Jon Sarasuak —irudian— idatzi du Hiztunpolisa. Euskaltasunaren norabideaz apunteak liburua. Egileak hiztun komunitatearen zuntzetan jarri ditu begiak. Hortik aurrera, Zer egin? galderari erantzuten saiatuko da. Ez da erantzun zehatzik, biderako apunteen forma du lanak. Gogoeta horietan sakonduko du Jon Sarasua berak, Rosa Ramosekin, David Anautekin eta Kike Amonarrizekin batera, asteartean, 20:00etan, planetarioan.
Nafarroa
2014-03-212015-04-21Nafarroa
Euskaldunei ahoa ez ixteko
Eskasa. Bidegabea. Itxuragabea". Hala definitzen dute Nafarroako euskalgintzako hainbat eragilek Nafarroako Gobernuak garatzen duen hizkuntza politika. Euskararen kontrako erasoak ahalbidetzen dituela diote. Eta "arrotz" gisa tratatzen dituela nafar euskal hiztunak. Horregatik, mobilizatzeko premia sentitu dute. Biharko, larunbatarekin, manifestaziora deitu dute, 17:30ean, Iruñeko Antoniutti parketik abiatuta. Zonifikazioa egitea, D eredua "kakazten ahalegintzea", ETB sare digitalean ikustea debekatzea, euskaltegiak diru laguntzarik gabe "itotzea", eremu euskaldunetako udalerrietan zerbitzuak euskaraz ez ematea... Diotenez, asko dira protesta egiteko arrazoiak.
Eragileek ez ezik, euskalgintzaren inguruko norbanakoek ere iragarri dute mobilizazioa. Nafarroako Hitza-k deitzaileetako zortzi elkarrizketatu ditu, hiru galderaren bidez nork bere esparrutik azal dezan zein den euskararen egoera.
Idazlea
"Idazketan nahi luketen luma gazteak bide gabe utzi ditu hizkuntza politikak"
1. Ongi edo oso ongi, kontuan hartzen badugu Nafarroako Gobernuak aurrera daraman hizkuntzaren politikak nabarmenki herrialdearen hizkuntzetako baten kontra jardutea bada. Alde horretatik, aitortu behar zaio ezin hobeki ari dela. Beste kontu bat da herrialdearen hizkuntzetako baten kontra nabarmenki aritzea etikoa ote den. Eta argi eta garbi, jarrera onartezina da.
2. Literaturan jardunda, nago euskararen aurkako edozein politikak eragiten duela. Baina, zuzenean, aldizkari eta prentsa eta oro har euskarazko hedabideei kendu zaien oxigenoak, hala nola zuzenean sorkuntzari eta argitaletxeei laguntzarik ez bideratzeak, idazketan nahi luketen luma gazteago eta berriak bide gabe utzi ditu.
3. Argi dago UPNren gobernua agintean dagoen bitartean ez dagoela zer eginik. Inoiz ez da zer eginik egon, baina gero eta argiago dago euskararen atzerakada beste gobernu batek geldiarazi beharko duela —atzerakada hasi da; izan ere, aurten euskal ereduen matrikulazioa jaitsi da—. Beste kontu bat da nola ekin beharko dion balizko gobernu berriak galdutako eskubideen berreskurapenari, galeraren erritmo geldo eta tai gabean, edo behin betiko.
AEK
"Euskaltegien diru laguntzak erdira murriztu dituzte azken hamarkadan"
1. Babes juridikoa, zonifikazioa eta Euskararen Legea ikusita, eskasa da. Guztiz desegokia da, ezaguna, historikoa, eta arazo kroniko bat bihurtu dena. Euskalgintzatik aztertzen dugunean, argi dugu babes juridikoa ez dela nahikoa Nafarroan. Berezko hizkuntza ez da ofiziala hainbat eremutan, hiru zonifikazio existitzen dira...
Jardun politikoa aztertuko bagenu, ez da gai izan desegokia den Euskararen Legea bere horretan garatzeko ere. Berezko hizkuntzaren garapenaren kontra aritzen den jardun politikoa ezagutu dugu hamarkadatan.
Aurrekontuei dagokienez, krisiaren garaian, ederki baliatu dute aitzakia, baina oparotasun garaietan ere, duela sei-zazpi urte, aurrekontuak handitzen zirenean ere, murrizketak egiten ziren euskararen arloan.
2. Berrogei urte daramatzagu herritar helduei euskaraz ikasteko eskubidea bermatzen. Euskararen legeak jasotzen du bigarren artikuluan erabiltzeko eta ezagutzeko eskubidea. Gu hori bermatzen aritzen gara. Izan ere, murritza da administrazioaren apustua helduen euskalduntzean. Horri aurre eginez, ezinbesteko ekarpena egin dute IKAko zein AEK-ko euskaltegiek: 70 bat auzo eta herritan ari gara lanean, eta milaka lagun pasa dira gure klaseetatik.
Baina gobernuaren aldetik ez dago inolako planifikaziorik. Ez dago administrazioaren eta euskaltegien arteko hartu-emanik, ez mahairik, ez plangintzarik. Sustapenaren aldetik hutsaren hurrengoa da. Diru laguntzak azken hamarkadan erdira murriztu dituzte, eta azken bi urteetan beste %40. Gainera, 2013an eta 2014an aurrekontuetan kopuru bat egonda ere, ez digute oraindik eman.
3. Euskal komunitateak eusten dio eguneroko jardunari, eta hori azpimarratu behar da. Milaka lagunek jotzen dute euskaltegietara euskara ikasi nahian, euskarazko kultur sorkuntza eta aisialdia hor daude... Hori bada zerbait.
Hala ere, argi dago Nafarroan bestelako hizkuntza politika behar dela. Gobernu honen eraso zerrenda amaigabeari amaiera emateko eta hizkuntza politika eraginkorra garatzeko. Aldaketa politikoa egonda ere, euskarak behar du hizkuntza politika berria, planifikatua, helburuekin, aurrekontuekin... herri gogoa elikatuko duena.
Sortzen
"D ereduko ikastetxeak diren espazio berezi horiek galtzeko arriskua daukagu"
1. Euskara txikitzeko estrategia bat da. Eraso egiteko garatu dute. Adibide asko jar ditzakegu: zonifikazioa: horren arabera, Nafarroako herritar askori euskaraz bizitzeko eskubidea kendu egiten diete, eta gainontzeko eremuetan ere ez dute ziurtatzen; helduen alfabetatzean dabiltzanei diru laguntzak kendu dizkiete; euskal hedabideak ere gaizki daude... Oztopo latzak jartzen dizkigute.
2. Euskarazko irakaskuntzari dagokionez, kontra egiteko prestasuna dauka gobernuak. Hor kokatu behar dugu abenduan D ereduko irakasleen kontra Guardia Zibilak zabaldutako txostena.
Bestalde, Izquierda-Ezkerrak mozio bat aurkeztu zuen ikastetxeetan eredu guztiak partekatzeko. Onartu zen, eta UPN oso pozik dago. Bat-batean, orain, ikastetxe batean nahas ditzakete A eredua, B eredua, ingelesezkoa.. D ereduko ikastetxeak diren espazio berezi horiek galtzeko arriskua daukagu.
3. Herritarren mobilizazioa da inportanteena. Eskubideak ziurtatu behar ditugu. Euskalgintza osoari dagokio proiektu zehatz batzuk martxan jartzea, mezu baikor batekin. Hala, urratsak egiten jarraituko dugu normalizazioaren bidean.
Bertsolaria
"Nafarroako Bertsozale Elkartea ataka larrian dago; diru laguntzak urriak dira"
1. Garbi ikusten da euskararen kontrako erasoa dela. Euskararen erabilerari kalte egiteko egin dute.
2. Batetik, udaletxeek aurrekontu urria jasotzen dute euskara sustatzeko; beraz, bertso saioetarako ere diru gutxi eman dezakete. Bestalde, Nafarroako Bertsozale Elkartea ataka larrian dago; jasotzen dituen diru laguntzak geroz eta urriagoak dira, eta aurreko urteari dagozkion laguntza batzuk oraindik jasotzeko zain dago. Eta Nafarroako Bertsozale Elkarteak daukan proiektua interesgarria eta beharrezkoa da gurean euskara sustatzeko.
3. Lehendabiziko pausoa da kalean presioa egitea. Alegia, Nafarroako Gobernuari politikak eta jarrerak debalde atera zaizkio. Baina, orain, sektore batzuek aurre egiten diote. Era berean, gobernu aldaketa ere ezinbestekoa da.
Euskararen Gizarte Eragileen Kontseilua
"Euskara galaraztea da hizkuntza politikaren xedea"
1. Hizkuntza bat biziberritzeko behar diren baldintza guztien kontra jotzen du. Hezkuntza alorrean, D eredua ahultzeko politika du. Euskalduntze alfabetatzean, itotze ekonomikoaren politika aplikatzen du.
Azken 30 urteetan, ez da egon administrazioa euskalduntzeko inongo plangintzarik. Euskararen normalizazioa eragozten du; euskara galaraztea da politika horren xedea.
2. Kontseiluak hizkuntza normalizazioa sustatu nahi du. Gobernuak, baina, oso hizkuntza politika irmoa du. Oso garbi ditu bere helburuak. Argi du hizkuntza hau ez duela normalizatzen utzi nahi.
3. Hizkuntzaren gatazkak botere gatazkak dira. Boterea baldin baduzu, normalizazioaren bidean jartzen duzu, eta aurrera egiteko aukera duzu. Baina, instituzioez gain, gutariko bakoitzak dauzka botere guneak nork bere bizitzan. Adibide bat jartzearren, D eredua hautatu duten guraso guztiek, haiek ere euskararen aldeko apustua egingo balute... Nafarroako Gobernuak egin dezake nahi duen hizkuntza politika, baina guk emango genukeen aurrerapausoa... ikaragarria izango litzateke!
Horrez gain, hemen beharko genukeena da hizkuntza politikaren aldaketa, eta gobernua ez bada aldatzen, ezinezkoa da. UPNrekin ez dago zereginik. Eta hizkuntza axola bazaigu, maite badugu, horren kontziente izan behar dugu. Mezu positiboa da deus ez dagoela galduta. UPNk hizkuntza politika zital hori abian badu ere guk ere baditugula gure botere guneak. Badugu istorio honi buelta emateko aukera!
Hizkuntz Eskubideen Behatokia
"Zerbitzu publikoetan sumatu dute hizkuntz eskubideen urraketa herritarrek"
1. Euskaldunon eta euskararen presentzia desagertzeko politika izan da, gu ikusezin bihurtzeko. Euskararen Legea bera murritza da, baina Nafarroako Gobernuak lege horren are irakurketa mugatuagoa egiten du.
2. Guk hizkuntza eskubideen urraketen harira lan egiten dugu. Zerbitzu publikoetan sumatu dute urraketa herritarrek. Hezkuntzan, adibidez, agerikoa izan da eremu ez-euskaldunean herritarrek duten egoera. Osasun arloan, profesional erdaldunak eraman dituzte eremu euskaldunetara. Administrazioaren politika erdalduna da. Erdara hutsean daude kartelak, panfletoak... Begi bistatik kendu nahi gaituzte euskaldunok.
3. Ezinbestekoa da nafar guztioi hizkuntza eskubide berberak aitortzea. Eskubide horiek onartuta, errealitate bihurtzeko neurriak eta baliabideak eskaini beharko dituzte.
Gauzak beltz badaude ere, jendeak egiten du ahalegina. Herritar asko saiatzen da joaten den tokira joaten dela euskaraz eskatzen.
Euskal Herrian Euskaraz
"Nafarroako euskalgintzak indar berezia dauka, baina jasanezina da itolarria"
1. Euskararen normalizazioarekin eta euskaraz bizitzearen aldeko urratsekin amaitzea da hizkuntza politikoaren helburua. Kaxkarra da. Egoera larria da. Jasanezina da, itotze larrian utzi nahi gaituelako euskalgintzako eragileak, eta euskararen aldeko mugimendua, orokorrean. Mesede gutxi egiten digu, eta gainera, oldarkorra da.
2. Guri Euskal Herrian Euskaraz eragile autogestionatu bat izanda, ez digu eragiten. Dena den, egia da normalizazioaren bidean dirua behar dela.
Diru laguntzen beharra dago. Nafarroako euskalgintzak indar berezia dauka, egoerak bultzatuta, baina jasanezina da itolarria. Bai euskalduntzearen eremuan, baita hezkuntzan ere. Hedabideei dagokienez, EITBrena adibidez, ikusi ezin izatea... Eta hedabide txikiek ere ez dute irauteko beharko luketen diru apurra.
3. Euskalgintzaren borondatetik abiatu beharko genuke hasteko. Lanerako gogo izugarria dago, planteatzen diren erronkei erantzuteko. Orain dagokigun lana da euskaldunon aktibazioa bilatzea. Eta ez bakarrik erasoei begira, euskaraz bizitzeko dugun premiari begira baizik. Kontzientzia hori behar dugu. Areagotzea, hori indartzea dago oinarrian; hori egituratzeko gai bagara, hutsuneak konpontzeko indarrez gai izango gara. Eragile zein norbanakoetatik abiatuta.
Bestetik, gobernuan borondate politikoa behar da; kolore ezberdinetako alderdiak egonda ere, konpromisoa behar dugu.
Euskalerrria irratiko kazetaria
"Hizkuntza gutxituan ari den irratia izanda, diskriminazio positiboa egin behar ligukete"
1. Egiatia. Kontsekuentea. Garai batean zioten euskara maite zutela eta arazoa zela abertzaleek euskara politizatu egiten zutela. Aurelio Artetarekin-eta lema kolpea eman zuten, euskara baztertzailea zela esaten hasiz.
Ziaboga osoa amaituta, orain mozorroa kenduta ari dira euskararen aurka, lotsagabeki, euskarazko hedabideei zein euskaltegiei laguntza guztiak ukatuz, irakaskuntzan atzerapausoak emanez...
2. Euskalerria irratiaren kasuan, hizkuntza gutxituan ari den irratia izanda, diskriminazio positiboa egin beharko lukete gurekin, baina negatiboa egiten dute. Irrati erdaldunak baino baldintza kaskarragoetan ari gara, lizentziarik eta publizitate instituzionalik gabe. Kalte latza da hori. Baina denak du bere alde ona, baita horrek ere.
Nafarroako Gobernuaren erasoek nolabait ere indartu egin gaituzte: batetik, bestelako finantzabideak, publizitatea, bazkidetza lantzera bultzatu gaituztelako; eta, bestetik, irratia sostengatzen duen komunitatea bizkortzen eta trinkotzen dutelako.
3. Gobernu aldaketarik ez dagoen bitartean zaila izanen da. Hori horrela, egiten digutenekin kezkatu behar dugu, egiten digutenari erantzun behar diogu. Baina ezin ahantzi zer egin dezakegun guk. Maizegi objektu bezala ikusten dugu geure burua. Eta subjektu ere izan bagarela ahantzi egiten zaigu.
2014-03-212014-03-21Nafarroa
Ederrera ederretik
Telefonoak jo berri du, Miren zen. Bihar egun pasa joan nahi du hondartzara, ongi. Aspaldi ez gara joan, eta ilusioa egin dit proposamenak. Bainujantzia probatuko dut badaezpada ere, ez baitakit nola geratuko zaidan. Puf azkenaldian gehitxo jan dut. Mitxelin hau gordetzerik izanen banu… eta begira nolako beso puskak. Zelulitisa ere ateratzen hasi zait, joe. Eta a zer nolako ipurdia! Horrelako bi kulero beharko nituzke guztia tapatzeko. Nola jarriko naiz denen aurrean gorputz honekin? Mireni deituko diot, ez naiz hondartzara joanen. Zerbait asmatuko dut, gaixo nagoela edo.
Kirola egiten hasiko naiz, eta bitartean kutxa batean gordeko ditut galtza motzak. Izter hauek ezin ditut erakutsi. Ez, ezin dut. Auskalo zer pentsatuko duten nitaz. "Ama, ez naiz gose, ohera noa zuzenean". Dietaren bat ere egin beharko dut.
Asteburuan amatxi bisitatzera joanen gara. Hura ikusteko irrikan nago, baina aldi berean ez dut joan nahi. Bost plater jarriko dizkit bazkaltzeko, eta bakoitza bi aldiz errepikatu beharko dut. Bueno, behatzak sartuko ditut inor enteratzen ez denean, eta listo. Ez da lehendabiziko aldia.
Jo, zein lirain dauden Mujeres y Hombres-eko neska guztiak, horiek bai daukatela gorputz fin eta erakargarria! Noizbait haiek bezala egotea gustatuko litzaidake. Soineko estu horiek jantzi eta kanpora lasai ateratzeko sentsazio hori ederra izanen da. Eta ez ni bezala, beti arropa zabalarekin eta nork begiratuko nauen kezkaturik.
Bihar udazkenean sartuko gara, bazen garaia. Eguraldi txarrak arropa gehiago janztea dakar. Errazago disimulatuko ditut soberan ditudan kiloak. Baina txamarra horrek loditu egiten nau. Gaur ere sagar erdia afalduko dut.
Egunero bezala, ordubete egin berri dut korrika. 51,5 kilo ditudala agertzen da baskulan, baina ez dut uste ongi dagoenik, bospasei gehiago izanen ditut. Amak galtza berriak oparitu dizkit, eta ez naiz probatzera ausartzen. Ziur nago ez zaizkidala sartuko. A ba sartzen zaizkit. Uf baina gehiegi estutzen dit izter aldean, hipopotamo baten hankak ditudala ematen du. Ze lotsa! Ez ditut jantziko. Udako galtza motzekin batera gordeko ditut kutxan.
Amatxirekin egon naiz gaur. Eder nagoela erran dit. Amatxirentzat eder banago, ederra nagoelako da. Lodi. Banekien eguberrietan jan nituen bi polboroi haiek ondorio txarrak izanen zituztela. Kaka.
Gaur klasean mareo txiki bat izan dut. Ez da ezer izan, baina mundu guztia aztoratu da. Arratsaldean lagunek argalegi nagoela erran didate; azkenaldian ez dudala ia ezer jaten. Txorakeriak. Nabari da ez nautela biluzik ikusi. Eguraldi aldaketa handiak egon dira egun hauetan, eta horregatik izanen zen. Aurten ez dut uda guztia hondartzara joan gabe pasa nahi aitzakiak asmatuz. Banoa gimnasiora.
2014-03-212015-04-21Nafarroa
“AEBetan, lorategi estilo ugari dago; asko ikas daiteke han”
"AEBetan, lorezain onenak japoniarrak eta euskaldunak ziren. Japoniarrak ziren finenak, eta euskaldunak beti ibiltzen ziren haiek imitatu nahian. Euskaldunak, berriz, oso langileak zirelako nabarmentzen ziren", dio John Telletxea lorezainak (Berkeley,...
2014-03-212014-03-21Nafarroa
LARANJA KOLOREKO ASKATASUNA
Martxoaren 16an, igandearekin, egin zuten Antsoainen Libre eguna. Azken urteetan, herriko zortzi lagun zigortu dituzte epaitegieek, besteak beste, militantzia politikoarengatik eta sanferminetako txupinazoan ikurrina eramateagatik. Epaiketak salatzeko...
2014-03-212015-04-21Nafarroa
“Espainiako Poliziaren lana egiten ari da Udaltzaingoa”
Simon Santamariak hamabost urte daramatza Iruñeko udaltzainburu. Urte horietan hainbat salaketa jaso ditu. Eta udalbatzak hura kargutik kentzeko eskatu du behin baino gehiagotan. Bere postuan dirau, ordea. Martxo hasieran jakin zenez, Iruñeko Udaltzainen Elkarte Profesionala sindikatuak haren aurka jarritako bi salaketa onartu ditu Nafarroako Probintzia Auzitegiko Maria Paz Benito epaileak, eta martxoaren 27an deklaratuko du zazpi deliturengatik: hala nola mehatxuak, indarkeria, botere gehiegikeria eta langileen eskubideen aurka eta biltzeko eskubidearen kontra aritzeagatik. Udaltzainak eta sindikatuko kideak dira Maite Santos (Iruñea, 1973) eta Unai Lerga (Barañain, 1975). Santosek jarritakoa da epaileak onartu dituen salaketetako bat, eta sindikatuko Nafarroako idazkari nagusia da Lerga. Euren aburuz, Santamariak hankaz gora jarri du Udatzaingoa, eta bere aginduak betetzen ez dituenak larrutik ordaintzen du. Santosek dio zazpi urte daramatzala lan jazarpena pairatzen.
Nola dago Iruñeko Udaltzaingoa?
MAITE SANTOS. Simon Santamariak hamabost urte daramatza udaltzainburu. Yolanda Barcinaren konfiantzazko pertsona da, eta Udaltzaingoa haren kortijo bihurtu du. Beldurraren legea inposatu du. Eskubideak zapaldu izanaren aurka ahotsa altxatzen saiatu denari diziplina txostenak ireki dizkio. Gero, fiskalaren aurrean salatu ditu. Erabateko zigorrak jasan dituzte hainbat udaltzainek, legez kontrakoak ziren aginduak zalantzan jartzeagatik.
Zein da Santamariaren lan egiteko modua?
M.S. Nik beti esan dut Santamaria oso azkarra dela. Bere burua zaindu du Udaltzaingo barruan eta kanpoan. Kanpoan, mesede asko egin dizkie hainbat fiskal, politikari eta epaileri. Jende askok mesedeak zor dizkio Santamariari. Barrura begira, taldea zatitu du. Sariak eman dizkie hainbati, berak sortutako postuekin. Goiko solairuan badakigu nortzuk dauden, baina ez dakigu zein lan egiten duten. Jende horrek ez du gurekin bat egingo. Kalean gaudenok, eta noizbait ezetz esan dugunok, legearen aurka doazen aginduak jaso ditugulako, zigorrak izan ditugu.
UNAI LERGA. Bi alde daude: batetik, men egiten dutenak; eta bestetik, ezetz esaten dugunok. Men egiten dutenak bakean uzten dituzte, gutxi batzuk izan ezik, gehienek ez dutelako inolako pribilegiorik jasotzen.
Ezetz esan dugunoi jazarri zaizkigu. Hamaika eraso pairatu ditugu, hala nola txostenak ireki dizkigute, eta egutegi eta unitateak etengabe aldatu.
Zer aldatu da Udaltzaingoan Santamariak zuzentzen duenetik?
U.L. Lan baldintzak okertu dira, erabat. Aurreko batean, Ignacio Polo Segurtasun zinegotziak esan zuen Santamaria gizon zintzoa dela, eta Polizia modernoa eratu duela. Kontrakoa da. Udaltzaingoa hankaz gora dago, hainbat unitatetan karguen %70 jardunekoak dira, hau da, Santamariak izendatutakoak. Horrez gain, Udaltzaingoaren unitaterik garrantzitsuena, trafiko unitatea, bertan behera utzi du. Udaltzaingoak duen eskuduntza garrantzitsuena trafikoa da. Baina, Iruñean, egun ez dago motorzale unitaterik. Nik uste dut Iruñea motorzale unitaterik gabeko hiriburu bakarra dela.
M.S. Motorzale unitatea bertan behera uztea Polo zinegotziaren egoskorkeria izan zen. Unitate horrek egiten zituelako alkohol proba eta dokumentazio kontrolak. Poloren semea taxilaria da. Halabeharrez, unitateak Poloren semea salatu zuen hainbat aldiz, besteak beste, drogen menpe gidatzeagatik.
Zenbait irregulartasun izan ziren, unitateak egiten zituen salaketekin. Orduan, poliziakideek egoera hori salatu zuten. Eta egun batetik bestera, unitatea bertan behera utzi zuten.
U.L. Komisario batek ere onartu zuen, motorzale unitatea desegin zutela, haren izaera aldarrikatzailearengatik.
Zer lan egin behar du Udaltzaingoak?
M.S. Legeak agintzen duena egin behar du. Lan handia egin dugu, legeak aitortzen dizkigun funtzioak bakarrik lantzeko. Baina Santamariak eskuduntza horiek gainditu nahi ditu. Ordena publikoko eskuduntzak eskuratu nahi ditu. Guk aurka egin dugu.
Azken urteetan, udaltzaingoak bere gain hartu ditu Espainiako Poliziak egin beharreko hainbat lan, besteak beste, gai politikoekin lotutako atxiloketak. Zer uste duzue?
M.S. Hortaz ari gara. Udaltzaingoak hurbileko polizia izan behar du. Segurtasun publikoa ere eduki behar dugu, baina gure eskuduntza nagusia trafikoa da.
Santamariak udaltzain talde bat bidali zuen ordena publikoko ikastaroa egitera, eta ez dugu gai horretan eskuduntzarik! Diru publikoa xahutzen ari dira, hainbat pertsona bete behar ez duten funtzioetan hezteko.
U.L. Espainiako Poliziaren lana egiten ari gara. Horregatik okertu da Udaltzaingoaren irudia.
Iruñeko Udaltzaingoak egin duen protesta ezagunena, esaterako, betaurreko zuriak janztea izan da. Nola sortu zen ideia hura?
M.S. Guk oso arautegi zorrotza dugu. Zuhur ibili behar genuen presio neurriak hartzeko orduan, Udaltzaingotik bota ahal gaituztelako. Beraz, arautegia berraztertu, eta ikusi genuen ez zuela ezer esaten betaurreko zuriak janzteari buruz. Bagenekien Santamaria haserretu egiten zuela udaltzainek betaurreko zuriak janzteak, behin poliziakide bati kentzeko agindu ziolako. Beraz, janztea erabaki genuen.
U.L. Santamaria militarra da, eta irudia asko zaintzen du. Betaurrekoak janztea erabaki genuen bagenekielako ezin zuela ezer egin.
M.S. Hala ere, sei diziplina txosten ireki zituzten. Guk Nafarroako Administrazio Auzitegira jo genuen, eta hark txostenak eskatu zizkion udalari. Orduan, udalak atzera egin zuen. Baina, handik gutxira, jakin genuen udalak poliziakide guztientzako betaurreko beltzak erosi zituela.
Yolanda Barcinak eta Enrique Maiak besteak beste, Santamariaren alde egin dute. Nola hartu dituzue euren hitzak?
M.S. Barcinaren hitzek mindu egin naute. Ez ordezkari sindikal edo salatzaile gisa, poliziakide jazarri gisa baizik. Nik jarri dut onartutako bi salaketetako bat. Barregura ematen dit Barcina andereak eta Maia jaunak esatea Santamariaren aurkako delitu zantzurik ez dagoela. Egia da, ez dira zantzuak bakarrik, haren kontrako epaiak daude. Adibidez, nire aurka zabaldutako hainbat espedienteren ondoren, hainbat epaitegik nire alde egin zuten. Horrez gain, fiskalak nire aurkako salaketa bat artxibatu zuen, oinarririk ez zuelako.
Epaiketari dagokionez, jabetzen gara inputazioa ez dela zigorra; are gutxiago, Nafarroako Kutxako dietekin gertatutako ikusita. Lasai gaude. Uste dugu, epailea lana ondo egiten ari dela, modu objektibo eta serioan. Bestalde, itxaropentsu gaude, inoiz baino urrunago heldu garelako. Gurea ez baita Santamariaren aurka jarri duten lehen salaketa. Aurrekoak beti artxibatu dituzte.
2014-03-212014-03-21Nafarroa
‘Gurea, lingua navarrorum-a’
Gurea lingua navarrorum-a! Euskaraz bizi nahi dugu leloa hautatu dute protestarako. Yolanda Barcina presidentea eta Jose Iribas Nafarroako Hezkuntza kontseilaria erretratatu dituzte, euskararekiko duten ezagutza falta parodiatuz.
2014-03-212014-03-21Nafarroa
Buztintxuriko eskola publikoan, tokirik ez
Hirugarren urtez, Buztintxuriko eskola publikoa txiki gelditu da. Hogei umek, gehienak Artikaberrikoak (Berriobeiti), ez dute tokirik izango Buztintxuriko eskola publikoan. Artikaberrin ez dago eskolarik. Hango posta kodea eta Buztintxurikoa ezberdina...
2014-03-212014-03-21Nafarroa
Bi milioi euro Fiteroko kuartela egiteko
Igandean jarri zuten Yolanda Barcina Nafarroako presidenteak eta Fernandez Diaz Espainiako Barne ministroak Fiteroko kuartelaren lehenengo harria. Iragarri dutenez, urtebetean eraikiko dute, eta bi milioi euroko kostua izango du. Patxi Yanguas Fiterok...
2014-03-142014-03-14Nafarroa
Ertzik gabeko babeslekua
Lurzoruaren erliebe berezia sentitzen da oin azpietan Gure Sustraiak proiektuko aterpetxera sartutakoan. Izan ere, hainbat testuratako harlauzak jarri dituzte korridoreetan, itsuek jakin dezaten gela bakoitzera joateko zein korridoretatik joan. Komunera joateko, lurzoru mota bat; sukaldera joateko, beste bat... Korridoreetan baranda mordo bat dago, bi neurritan: umeek eta helduek eusteko. Ateak zabal-zabalak dira, gurpil aulkiak sar daitezen. Eta areto bakoitzera joateko argibideak hiru eratan adierazita: hitzen bidez, braillez eta piktogramekin. Denentzat egokitutako tokia da, finean, Gure Sustraiak proiektuko aterpetxea. Nafarroan behar bereziak dauzkaten pertsonentzat moldatua den bakarra. Orain dela hilabete eskas ireki zuten.
Lan eta lan ari dira Leire Rivas eta Gorka Cubelos Gure Sustraiak gizarte ekimeneko kooperatibako kideak. 2002an jarri zen martxan egitasmoa, baina orduan ez zuen behar bereziak dauzkaten pertsonen beharretan arretarik jarri. Azken urteetan, baina, ikuspegi "barneratzailearekin" hasi dira lanean. Horregatik, orain, aterpetxe bakarra ez, eta beste bat ireki dute, propio "edozein" joan ahal izateko. "Proiektua orain hamabi urte hasi zen, aterpe txiki batekin. 2006an behar berezien munduarekin egin genuen topo, kasualitatez. Iruñeko talde batek deitu zigun esanez ezin zela inora joan, eta ea posible zen aterpetxera etortzea. Orduan, bagenekien etxea ez zegoela mugitzeko arazoak eta adimen urritasuna daukatenentzat egokitua, baina, hala ere, etortzeko aukera eman genien, eta bertaratu ziren". Hala azaldu du Rivasek egitasmoaren hastapena. Geroztik, bederatzi urte pasatu dira, eta behar berezien turismoan espezializatu dira kooperatibako langileak. Azkenean, bereziki moldatutako zentroa lortu duten arte.
Ibarra biziberritu nahian
Olloko ibarrean dago Gure Sustraiak, Irurtzun herritik gertu dagoen Ollo herrian. 50 pertsona inguru bizi dira bertan, eta orain arte ez da ia lan egiteko aukerarik egon. Azken urteetan, baina, Gure Sustraiak kooperatibak bizia eman dio ibarrari. Aterpetxean bertan lan egiten dutenak ingurura joan dira bizitzera, eta urtero 3.500 bisitari izaten dituzte.
Askotariko lanak egiten ditu kooperatibak. Bi aterpetxe dauzkate eta baserri bat. Horiez gain, Gure Artean etxebizitza ere badute, behar bereziak dituzten pertsonentzat. Eraikin horien guztien bitartez, urritasunen bat daukatenekin egiten dute lan, euren gaitasun psikosozialak hobetzeko asmoz. Gainera, ingurumen hezkuntzan herritarrak heztea dute ardatz; hori dela-eta jasotzen dituzte eskoletako haurrak eta familiak.
Xede soziala dauka kooperatibak, Cubelosek dioenez: "Gizarteari erakutsi nahi diogu badagoela ekonomia egiteko beste modu bat, gizakian oinarrituta. Denok izan behar dugu aisialdia eta denbora librea garatzeko eskubidea, eta horregatik, hemen pertsona guztiei eskaintzen dizkiegu baliabideak".
Balioetan oinarritzen dira: lan duina, gardentasuna, garapen iraunkorra, kalitatea, bideragarritasuna, generoen arteko eskubide berdintasuna eta elkartasuna; horiek dira, besteak beste, euren aurkezpen orrian aipatutakoak. "Koherentziaz" jarduten dute.
Ideia horien defentsa egiteko, hain zuzen ere, aukeratu zuten Gure Sustraiak izena. Jatorriari egiten dio erreferentzia. Cubelosek azaldu du nola hautatu zuten: "Ingurunea gure bizi-iturria da. Sustraituta gaude ama lurrarekin. Ondorioz, Gure Sustraiak deitzen gara". Rivasek osatu du azalpena. Dioenez, lehengo garaiak gogorazi nahi dituzte. "Lehen, laguntasuna zegoen herrietan, komunitatean bizitzeko filosofia zuten, batak besteari laguntzeko ohitura, auzolana... hori berreskuratu nahi dugu".
Teorizatutakoa praktikara eramaten dute zuzenean naturarekin erlazionatutako egitasmoak prestatzen. Adibidez, baratzera joaten dira bisitan joaten zaizkien umeekin, edo behar bereziko pertsonekin; eta animaliekin ere aritzen dira. Programa berak dauzkate elbarritasunen bat duten eta ez duten pertsonekin egiteko. "Gauza bera egiten dugu denekin, baina ezberdin, egokituta", dio Rivasek.
Irabazi asmorik gabeko kooperatiba da Ollokoa. 1,5 milioi euro inbertitu dituzte aterpetxea egiteko, eta hamabi soldata lortzen dituzte hilero egindako lanari esker, baina horrez gain, inork ez du hileroko soldata baina gehiago irabazten. "Pertsonen bizi-kalitatea hobetzeko ezin ditugu irabaziak izan, eta gure poltsikoan gorde. Irabaziak banatu egin behar dira, beti", esan du irmo Rivasek. Ekonomiari dagokionez duten jarrera dela eta, urteetan irabazitako diru guztia bertan utzi dute proiektua hobetzeko, edo beste egitasmo sozial batzuei bideratzen diete.
Krisiaren eragina
Krisi garaian egitasmo bat martxan jartzea ez da erraza, eta aterpetxekoei ere eragin die. Batez ere lantzen dituzten esparruak direla medio, Rivasen irudiko: "Gure bezero garrantzitsuenak hezkuntzatik eta behar berezietatik datoz, eta hor egin dute murrizketa gehien". Ez da garai xamurra, beraz, baina "itxaropentsu" daude gune berriarekin, eta lehen deiak jasotzen hasi dira jada.