Asteko Gaiak

“Iraultza txikien” asanblada
2015-05-082015-05-13Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Gizartea, Hezkuntza, Kultura, Nafarroa, Politika

“Iraultza txikien” asanblada

Nafarroako kultur politika ofizialaren zein kultur mugimenduaren erronken inguruan hausnartu, eta balizko aldaketa batek kultur panoramari ekarriko lizkiokeen aukerak aztertzea. Helburu horrekin, mahai ingurua antolatu zuten Nafarroako Hitza-k, BERRIAk eta Euskalerria irratiak joan den asteartean, Iruñeko Katakrak kultur gunean. Aldaketarako aukera ardatz hartuta hiru hedabide horiek antolatu dituzten hiru solasaldietan bigarrena izan zen Kultura: eduki eta edukiontziak izenekoa. Eta, eztabaidarako, Mikel Soto Txalaparta argitaletxeko editorea, Oskar Estanga bertsolari eta musikaria eta Leire Urbeltz artista plastiko, ilustratzaile eta Nafarroako Arte Gaztearen azken topaketen irabazlea batu zituzten mahaiaren bueltan. Iñigo Astiz BERRIAko kazetariak egin zituen gidari lanak, eta, hasi eta berehala, anekdota bat jarri zuen mahai gainean: parez pare daude agintean dagoen gobernuko eta oposizioko kideak, Nafarroako Parlamentuko kultura batzordean. Kultur bonuaren xehetasunak azaldu ditu kargudunak, eta bonu horrentzako diru sailaz kexu oposiziokoa, gutxiegi delakoan. Halako batean bota dio arduradunak oposiziokoari: "Dena den, zergatik kexatzen zara hainbeste, gero ez bazara kultur ekitaldietara joaten?". Eta erantzun dio besteak: "Kultur jarduera askotara joaten naiz ni, eta zu ez zaitut bertan ikusten".

Adibidea baliatu zuen Astizek, gonbidatuei galdetzeko politikariekin topo egin ote duten kultur jardueretan. Umorez erantzun zuen Estangak, baietz, bertsolari izateak ekarri diola "mota bateko politikariekin" batzea. Eta umorez erantsi zuen "beste motakoak" ezagutuko lituzkeela jota kantaria balitz. Urbeltzek ere aitortu zuen politikariekin topo egin izana, eta azaldu zuen berea obra "atsegina" delako joan izan direla beragana. Berari sarri aitortutakoa ere bota zuen, eta bildutakoen barre algarak piztu: "Ze ona zure lana; besteak ez ditut ulertzen".

Kontuak kontu, ondorio bat zekarren Astizen anekdotak, nabarmenen: askotarikoak dira kultur ereduak, kulturaren kontzepzioa eta hedadura zabaltzeko aukerak beste. Gobernuko kargudunak badu berea, oposizioko kideak beste bat, eta horrela. Astizen amuari helduta, Soto izan zen UPNren kultur eredua kritikatzen lehena: "Nik pentsatzen dudan kultur eredutik oso urrun dago gaurko eredua". Eta salatu zuen eraikia dagoen ondare materiala zaintzeko erabiltzen dela inbertsioetan gehiena, sortzeko erabili beharrean. Hala, Nafarroan "benetako kultur politikarik ez" dagoela adierazi zuen, eta esandakoa azaldu: "Ez da bakarrik kultura prozesu gisa ez dela ulertzen, baizik eta helburu ere ez dela. Baliabide ekonomiko hutsa da". Eta bide horretatik segika ondorioztatu zuen: "Inbertsioak egiten dira kulturan, baina ekarriko dituzten etekinen araberakoak".

Planoa zabaldu eta kulturaren beraren esanahia argitu nahi izan zuen Estangak. Azaldu zuenez, txikitan egin zion galdera bera amari: "Zer da kultura?" Eta erantzunen faltan, berak arakatu du esanahian, "ondorio nagusi" batera iritsi arte: "Jendeak bere beharretatik harago egiten duena da kultura, gure bizitzetan gure izaera landu eta garatzeko egiten dugun oro". Horren haritik, "herri bakoitzak bere berezko kultura" duela nabarmendu zuen, baina, azaldu zuenez, "gobernu bakoitzak kultura hori komeni zaion lekura bultzatzen du". Eta, kasu honetan, Nafarroan kultura "sistema bat mantentzeko" bitartekoa dela salatu zuen, "kontsumoaren eta itxuraren" sistema, hain zuzen ere.

Aitorpen falta

Bide horretatik, herritarrak "kontsumitzaile" eta "izaki pasibo" bihurtu izana kritikatu zuen Estangak. Kultur sortzailearen estatusa gutxi batzuentzat erreserbatu izana, nolabait. Adibide batekin azaldu zuen: "Dantzari izateko, edo ez dakit zenbat klase hartzen dituzu, edo ez zara dantzaria".

Kultur sortzailearen aitorpen faltarekin du horrek zerikusia, Urbeltzen ustez. Nafarroako Arte Gaztearen Topaketetako saria jaso berri du hark, "eta pozik" badago ere, aitorpen falta sumatzen du. Nafarroako Hitza-ri eman zion elkarrizketan ere nabarmendu zuen bere kezka: "Tristea da sariak izatea gure baliabide bakarra". Eta astearteko mahai inguruan ere azaleratu zuen ezinegon bera: "Ez dut beste inor baino garrantzitsuago izan nahi. Ile-apaintzailea edo iturgina bezala, nire ofizioa aitortua izan dadin baino ez dut eskatzen".

Era berean, kulturak gainerako arloak —"ekonomia, osasuna edo hezkuntza"— eraldatzeko izan dezakeen balioa nabarmendu zuen Urbeltzek. Eta, bide horretan, artearen heziketaren garrantzia nabarmendu zuen, "bizitzari aurre egiteko beste modu baten" gisara aurkeztuz.

Gaur-gaurkoz, ordea, "elitista" eta "klientelismoan oinarritua" da UPNk eskaintzen duen kultur eredua, Sotoren ustez. Adierazi zuenez, askoz handiagoa da kultura sariei eskainitako dirua, bekei, alegia, sorkuntzari eskainitakoa baino. Alde horretatik, beka sistemaren "tranpa" gaitzetsi zuen Urbeltzek, beka jasotzen duenak dirua aurreratu behar izaten duelako kultur proiektua aurrera ateratzeko.

Esperantzarako zirrikituak

Salbuespenik gabe, UPN agintean dagoenetik martxan jarritako kultur politika kritikatu zuten solasaldiko hiru gonbidatuek. Baina poztasunerako eta esperantzarako arrazoiak ere aipatu zituzten. Batetik, modu kolektiboan, askotariko proiektuak martxan jartzeko elkartzen ari direlako sortzaileak. Jazar eta Katakrak egitasmoak dira horren adibide. "Gure herrietan, zain bagaude, argi dago betirako zain gera gaitezkeela", Estangak adierazi zuenez. Horregatik, "elkartuz gero ametsak errealak" direla azpimarratu zuen, eta "utopia" erreal bihurtzeko apustua egitearen alde agertu zen. Bere burua jarri zuen prozesu horren adibidetzat: "Gaztea nintzenean Gaintzako baserrian gitarra jotzen hasten nintzenean ez nuen pentsatuko, adibidez, gaur goizean gitarra horren aitzakian kantuan arituko nintzakeenik Iparraldeko haurrekin". Izan ere, azaldu zuenez, "ameslaritzat" hartu ohi da artea bizimodu egin nahi izaten duena. Eta, hala, muga horiek apurtzeko deia egin zuen.

Urbeltzen ustez, indibidualismorako joerak badu lotura horrekin: "Merituak behar izaten ditugu", eta horrek elkarrekin lehiatzera eraman ohi ditu sortzaileak, haren ustetan. Lehiaketek, kasurako, "ez dute laguntzen sortzaileen elkar ezagutzan". Baina, halere, taldeak sortzen ari dira haren ustez, "badagoelako kolektibizaziorako joera".

Hori dela eta, baikorra da Soto ere. Orain arte esan bezala, "alderdi negatibo bat" badagoela onartuta ere, "badago beste alderdi bat, behar beste baloratzen ez duguna, eta miragarria dena". Izan ere, "herri honetako kultur adierazpideak ikaragarriak dira". Eta, utopiaren ideiari tiraka, mahai ingurua bera erabili zuen Katakraki erreferentzia egiteko: "Hau bera bada utopia bat. Duela hamar urte esan izan baligute Iruñeko erdigunean horrelako espazio bat edukiko genukeela, ez genuke sinistuko".

Badago zer aldatua, beraz, baina baita aldaketarako aukerak eta eragileak ere. Eta maiatzaren 24ko udal eta foru hauteskundeek ekar dezaketen panorama berriak indar handiagoz bultza dezake aldaketa hori. Urte luzez eraikitako eredua egun batetik bestera aldatzea, ordea, ez da gauza erraza. Sotoren ustez, "zaila izango da kultura birpentsatzea, eta iraultza txiki bat egin beharko dugu horretarako".

Iraultza horretarako elementu batzuk, behintzat, mahai gainean dira jada. Batetik, "kartografia" baten beharra azpimarratu zuen Sotok berak, "Nafarroako kultur eskaintza Iruñean zentralizatu izanari aurre egiteko", eta, era berean, herrialdeko eragile kulturalak identifikatu eta harremanetan jartzeko. "Bestalde, aniztunak garela jakinda, bertako kulturaren birbalorizazioa ezinbestekoa da"; hala uste du Txalapartako editoreak: "Behetik gorakoa, eta kultura zentzu zabal eta parte hartzailean ulertua".

Bide berean, kultur prozesuen "instituzionalizazioaren" alde egin zuen Txalapartako editoreak, eta esparrukako elkarrizketen beharra azpimarratu zuen. Urbeltzek, bestalde, aldaketak "aniztasunaren alde egin" beharko lukeela nabarmendu zuen, eta kultur eremutik hezkuntza esparruan eragitea jarri zuen lehentasuntzat. Estangak, azkenik, urrunago eraman zuen aldaketaren beharra, eta balio sistema eraldatzearen aldeko mezua zabaldu zuen, kultura prozesuak ere alda daitezen. Alde horretatik, "gobernu jator batek" urrats berriak egiten lagunduko lukeela adierazi zuen. Eta Sotok erantzun zion: "Edo hori, edo, bestela, gobernu hori behartzeko gaitasuna izan".

Marrazkilarien bidaia kaiera
2015-05-082015-05-13Aisialdia, Albisteak, Asteko Gaiak, Kultura

Marrazkilarien bidaia kaiera

Eguneroko grafikoa, marrazki maratoia, ilustrazioz osaturiko bidaia kaiera... Askotariko definizioak eman zaizkio sketchcrawl izeneko egitasmoari. Baina zer da zehazki? Proiektuaren sortzaile Enrico Casarosa margolari eta ilustratzaile italiarraren arabera, marrazkien bidez egindako koadernoa da. Egun oso batean artistak ikusitako guztia jasotzen duen testigantza grafikoa.

2003. urtean hasi zen lehen sketchcrawl taldea San Frantzisko hirian (AEBak) biltzen, eta marrazkilarien topaketa horien emaitzak Interneten argitaratzen. Horrexek eman zion nazioarteko izaera, eta, gaur egun, dozenaka sketchcrawl talde daude mundu osoan zehar. Baita Euskal Herrian ere. Euskal Herria's SketchCrawl taldea 2011n sortu zuten Nafarroako eta Gipuzkoako zenbait artistak, eta, ordutik, egun osoko elkarretaratzeak antolatzen dituzte hiru hilabetean behin, ikusten duten guztia arkatz, errotuladore eta akuarela margoen bidez jasotzeko.

"Iruñeko eta Bergarako [Gipuzkoa] marrazkilari batzuen ideia izan zen taldea sortzea", azaldu du taldeko kide Gorka Belaskok (Artzentales, 1977). "Hainbat ekitaldi eta topagunetan parte hartutakoak ziren guztiak, baina Euskal Herrian ez zegoen talde finkorik, eta biltzen hasi ziren. Elkarrekin egon, hitz egin, marraztu, eta egindakoa webgunearen bitartez partekatu. Horixe zen bilkuren funtsa".

Taldearen barruan askotariko marrazkilariak daudela esan du Belaskok: artista profesionalak, ikasleak, afizionatuak, irakasleak... "Ni neu ez nintzen taldean sartu artista gisa, irakasle gisa baizik", gogoratu du. Marrazketa teknikoko eskolak ematen ditu Arabako institutu batean, eta ikasleak motibatzeko modu berrien bila zebilen taldearen berri izan zuenean. "Esperientzia aberasgarria da, sektore ezberdinetako marrazkilariak ezagut ditzakezulako: diseinuaren esparruan lan egiten dutenak, ikasleak, arte plastikoetan aritzen direnak... edo, besterik gabe, beste edozertan lan egin arren marrazkia gustuko dutenak".

Belaskorentzat, gainera, oso garrantzitsua da taldekideen artean sortzen den giroa: "Taldekideek egiten dutena ikus dezakezu, teknika berriak ikasi... Gainera, gure topaketek ez dute lehiaketa izaerarik, eta hori, niretzat, oso garrantzitsua da, talde berean egon baitaitezke oinarri-oinarrizko maila duten afizionatuak eta sekulako eskarmentua duten profesionalak. Jai giroa nagusi da gure artean".

Arrasatetik Garazira

Euskal Herria's Sketchcrawl taldeak ez du egitura finkorik. Kide gehiago ala gutxiago bil daitezke topaketa batean, egunaren edo lekuaren arabera. "Oso talde anarkikoa da, onerako eta txarrerako", dio Belaskok, barrez. "Bilkura batean hogei bat lagun egon gaitezke, eta hurrengoan, berriz, 70. Batetik bestera asko alda daiteke gauza. Arrasate eta Bergara inguruan, adibidez, jende asko mugitzen du sketchcrawl taldeak, eta Nafarroan ere badira zenbait".

Donibane Garazin (Nafarroa Beherea) egin zuten azken topaketa, apirilaren 25ean, eta bertan, Euskal Herritik nahiz atzerritik joandako 60 bat marrazkilarik parte hartu zuten. Hain zuzen, taldekide nafarrek antolatu zuten: Alicia Aintziburu eta Ana Garcia iruindarrek. "Ibilalditxoa egin genuen herriko karriketan barna, baxoerdi bat edan, bazkaldu... eta hori guztia, marrazten genuen bitartean. Leku ederra da Donibane Garazi, eta marrazteko aukera paregabeak eskaintzen ditu, zirriborroetan ikus daitekeen bezala".

“Hezkuntza kontrolatu nahi du gobernuak, LOMCEren bidez”
2015-05-082024-02-02Asteko Gaiak, Elkarrizketa, Elkarrizketak, Euskara, Hezkuntza, Politika

“Hezkuntza kontrolatu nahi du gobernuak, LOMCEren bidez”

Espainiako Gobernuaren LOMCE legea indarrean sartu da Nafarroan ere, eta lehen ondorioa antzeman daiteke jada. Aste honetan, azterketak egin dizkiete 8 urteko ikasleei, eta guraso elkarteek hamaika protesta antolatu dituzte Nafarroako beste horrenbeste herritan, araua bertan behera uzteko eta seme-alabei ebaluazio hori ez egiteko eskatuz. Proba horrek ikasleengan izan ditzakeen ondorioak salatu ditu Sortzen elkarteko bozeramaile Gari Torregrosak (Iruñea, 1987).

Itxialdiak, elkarretaratzeak, protestak... Erantzun gogorra eman diozue LOMCEri.

Bai, gure ustez, halako probek ez dute balio hezkuntza kalitatea hobetzeko, ezta haurren heziketa maila neurtzeko ere. LOMCE legearen eskutik ezarri nahi den hezkuntza sistema zaharkitua dago erabat. Aldaketak behar ziren, bai, baina, hain zuzen, kontrako noranzkoan. Guk defenditzen duguna da bestelako eskola eredu bat.

Auzi honetan, begien bistakoa da Espainiako Gobernuak duen ardura, baina zuek Nafarroako Gobernuari ere egiten diozue kritika. Zergatik?

Bada, azterketa berri hauen inguruan eta, oro har, LOMCEren auzi guztian, Hezkuntza Departamentuak izan duen jarrera lotsagarria iruditzen zaigulako. Probak bertan behera utz ditzatela edo, gutxienez, anonimoak izan daitezela eskatu dute guraso askok, eta, horren aurrean, gobernuaren erantzuna inposizioan oinarritua egon da.

Lehen Hezkuntzako 3. mailan ezarri dute azterketa, oraingoz, eta eragin akademikorik ez duela argudiatu du gobernuak...

Bai, baina probak eragin akademikorik ez duen arren, ezin dugu halako neurri bat normal-normal onartu. Eta aurten ez, baina datozen urteetan DBHn eta Batxilergoan ere ezarriko dituzte azterketa berriak, eta orduan bai, orduan eragin handia izanen dute ikasle bakoitzaren garapenean eta heziketan. Hori saihesteko, argi dugu errotik moztu behar dela gaitza, kalteak handiagoak izan baino lehen.

Zeintzuk izan daitezke kalte horiek?

8 urteko haur batentzat, erreakzioak askotarikoak izan litezke. Guk sumatu duguna eta gurasoek helarazi digutena da haur askori antsietate handia eragin diela azterketen aferak. Izugarrizko presioa sartu diete azken hiruhilekoan, curriculumaren edukiak azterketa hauetara bideratu dituztelako. Beraz, gaur-gaurkoz, badakigu proba hauek baldintzatu egin dutela haurren egunerokoa. Eta gure galdera da: eragin akademikorik gabeko proba batean horrelako presioa sortzen bada, zer gertatuko da DBHn eta Batxilergoan? Hori da gure kezka nagusia: eskola publikoak azterketa hauek prestatzea beste helbururik ez duten akademia bihurtzea.

Zein izan da, zure ustez, administrazioaren helburu nagusia, araua aplikatzeko garaian?

Galdera horri eman dakiokeen erantzunik onena Nafarroako Gobernuak berak eman zuen aurrekoan: hezkuntza sistema homogeneizatzeko balio dute azterketok. Izan ere, uniformizazio hori da LOMCEren helburu nagusia. Irakasgaiak kontrolatzea. Ikasle guztiak hezkuntza berbera momentu berean jasotzera behartzea. Eta nola lortzen da hori? Bada, azterketen bidez. Modu horretan, eskola bakoitzak izan dezakeen hezkuntza proiektuak garrantzi eta pisu osoa galtzen du, azterketa gaindituko bada, Hezkuntza Ministerioak ezarritako edukiak landu behar direlako nahitaez. Kontrola, hori da gakoa.

Jose Iribasek behin baino gehiagotan esan du berak legea aplikatu besterik ez duela egin. Badu alternatibarik?

Bai, jakina. Beste zenbait erkidegotan ez dituzte azterketak eginen. EAEn, adibidez, probak eginen dituzte 30 eskolatan, baina, berez, hurrengo ikasturtera arte ez dute legea aplikatuko; Katalunian ere kontra agertu dira... Dena den, argi dago ezin garela gobernu batek ala besteak esanen duenaren zain egon. Hezkuntza komunitatea kontra dago, eta mugimendu interesgarriak ari dira azaleratzen, bestelako eredu bat eraikitze aldera.

Desobedientziara jotzea pentsatu duzue?

Bai, ez dugu ezer baztertzen. Datorren ikasturtean azterketak zabaldu eginen dituzte beste maila batzuetara, eta hezkuntza komunitateak erabaki beharko du zer egin, proba horiek ahalik eta eragin txikiena izan dezaten.

Ekitaldi alaiagoa duzue lehenago, hilaren 17an Sortzen Jaia eginen baituzue Sarrigurenen. Nola doaz prestaketa lanak?

Azkeneko xehetasunak lantzen ari gara, Iruñerriko eskoletako guraso elkarteekin, irakasleekin eta, jakina, Sarrigurengo hezkuntza komunitatearekin elkarlanean, festa ederra izan dadin. Egun horretan, gainera, eguzkia lagun izanen dugula uste dut.

Ahanzturaren kontrako artea
2015-05-082015-05-13Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Kultura, Nafarroa, Politika

Ahanzturaren kontrako artea

Soinu berezia egiten du euriak plastiko beltzen kontra erortzean. Tap-tap-tap. Hori da Iruñeko Rodezno kondearen plazan entzun daitekeen hots bakarra, bertaratutako dozenaka lagunek isil-isilik begiratzen baitiote artistari, hark lur beltza esku artean hartu eta harlauza bustien gainean etzanda dauden boluntarioei botatzen dien bitartean. Hogeita hamar bat dira. Oinutsik. Begiak itxita. Mutu. Euritea zakartuz doa pixkanaka. Ekitaldia hasi eta berehala, dena dago blaituta: arropa, aurpegiak, harriak, oin biluziak... Honezkero, hozten hasiak dira hilotzak.

"Euria iragarria zegoen, eta zenbait lagunek galdetu didate ea bertan behera utziko dugun performance-a. Ezta pentsatu ere. Elurra edo kazkabarra botako balu ere, hementxe izanen ginateke berdin-berdin, hau beharrezkoa delako. Beharrezkoa da memoria historikoa aldarrikatzea". Hunkituta hitz egin zuen Abel Azkona artista iruindarrak (Madril, 1988) iragan den ostiralean, bere azken ekintza artistikoa egin ostean. Nafarroako Fusilatuen Senideen Elkarteko hainbat kide sinbolikoki lurperatu zituen, 1936ko altxamendu faxistan eta gerraostean eraildakoak gogora ekartzeko. Enterrados (Lurperatuak) izenburua eman dio lanari.

Azkona bera izan zen performance-aren prozesu osoa gidatu zuena: parte hartzaile guztiak bere tokian kokatzen, zapatak nahiz galtzerdiak kentzen eta boluntario bakoitzaren gainean lurra botatzen ibili zen ordu erdiz. Hala ere, garrantzia kendu nahi izan zion bere egitekoari: "Gaurko protagonista ez naiz ni, fusilatuen senideak baizik. Tolosatik (Okzitania) edo Zaragozatik (Espainia) Iruñera etorri diren horiek guztiak elkarrizketatu beharko zenituzkete", esan zien bertaratutako kazetariei. "Benetan hunkigarria da 80, 85 edota 90 urteko gizon-emakumeak hemen ikustea. Euren gorputzak eman dituzte artea eta memoria uztartzen dituen proiektu honetarako, eta hori txalogarria da".

Boluntario horietako bat izan zen Arcadio Ibañez San Juan, Miranda Argako bizilaguna. Haren baratzetik ateratakoa zen performancean erabilitako lur guztia. Bost senide hil zizkioten Ibañezi 36ko gerraren ondorengo urteetan: aita eta lau osaba-izeba. Haien gorpuak desagerturik daude oraindik, baina Deikaztelu inguruan egon litezkeela uste du. "Zantzuak baditugu, baina gorpuak lurretik ateratzeak dirutza balio du, eta inork ez digu zentimo bakar bat ere eman". Azkonaren ekintza artistikoak "atsekabea" eragin ziola esan zuen. "Lur jota nago, bizipen mingarri asko gogoratu ditudalako bat-batean, eta halako oroitzapenak ez dizkiot inori opa".

Faxismoaren monumentua

Azkonarentzat, ezinbestekoa zen norbanakoen oroitzapen horiek guztiak Iruñeko Erorien Monumentuaren aurrean biltzea, "herri honetan dena baita tabu". Artista iruindarrarentzat, Rodezno kondearen plaza "memoriarik ezaren hiriburua" da. "Nik arte ikasketak egin nituen gaztetan, eta Erorien Monumentua ez da artea. Diktadoreei gorazarre egiten dien eraikin faxista bat besterik ez da. Horrexegatik, plaza hau faxismoaren biktimen senideekin betetzea itzela da, historiari buelta ematea da".

Francoren alde borrokatu zirenak omentzeko eraiki zuten Erorien Monumentua, eta ikur frankista ugari biltzen ditu eraikinak oraindik ere. Ikurren legea betetzeko asmoz, gehienak estali zituen UPNren gobernuak, baina ez zituen ezabatu. Horrez gainera, Mola eta Sanjurjo jeneral kolpisten hilobiak daude monumentuaren sotoan, eta haien omenezko meza egiten da urtero, uztailaren 18ko altxamenduaren urteurrenean. "Historia beltz hori ere azaleratu egin behar dugu", azpimarratu zuen Azkonak iragan ostiralean. "Azpijoko honek jarraipena izanen du etorkizunean ere, Espainia memoria historikoa errespetatzen hasten den arte. Pertsona hauek guztiek erantzunak behar dituzte, euren senideak lurperatu ahal izateko, harrotasun osoz, eta, batez ere, orain arte jaso ez duten errespetuarekin".

Azkonaren esanetan, Enterrados egitasmoa hainbat hiritara eramanen dute. "Madrilen, esate baterako, erakusketa eginen dugula berretsi digute, baina munduko hainbat herrialdetara ere zabaldu nahi dugu proiektua". Iruñeko performancean ateratako argazkiekin eta bideoekin osatuko dute erakusketa hori.

Azkona ibilbide luzeko artista da. Kutsu autobiografikoa duten performance ikusgarriek osatzen dute bere obraren ardatz nagusia, baina azkenaldian, salaketa, gizarte arazoak eta politika uztartzen dituzten lanek lortu dute oihartzunik handiena.

2015-04-302015-04-30Aisialdia, Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Gizartea

Aldaketa politikoaren alde, hizkuntza politika aldatzeko

  Nafarroako Gobernuak orain arte euskararekiko izan duen jarreraz, hizkuntza politika berri batek izan beharko lituzkeen ezaugarriez eta etorkizuneko erronkez solastu dira Kontseiluko, AEK-ko eta IKAko ordezkariak Nafarroako Hitza-k, BERRIAk eta Euskalerria irratiak elkarlanean antolaturiko mahai inguruan. Iñaki Lasa, Helios Del Santo eta Nekane Otamendi izan dira hizlariak.Gobernu aldaketaren alde agertu dira, UPNren agintaldiak euskalgintzari egindako...

Irudi berri baten bila, sare sozialen plazan
2015-04-242015-04-24Albisteak, Asteko Gaiak, Politika

Irudi berri baten bila, sare sozialen plazan

Hilabete bat falta da maiatzeko foru eta udal hauteskundeetarako, baina alderdiak kanpaina betean dira aspalditik. Partida, ordea, ez da plazetako mitinetan edo frontoietako ekitaldi politikoetan jokatzen ari, pantailetan baizik: telefono adimendunen, tableten eta bestelako gailuen pantailetan. Izan ere, sare sozialen hedatzeak sakoneko aldaketak bultzatu ditu alderdien barruan. Askok hausnarketa egin behar izan dute, beren mezua formatu eta komunikazio molde berrietara egokitzeko.

Nafarroan ere, alderdi eta koalizio nagusiek estrategia komunikatibo berriak ari dira lantzen, eta duela lau urteko bozetan aldaketa teknologikoen eragina nabarmena izan bazen ere, sare sozialak erabakigarriak izan daitezke estreinakoz heldu den maiatzeko kanpainan.

"Duela lau urte, Twitterreko kontua zuten alderdi eta hautagai gehienek, baina kanpainako leloak errepikatzeko erabiltzen zuten batez ere. Eslogana botatzen zuten, baina mezua erabiltzaile gutxi batzuengana iristen zen bakarrik. Gaur egun, Twitter jendez beteriko plaza publikoa da, eta horrek zeharo aldatu ditu jokoaren arauak". Javier Dominguez kazetariarenak dira hitzok (Iruñea, 1981). Ikus-entzunezko Komunikazioan eta Kazetaritzan lizentziaduna izateaz gainera, aditua da komunikazio politikoan.

Dominguezen irudiko, sare sozialen hedatze etengabeak baditu alde onak —besteak beste, politikariak eta herritarrak gerturatzea edota elkarrizketa erraztea—; baina baita alde txarrak ere: "2011ko hauteskunde kanpaina nahiko xumea izan zen sare sozialetan, baina aldi berean, elegantea. Aurtengo giroa ezberdina da. Jendeak askoz hobe menperatzen du lengoaia, baina, horren ondorioz, kanpaina zikinagoa ari da izaten". Identitate faltsuak, trollak, gezurrak... Kazetariaren ustez, AEBetan ohikoak diren azpijokoak hasi dira erabiltzen Nafarroako alderdiak ere. "Eta niri, behintzat, ez zaizkit batere gustatzen".

Herrialdeko indar politikoek sare sozialez egiten duten erabilera eta proiektatzen duten irudia aztertu du Dominguezek Nafarroako Hitza-rentzat.

UPN

Aste honetan iragarri du UPNk zein izanen den bere hauteskunde kanpainaren lelo nagusia: Navarrísimo. Igande arratsaldean egin zuten aurkezpen publikoa, eta, ia aldi berean, sare sozialen bidez zabaldu zuten. Twitterren bolo-bolo ibili da azken egunetan, eta erabiltzaile askok leloaren kontura barre egin duten arren, Dominguezek uste du UPNri ez zitzaiola beste aukerarik gelditzen: "Ezin zuten besterik egin. Azken porroten ostean, bloke politiko zurrunen eredura bueltatzea eta nafar sentimendua astintzea zen gelditzen zitzaien karta bakarra, eta huraxe erabili dute".

Adituaren arabera, azken hilabeteetan egindako beste kanpaina baten kontrakoa da hau: "Duela gutxi, Garantía de Navarra (Nafarroaren bermea) izeneko kanpaina egin zuen Errea Comunicacion enpresak UPNrentzat; bertan, keinua egiten zitzaien beste alderdietako boto-emaileei, indar politiko horiekin identifikatutako koloreak erabilita: morea, gorria, berdea... Mezua ere moldatu egin zuten, eskandaluen eta ustelkeria salaketen ostean, alderdiaren irudia hobetzeko eta PSN, Podemos nahiz UPD alderdien boto-emaileak erakartzeko". Dominguezen ustez, ordea, kanpaina horrek huts egin zuen: "Publizitate kanpaina on bat zen, baina horrek ez du esan nahi hauteskundeetarako aproposa zenik, alderdi bat ez delako produktu soil bat. Ideologia ezin duzu kolore eta tipografia ikusgarriekin ordezkatu".

Orain, erroetara itzuli da UPN Navarrísimo kanpainarekin, arrazoien gainetik sentimenduei eragin nahian. Eta koloreak ez ezik (UPNren ohiko urdina eta gorria erabiltzen hasi dira berriz), Javier Esparza hautagaiaren irudia ere goitik behera aldatu du alderdi erregionalistak. "Otsailean, herritar soil eta hurbilaren itxura eman nahi zioten Esparzari, Twitterren #EsparzaCurrante, #EsparzaAgoizko edota #EsparzaDeportista traolak erabilita; orain, Citizen Kane ematen du: gorbata, Nafarroako pin bat paparrean, traje grisa, begitarte zurruna...".

Kazetariaren aburuz, orain aurkeztutako kanpaina aurrekoa baino "egokiagoa" da, baina "hainbat arazo" antzeman dizkio, hala ere: "Nabari da kanpaina ez dutela diseinatu sare sozialak buruan edukita. Navarrísimo leloa hautatu zuten, begiratu gabe Twitterren izen hori hartua zegoen ala ez. Gerora, jakin zuten @navarrisimo erabiltzailea existitzen zela lehendik, eta, beraz, beste izen bat erregistratu behar izan dute korrika eta presaka. Tontakeria dirudi, baina xehetasun hori oso esanguratsua da".

EH BILDU

EH Bildu koalizioak ez du hauteskunde kanpainarako propio sortutako profilik sare sozialetan. Horren ordez, kontu ofizialak erabiltzen dituzte, izan koalizioarenak berarenak (@EHbilduNafarroa), izan Adolfo Araiz (@AdolfoAraiz) edo Joseba Asiron (@josebaasiron) hautagaienak, euren mezuak zabaltzeko.

"EH Bilduri, oraingoz, ez zaio estrategia komunikatibo uniformerik antzematen", laburbildu du Dominguezek. "Traola anitz erabiltzen dituzte Twitterren, eta horrek nahasmena sor dezake, baina gauza bat aitortu behar zaie; aldaketaren aldeko traolik transbertsalena haiek asmatua da: #AgurUPSN. Hain da ona, Twitterren eta sare sozialen mugak gainditu ditu eta, gaur egun, edozein kolektibo, eragile sozial edo ezkerreko alderdiren adierazpenetan ikus dezakegu".

Hautagaiaren irudia, bestalde, "oso zaindua" dagoela uste du kazetari iruindarrak. "Kolore lauak eta argiak, alkandorak, jaka eleganteak... Topiko eta estereotipoetatik urrundu dira, eta Araizi irudi atsegina eman diote. Hala ere, mozorrotuta doan sentsaziorik ez du ematen. Oso irudi naturala da, eta hori inportantea da, bai jendaurreko ekitaldietan, baita sare sozialetan zabaldutako argazkietan ere".

PSN

PSNren hauteskunde kanpainaren arduradunek eta aholkulariek ez dute lan samurra. Alderdiaren irudia gainbeheran egon da azken urteetan, besteak beste aldaketaren aldeko mezua zabaldu ostean UPNrekin koalizioan gobernatzeagatik. Horrek erabat baldintzatu du, Dominguezen ustez, alderdi sozialistak aurtengo bozetan eman nahi duen irudia. "Bere tokia bilatu behar du oraindik PSNk, bai Nafarroako agertoki politikoan, baita Interneten ere".

Izan ere, azken asteetan kanpaina "nahasia" egin dute sozialistek sare sozialetan: "Hiru traol nagusi erabili dituzte orain arte, #NavarraEnComun, #TodosConMaria eta #GeneracionN, eta ez dago argi zein izanen den kanpainaren lelo ofiziala".

Zentraltasunaren eta moderazioaren ikur bilakatu nahi izan dute Maria Txibite hautagaia. UPNren gobernutik erabat aldenduta irudikatu dute eta, aldi berean, galdutako sinesgarritasuna berreskuratu nahian. "Nabarmentzekoa da, adibidez, ez dutela aldaketa hitza inoiz erabiltzen, ez Twitterren, ez inon. Ezta deskuiduan ere. Zergatik? Bada, 2007an eta 2011n gertatutakoaren ostean, mezu hori erreta dagoelako; gastatuta, erabat", azpimarratu du komunikazioan adituak.

Hala ere, moderazioaren eta ilusioaren arteko oreka mantentzea "zaila" dela uste du Dominguezek. "Efektu kolpe bat eman beharko luke PSNk orain, kanpainaren protagonismoa lortu nahi badu. Bestela, beste alderdien itzalean geldituko da".

GEROA BAI

Azkenaldian, Geroa Bai koalizioak bi lelo erabili ditu sare sozialetan nagusiki: Orain bai eta Guztion Nafarroa. Dominguezen esanetan, "egokiak, gogoratzeko errazak eta atseginak" dira biak ala biak. "Oro har, traolekin asmatu egin dutela esanen nuke". Guztion Nafarroa leloak, ordea, PSNren kanpaina gogora ekar dezakeela nabarmendu du kazetari iruindarrak.

Geroa Bairen kanpainaren bigarren ardatza mezuaren "pertsonalizazioa" izan da, Dominguezen ustez. "Logikoa da hori egitea, Uxue Barkos animalia mediatiko bat delako: ezaguna da, ibilbide luzea egin du... Hala ere, estrategia berbera erabili dute Itziar Gomez Iruñeko alkategaiarekin, eta kasu horretan ez dut uste estrategia egokiena denik". Horren adibide dira, besteak beste, Uxuebarkos.com eta Itziargomez.com webguneak.

Horrez gainera, indar handiagoko mezuren bat faltan sumatu du Dominguezek, "Nafarroa Bai koalizioaren Polietika famatuaren gisara". Hala ere, ñabardurak ñabardura, Geroa Bairen kanpaina "ona" izaten ari dela uste du.

EZKERRA

Sare sozialek eskaintzen dituzten aukerak "oso modu egokian" baliatu ditu ezkerreko koalizioak, kazetariaren esanetan. @KaixoCambio izeneko erabiltzailea sortu zuten Twitterren, eta ezkerreko aldaketa baten aldeko mezuak zabaldu dituzte horren bidez azken hilabeteetan. Kaixo Cambio lelo eta traola gisa ere erabili dute askotan. "Motza da, gogoratzeko erraza eta kakofonikoa; euskaraz nahiz gaztelaniaz idatzita dago eta mezua positiboa da. Hori guztia kontuan izanda, lelo bati eska dakizkiokeen helburu guztiak betetzen dituela esan dezakegu".

PODEMOS AHAL DUGU

Dominguezen aburuz, goiz da oraindik Ahal Dugu-ren komunikazio estrategia aztertzeko. "Asko falta zaie oraindik. Laura Perez hautagaiak duela gutxi zabaldu zuen Twitterreko kontua, eta ez du asko erabiltzen. Podemosen kontu ofizialaren bertsioak egiten dituzte nagusiki".

Erretreta jo diote militar zaharrari
2015-01-232015-05-12Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa, Politika

Erretreta jo diote militar zaharrari

Ion Orzaiz / NAFARROAKO HITZA Mehatxuak, indarkeria, botere gehiegikeria, lan eskubideen kontrako delituak, elkartzeko askatasunaren aurkako delituak, bazterkeria eta dokumentuen faltsutzea. Simon Santamariaren curriculuma baino luzeagoa da haren kontrako inputazioen zerrenda. Iruñeko alkateak, ordea, entzungor egin die salaketa horiei azken hamabost urteotan, eta karguan mantendu du Iruñeko udaltzainburua kosta ahala kosta. Orain arte. Duela hilabete...

2014-07-042014-07-04Asteko Gaiak

Sexu erasoak salatzeko telefonoa 24 orduz martxan

Jai eremuetako sexu erasoak salatzeko telefonoa du Gora Iruñea plataformak. Hain justu, eragile horrek jai herrikoi, euskaldun, parte hartzaile eta parekideen alde lan egiten du. Arrazoi horregatik, Iruñeko Udalak bat egin du Eraso sexistarik gabeko jaien alde kanpainarekin. 699-68 76 87 telefono zenbakia 24 orduz egoten da piztuta. Sexu erasoren bat jasan edo ikusi dutenek soilik deitu dezakete telefono zenbaki horretara. Deia jasotzeko arduradunak erasoa jasan duenaren datuak bilduko ditu. Miren Aristu Gora Iruñea plataformako kideak jakinarazi duenez, beharrezkoa den kasuetan, sexu erasoa jasan dutenei polizia etxera laguntzeko prest daude.

2014-07-042015-04-22Asteko Gaiak, Kultura

“Lesaka anitz maite dut, eta gustura egiten dut egiten dudana”

Lesakako Udalak Rafael Eneterreagaren esku (Lesaka, 1942) utziko du sanferminei hasiera emateko ardura, Lesakako kultur ondarearen bilketan egindako lanarengatik. Eneterreagarentzat ohore bat da lehenengo suziria botatzeko aukera izatea, baina, dioenez, oraindik ez dago urduri.

Nola eskatu zizuten txupinazoa botatzeko?

Karrikan lagunekin nengoela, Ainara Flores kultur zinegotziarekin topo egin nuen, eta orduan esan zidan herriko bestetako batzordean erabaki zutela niri galdetzea ea txupinazoa botako nukeen. Momentu hartan ezezkoa eman nien, baina handik egun pare batera udaletxera joan eta lehen suziria botatzeko arrazoia zein zen galdetu nien. Antza denez, kultura arloan egindako lana eskertzeko eman zidaten aukera hura, hala nola herritarrentzat zein kanpotarrentzat doako bisita gidatuak egiteagatik, Lesakaren inguruan liburuxka bat idazteagatik eta herriko berriak Facebook bidez zabaltzeagatik eskatu zidaten bestei hasiera emateko. Hori entzunda, baiezkoa ematea erabaki nuen.

Urduri zaude?

Oraindik ez, baina momentuan hala jarriko naizela pentsatzen dut. Halere, nolabait asmatzea espero dut, bertzela sanferminik gabe geratuko zarete [kar, kar, kar]! Gainera, lesakar guztientzat ohore bat da txupinazoa botatzea, eta niretzat ere halaxe da.

Nola bizitzen dituzu herriko bestak?

Asteburuan jende anitz etortzen da, eta agian hori da gutxien gustatzen zaidana. Garai batean, San Fermin egunean inguruko herritako jendea agertzen zen, eta listo. Baina orain sekulako jendetza egoten da. Hori kenduta, guztia gustatzen zait, eta zerbait aukeratzekotan, uztailaren 7arekin geldituko nintzateke. Egun hori sakratua da niretzat; ez dut sekula galtzen.

Egun horretako ekitaldiren bat aukeratzekotan, zein hautatuko zenuke?

Ezin dut bat aukeratu. Guztiak dira politak, eta guztiek osatzen dute egun berezi hori. Den-dena gustatzen zait.

Noizbait galdu dituzu sanferminak?

Bizitza osoan behin. Familiarekin oporretara joan nintzen, baina han ere izan genituen gure sanferminak. Gogoan dut San Fermin egunean guztiok zapi gorria jantzi eta telebistaz Iruñeko bestak ikusi genituela, Lesakakoak ikusterik ez zegoelako. Munduaren bertze puntan ere, sanferminak beti buruan.

Lesakari buruzko liburu bat idatzi zenuela erran duzu. Oihartzun handia izan du lesakarren artean?

Bai, bai. Iazko San Joan bezperan, Lesakako Euskara Batzordeak bisita gidatu bat antolatu zuen Lesakan zehar, eta ni izan nintzen gidari. Ordura arte jendeak errana zidan Lesakari buruz nekiena idazteko, eta egun hartan eskaera areagotu zela errango nuke. Horregatik erabaki nuen liburuxka xume hori egitea, eta uste baino arrakasta handiagoa izan du. Nabari da lesakarrek interes handia daukatela gure herriaz.

Lesakaren inguruan daukazun informazio guztia nondik eskuratu duzu?

Erretiratu aurretik jada banuen horrelako zerbait egiteko gogoa, eta, behin lana bukatuta, Lesakako artxiboan, Elizakoan eta Iruñeko Artxibo Nagusian informazio bila hasi nintzen, herriari buruzko gauzak aurkitu nahian. Gainera, artxibora joan eta hiru-lau ordu konturatu gabe pasatzen dira.

Afizioa ofizioa bilakatu zaizu.

Bai, bai. Ahal izanez gero, egunero joaten naiz artxiboetan saltsan ibiltzera. Halere, maiz nire bilobekin egoten naiz, eta aitatxiren lana ere zoragarria da. Bi gauzak bateragarriak dira, eta bietan ibiltzen naiz hagitz gustura.

Facebooken ere ibiltzen zara herriko berriak zabaltzen hainbat kontutan.

Bai, bortz kontu ditut: nire kontu pertsonala, Lesakako gai ezberdinak, Lesakako ihauteriak, Lesakako sanferminak eta Lesakako olentzero. Lehen, ateratzen zen berri bakoitza horri zegokion kontuan sartzen nuen, baina orain hasi naiz berri guztiak kontu guztietan argitaratzen, ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz, denetan ez baititut lagun berak.

Txupinazoaren ondoren ere, Facebook martxan jarriko duzu?

Noski. Argazki kamera hartu, eta Facebookera kargatzeko argazkiak ateratzen hasiko naiz, beti bezala. Hala, kanpoan dauden lesakarrek beren herrian gertatzen ari dena ikusteko aukera izanen dute. Anitzek eskertzen didate hori, eta ni ere poztu egiten naiz halakoetan, nik egindako lanak zerbaitetarako balio duela sentitzen dudalako.

Lan eskertua da zurea, orduan.

Dudarik gabe. Txupinazoaren kontua ere eskerrak emateko modu bat da, eta jende andana etorri zait zorionak ematera. Lesaka anitz maite dut, eta gustura egiten dut egiten dudana. Lesakarrak kontent baldin badaude, ni ere bai.

2014-07-042015-04-22Asteko Gaiak

Zubia herritarren bilgune

Igandetik aurrera, zuria eta gorria izango dira nagusi Lesakan. Ofizialki, 12:00etan hasiko dira jaiak, txupinazoarekin batera. Hala ere, txozna batzordeak eta tabernariek antolatutako jai egitarauari esker, jai giroa gaurtik aurrera nagusituko da. Hain zuzen ere, asteburuan espero dute bisitari gehien. Igandetik aurrera, Lesakakoen txanda izango da.

Lesakako Kultur eta Turismo teknikaria da Belen Mutuberria. Azken egunak ero xamarrak izaten ari direla aitortu du, lanez gainezka baitabil. Izan ere, sanferminak hastear daude. Otsailean hasi ziren biltzen Jai Batzordeko kideak, egitaraua diseinatzeko. Mutuberriak azaldu duenez, herritarren parte hartzeari ematen diote batez ere garrantzia. Gaineratu duenez, lesakarrek asko parte hartzen dute beren jaietan, "eta horrek egiten ditu horren erakargarri".

Aurten San Fermin egunaren bezpera igandea denez, asteburua profitatu nahi izan dute Txosna Batzordeak eta herriko tabernariek. Horregatik, hamaika ekitaldi izango dira txupinazoaren aurretik -igandean izango da, 12:00etan—. Mutuberriak argi du asteburuan batez ere kanpotik joango dela jendea. "Igandetik aurrera, kanpotar gutxiago izango da", argitu du.

Izan ere, ohikoa da Lesakako jaietara joaten direnak asteburu pasa joatea. Herrian dauden zelaietan jartzen dituzte kanpin dendak. Mutuberriak azaldu duenez, zelai horiek berez ez dira kanpinentzat bereziki prestatzen. Hala ere, urtetik urtera ohitura zabaltzen ari dela jakinarazi du. Horren eraginez, herrian nahiko nahaste izaten da, batez ere, kanpinetan lo egiten dutenentzat ez dagoelako ez komunik ezta dutxarik ere.

Gaur, 18:00etan irekiko dituzte txosnak. Gauean, Sarkor eta Gose taldeen kontzertua izango da. Bihar, berriz, 17:30ean, Trikiti Txapelketa izango da, plazan. 23:30ean, Dolce&Tangana eta Revolutionary Brothers taldeen emanaldia izango da.

Igandean hasiko dira ofizialki jaiak. 12:00etan, plazan txupinazoa izango da. Mutuberriak jakinarazi duenez, askorentzat ekitaldi "maitatuenetakoa" izaten da. Aurten, Rafael Eneterreagak botako du txupinazoa, Lesakako kultur bilketan egindako lanagatik. Arratsaldean, dantza emanaldia izango da pilotalekuan. 20:00etan, Erraldoien eta Buru Handien konpartsa ibiliko da herriko kaleetan, danborradarekin batera. Gauean, Aske, Urban 13 eta Kalera taldeen kontzertua izango da, txosnetan.

Egun handia, astelehena, San Fermin eguna izango da. Ezpata dantzariek, eguerdi aldera, Zubigainekoa deituriko dantza dantzatuko dute Onin ibaiaren bi aldeetan. Arratsaldean, berriz dantzatuko dute, baina neskekin. Gauean, Trakets taldeak joko du.

Asteartea peñen eguna izango da; asteazkena, haur eta gazteen eguna, eta osteguna, berriz, bikoteen eguna. Mutuberriak jakinarazi duenez, aurten 58.000 euro eman dituzte sanferminetako egitaraua osatzeko. Azken urteen zenbateko bertsua.