Abe 20, 20132013-12-20Nafarroa0

Barricada: hiru aldiz agur rockari

Musika egin nahi zuen gaztetxo talde bat oholtzara igo zen Iruñeko Txantrea auzoan, 1983ko apirilaren 8an. Herritarrek iganderoko azokan erosketak egiten zituzten bitartean, rock doinuak sortzeari ekin zioten hiru taldekideek: Javier Hernandez Boni gitarra jotzailea, Jose Landa bateria jotzailea eta Enrique Villarreal Drogas abeslari eta baxu jotzailea ziren, hain zuzen ere. Kontzertu hori izan zen Barricada rock taldearen sorrera. Orain, agur esan dute, Iruñeko Anaitasuna kiroldegian. Ez behin, baizik eta hirutan. Izan ere, iragarri zuten azaroaren 23an utziko zutela oholtza, baina sarrera guztiak ordu batzuen buruan bukatu, eta 22rako prestatu zuten bigarren kontzertua. Azkenean, publikoaren eskaerari erantzun nahian, azaroaren 16an ere hirugarrena eman behar izan zuten. Hiru agur saio egin dituzte, beraz, mila kontzerturi baino gehiagori amaiera emateko.

Boniren erabakia dela eta

Boni gitarra jotzaileak erabaki du uztea, beste proiektu batzuetan murgiltzeko. Hark alde eginda, "natural" hartu dute gainontzekoek taldea desegiteko hautua. Bonik, hala ere, uste du ez dela "inoiz" bukatuko: "Barricada ez da sekula desagertuko, rockak, uzten dituen lorratz ezabaezinei esker, ez lurruntzeko bertutea duelako".

Hark esan duen moduan, ondare oparoa utzi dute: 1983ko Esta es una noche de rock & roll lehen diskotik abiatu eta 2012an kaleratutako Quedan caminos por recorrer azken lanera arte, hamaika obra, ikuskizun eta kolaborazio ondu dituzte. Tartean, platinozko diskoa irabazi dute, Por instinto lanari esker.

Urteen poderioz, ohikoak izan dira Barricadako musikarien sartu-irtenak. Adibidez, Drogasek, ahots eta taldekiderik ezagunenak, 2011. urtean utzi zuen taldea. Aurten, lau musikarik eman diote amaiera Barricadaren ibilerari: Alfredo Piedrafitak, Javier Hernandez Bonik, Ibon Sagarnak eta Asier Izetak. Aldaketak aldaketa, izaera mantendu du Barricadak.

Hori dela eta, izan zena eta dena gogora ekarri dute azken emankizunetan: 32 abestiren bitartez, diskografia osoaren errepasoa egin dute. Agertokietatik alde egin arren, rockari emandakoa hor geratuko da "betiko", taldeari buruzko ElectriKaos liburuaren idazle Fernando Garaioak dioenez. "Rocka ulertzeko eta egiteko modu berezi bat da utzi diguten ondare nagusia. Kalean bizi izan dutena eraman dute oholtzara".

Abe 20, 20132013-12-20Nafarroa0

EURITEENGATIK UHOLDEAK NONAHI

"Inoizko bortitzenak". Hala definitu zituen Yolanda Barcina Nafarroako presidenteak joan den ekainaren 9an izandako uholdeak. Eguraldiaren iragarpen ereduen arabera, ehun urtean behin gertatzen dira halakoak. Ibai ondoko bazterrak hartu zituen batez ere urak. Kalte handienak Atarrabian, Burlatan eta Iruñeko Arrotxapea auzoan eragin zituen euriteak.

Abe 20, 20132013-12-20Nafarroa0

Desobedientziaren ildotik tiraka

Desobedientzia. Hori da herri mugimenduko zenbait taldek azken urtean hartutako bidea. Izan ere, legea bidezkoa ez denean, aurre egin diezaioketelako ustean daude. Alde horretatik, hiru borroka moldeen erakustaldiak egin dituzte herritarrek: lehenik eta behin, Barañaingo giza katea, 8/10 sumarioan auzipetutakoei babesa erakusteko; bigarrenik, Luis Goñi ez atxilotzeko sortutako herri harresia; eta hirugarrenik, Abiadura Handiko Trenaren proiektua salatzeko Barcinaren kontrako tartakadak.

Irailaren 20an egin zuten Barañaingo giza katea, Segiko kide izatearen akusaziopean sei urteko kartzela zigorrari aurre egin behar zioten Luis Goñiri eta Iñaki Sagardoiri elkartasuna adierazteko. Eta arrakastatsua izan zen oso. Hala nabarmendu zuten antolatzaileek. 1.500 lagunek eman zioten eskua elkarri, gazteen militantzia politikorako eskubidea aldarrikatzeko. Herri harresia irudikatzen duen laranja koloreko zapiak soinean jantzita. Antolatzaileek begi onez ikusi zuten emaitza, eta "hunkituta" zeudela onartu. Goñi eta Sagardoi bitartean ezkutuan zeuden, baina biek ala biek eskertu zuten bertaratutakoen konpromisoa.

Giza katea gerora eraikiko zuten herri harresiaren lehenengo indar erakustaldia izan zen. Mobilizazio horren ondoren erabaki zuten zein norabide hartuko zuen erresistentziak. Eleak mugimenduak azaldu zuen Amaiurko Gazteluaren aurrean, uztailaren 29an egindako agerraldian. "Kanpotik erasoei aurre egin eta barrutik babesa ematen duen harresia" sortu nahi zuten. Eleak mugimenduko kide Zigor Oleagak "mugimendu desobediente libre eta masiboa" osatzera deitu zuen. Era berean, Eleak-eko Oihan Ataunek atxilotzeko arriskupean zeuden bi gazteei hitz egin zien: "Ez zaituztegu bakarrik utziko".

'Harresia', erresistentzia ikur

Esan eta egin. Azken finean, Amaiurko ekitaldiaren ondoren, argi geratu zen zein zen Goñi eta Sagardoi ez atxilotzeko taktika. "Harriz harri eta etenik gabe" herri harresi "sendoa" sortzea.

Sagardoik jakinarazi zuen herri harresia babestuko zuela baina ez zuela parte hartuko, hedabideei bidalitako eskutitz bat baliatuz. Ihesean joango zela onartu zuen. Ihesaldia, baina, laburra izan zen. Espainiako Poliziak atxilotu zuen, irailaren 29an, Sorladan zela (Lizarraldea), ezkutuan.

Orduan, Goñi baino ez zen geratzen aske, nonbait gordeta, herri harresiaren dinamikarekin bat egiteko prest. Dena den, ezkutaketak aurrez erabakitako iraungitze data zeukan: urriaren 13a. Larunbatarekin manifestaldira deitu zuen Eleak-ek Desobedientziaz libre bizi lelopean. Goñik joango zela iragarri zuen, eta hala egin. Hori zen ezkututik ateratzeko eguna. Martxa amaituta, Iruñeko Navarreriako plazan azaldu zen.

Navarreria izan zen orduan herritarren gotorlekua. Han, herri harresia osatu zuten bertaratutako ehunka pertsonak. Iturriaren ondoan zegoen Goñi, jende tropelaren erdian. "Ni eraman nahi baldin banaute, herri baten gainetik pasa beharko dute", esan zuen ezkutuan zela. Hitz horiei forma eman zien herri harresiak, aurreikuspenari arrazoia emanez bezala. Orduak iraun zuen babes egitasmoak. Tartean, unean bertan lotutako dantzari, musikari zein bertsolariak hurbildu ziren erresistentziaren erdigunera, Navarreria plazara, nor bere esparrutik elkartasun keinu bat eginez.

Arratsaldean, orduek aurrera egin zuten, baita gaua heldu ere, eta isiltasuna nagusitu zen. Lo zakuak hartuta, jendeak gaua Navarrerian pasatzeko hautua hartu zuen.

Gauerdia pasatu eta ordu laurdenera iritsi zen Espainiako Polizia, harresia suntsitu eta gaztea atxilotzeko helburuz. "Luis herria zurekin" eta "Utzi bakean Euskal Herria" oihukatzen hasi ziren protestan zeudenak. Nolanahi ere, 11 minutu baino iraun ez zuen operazio batean eraman zuten Goñi atxilo, airean eta sudurretik odoletan. Tartean, harengana heltzeko, hainbat pertsona jo zituzten borraz. "Bortitz" jardun zuen poliziak, BERRIAko kazetari Joxerra Senaren aburuz. Baina "kontent" azaldu ziren antolatzaileak. Eleak-ek adierazi zuen "normaltasuna eraldatzea" dela herri harresiaren lorpen nagusia. Haren ustez, irudi "gogoangarria" lortu zuten Iruñean.

Lurraren defentsa, tarta bidez

Desobedientzia ekimenak anitz dira. 2011n egindako tartakadak dira horren adibide. Pirinioetako Lan Elkarteak bilera egin zuen Okzitaniako Tolosan, orain bi urte, urriaren 27an. Yolanda Barcina zen orduko elkarteko presidentea. Abiadura Handiko Trena kritikatzeko lau ekintzaile azaldu ziren bileran, eta hiru tarta bota zizkioten Barcinari.

Berriki, Auzitegi Nazionalean epaitu dituzte, ekintza Frantzian egin zen arren. "Mina" hartu zuela deklaratu zuen Barcinak epaiketan, eta Frantziako merengea "gogorra" dela. Horregatik, bost eta bederatzi urte arteko espetxe zigorra eskatu zuen Mugitu mugimenduko Julio Villanuevarentzat, Mikel Alvarezentzat, Gorka Ovejerorentzat eta Ibon Garciarentzat. Azkenean, bi urteko zigorra ezarri die epaimahaiak eta ez dira kartzelan sartuko.

Auzipetuek aldarrikatu dute tarten ekintza gizarte eredua "zalantzan" jartzeko tresna izan zela. "Pozik" azaldu dira kartzelara joango ez direlako, eta epaiketa "fartsa hutsa" izan dela nabarmendu dute. Orain, Mugituk kalean egon behar duela esan dute, "gainontzeko mugimenduekin bat eginda". Eta elkarlanerako gonbita egin diete eragileei, "desobedientziaren bidean" batera "sakontzeko".

Abe 13, 20132015-04-210

Aldaketa sozialaren aldeko konpromisoak eskatu dituzte

"Bide berri bat proposatu nahi dugu, oraina eta etorkizuna aldatzeko", esan du Aldaketa Sozialaren Aldeko Batzarrak. Orain urtebete, batzen hasi ziren joera politiko ezberdinetako hainbat pertsona. Guztiek helburu bera zuten: botere politiko eta ekonomikoaren aurrean aldaketa sakonak aldarrikatzea. Hilabetetako lan isilaren ostean, batzarra publikoki aurkeztuko dute. Horrekin batera, jendearen konpromisoa eskatu dute, Nafarroan aldaketa soziala egin ahal izateko. "Ez ditugu atxikimendu hutsak nahi, aldaketa sozialarekin konpromisoa hartuko duten eragileak baizik", diote batzarreko kideek.

Aldaketa Sozialerako Batzarreko kideak hainbat arrazoirengatik hasi ziren batzen. Hasteko eta behin, euren aburuz, joera ezberdineko jendearen bat egite transbertsalarekin baino ezin daiteke bultzatu aldaketa sozial eta politikoa. Aldaketa politikoak duen alternatibaren beharraz ohartarazi dute, eta hori parte hartze politikotik sortu nahi dute. Hori guztia lortzeko, ekintza bateratua ezinbestekotzat jotzen dute batzarreko kideek.

Nafarroa, aldaketa sozialaren alde kanpaina martxan jarriko du batzarrak. Horretarako, hainbat mailatako konpromisoak eskatzen ari dira, udaberrian mobilizazio handi bat antolatzeko. Hamaika bide daude kanpainarekin bat egiteko; besteak beste, bat egiteko guneak sortu, auzo, herri eta kolektiboetan kanpaina aurkeztu, lantaldeetan parte hartu, aldaketa sozialaren aldeko mezua zabaldu eta norberaren denbora, trebetasun eta jakintzaren zati bat eskaini "ahalduntze kolektiboaren prozesuari".

Oso joera ezberdineko jendea bildu da ekinbide horren inguruan. Egun, 141 pertsonak bat egin dute Aldaketa Sozialaren Aldeko Batzarrarekin; besteak beste, Ignazio Aiestaran EHUko irakasleak, Iñaki Arzoz M-15 mugimenduko kideak, Txema Berro CGTko sindikalistak, Angel Larria Atarrabiako zinegotziak, Iñaki De Carlos Sortuko kideak eta Ainhoa Aznarez PSNko kideak.

Kanpaina abian jarri baino lehen, alternatiba ekonomiko, sozial eta politikoaren oinarriak ezarri dituzte. Hori prozesu parte hartzaile baten bitartez osatu dute. Arlo ekonomikoan neurri ugari proposatzen dituzte, gizartea pairatzen ari den egoera ekonomikoari erantzun sakon bat emateko asmoz.

Batzarrak eskubide zibil, politiko, kultural eta digitalen gaiari helduko dio, "inor baztertu gabe". Demokrazia parte hartzailea bultzatu nahi dute, hauteskunde legea aldatuz, parte hartze politikorako bideak irekiz, beste antolaketa eredu bat lortzeko. Kulturari dagokionez, euskarak Nafarroa osoan ofiziala behar duela iritzi diote batzarreko kideek.

Helburu horiek lortzea ez da lan erraza izango. Baina lanerako prest daude. Zenbait oinarri jarri dituzte euren programa garatu ahal izateko. Alde batetik, bat egiteko guneak sortu nahi dituzte. "Joera ezberdinetako jendeak elkartu behar du, elkarlanean aritu eta akordioak egiteko". Batzarreko kideek uste dute elkarbizitza soiletik harago joan behar duela Nafarroako gizarteak. "Norberaren proiektuaren gainetik, guztion alde egingo duena bilatu behar da; etorkizuna iraganaren aurretik jarri behar da, eta akordio transbertsal eta bateragarriak, baztertzaileak diren proiektuen gainetik".

Beste alde batetik, ilusioa sortuko duen korrontea sortu nahi dute. Ez da batzarraren helburua erakunde berri bat sortzea. "Erakunde, kolektibo, alderdi eta sindikatuen lana errespetatzen dugu. Gizarte korronte aktiboa eta aniztuna sortu nahi dugu", adierazi dute.

Aldaketa politikoari dagokionez, gobernua aldatzea nahi dute. Baina argi dute garrantzitsuena aurrera eramaten diren politikak aldatzea dela. Horretarako, ezinbestekotzat jo dute mobilizazioa, eta prest daude hori elikatzeko lan egiteko.

Abe 13, 20132013-12-13Asteko Gaiak0

Artea edonoren eskura egoteko

Ziurrenik, Iruñeko Dormitaleria kaleak ez du Estafetak edota Mercaderesek duten sonarik. Katedralaren albo batera dagoen kalea da, askorentzat ezezaguna. Baina, azken urtean, artearen eta artisten kalea bilakatu da. Hainbat artisauk ere bertan dituzte euren tailerrak. Horrez gain, badira bi galeria. Horietako bat da Dormitaleria 54. Artea negozio gisa ulertzen ez duten artisten bilgune da galeria hori. Izan ere, artea edonork eskuratu ahal duela nabarmentzen dute. Hilabete hasieran, urte bat bete zen galeria berezi horren ibilbidea hasi zenetik. Ia hiru astez, Xabier Morras, Belen Arevalo, Juan Gorriti eta Jose Luis Zumetaren obrak izan dira ikusgai. Urtarrilera bitarte, aldiz, galeriako kide direnen lanak ikusteko aukera izango da.

Orain arte egin duten lanarekin pozik daudela aitortu dute Sara Casadok eta Mila Bojek. Dormitaleria 54 galeriako kideak dira, eta euren lanak ere ikusgai daude atzotik martxan duten erakusketa berrian. "Egia esan, urtea azkar joan da, baina egindako lanarekin pozik gaude", azaldu du Bojek. Gaineratu duenez, Dormitaleria bezalako arte galeriarik ez da Iruñean. "Azkenaldian, Iruñeko galeria kopurua izugarri murriztu da; oker ez banago, lau besterik ez dago", ohartarazi du Bojek.

Dormitaleria 54ko kideek ez dute artea negozio gisara ulertzen. Euren lana erakusteko zailtasunak dituzten artisten txokoa da bereziki. Bojek azaldu duenez, galeria askotan artelanen prezioak "puztu" egiten dituzte, galeristek ere dirua irabaz dezaten. Baina haiek ez dute bat egiten filosofia horrekin. Izan ere, artelanek gehienez izan dezaketen prezioa zehaztuta dago: 300 euro. Dormitaleria 54n ez dute 300 euro baino garestiagoa den artelanik. Izan ere, artearen demokratizazioan sinesten dute. "Artea poltsiko guztien eskura egon ahal izatea nahi dugu", aitortu du Casado galeriako kideak.

Dormitaleria 54 galeria irabazi asmorik gabeko elkarte batek kudeatzen du, eta, orotara, 56 bazkide ditu. Oraingoz, bazkideen ekarpenekin eta Fiare banku etikoan eskatutako mailegu baten bidez finantzatzen da proiektua. Beste diru iturri batzuk bilatzeko beharra dutela aitortu du Bojek. Izan ere, orain arteko diru sarreren bidez justu-justu aurre egiten diete dituzten gastuei. Hala, Bojek jakinarazi du ez dutela baztertzen erakunde publikoetan diru laguntzak eskatzeko aukera.

Galeria berria abian jarri zutenetik urtebete soilik igaro den arren, hainbat tailer, ikastaro eta erakusketa jarri dituzte abian. Izan ere, Casadok adierazi duenez, Dormitaleria 54 gune aktiboa izatea nahi dute. Horregatik, gutxi gorabehera hiru astean behin galeriako erakusketa aldatu egiten dute. "Galeriako txoko batean erakusketa iraunkorra izaten dugu, eta gainontzeko txokoetan hiru astean behin berritzen ditugu ikusgai dauden lanak". Ziurrenik, orain arte egin duten erakusketarik bereziena asteazken arte ikusgai izan den Lau haizeetara erakusketa izan da. "Hainbat artista ezaguni gurean euren lanak erakusteko proposatu genien, eta inolako zalantzarik egin gabe baietz esan ziguten", azaldu du pozik Casadok.

Artista horiek Morras, Arevalo, Gorriti eta Zumeta dira, eta euren lanak izan dira ikusgai Dormitaleria 54 galerian hiru astez. Horri esker galeria ezagunagoa egitea lortu dutela nabarmendu du Bojek. Gainera, lau artista horiek, galeriako arduradunen eskaerak aintzat hartu, eta 300 euro baino merkeago saldu zituzten euren obrak, Zumetaren koadro bat salbu. Kolore morea nagusi zen koadro horretan. "Jende asko gerturatu da erakusketa martxan izan denean Zumetaren koadro horrek zenbat balio zuen galdezka, baina ez zegoen salgai, 300 euro baino garestiagoa zelako", zehaztu du Bojek.

Hala ere, orain, Morras, Arevalo, Gorriti eta Zumetaren lanen tokia Dormitaleria 54ko bazkideen lanek hartu dute. Bazkide bakoitzak bi lan erakusteko aukera besterik ez du izan. Atzotik daude ikusgai, tartean Bojerenak eta Casadorenak. Hala ere, erakusketaz gain, urteurrena ospatzeko tailerrak, aurkezpenak eta dastatzeak prestatu dituzte. Esaterako, bihar, 21:00etan, elkarteko bazkide baten bitartez, garagardo dastatzea egingo dute. Besteak beste, dastatzean parte hartzen dutenek garagardo on baten ezaugarriak zeintzuk diren ezagutu ahal izango dute. Horrez gain, heldu den ostegunean, 19:00etan, 81 amama dokumentalaren aurkezpena egingo dute.

Aurrerantzean, orain arte lan egin duten ildotik jarraitu nahi dute. Horrez gain, Dormitaleria kalea ezagutarazten jarraitu nahi dute. Gainera, Alde Zaharrarekin lotutako ekinbideetan parte hartzen segitzeko asmoa dute, "arte sorkuntza auzokideei hedatzeko". Erronkak ere badituzte. Tartean, lokal handiago bat nahiko lukete, egun dutena txiki gelditu zaielako. Helburu eta erronkak badituzten arren, orain arte egindako bidean jarraitu nahi dute. Batez ere, artista ezberdinen bilgune izaten eta "denek eskuratu" dezaketen artea saltzen.

Abe 13, 20132013-12-13Iritzia0

GARAI BATEKO PRESAK MOTELDU DIRA

Iruñeko espetxe zaharra botatzeko lanek hilabete iraun zuten, 2012ko irailaren 4tik urri arte. Baina bertan egin behar duten parkeko lanak mantsoago doaz. Lan horiek aurreko udan hasi ziren, espetxea eraitsi eta ia hamar hilabetera. Udalak agindutakoaren arabera, lanak udaberrirako bukatuko dituzte. Horrek guztiak 100.000 euroko aurrekontua du, eta, besteak beste, txakurrentzako gunea, soinketa egiteko aparatuak eta saskibaloi jokalekua jarriko dituzte.

Abe 13, 20132015-04-210

“Ezinbestekoa da komunikazio baliabideak ondo menperatzea”

"Justizia sentimendu bat da, ideal bat. Sentimendu hori denborarekin alda daiteke. Gure betebeharra da ideal horretara ahalik eta gehien hurbiltzea", azaldu du Eduardo Santos abokatuak (Iruñea, 1973). Askok bezala, ziurtasun handirik gabe aukeratu zituen unibertsitateko ikasketak. Historialaria izan nahi zuen Santosek, baina, azkenean, zuzenbide ikasketak egin zituen. Baina ez da bokaziozko abokatua. Ikasketak bukatu, eta lanean hasi zen, abokatu-laguntzaile gisa; orduan piztu zitzaion ofizioarekiko grina. Hamazazpi urte daramatza lanean. Egun, abokatua izateaz gain, zuzenbide eskolak ematen ditu unibertsitatean. Egunerokoan mila zeregin ditu: bezeroekin bildu, administrazioarekin hitz egin, legeak ikasi eta abar. Epaiketek gatazken azken aukera izan behar dutela uste du Santosek. "Nik esango nuke beti saihestu behar dela epaiketara heltzea. Beti ez da posible izaten. Behin epaiketan egonda, ezinbestekoa da komunikazio baliabideak ondo menperatzea".

Santosen aburuz, abokatuen zeregina itzultzaile baten lanaren antzekoa da. "Hizkuntza judiziala dago alde batetik; hori boterearen hizkuntza da, kaleko hizkuntzarekin zerikusirik ez duena. Gu erdian gaude. Itzultzaileak gara, kaleko jendeari azaldu behar diogu botereak zer dioen". Gauzak era ulergarrian azalduz irabazten du Santosek bezeroen konfiantza. Hori da abokatuen beste gakoetako bat. "Bezeroak eta abokatuak konfiantza izan behar dute. Hori existitzen ez bada, akabo. Abokatuak bezeroaren interesak defendatu behar ditu; horregatik ordaintzen dute". Horretarako, profesionaltasuna behar-beharrezkoa da Santosentzat. "Norberaren ideiak, bezeroarekin alderatuz gero, oso ezberdinak izan daitezke, baina abokatuak bezeroa defendatu behar du, akaso legeak arrazoia ematen diolako edo bezeroaren jarrera errespetatu behar delako". Hiltzaileak ere defendatzeko prest dago Santos. Haren ustez, gakoa profesionaltasuna da. "Ni abokatua naiz; nire betebeharra ez da hiltzea, hiltzailea defendatzea baizik. Askotan ez diot bezeroari galdetzen hark egin duen ala ez; hori ez da nire lana. Epaileak erabaki behar du hori, frogekin, lan tekniko batekin eta abar". Hala ere, Santosek ez ditu hartzen heltzen zaizkion kasu guztiak: "Erabat ados ez banago bezeroak eskatzen duenarekin, ez dut hartzen kasua. Nire arazo pertsonala izan daiteke, eta kasu horretan azalduko nioke zergatik ez zaidan ondo iruditzen haren jarrera. Kasuan ez badut sinesten, ez naiz gai hori defendatzeko".

"Jendearen eskubideak defendatzea, hori da praktikan abokatua izatea". Horregatik lan egiten du Santosek abokatu gisa, ideia erromantikoa dirudien arren. "Bestela, zertarako?", galdetu du. Santosen aburuz, Iruñea hiri txikia da, eta gisa horretako hirietan ez dago zuzenbidearen alor batean espezializatzeko aukerarik. "Denetarik egin dut nire karreran. Hiri txikietan ez dago bulego erraldoirik; ez dago ataletan banatzeko moduko bulegorik". Hala ere, ezin da dena jakin. Bizitzaren gorabeherak direla eta, bi gaitan sakondu du bereziki: espetxe eta zigor zuzenbidean. Haren aburuz, zigorrak handitzeko izan dira azken hamabost urteetan Espainiako politika kriminalean hartu diren neurriak. "Politikariek eta demagogoek esaten dute zigorrak gogortuz delituak bukatuko direla. Gainera, zigor kode berria ezartzea oso erraza da".

Aldaketa horietan komunikabideek erantzukizun handia dutela uste du Santosek. "Gauza asko aldatu egiten dira, albistegiak dioenaren arabera". Gobernuek presio soziala kudeatzen dutela dio Santosek. Haren ustez, horren guztiaren helburua da jendea ahalik eta gehien kontrolatzea eta estatuak biolentziaren monopolioa indartzea. "Baina jendeak ez dio bere buruari galdera bat egiten: zer gertatzen da gero? Zer gertatzen da kartzelan? Zer gisatako gizarteratzea egiten da espetxeetan?", galdetu du Santosek. Haren arabera, espetxeak aztertuz gero, ikusten da mina baino ez dutela sortzen. "Gizarteratzearen ideologia guztiz galdua dago".

"Espainiako demokraziako lehen legea espetxe legea izan zen. Lege hori oraindik indarrean dago, eta argi eta garbi esaten du espetxearen helburua gizarteratzea dela. Legea idatzi zenean, oso aurrerakoia zen. Baina baliabideak jarri behar dira horretarako", azaldu du Santosek. Egun espetxeetan segurtasunaz baino ez direla arduratzen uste du. Horren adibide argia Iruñeko espetxea dela dio. "Espetxe zaharrean baino okerrago daude presoak espetxe berrian. Erdi hutsik dago kartzela, baina preso guztiak bi modulutan dituzte pilatuak. Erabat masifikatuta daude, ezer egin gabe eta inolako aukerarik gabe".

Ingurumen arloan ere lan garrantzitsua egiten du Santosek. Sustrai Erakuntza fundazioarekin lan egiten du, eta Nafarroako azpiegitura "jasangaitzei" erantzun juridikoa ematen die, horien inguruko ikerketak bideratzen eta laguntzen. Besteak beste, abiadura handiko trenaren eta Olatzagutiko errausketa plantaren aurka lan handia egin dute.