UEU 1973an sortu zen, Ipar Euskal Herrian, Euskaltzaindiaren babespean. Euskal unibertsitatea sortzea du helburu nagusi, eta egun 1.200 bazkide ditu. Bazkide horiek deskontuak dituzte ikastaroetan.

Bizikletaren Eguna ospatuko dute igandean, Iruñean. XVIII. aldia izango da aurtengoa. Frantziako Tourra Nafarroatik 1996ko uztailaren 17an igaro zen lehenengoz. Okzitaniako Argelers de Gasost herrian hasi zen etapa, eta Bjarne Riis txirrindulariak irabazi zuen etapa hura. Txirrindularitzaren bira garrantzitsu horien karietara antolatu zuen lehenengoz El Gesto bizikleta peñak Bizikletaren Eguna. Igandeko saioan, bizikletaren erabilera sustatu eta txirrindulariak omenduko dituzte.

Jaiegunak izan duen bilakaerarekin pozik agertu da Jesus Mari Gurpegi El Gesto peñako kidea: "Bizikleta ibilgailu osasungarria eta iraunkorra da, eta sustatu beharra dagoela iruditzen zaigu". Hala, jakinarazi du urtetik urtera gero eta gehiagok erabiltzen dutela bizikleta eguneroko joan-etorriak egiteko. Iganderako 17 kilometroko ibilbidea prestatu dute, eta izena emateko epea irekita dago. Bi euroren truke, ibilbide horretan parte hartu ahalko da. Besteak beste, txirrindulariak Iruñeko Udaletxeko plazatik eta Mendillorriko ur biltegitik pasako dira.

Nafarroan, bidegorri sare eraturik ez dago oraindik. Herri bakoitzeko udalaren esku egon da garraio politika. Azken urteetan, Iruñerriko hainbat tokitan bizikletentzako bereziki prestatutako bideak egin dituzte, Soto Lezkairun eta Sarrigurenen esaterako. Horrez gain, badira bizikletan joateko beste bide batzuk Nafarroan, Plazaolako bidea eta Mugairitik Behobiara doana esaterako. Gurpegiren irudiko, bidegorri sarea ona da, nahiz eta oraindik egiteko asko dagoen. Alde horretatik, Iruñerriko Mankomunitateak bizikletaren erabileraren alde egin duen lana goraipatu du, besteak beste, bidegorriak eraikitzeko egin duen "ahaleginagatik".

Ez da iritzi berekoa, ordea, Eneko Astigarraga. Hirian bizikletazaleek nola ibili behar duten azaltzeko aholkularia da. Iruñerrian txirrindulariek egoera "lotsagarria" dutela dio. Gainera, igandekoaren moduko jaiek "aurpegia zuritzeko" balio dutela uste du. Iruñeko kasuan, krisi ekonomikoaren eraginez, zirkulazioa %10 murriztu da azken urteetan. Astigarragaren aburuz, aukera hori profitatu beharra dago bizikletaren eta autoaren elkarbizitza sustatzeko. "Bizikletak eta autoak errepide berean elkarrekin bizitzeko bidea eman behar da". Azaldu du Iruñeko bidegorriak ez direla egokiak: "Udalak erabaki zuen espaloietan marra bat eginda txirrindularien arazoa ebatziko zuela; txirrindularioi irri egin ziguten".

Astigarraga txirrindulariak errepidetik joatearen alde dago. "Administrazioak eta hedabideek sinetsarazi digute errepidetik bizikletan joatea arriskutsua dela, eta hori gezurra da". Hala ere, autoen abiadura moteltzea ezinbestekoa dela dio, elkarbizitza hori modu hobean gauzatzeko.

Hala, salatu du Nafarroan autoa "babesteko" joera handia dagoela. Iritzi berekoa da Patxi Uharte txirrindularia ere. Bizikletan ibiltzen da ia egunero. Nafarroan alor horretan dagoen politika salatu du. "Ezjakin eta ezgai asko dago. Ez dute osatu Bizikletaren Plan Orokorra. Mugikortasun Plana ere egin gabe dago. Azken hamar urteetan kobratu bai baina ez dute plan bakar bat ere idatzi", esan du.

Bizikleten, autoen eta oinezkoen harremana konplikatua izan da beti. Errealitate hori nola kudeatu, horretan dago gakoa. Astigarragak eta Uhartek nabarmendu dute bizikletak errepideko beste ibilgailu bat izan behar duela. Bestelako iritzia du Gurpegik. Halere, ibilgailu guztiak elkarrekin bizitzera kondenatuta daude.

Bizikletak biziki maite ditu Jesus Sukuntza Garraiobide Osasungarrien Elkarteko kideak (Leitza, 1959). Beste hainbat txirrindularirekin batera, 2006an elkarte bat sortu zuen, bizikleta hirigunean barrena mugitzeko garraiobide iraunkor eta osasungarri gisa sustatzeko. Elkartearen helburu eta filosofiaren berri emateko, Asociacionmts.blogspot.com.es webgunea dute. Besteak beste, hirigunean bizikletan nola ibili behar den argitzeko hainbat aholku ematen dituzte.

Europako herrialde askotan egin da bizikletaren aldeko apustua. Nolakoa da Nafarroako eta Iruñeko egoera eremu horretan?

Bizikleten Europa esaten zaion horretan, Holanda, Alemania, Belgika eta Danimarkan, besteak beste, duela zenbait hamarkadatik hona, bizikleta agenda politikoan dute. Bizikletaren erabilera normalizatzeko, azpiegiturak beharrezkoak dira. Esaterako, ezinbestekoa da bizikletentzat homologatutako oinarrizko bidea edukitzea eta kaleetako gehienezko abiadura orduko 30 edota 20 kilometrora mugatzea. Iruñean, herrialdeko beste hirietan bezala, errealitatea ezberdina da, bizikletaren erabilera txikia delako. Hala ere, gero eta gehiagok erabiltzen dute egunero. Iruñeko Udalak 2005ean Bizikletaren Plana onartu zuen, eta, orain arte, lehen fasea besterik ez dute gauzatu. Ez dirudi bigarren fasearekin hasiko direnik.

Horrek zer ondorio eragin dezake?

Bi errealitaterekin egiten dugu topo. Alde batetik, periferian dauden auzoetan bidegorriak eraiki dira. Baina, beste alde batetik, hiriaren erdigunean, kale batzuk salbu, ez dago ia bidegorririk. Hala ere, aitortu beharra dago zirkulazioa lasaitzeko ahalegina egin dela. Izan ere, Alde Zahar osoan ibilgailuen gehienezko abiadura orduko 20 kilometrokoa da. Gainera, 2012tik, norabide bakarreko bide bakarra duten kaleetan orduko 30 kilometrora igaro daiteke gehienez. Horrek guztiak bizikleten zirkulazioa erraztu du. Hala eta guztiz ere, txirrindulari asko ez dira errepidetik joaten ausartzen. Hala, espaloiaren aldeko hautua egiten dute, Iruñeko Trafiko Ordenantzak dioenaren kontra. Hiritik kanpo, bizikleta garraiobide gisara egonkortzen ari da, baina oraindik hutsune handiak daude azpiegitura eta zirkulazioa lasaitzeko neurriei dagokienez. Esan liteke herritarrak politikarien aurretik doazela.

Alor horretan zer zeregin du administrazioak?

Mugikortasunarekin lotuta dagoen beste agente bat da bizikleta, hala jasotzen du, gainera, Zirkulazioaren Araudi Orokorrak. Horregatik, tokiko zein estatuaren mugikortasun politikek bizikletaren erabileraren normalizazioa sustatzeko beharra eta obligazioa dute. Txirrindularien aldarriak zilegiak dira, eta horiek gauzatzen saiatu behar dute.

Nolakoa da txirrindularien eta oinezkoen arteko harremana?

Txirrindulariak espaloitik doazenean, oinezkoa biktima sentiarazten dute, ahulenak direlako. Arazoa sakon aztertzeko, ezinbestekoa da galdetzea txirrindulariak zergatik joaten diren espaloitik. Arrazoia oro har da bidegorri sare eskasa dagoela. Horrez gain, errepidetik joatea txirrindulari batzuentzat arriskutsua da, ez dituztelako guztiek gaitasun fisiko zein erreflexu egokiak. Hala, txirrindulari askok espaloiak erabiltzea erabakitzen dute, gutxietsiak eta biktima sentitzen direlako.

Espainiako Gobernua idazten ari den Trafikoaren Araudi Orokorraren zirriborroan jasotzen denez, txirrindulariak kaskoa erabiltzera behartu nahi dituzte. Zer iruditzen zaizue?

Txirrindularitzarekin lotutako alor guztien irudiko, bizikletaren kontrako neurria da. Bizikleta erabiltzeko tradizio handia dagoen Europako herrialdeetan ez dago halako neurririk. Behartzearen aurka nagoen arren, iradokitzea arrazoizkoa iruditzen zait.

Mozio baten bitartez, Iruñeko Udalak jakinarazi du txirrindulariak ez direla behartu behar bizikletan ibiltzeko kaskoa janztera. Espainiako Trafiko Zuzendaritza idazten ari den Trafikoaren Araudi Orokorraren zirriborroan, hiri barnean txirrindulariak kaskoa jartzera behartzeko aukera jasotzen da. Udalbatzak aukera horren kontra egin du. Izan ere, uste dute azken urteetan Iruñean bizikletaren erabilerak izan duen goranzko joera hautsiko lukeela. Alde horretatik, inposizioaren aurka agertu dira irmo. Hala ere, argi utzi dute txirrindularien segurtasuna bermatu beharra dagoela, ahulak direlako. Horregatik, bakoitzaren esku uzteko eskatu dute kaskoa jantzi ala ez erabakitzeko eskubidea.

Bizikletarekin lotutako webguneak.

• www.bicinavarra.org. Nafarroan bizikletaz ibiltzeko aukeren ingurukoa da.

• Erroresyhorrores.blogspot.com. Iruñerrian bidegorri sareak dituen akats eta gabezien berri ematen da.

• Porpamplonaenbicicleta.com. Eneko Astigarragaren bloga.

Nafarroako Gobernuak jakinarazi dituen datuen arabera, azken urteetan bikoiztu egin dira Ipar Ameriketako eta Hego Koreako erromesak Nafarroatik igarotzen den Donejakue bidean. Antza, AEBetako The Way (Bidea) filmak eta Hego Koreako idazle Kim Hyo Sumen nobelek zerikusi zuzena dute erromesen igoeran. Esaterako, 2004an, Hego Koreako hemezortzi erromes erregistratu ziren; 2012an, berriz, 2.500. Bestalde, Ipar Ameriketako herritarren kasuan —AEB eta Kanadakoak—, 2012an 3.046 erregistratu ziren Orreagako aterpean, duela bi urte baino bi aldiz gehiago. Orduan, 1.462 erregistratu ziren. Azken datuen arabera, 57.593 lagun igaro ziren iaz Orreagatik.

Bidearen bakardadea, adiskidetasuna, elkartasuna... Sentipen horiek izan ditu Villar Lopez argazkilari profesionalak. Nafarroako Gobernuak egindako enkargu baten harira hasi zen Donejakue bidea egiten. Hiru urtean, lau aldiz egin du Donejakue bidea: iparraldetik, kostatik, Pirinioetatik eta Oviedotik. Sakelako telefonoen garapenari esker, bideko argazkiak iPhone batekin hasi zen egiten. Orain, argazki horiek I Way (Nire bidea) liburuan bildu ditu. Heldu den ekainaren 23ra arte, liburuan jasotako argazkiak ikusteko aukera izango da Iruñeko Konestable jauregian, erakusketa batean.

Berriozarkoa da sortzez Lopez. Iruñean ematen du ia egun guztia, Efe berri agentziako argazkilaria baita. Donejakue bideak iparraldetik, erdialdetik zein hegoaldetik zeharkatzen du Nafarroa. "Beti ikusten nituen erromesak Iruñeko Alde Zaharrean, eta erakarri egiten ninduen", dio. Gainera, bere familiak Galizia eta Santiagorekin oso harreman estua duela aitortu du.

Kazetaritzan lan egiten duten argazkilariek lana azkar egiteko duten beharretik urrundu nahi izan du Lopezek. Horregatik, liburuaren eta hein berean erakusketaren bidez, ikusleari pentsarazi egin nahi izan dio: "Argazkietan sartzea nahi dut, barruak mugiaraztea; erlojurik gabe bidaiatzea bezala da".

Denera, 5.000 argazki baino gehiago atera ditu iPhone markako sakelako batekin. Hala ere, ez du Lopezek bere burua argazkiak egitera behartu. "Baziren egunak argazki bat ere egin gabekoak; alde horretatik oso aske sentitu naiz", dio. Lan honetan argazkilaritzaren hastapenetara jo nahi izan duela aitortu du Lopezek. Horregatik, liburuan publikatu dituen 47 argazkietatik 42 zuri-beltzean dira. "Argazkilaritzarekin oso erromantikoa naiz, eta sakelakoak duen aplikazio batek aukera eman dit argazkilaritzaren hastapenetara atzera egiteko".

Askotan, argazkiek margo izaera ere hartzen dute. "Argazkilaritza ez dago margoetatik horren urrun", dio. Hala ere, kezkatuta agertu da azkenaldian argazkilaritzak izan duen garapenarekin. "Egun, edozeinek atera dezake argazki bat sakelakoarekin edo kamerarekin. Nik uste profesionalok beste puntu bat eman behar diogula, eta horretan saiatu naiz lan honetan".

Pozik dago Lopez emaitzarekin. Jakinarazi duenez, zailtasun handiena sentimenduak modu sinple baina eraginkorrean adieraztea izan da. Aurrerantzean ere, horretan jarraitu nahi du. Donejakue bidea egiten jarraitu nahi du aurrerantzean.

Donejakue bideari buruzko zenbait webgune.

• www.caminodesantiagoennavarra.es Informazio asko aurki daiteke bideak Nafarroan dituen berezitasunen inguruan.

• www.caminosantiago.com. Donejakue bidea egiteko behar den informazio osatua dago.

Bi urte igaro dira Yolanda Barcinak foru hauteskundeak irabazi zituenetik. 2011ko maiatzaren 22ko gaua gozoa izan zen ordu arte Iruñeko alkate izan zenarentzat. Iruña Park hotelean txalo zaparraden artean hartu zuten alderdi kideek Barcina. Orduan onartu zuen "demokrazia aroko zortzigarren legegintzaldia korapilatsua" izango zela. Baina, uste baino korapilatsuagoa suertatu zaio. PSNrekin batera gobernatzeko ituna bertan behera geldituta, bakarrik dago gobernuan UPN. Horri, CAN auziaren itzala eta krisi ekonomikoaren eragina gehitu behar zaizkio. Batek baino gehiagok iraungitze data jarri dio Barcinaren gobernuari. Legegintzaldia amaitzea erdietsiko duen edo ez, hori da askok egiten duten galdera. Izan ere, beste bi urte falta dira 2015ean egingo diren foru hauteskundeetarako.

2011ko ekainaren 23an egin zen Yolanda Barcina Nafarroako presidente aukeratzeko osoko bilkura. 28 botoren bitartez —UPN eta PSNrenak— gehiengo absolutuz, erdietsi zuen gobernuburu izatea. Hala ere, bi alderdiak Nafarroa ulertzeko moduan ez zetozen bat. Ez zuten zer ikustekorik ez gizarte politikan ezta politika ekonomikoan ere. Dena den, Barcina pozik agertu zen, ziur zelako bi alderdiek Nafarroari "egonkortasuna" ematea lortuko zutela.

Ekinaren 21ean, UPN eta PSNk sinatutako akordioan jasotzen denez, Barcinak denera zortzi kontseilari izendatu zituen, tartean hiru PSNkoak. Roberto Jimenez, Anai Astiz eta Elena Torres ziren kontseilari sozialistak. Baina, hamabi hilabete nahikoak izan ziren Nafarroako Gobernuari "egonkortasuna" emango zion akordioa hausteko. Izan ere, 2012ko ekainaren 14an, gauerdian igorritako komunikatu baten bitartez, Roberto Jimenez "desleialtasunagatik" kargutik kentzen zuela jakinarazi zuen Barcinak. Astizek eta Torresek dimisioa eman zuten.

Ordurako, desadostasunak handiak ziren PSN eta UPNko kideen artean. 2011ko hauteskunde orokorretan Barcinak Mariano Rajoyri —orduan Espainiako Gobernurako presidente izateko PPko hautagaiari— babesa eman ostean hasi ziren lehenengo arraildurak sortzen.

Bi aste barru urtea beteko du UPNk gobernuan bakarrik. Aste honetan bertan esan du Barcinak: "PSNrekiko UPNk duen harremana ez da inolaz ere erraza, baina ez dago guztiz hautsita". Nafarroako presidenteak berak onartu du ezegonkortasun egonkorra duela gobernuak. Agerikoa da parlamentuan ez duela legealdi hasieran zuen babesa.

Krisi ekonomikoaren biktima

2008 inguruan krisi ekonomikoa hasi zenetik, Nafarroa atzeraldi ekonomikoan murgilduta egon da. Langabezia tasak 50. 0000 langaberen langa gainditu du, eta Nafarroako Gobernuaren kaudimen gaitasuna zeharo murriztu da. Hala, murrizketak egin dituzte, osasunean, hezkuntzan, gizarte zerbitzuetan... Esaterako, oinarrizko errenta gizarteratzeko errentak ordezkatu du. Hala, zailtasun ekonomikoengatik laguntza publikoa behar duten familiak laguntza horiek jasotzeko aukerak murritzagoak dira, betebeharrak zorroztu ostean. Hala, egun, 1.225 familia inguru daude inolako diru iturririk gabe.

Osasun eremuari dagokionez, krisi bati baino gehiagori egin behar izan dio aurre Barcinaren gobernuak eta hein berean Marta Vera Osasun kontseilariak. Legealdi hasieran jakinarazi zituzten hainbat proiektu izar: landa eremuko larrialdietako murrizketak, erietxeetako laborategiak batzeko proiektua eta ospitaletako jangelak pribatizatzeko asmoa.

Besteak beste, hiru asmo horien harira egindako manifestazio eta elkarretaratzeetan dozenaka lagunek hartu dute parte azken asteetan, eta osasun zerbitzu publikoak "deusezten" ari zirela egotzi diote. Veraren proiektu izarra zen landa eremuko larrialdi zerbitzuak moldatzeko legea. Hala ere, parlamentuan ez zen proposamena aurrera atera, PPNk soilik babestu zuelako. Dena den, ospitaleetako laborategi zerbitzua Iruñean zentralizatzea eta jangela zerbitzua pribatizatzea lortu du.

Ospitaleetako jangela zerbitzua pribatizatzeak polemika handia eragin du. Izan ere, zerbitzua kudeatzeko proiektua irabazi zuen Mediterranea de Catering enpresak, besteak beste Iruñeko Ospitaleen Gunean, kexa ugari izan ditu: janari txarra emateagatik, hotzak behar zuena bero zerbitzatzeagatik... Duela astebete, Verak jakinarazi zuen enpresaren aurkako zigor espedienteak martxan jarraitzen zuela.

Nafarroako Kontu Ganberaren ikerketa baten arabera, 2011z geroztik, Osasun Departamentuak herritar bakoitzeko egiten duen gastua murriztu egin da. Izan ere, duela bi urte Yolanda Barcina gobernura iritsi zenean, batez beste herritar bakoitzeko 1.612 euro gastatzen ziren osasun gaietan. Egun, ordea, 1.469 euro.

Baina gizarte mugimendua ez da izan Yolanda Barcinaren bidean arantza bakarra. Alderdian bertan ere arazo bat baino gehiago izan ditu. Izan ere, ez zuen batere ondo hartu Alberto Catalanek alderdiko buruzagitza eskuratzeko hautagaitza aurkeztu izana. Hala ere, martxoaren 17ko kongresuan, Barcinak bere ibilbide politikoko garaipenik estuena baina garrantzitsuena lortu zuen, alderdiko buruzagitza eskuratuta. Baina Catalanekin izandako borrokak zauri ugari eragin ditu. Izan ere, alderdiko kideen ia erdiak ez daude ados Barcinak hartutako bidearekin eta horrek luze gabe arazoak eragin diezaizkioke.

Zentsura moziotik indartuta

Nahiz eta martxoa hilabete zaila izan, apirilean indartuta atera zen Barcina. Izan ere, azken bi urteetan abian jarritako politikekin ados ez, eta Bildu eta Aralarreko parlamentarien aldeko botoekin Barcinaren aurkako zentsura mozioa jarri zuten martxan. Apirilaren 8an eztabaidatu zuten mozioa. PSNk abstentzioaren alde egin ostean, alderdi abertzaleen egitasmoak ez zuen behar beste babes jaso. "Ez dago ni buru naizen gobernuaren alternatiba izan daitekeen beste gobernurik", adierazi zuen orduan Barcinak pozik. Hala ere, epe motzean sor daitezkeen beste aukera batzuk mahai gainean utzi zituen.

Ziurrenik, Barcinarentzat atakarik estuena CAN auziak eragin dio. Nafarroako Kutxan UPN kideek jasotzen zituzten diru sariek polemika piztu dute. Antza, Nafarroako Kutxa Banca Civicaren barruan zegoela, 2010. urte hasieratik berritutako estatutuetan, ordezkari politiko guztiak CANeko gobernu organoetatik atera ziren. Baina estatutu horietan, Nafarroako Gobernuko eta Iruñeko Udaleko ordezkariek parte hartuko luketen Erakunde Sortzaileen Batzordea aipatzen zuen, baina ez Batzorde Iraunkorra. Ez zen publikoa, eta batzorde iraunkor horretan lau politikari biltzen ziren —Enrique Maia, Miguel Sanz, Alvaro Miranda eta Yolanda Barcina—. Lehenengo hirurak auzipetuta daude Enrique Goñi Nafarroako Kutxako presidentearekin batera. Barcina, ordea, ezin da auzipetu foruduna delako.

Orain, jakina da uda aurretik ez dela mugimendu politikorik izango. Beraz, litekeena da Barcinaren legealdia Nafarroako Kutxaren auziaren garapenaren menpeko izatea. Inkesta baten arabera, Nafarroako biztanleen %40k herrialdeko egoera politikoari "oso txarra" dela irizten diote. Ez PSNk ez UPNk ez dute hauteskundeak aurreratzeko asmorik. Oraingoz, Barcina tinko ageri da, orain arte presidente gisa ibilbide malkartsua izan duen arren.