta ahal duena eman diezaioke proiektuari". Hain zuzen ere, herritarren kudeaketan datza proiektuaren berezitasuna: "Beste baratze batzuk partzelaka banatzen dira, eta pertsona bakoitzari berea ematen zaio. Alde Zaharreko hiri baratzea, ordea, komunitate osoak kudeatua da, denona izango da lur saila, jendearena. Auzotik sortutako proiektua da, auzoarentzat". Alde Zaharreko bizilagunek topaketak egin zituzten joan den urrian, eta han "zilegitasuna" eman zioten ortuaren proiektuari.

Parte hartzeko gonbita, hain justu, auzo osoari egin dio Piparrika taldeak, baina, batez ere, hiru kolektibo ditu Rozok buruan. "Alde Zaharrean adineko pertsona asko bakarrik bizi dira, eta baratzea beste auzokide batzuekin egoteko elkargunea izan daiteke". Gainera, auzoko ikastetxe eta umeentzat leku aproposa izan daitekeela uste du Rozok, "ingurumenarekin bestelako modu batean izan dezaten harremana". Eta langabezian dauden bizilagunak ere gogoan hartu ditu Piparrika taldeko kideak: "Denbora pasa dezakete baratzean, eta jakinduria transmititu". Oro har, "laborategi sozial" bilakatu nahi dute egitasmoa.

Goiz da baratzeak zer emango duen jakiteko, oraindik ez baita lursaila atondu, ez eta produkturik erein. Baina ortuak emandako produktuak Alde Zaharreko jantoki sozialen eta beharra duten pertsonen esku uzteko asmoa du Piparrika taldeak. "Badakigu ez dugula Alde Zahar osoa elikatuko, baina beharra duen jendearengana iritsi nahiko genuke". Eta, Rozok dioenez, arlo horretan egin beharko dute lana, "indibidualismoak" ezabatzeko: "Baratzera joan naiteke lanera, baina ez dut trukean letxuga bat eramango etxera, egongo baitira nik baino gehiago behar dutenak".

Gainera, ekoizpen ekologikoa bultzatuko du ortuak, eta genero ikuspegia zainduko du, emakumeen parte hartzea sustatuz.

Lehenago, Arantzadin

Eraikin artean eta hiriaren erdigunean sortutako lehen baratzea izanagatik, Iruñean badira adibideak baratzeen kudeaketa kolektiboari dagokionez. 2012ko udan, Arantzadi Auzolanean taldeak elkarlanean landu zuen baratze bat Iruñeko gune horretan, orduko udalaren hirigintza planei aurre egiteko. Parke bat eta baratzeen inguruko interpretazio zentro bat eraikitzeko, ordura arte han zeuden ortu asko suntsitu zituen UPNk zuzendutako udal taldeak. Protestetan hainbat pertsona atxilotu zituen Poliziak.

Orain, udalak baratzeari lekua uzteko hartutako erabakia salatu du UPNk, "udal espazio bat nahieran banatzeagatik".

“Aldaketa sakona izango dela bermatzea da gure erronka”
Urt 29, 20162024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Aldaketa sakona izango dela bermatzea da gure erronka”

"Arantza handia" du Dabid Anautek (Burlata, 1968). Euskararen Lege berri bat osatzeko erronkarekin sartu zen Nafarroako Parlamentuan, EH Bilduren eskutik, euskara teknikari ofizioa tarte batez alde batera utziz. Gobernua sostengatzen duten lau alderdiek, ordea, ez dute alorrean adostasunik lortu. Horregatik, eztabaidan "gizartearen ahotsa" behar dela uste du. Ez bakarrik gai horretan, orokorrean baizik. Izan ere, dioenez, gizarteak bermatuko du aldaketaren sakontasuna, "mugitzen segitzen badu".

Zergatik erabaki zenuen politikarako jauzia egitea?

Tira, politikagintzan banenbilen, herrigintzan, politika oso modu zabalean ulertuta. Oraingoan, aldaketa momentu interesgarri bat zetorren, eta horrek konpromiso bat behar zuen, konpromiso orokorra, kolektiboa. Niri aukera etorri zitzaidan beste fronte honetan aritzeko. Herriaren etorkizunarekin konpromiso bat da, orain forma hau hartu duena. Lehendik neukan konpromiso bera da, baina, kasu honetan, beste jokaleku batean.

Alde handia al dago kaletik instituziora?

Nire ikuspegitik, denak dira borroka beraren jokaleku edo fronte ezberdinak. Baina egia da eguneroko lanean, herrigintzan, gizarte eragileetan edo udal mailan aritzetik halako instituzio batera etortzean badela aldea, formetan eta prozeduretan. Beste toki batzuetan ez bezala, hemen egunero zaude zuk bezala pentsatzen dutenekin, baina baita zuk bezala pentsatzen ez dutenekin ere, eztabaidan. Bestalde, bada presio mediatikoa ere: oso jarduera publikoa da, kanpora begirakoa.

Badirudi apaldu dela azken lau urteetan izandako mobilizazio soziala. Zeren seinale da hori?

Bai, uste dut neurri batean gertatu dela, eta neurri batean ere logikoa izan daiteke. Hemen oso mugimendu handia egon da, aldaketa bat bultzatu duena, eta aldaketa hori instituzionalki etorri da. Horrek, beharbada, itxaropen batzuk sortu ditu, jendea jarri du instituzioei begira, ea zer datorren. Ulertu da lanaren zati bat egina balego bezala. Hori arriskutsua da, aldaketak, izatekotan, politikoa, instituzionala, soziala, eta maila guztietakoa behar duelako izan. Hori bermatuko da gizarteak mugitzen segitzen baldin badu. Baina hemen denak ari gara ikasten egoera politiko berri hau ulertzen, eta, beharbada, ikasi beharko dugu zein den bakoitzari dagokion papera. Uste dut gogoeta hori denok daukagula egiteko: bai UPNk berak —agintean egotetik oposiziora pasatu da, eta ikasi behar du zein den bere posizio berria—, bai oposizioan zeuden eta orain gobernuan daudenek, gobernua sostengatzen gaudenok, baita gizarteak berak ere. Denok dugu asko ikasteko.

Egoera berri horretan, zein toki izan behar luke EH Bilduk?

Gure buruari jarri diogun erronka da aldaketa sakona izango dela bermatzea, norabide egokian joango dela eta behar besteko sakontasuna izango duela. Gure kezka eta helburua hori da. Horrek kudeaketa bat eskatzen du. Orain, egoerak posizio jakin batean jarri gaitu: ez gaude gobernuan, baina gobernua sostengatzen dugu, eta horrek eskatzen digu erantzukizunez jokatzea; baina, aldi berean, zorroztasunez ere bai. Hor akordio batzuk daude, eta horiek aurrera eramango direla bermatzea da gure ardura. Baina guk badugu aukera eta eskubidea gure ideia eta proposamen propioak zeintzuk diren azaltzeko, jakina.

Baina nahiko luke EH Bilduk aldaketa urrunago joatea?

Bai, lau indarren arteko tentsio horretan, eta negoziaketetan bertan, planteatu genuen zenbait gaietan aurrerago joan behar zela. Indar korrelazioak eman duena eman du, eta gutxienez adostutakoa aurrera atera behar da. Hortik aurrera, gizartearen presioak ekarri dezake adostutakoa baino urrutiago joatea.

Euskararen Lege berri bat osatzea zen legealdirako erronka. Zurea, eta EH Bildurena. Horretan ez da akordiorik izan, ordea. Kezkatzen al zaitu?

Bai, kezkatzen nau, eta niretzat arantza handia da, zalantzarik gabe. Guk segitzen dugu esaten ezinbestean behar dela lege berri bat, lurralde osoan ofizialtasuna ezarri eta zonifikazioa ezabatuko duena. Gure posizioan ez dago aldaketarik, segitzen dugu esaten lehen esaten genuena. Ez dugu lortu hori adostea, eta nik nahiko nuke gizartearen ahotsak ere parte har dezan eztabaida horretan: herritar askoren aldarrikapena da, eta tartean dira hizkuntza eskubideak ere, eta ez dut uste horiek ukatzeko argudio handirik egon litekeenik. Hau ez da itxita dagoen eztabaida, itzuli beharko da, eta helburu horretan ez dugu etsiko. Itxaropena daukat, eta nire esperantza da legealdi honetan Euskararen Lege berri bat izatea.

Euskalgintza kexu agertu da, gobernuak behar besteko urratsik egin ez duelakoan. Zu euskalgintzaren parte zara, baina gobernua sostengatzen duzu. Nola hartzen duzu hori?

Euskalgintzaren ikuspegia eta kritikak ulergarriak dira, bistakoa delako aurrekontu hauek ez direla euskarak behar dituenak. Beste kontu bat da akordio politiko honetan noraino iristeko modua izan dugun. Hemen norabidea da aldatzen hasi dena, baina norabide horretan askoz aurrerago ere joan behar da. Euskalgintzak, eta gizarte osoak, oro har, badu egiteko bat: gobernua zorrotz hartzea kritiketan. Hori egitea onargarria eta logikoa da, eta kontuan hartzekoa. Aldaketa etxe honetan egin beharko da [parlamentuan], baina kanpotik ere bultzatu behar da; askotan kritika eginez, eta beste batzuetan politika batzuk lagunduz. Denei bezala, bere egitekoa definitzea dagokio ere euskalgintzari. Guk oso kontuan hartzen ditugu euskalgintzaren ekarpenak, normalean bat gatozelako.

Oposizioak, aldi berean, euskararekin lotutako gaiak erabili ditu gobernua kritikatzeko.

Oposizioak bandera nagusi batzuk hartu ditu, eta horietako batzuk hezkuntza eta hizkuntzarekin lotura dutenak dira. Argi daukat euskararen normalizazioan pausoak eman ahala suak piztuko dituztela. Estrategia bat da, gobernua eta lau alderdiak desgastatzeko, batetik, eta baita lurraldea markatzeko ere. Esateko: "zuek hemendik ezin zarete pasatu, eta pasatzen baldin bazarete, sua". Horrek duen arriskua da urratsak eman behar dituzten eragileak kikiltzea, eta egin beharko lituzketen gauzak ez egitea; eta, azkenean, Erregimenaren indarrek markatzea noraino joan gaitezken politiketan. Horri aurre egin behar diote parlamentuak eta gobernuak, baina uste dut gizarte eragileek ere badutela ardura, oposizioa handik tiratzen ari bada beste aldetik ere tiratzeko, eta politika batzuk, egokiak direnean behintzat, babesteko.

Argia itzali eta pobrezia piztu du langabeziak
Urt 29, 20162016-01-28Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

Argia itzali eta pobrezia piztu du langabeziak

Lana galdu nuenean hasi zen gainbehera". Jose Luis Galindorenak dira hitzak. Bilbotarra da, baina aspalditik du Nafarroa bizitoki. Burlatan eman zituen urte anitz, abenduan etxegabetu zuten arte. Bitan moztu zioten argindarra, etxetik bota baino lehen. Ezin zituen fakturak ordaindu. Nafarroako Gobernuaren etxebizitza batean bizi da orain, Iruñean, alokairu sozialarekin. Gizarteratzeko Errenta jasotzen du, bai eta haren osagarria ere; denera, 600 euro inguru. Lanak ditu gastu guztiei aurre egiteko, hala ere. Dibortziatuta dago, eta bi alaba ditu. Berogailua luxu bilakatu da harentzat, eta bi aldiz pentsatzen du gela bateko edo bertzeko argia piztu aurretik. Pobrezia energetikoak betean jo du. "Etxean zortzi watteko bonbillak ditugu".

Galindorena bertze milaka herritarren eguneroko bera da; langabeziak amildegiaren ertzean jarri dituen bertze milaka herritarren errealitate bera. Ingurumen Zientzien Elkarteak txosten bat egin du, eta nabarmendu du Nafarroan 96.000 pertsonak pairatzen dutela pobrezia energetikoa: herrialdeko familien %19k soldataren %10 baino gehiago gastatzen dute energiari lotutako fakturetan; hau da, pobrezia energetikoa sufritzen dute.

Bertze anitz, gainera, estatistiketatik at gelditzen direla nabarmendu du Astearteak Eguzkitan plataformako kide Israel Gonzalezek; kopurua handiagoa dela, beraz: "Argindarraren edo gasaren faktura ordaintzeko arazoak izanen dituztela jakinda, halabeharrez kontsumoa erabat murriztea erabakitzen dutenak dira".

Horiek ere pobrezia energetikoak jo dituenen multzoan daude. Pobreziak harrapatu dituenen taldean. "Pobrezia baita arazoa", Nafarroako Gurutze Gorriko Conchi Igeak erran duenez. Energiarekin lotutakoa pobreziak dituen mila aurpegietako bat bertzerik ez da.

Nafarren %14,5 daude bazterketa arriskuan, Gurutze Gorriko datuen arabera; 30.000 pertsona daude pobrezia larrian. Ia 3.600 familia eta 4.000 ume artatzen ditu erakunde horrek Nafarroan. Igeak aurpegia jarri die pobreziak jo dituenen bi multzo nagusiei: "Adin bateko langabeena da bat; haurrak bakarrik zaintzen dituzten emakumeena, bertzea". Lanpostu prekarioek, gainera, "langile pobreen" multzoa ekarri dutela erantsi du.

Hitzarmena Iberdrolarekin

Bi astez argindarrik gabe egon da Galindo, Nafarroako Gobernuak Buztintxurin alokatutako etxebizitzan. Administrazioa da etxe horren jabe, baina argindarraren gisako zerbitzuak ez daude haren izenean. Ondorioz, alokatzen duenak ordaindu behar du zerbitzua jasotzen hasteko kuota.

Nafarroako Gobernuak eta Iberdrolak hitzarmena sinatu zuten duela astebete, eta hainbat neurri adostu zituzten, pobrezia energetikoari aurre egiteko. Ez zuten hitz egin gobernuaren etxebizitza zehatz bat alokatzen duten pertsona guztiek zerbitzua jasotzen hasteko kuota hori ordaindu beharraz. Urte batean hiru pertsonak alokatzen badute etxe hori, hirurek ordaindu beharko dute kuota.

"Hitzarmena urrats bat da, baina ez da konponbidea, inondik inora", erran du Gonzalezek. Ontzat jo du inor argindarrik gabe ez uzteko protokoloa sinatu izana, baina hori lortzeko gobernuak hartu dituen konpromisoekin ez da ados agertu. "Finean, Nafarroako Gobernuak ordainduko dio Iberdrolari bezeroek ordaintzen ez diotena; hau da, nafar guztiok ordainduko dugu. Iberdrolak uko egin beharko lioke bere irabazien zati bati; oinarrizko zerbitzu baten bermatzaile da enpresa hori, eta, ondorioz, zeregin sozial bat badu".

Ez du halakorik egin konpainiak; oraingoz ez, behintzat. "Benetako bonu sozialak" ere eskatu dizkio Gonzalezek Iberdrolari, horren inguruko konpromisorik ez baitu jaso joan den ostiralean sinatutako hitzarmenak. Ildo horretan, Iruñerriko Mankomunitateak dituenak jarri ditu adibide Iruñeko Aranzadiko zinegotzi Armando Cuencak. "Fakturaren %90 ere ordaintzen dute bonu horiek". Ez da berdin gertatzen Iberdrolak dituenekin, ordea, ez dutelako ordaindu beharreko kopuru osoa kontuan hartzen, bakarrik kontsumoari dagokiona baizik.

Iruñeko Udaleko Hiri Ekologiaren eta Mugikortasun Jasangarriaren saileko ordezkari da Cuenca. Pobrezia energetikoarekin kezka berezia du, eta Astearteak Eguzkitan plataformak mahai gainean jarritako eskaerak eta egoerak hartu ditu bere lanaren abiapuntu. "Gizarte mugimenduek erraten dutena entzuten dugu; haiek markatu behar dute bidea".

Premiazkotzat jo du inori argindarra ez mozteko neurriak hartzea, baina, Gonzalezek bezala, harago joateko beharra nabarmendu du. Argindarra moztea debekatzeko aukera jarri du mahai gainean, adibidez, eta informazio zehatza eskatu du, gainera, pobrezia energetikoari buruz. Argindarraren mozketen inguruko datuak, hain zuzen ere, Iberdrolak bertzerik ez ditu. "Ez dakigu zer gertatzen ari den". Pobrezia energetikoa pairatzen dutenen inguruko datu zehatzagoak behar direla uste du, gainera, laguntzak propio arazo horri aurre egiteko bideratu ahal izateko.

Presioaren bidea ez du bazter utzi nahi Cuencak. Hiri Ekologiaren eta Mugikortasun Jasangarriaren sailak bi hitzarmen ditu Iberdrolarekin, eta horiek negoziatzeko ematen dioten tartea aprobetxatzeko prest agertu da zinegotzia. "Gauza bera egin beharko luke alkatetzak; bai eta Nafarroako Gobernuak ere. Tarte hori ez da hagitz handi izanen, segur aski, baina gure esku dagoena egin beharko genuke".

Erakunde publikoek bertzelako politikak ezartzeko indarra egin beharko luketela uste du Gonzalezek ere. Cuencak eman dio lehen erantzuna: Iruñeko Udala aztertzen ari da argindar merkaturatzaile publikoa sortzeko aukera. Irizpide etikoak ezarri nahi dituzte energiaren esparruan.

Urt 29, 20162016-01-28Albisteak, Gizartea, Ingurunea, Nafarroa0

Argindarra bermatuko duen merkaturatzailea abian jarri nahi du Iruñeak

Lehen urratsa egin du Iruñeko Udalak, argindar merkaturatzaile publikoa sortzeko. Hiri Ekologiaren eta Mugikortasun Jasangarriaren sailaren barruan dago Energia Berdearen Zerbitzua, eta, haren eskutik, martxan da argindarra merkaturatzeko balizko udal zerbitzu baten bideragarritasunari buruzko ikerketa. Otsailerako eginen dute txostena. Pobrezia energetikoari aurre egiteko tresna izan nahi du udal merkaturatzaileak, irizpide etikoak, gardentasuna eta parte hartzea bultzatuz.

Badira Nafarroan bertan antzeko adibideak. Urdazubin, adibidez, izen bereko argindar merkaturatzailea du udalak. Iruñeak bere zerbitzu propioa abian jartzea lortzen badu, "jauzi handia" litzateke, hiriaren tamainagatik. "%100ean energia berriztagarria merkaturatuko lukeen udal zerbitzua litzateke", azaldu du Energia Berdearen Zerbitzuko arduradun Joel Dozzik.

Aranzadik egin du proposamena, baina udal gobernua babesten duten bertze taldeek ongi hartu dutela azaldu dute taldeko kideek; Euskal Herritik kanpo ere, Zaragoza, Bartzelona eta Madrilen, bertzeak bertze, antzeko proiektuak aztertzen ari dira.

Ekoizle ere bai

"Ideia da udala argindar merkaturatzaile izatea, eta, ahal den neurrian, energia ekoizle ere bai", azaldu du Dozzik. Onartu du Iruñean herri txiki batean baino zailagoa izan daitekeela ildo horretan urratsak egitea, baina energiaren esparruan burujabe izateak "askatasun handiagoz" jarduteko aukera ematen duela erantsi du. "Bere energia baliabideak kontrolatzen dituen hiriak erabakitzeko eskumen handiagoa du", erran du Energia Berdearen Zerbitzuko arduradunak.

Gizarte zerbitzuekin eta gizarte mugimenduekin elkarlanean ariko litzateke merkaturatzailea, gainera, "pobrezia energetikoari modu eraginkor batean aurre egiteko". Udalak argindarra bermatuko lukeela nabarmendu du Dozzik. Ez hori bakarrik. "Udala izanen litzateke lehen bezeroa, baina nahi duten herritar eta enpresa guztiek izanen lukete zerbitzua jasotzeko aukera. Bai eta merkaturatzaileko parte hartzaile izatekoa ere".

Goiener eta SomEnergiaren gisako kooperatiben adibidea jarri du Dozzik. "Azken horrek 30.000 bezero ditu estatuan, eta 25.000 bazkide. Bazkide bakoitzak boto bat du". Jorratu nahi duten ildoa hori dela azaldu du Dozzik, "gardentasunaren eta etikaren izenean".

Europatik ere "interes handiz" egin diote so Iruñeko Udalak garatu nahi duen proiektuari, Dozzik azaldu duenez. "Energy Cities elkarteak gure egitasmoaren berri jaso nahi duela erran digu".