NAFARROAKO HITZA

Penarekin, baina aurrera jarraitzeko gogoz azaldu da Onintza Mokoroa emakumeen La Unica errugbi taldeko jokalaria (Donostia, 1978). Joan den igandean ezin izan zioten Gironako GEiEG taldeari aurre egin, eta hortaz, ez dira Espainiako Ohorezko Mailarak...

UPNk oraindik ez du martxan jarri Iruñean benetan hutsik dauden etxeak zenbatzeko erregistroa. Joan den urteko urriaren 31ko udal bilkuran alderdi guztiek aho batez onartu zuten Iruñeko Udalak sei hilabeteren buruan etxe hutsen erregistroa osatuko zuela. Dena den, oraindik ez du egin, eta ekainera arte du epea. Guztira, Iruñean 88.896 etxebizitza daude erroldaturik. Horietatik, Iruñeko Udalaren datuen arabera, 14.975 etxetan ez dago inor erroldatuta.

Gehienak, erabilerarik gabeko etxebizitzak dira, etxe hutsak. Esaterako, Alde Zaharrean 1.538 etxebizitza hutsik daude; Zabalgunean, 1.729, eta Ermitagaña eta Mendebaldean, 1.599. Horretaz gain, Buztintxurin lau etxebizitzetatik bat hutsik dago. Datu horien aurrez aurre, eraikiko diren etxebizitzen datuak ageri dira. Abiadura Handiko Trenaren planak 9.000 etxebizitza aurreikusten ditu, Etxabakoitzen eta Sanduzelain. Lezkairun, Erripagañan eta Arrosadian, etxebizitzak ari dira eraikitzen. Iruñean, batetik, etxe kaleratzeak gertatzen dira, eta bestetik, inork erabiltzen ez dituen etxebizitzak daude.

Dena den, aipatu 14.975 etxebizitza ez daude "guztiz" hutsik. Batzuk alokatuta daude, beste batzuk jabeen bigarren etxebizitzak dira, badira saldu gabekoak ere, eta, azkenik, negozioak daude. Horregatik, etxebizitza horien egoera eta errealitatea jakiteko, NaBaik joan den urrian eskaera egin zuen, eta hiriko etxebizitzen erregistroa egiteko eskatu zion Iruñeko Udalari. Ez da lehenengo aldia oposizioko taldeek udalari hori eskatzen diotena. 2011n, PSNk etxe hutsen errolda egitea eskatu zuen, eta, udalak onartu arren, ez zuen aurrera eraman eskaera.

Udalak etxeen erregistroa egin ez duenez gero, ezin die zergarik kobratu etxe hutsen jabeei—udal zergak, adibidez—. Toki Ogasuneko 2/1995ko foru legeak biltzen ditu xehetasun horiek, eta Iruñeko Udalak ekainera arteko epea izanen du, hutsik dauden etxeen erregistroa egiteko. Urtebetez lau hilabete edo gutxiago erabilitako etxeak etxe hutsak konsideratzen dira. Horretaz gain, inolako kontraturik ez duten etxeak ere hutsik dauden etxeak dira. Aste honetan bertan, Iruñeko Udaleko Ogasun alorreko arduradunek esan dute lanean ari direla erregistroa sortzeko, baina ez dute azaldu noizko izanen duten egina.

Ana Elizalde UPNko zinegotziak, esaterako, joan den urriko bilkuran esan zuen merkatua "berpiztea" dela hutsik dauden etxebizitzen ordenantzaren helburua, eta dagoeneko merkatu hori existitzen dela. Hortaz, ez du uste beharrezkoa denik erregistroa egitea. Gainera, NaBairi leporatu zion jabetza pribatuko etxebizitza bat alokatu nahi dutenei zerga gehiago ordaindu nahi izatea. Javier Leoz NaBaiko zinegotziak, berriz, erantzun zion zergak bakarrik ordainduko dituzteela inolako erabilerarik ez duten etxebizitzen jabeek. "Gaur egun, etxebizitza bat eskuratzea ez da batere erraza, eta Iruñean hutsik dauden pisuak alokatzen badira, prezioak merkatuko dira", azaldu zuen Leozek. NaBairen ustez, kontua ez da zerga gehiago kobratzea, baizik eta etxebizitza guztiak "okupaturik" egotea. Hortaz, benetan erabiltzen diren etxeak zeintzuk diren jakiteko, jabeei jakinarazi behar zaie, eta erakutsi beharko dituzte agiriak etxebizitzaren erabilera frogatzeko.

Auzoz auzo

Esan bezala, 88.896 etxe daude erroldaturik Iruñean, eta horietatik 73.921etan norbait erroldaturik dago. Gainerako etxebizitzak, ia 15.000, hutsik daude. Azpilagañan, 565 etxe hutsik daude; Buztintxurin, 1.181; Alde Zaharrean, 1.538; Txantrean, 1.106; Zabalgunean, 1.729; Ermitagaña-Mendebaldean, 1.599; Etxabakoitzen, 476; Iturraman, 1.316; Mendillorrin, 688; Arrosadian, 1.251; Arrotxapean, 1.618; Sanduzelain, 599; eta Donibanen, 1.289.

Inoiz egin duten bidaiarik luzeena egiten ari dira. Motxila sorbaldan eta mapa eskuan, herrialdez herrialde ari dira ezagutzen Latinoamerika. Pausoz pauso eta presarik gabe, bideko sentipen guztiak harrapatzeko. Rebeca Itoiz (Agoitz, 1988) eta Iñaki Zalba (Agoitz, 1983) dira. Duela urtebete baino gehiago hasi zuten abentura. Zalbak hasi zuen bidaia bakarrik, 2011ko azaroaren 29an, eta hilabete batzuk geroago Itoizek bat egin zuen berarekin. "Zergatik Latinoamerika? Hizkuntzak erraztasunak ematen dizkigu, eta hemengo kulturak, historiak eta musikak erakartzen gaitu".

Brasil izan zen lehenengo geldialdia, eta ordutik beste zazpi herrialde bisitatu dituzte: Uruguai, Argentina, Txile, Paraguai, Bolivia, Peru eta Ekuador. Orain, Bogotan (Kolonbia) daude. "Oraingoz, Venezuela da gure helmuga, baina bidaiaren bukaera baino beste baten hasiera izan daiteke: Guyana, Surinam eta Guyana frantsesa ezagutu, Erdialdeko Amerikara joan, Karibeko uharteak bisitatu... Eta noizbait etxera itzuli beharko dugu", diote zalantzati. Lasai daude, eta gero eta urrunago ikusten dute itzultzeko eguna.

"Itzulerako egunik gabe, askoz hobeto ezagutzen ari gara guztia". Egunerokoak zehazten du zer, nola eta noiz: libre dira horrela. "Bizpahiru egunez egon nahi genuen leku batean bi aste igaro ditugu, eta ezagutu nahi genituen leku batzuk bisitatu gabe ere joan gara". Hilabete oso bat igaro zuten Achocallan (Bolivia), adibidez. "Lagun batzuen etxean egon ginen, aterpeak eraikitzen ari dira hango emakumeekin batera. Oso berezia izan zen hilabete osoa".

Hara eta hona, bidaia "modu onean" ari dira egiten. Lo egitearen truke sosik ordaindu gabe munduari bira ematea posible da, eta horrela ari dira ezagutzen Latinoamerika. Couch Surfing erabiltzen dute askotan, eta, doan, bertakoen etxeetan lotarako sofa bat (edo ohe bat) lortzen dute. Abantailak ikusten dizkiote, gainera, horrela bidaiatzeari: herrialde bateko errealitatea gertuagotik ezagutzeko aukera dute. "Lagun asko egin ditugu, eta hobeto ezagutu ditugu herriak eta hiriak: haiek eramaten gaituzte lekuak ezagutzera, adibidez. Ez da, soilik, etxe batean lo egitea, harreman politak sortzen dira".

Finantziazioa ere lortu dute bidaia aurrera ateratzeko: eskulanak saltzen dituzte. Brasilen zeudenean Itoizek hazi bitxi eta polit batzuk aurkitu zituen hondartza batean eta "zerbait" egitea pentsatu zuten. Materialak erosi, eta trebatzen hasi ziren. "Poliki poliki lepokoak, eskumuturrekoak eta belarritakoak egiten hasi ginen; orain kalean saltzen ditugu. Oso ongi ateratzen ari zaigu", azaldu dute. Kalean oihala zabaldu, eta erosleak etortzea besterik ez dute behar. Orain, gainera, musika jo nahi dute, eta abestiak prestatzen ari dira.

Zaila egiten zaie Zalba eta Itoizi ezagutu dituzten herrialde guztien artean bakarra aukeratzea. "Ahaztezinak" izan dira guztiak haientzat, eta bakoitzean "zerbait berezia" bizi izan dute. Hala ere, bat aukeratzekotan, Ekuador aukeratuko lukete. "Paisaia mota guztiak ditu: hondartzak, mendiak, oihanak, sumendiak... Gainera, jendeak izugarri ondo hartu gintuen". Herrialdea txikia denez, txoko guztiak ezagutzeko aukera izan zuten diru gutxirekin. Horretaz gain, Txile eta Argentina asko gustatu zitzaizkien. Bai naturaren aldetik eta bai jendearengatik ere. "Oso herrialde bereziak izan dira, han ditugun lagunengatik; erraztasun guztiak eman zizkiguten".

Bikotearen iritziko, Boliviako hiriburua, La Paz, derrigorrean bisitatu beharreko hiria da. Bolivian ere, La Higuera herrixka ezagutu zuten. 1967. urteko urriaren 9an, Ernesto Guevara, Che gerrillari iraultzailea hil zuten han, Bolivia hegoaldeko oihanean armadak harrapatu ondoren. "Haren bizitzako azkeneko uneak oroitzeko aukera izan genuen, hango museoen bidez eta hango jendearekin hitz egiten; esperientzia ederra izan zen". Bereziki oroitzen dute herriko garbitegira joan zirenekoa. Hara eraman zuten Che, hil zenean, eta, harrezkero, hara doan jendeak idatzita uzten ditu esaldiak, haren oroimenez.

Hamaika dira ezagutu dituzten txokoak, eta oraindik ere denbora izanen dute beste hainbat aurkitzeko. Hala ere, sustraiak izaten dituzte gogoan maiz, familiak eta lagunak, bereziki. Dena den, Argentinako lagun batzuekin bidaiatzen ari dira, eta aitortu dute haien "egungo familia" direla. "Luxuak" ere izaten dituzte mintzagai: ur beroa, ohe bat, garbigailua, bainugela... Euskal Herrian zituzten eta han ez dituzten gauzak dira. Baina duela gutxi izan zuten luxu horiek eta beste batzuk erabiltzeko aukera. Itoizen ahizpa joan zen bisitan Ekuadorren zeudenean, eta azken unean itzulerako hegazkina aldatu zioten. Beraz, konpainiak Quitoko hotelik ospetsuenean gaua pasatzea eskaini zion. Baietz esan, eta hirurak joan ziren hotelera: "Xeke arabiarrez betea zegoen, eta inoiz ikusi ez dugun luxua ikusi genuen; aukera probestu genuen, nola ez".

2012. urtea urte latza izan zen Nafarroako errepideetan. Izan ere, iragan urtean, 45 lagun hil ziren zirkulazio istripuengatik, 2011n baino 17 lagun gehiago. Nafarroako Gobernuak, 2013ko lehenengo hiruhileko datuak jakinarazi berri ditu. Hala, adieraz...