Lur Albizu Etxetxipia

Zaila egiten zait egoera irudikatze hutsa. Zaila eta mingarria. Dagoeneko ia laurogei urte pasatu dira Artazutik eraman eta hil zituztela.

Lau anaia ziren: Jose, Felix, Ezekiel eta Florencio Bengoetxea Arellano. Antzeko zortea izan zuten denek: hiru Etxauriko hobi komunean daude, eta laugarren anaia, Erreniegan. Lanean zeudela harrapatu zituzten Jose, Felix eta Ezekiel, segan ari zirela, eta atxilo eraman. 1936ko abuztua zen. Handik, Ezkabako kartzelara bidali zituzten. Gerora, Iruñeko espetxera mugitu zituzten, eta handik atera zituzten Etxaurin erailtzeko. Florencio Garesen egon zen preso, Astraingo atakan hil zuten ondoren. Haien delitu bakarra sindikatu bateko kide izatea zen. Akusazioa: "Lurraren Langileen Elkartearen propagandista eta buruzagiak" izatea.

Garesti ordaindu zuten, garestien ordaindu zutenak izan ziren, baina ez bakarrak. Sortzez Artazukoa baina Garesko herritarra zen Clemente Reta Viguriari ere heriotza esleitu zioten, eta Etxauriko hobi komunean dago, lehen aipatu ditugun beste hiru anaiekin batera. Longidan bizi eta jaiotzez Artazukoa zen Zakarias Bengoetxea Ruiz ere hil zuten Elon.

Bengoetxea Arellano anaietatik bi gelditu ziren bizirik; Flaviano eta Timoteo, biak ala biak frontera bidaliak, haien anaiak hil zituztenen ondoan, derrigorturik. Azanza anaiak eta Doroteo Urra, Herriko Etxeko kideak denak, preso izan ziren Iruñean. Valeriano Ugarte eta Pedro eta Victor Bengoetxeak nahiago izan zuten ihes egin; Tomas Aldazek taberna itxi eta Frantziara egin zuen alde (han hil zen bere semeetako bat, nazien kontra borrokan). Severiano Bengoetxeak ere muga pasatu zuen, baina errepublikarrekin borrokara itzuli zen. Santoñako kartzelan egon zen. Ez zen hartaz besterik jakin, baina Errusian ikusi omen zuten azkenekoz, II Mundu Gerran.

Ez zen samurra gure herrian bizitzea. Tradizio karlista handiko herria zen Artazu; gutxi ziren (aurretik ere kasik nahitaezkoa zen) arautik ateratzen ziren herritarrak. Gutxi ziren, baina errepresioa zuzenean jasan zuten. Modesto Azkonak uko egin zion gerrara joateari eta, jazarpenak bultzatuta, Garesera joan zen bizitzera. Ondotik, sei hilabetez izan zen espetxean anaiarekin, Franco eta gerrari buruzko iruzkinak egitea egotzita. Artazuk ez zituen 400 biztanle ere, eta badaude kontatzekoak. Historiaren atzeko aldean egoten diren horiek guztiek ere, emakumeek, izanen zuten zer esana. Izanen zuten zer bizia eta zer sufritua. Gizonen historia kontatzen dugu, baina zer gertatu zitzaien emakumeei? Nolakoa izan zen haien aurkako errepresioa?

Irailean omenaldi txiki bat eginen zaie hildakoei eta Artazuko lurretan erail zituzten beste bi gizon ezezaguni. Isiltasunak hartu zituen gure herriak. Berandu da; senide gutxik ikusiko dute, baina ez gaitzala berriz ahanzturak harrapa. Bizirik jarraitzen dutelako gure memorian.

Idoia Sobrino

LOMCEri buruz anitz solastatu da azken aldian egondako greba eta manifestaldiengatik. Pasa den astekoa, administrazio eta zerbitzuetako langile (AZL) izanda bizi izandako lehen ikasle greba izan zen; hau da, hezkuntza egoitza batean ikasle izan gabe bizi izan dudan lehena. Zenbait gauzak harritu naute.

Alde batetik, AZLen artean, ez profesionalki ezta pertsonalki ere, ez zela grebaz solastatu. Ez aitzineko egunetan ezta gerokoetan ere. Ez greba zegoenik ezta grebaren arrazoiez. Deus pasatuko ez balitz bezala. Grebaren aferak beraiekin (gurekin) zerikusirik izango ez balu bezala. Aipatu beharra dago, hezkuntza legearen baitan eskola liburutegiak eta unibertsitateko liburutegiak ere arautuak gelditzen direla, beraz, liburuzain gisa, gaiak ukitu ukitzen gaituela. Zer erranik ez pertsonalki, bai guraso izanagatik, bai anai-arrebak izanagatik, bai dena delakoagatik ere, hezkuntzaren kalitateak eta funtzionamenduak hurbileko kezka izan beharko lukeela. Baina langileen artean, aipamenik ez.

Bertze aldetik, eta aitzinekoarekin lotuta pentsatzen dut nahiz eta ez duten horregatik bidezkotzat jotzen, lanean nabilen hezkuntza zentroaren sare sozialetan ere ez zen ikasle grebaren inguruko aipamenik egin. Ez alde, ez kontra, ezta txio ziztrin bat erez. Greba? Zer greba?

Jaso nuen bakarra, posta elektronikora ailegatzen diren mezuen artean, irakasle baten mezua izan zen; omen, berak eskola ordua zeukan greba egun horretan eta ikasle gutxi batzuk joan ziren bere eskola entzutera, egun normala izango balitz bezala. Baina greban zeuden bertze ikasle batzuk ere agertu ziren eta irakasleak gelan sartu eta grebaren zergatiak azaltzeko aukera eman omen zien. Lehendabizikoz eta azkenekoz emandako aukera izan zela zioen; greban zeuden ikasleek, manifestaldirako prestatutako bi leloez gain, arrazoi gutxi omen zekiten grebaren aferari buruz.

Tristea iduritu zitzaidan hori gertatzea. Agian ez da ikasleriaren gehiengoaren ispilu izanen. Beharbada anitzek jakinen dute zeren kexu diren, baina nik ikasle horiei langileen antza ere hartu nien. Orduan ulertu nuen, nolabait, zergatik ez zen gure artean grebari, LOMCEri buruz solastatzen: inor gutxik dakielako ezer. Hala izanen ote da? Hori bai dela larria…

Jakingo al dute liburuzainek lege berri honek eskola liburutegiak ez dituela bermatzen? Ez dituela eskola liburuzainak bermatzen? Gure ogibidearen kontrako legea dela? Eta arestian erran bezala, gure xilkotik haratago begiratuta ere, jakinen al dute beraien seme-alabengan, anai-arrebengan, lehengusu-lehengusinengan… horrek denak izanen duen eragina? Hau da, bizi garen gizarte honetan lege honek, eta batez ere bere gabeziek, izanen duten eragina?

Informazioaren garaian bizi garela eta… ez al da hori ere bertze lelo bat bakarrik izanen?

Asier Azpilikueta

Horregatik ez dut nik kamisetarik erosi", erran dit lagun batek. "Nik nahiago baitut gainezka dagoen Biurdana zahar bat, hainbat hizkuntz eredutako institutu berria baino". Orain arte bederen, jende anitz konbentziturik baitzegoen Biurdana institutu masifikatua ikaslez hustuko duen Iruñeko iparraldeko institutu berria ez dela D eredu hutsezkoa izanen, hainbat eredutakoa baizik.

Labur-labur azaldurik. Iruñeko Donibane auzoan dagoen Biurdana institutua gainezka egitear dago. Hala, jatorrizko eraikinean toki nahikorik ez dagoelako, Batxilergoko ikasleak ondoko Lanbide Heziketako Donibane ikastetxeko solairu batean daude 14-15 ikasturtetik. Eta aurreikusita dago 17-18 ikasturtean toki nahikorik ez izatea, ezta Donibane erabilita ere. Alegia, premiazkoa da Iruñeko iparraldean bertze institutu bat egiteko erabakia berehala hartzea.

Biurdanaren masifikazio arazo hau aspalditik abisatua dago. Aurreko gobernuak, ordea, ez zuen inoiz arazoa behin betiko konpontzeko erabakirik hartu. Adabakiak bertzerik ez zituen jarri. Eta, beraz, oraingo gobernuari egokitu zaio aspaldi hartu behar zen erabakia hartzea.

Urteak dira Biurdanaren inguruko eskoletako guraso elkarteek (Patxi Larrainzar, Sanduzelai, Atakondoa, Lekunberri, Auzalar eta Buztintxuri) batzorde bat osatu zutela Biurdanaren masifikazioaz ohartarazteko eta konponbide duin bat eskatzeko. Iragan urtarrilaren bukaeran, Hezkuntza Departamentuak komunikatu zien batzordearen borrokak fruitua eman duela eta institutu berria eginen dutela.

Hezkuntza Baliabideetako zuzendari nagusi Juan Ramon Elorzek argi utzi zien guraso elkarteei —eta Biurdanako Zuzendaritzari— gobernuari zegokiola erabakitzea zer-nolako institutua eraikiko zen, baina iritziak jasotzeko prest zegoela. Horri kasu eginez, guraso elkarte guztiek haien artean eskaera batzuk adostu, eta gobernuari helarazi zizkioten otsailean eginiko bertze bilera batean.

D eredu hutsezko institutu berria nahi dute guraso elkarte horiek —baita Biurdanako irakasle eta langileek ere—, ikastetxe berri hori D ereduak Iruñeko iparraldean duen espazio falta arazo zehatz bat konpontzera datorrelako.

Baina mamu bat bazebilen 2014ko urtarrilaren 9tik. Egun hartan, Nafarroako Parlamentuak Ezkerraren mozio bat onartu zuen, funtsean euskara hutsezko ikastetxeen aurka egiten zuena. Soilik EH Bildu osatzen duten taldeek bozkatu zuten haren aurka. Ordutik, modan dago erratea ikastetxe batean hainbat hizkuntz eredu nahastea —eta, beraz, euskararen presentzia zapaltzea— "elkarbizitzaren aldeko" ekintza dela. Eta horri gaineratu behar zaio, orain, oposizio espainolista aldaketaren gobernuaren kontra erabiltzen ari den arma nagusia euskara eta "gaztelaniaren bazterkeria" direla. Beraz, hortik datoz batzuen zalantzak eta kamisetak erosteko gogo eskasak.

Logikak, datuek eta justiziak diote Iruñeko iparraldeko institutu berriak D eredu hutsezkoa izan behar duela. Lerrook idazteko orduan —duela astebete—, Hezkuntza Departamentuak ez du oraindik ofizialki adierazi zein motatako institutua eginen duen. Utz dezagun, bada, itxaropenerako zirrikitu bat.

Izaskun Etxeberria Zufiaurre

Ez da ezer, 1: larunbat goiz epel honetan amari etxeko lanetan laguntzen ari zaio Miren. Duela ordu erdia ikusi ditu gelako mutilak leihotik. Ama, joan naiteke jolastera? Aspiradora pasatutakoan joango haiz. Eta Martin? Zergatik ez du berak pasatzen? Hire anaiak ikasi behar duelako, eta ez erantzun! Garbiketa bukatutakoan, Miren salto batean plazan da. Ondo asko lotu ditu kirol-oinetakoak. Bueltatu haiz?, zergatik egiten dun negar?, hori ez dun ezer!, ez din inporta!, mutil-kontuak ditun horiek!, jolastuko dun arratsaldean neskekin soka-saltoan!

Ez da ezer, 2: dena prest dago entsegu orokorrerako. Argiak probatu dituzte. Perfektu. Ezker aldeko itzala behar den punturaino ailegatzen da. Ok. Soinua ere ederki aditzen da: argi, ozen. Erromeriako giroa usaintzen da. Kioskoan musikariak kokatzen hasiak dira. Gazteok, badakizue!, festa-giroan nahi zaituztet, aditu! Naturaltasunez, ibili ohi zareten bezala! Ailegatu da eguna. Antzokia lepo dago. Istorioa jendearen gustukoa suertatzen ari da. Gurasoek, lagunek eta ikaskideek adi jarraitzen dituzte aktore gazteen joan- etorriak. Txaranga-doinuak biziagoak dira taula gainean, baita ahotsak ere: Tírate a la rubia, a la rubia tírate… Jai-giroa. Ene, ikusi, ikusi Txemak nola ukitu dion ipurdia Maiderri!, ondo ukitu, gainera!, gazte hauek! Egin dute barre eserlekuetan.

Ez da ezer, 3: aspaldiko, Olaia!, non sartzen haiz?, noiztik ez haugu ikusi, neska?, bai, bai, arraso pizturik hago hire mutilarekin, bazekinagu, bai, baina betiko lagunekin egoteko beta bilatu behar da, neska!, beno, konta ezan, bada, zer moduz Alexekin?, non ibiltzen zarete?, zer egiten duzue? gauza pila egiten dinagu biok, beti elkarrekin!; eta beti esaten zidan zein ongi gauden biok bakarrik, norekin egongo ote naizen ni hobe berarekin baino, errepikatzen zidan, eta egia dun; bai goxo gaudela bakarrik inor gabe xuxurlatzen zidan belarrira, goxo. Horixe, Olaia, jeloskorrek pila maite dute!

Ez da ezer, 4: azken aldian Luisak senarrarengandik jasan behar izaten duen tratuak gero eta ezinegon handiagoa sortzen dio. Mugan ikusten du bere burua, ezin du gehiago. Gaur bertan, azkeneko bi asteetan bezala, hamalau dei galdu zeukan mugikorrean. Zer, Iñaki?, zer behar duzu? ... esan nizun, ba, izebari lagundu behar niola gaur … Zer egiten dudan izebarekin? Kontsultara lagundu … Ez dela behar hainbeste denbora?, zu lanera joan baino lehen etxean izango naiz … bai, bazkaria jarriko dizut. Etxeratzean, ordea, bortitz aurpegiratu dio berandu dabilela, ez diola kasurik egiten. Eskua ere altxatu dio bere tokia etxean egotea dela oihukatu dionean.

Lantokira abiatu baino lehen, ustekabean, bere atzean sentitu du Luisak. Horrelakorik errepikatzen bada bestelako neurriak hartu beharko dituela adierazi dio ahapeka, mantso, ahots lodiz. Baina, Luisa, nola egin diozu hori Iñakiri?, bota dio koinatuak. Urduritu egingo huen, neska, gehitu du ahizpa zaharrenak. Nola bururatu zain Foru Poliziari hots egitea?, zer eta horregatik! Hori ez dun ezer! Dena den, emakumezko hauek ez dute ezer jasaten!, bota du koinatuak etxerako bidean. Akordatzen zer salatu zuten lehengo hilabetean Lantzeko inauterietan eta Altsasuko festa hartan ere?

Lohizune Amatria
Imajina dezagun fantasiazko mundu bat. Imajina dezagun mundu hori pertsonaia beltz, ilun eta maltzur baten mendean dagoela. Edozein ipuinetan bezala. Haren garretan gatibu pertsonaia zuriak bizi dira, eta egunero pertsonaia beltzarentz...

Lur Albizu Etxetxipia

Korapilo bat. Horrelako zerbait hasi zitzaidan sortzen eta garatzen sabelean. Hazten joan da azkeneko asteotan.

Izanen da agian Erregimenarekin ez zegoela korapilorik, elkar ezagutzen genuela eta haiek ere nolakoak ziren ederki genekiela; neurria, pixka bat bada ere, hartua geniela. Baina oraingoan korapiloari bueltak eta bueltak ematen jarraitu dut, lortu dudan bakarra hark eztarriraino salto egitea izan da. Mutu geratu naiz, eta lehengo oihuak ito egin zaizkit hor bertan. Bai, shock egoeran utzi gaitu guztiak. Baina ezin gara askoz gehiago horrela egon.

Zein erraza den progrea eta ezkertiarra izatea, aldaketaren aldekoa. Justizia soziala, berdintasuna, gardentasuna, umiltasuna bezalako hitzekin ahoa betetzea. Oso erraza da pribilegioak ukitzen dizkizuten arte. Hori izaten da zaila. Ezkertiarra izatea, guztiok aurrera egitea ahalbidetzeko; ezkertiarra izatea, zuk zeuk dituzun pribilegio batzuei uko egin eta pauso bat atzerantz emateko. Hitzak asko izan daitezke, baina ekintzek dute hemen pisua. Ekintzek dituzte ondorioak.

Horrela izan ditugu euskaldun eta euskaltzaleentzat korapiloa, kolpea, zaplaztekoa izan diren bi berri (behintzat): Lan Eskaintza Publikotik euskarazko ehun eta hogei lanpostu kentzea (azkar esaten da, e?) eta zerrenda bakarra ez egotea (guztiok jakina baita edozein hizkuntza jakitea meritua dela, hizkuntza hori euskara ez baldin bada, noski), batetik. Podemos Pamplonak (zu zara, Oscar Fresán? Norbait gehiago al dago zurekin? Zenbat zarete? Zein dira zuen lagunak? Oscar, zer egiten zenuen aurreko asteko udaletxe plazako elkarretaratzean?) bi haur eskola euskaraz ezartzearen aurka egindako adierazpen lotsagarri eta ezjakinak, bestetik.

Korapiloa estututa. Bi aferak benetan lotsagarriak eta etsitzekoak.

Luzaroan Erregimenaren lagun-min izan diren sindikatuak jo eta fuego lanean, ehun eta hogei lanpostu pikutara bidaltzeko. Ehun eta hogei lanpostu. CCOO, UGT, AFAPNA: ehun eta hogei lanpostu bota dituzue atzera. Ehun eta hogei pertsona (ez dira zenbakiak). Baina zuek ohituta zaudete. Zorionak. Eta azkenean, hilabeteak atzera eta aurrera ibili eta gero, dena betiko puntura, UPNrenak diruditen oposizioak (Mendoza jauna, aipamen berezia merezi duzu gaurkoan).

Orain arteko egoera bidegabea hobetzen saiatzeko erabakia, bi haur eskola gehiago euskaraz Iruñean. Banatuago. Eskaria oraindik bete gabe, baina bidean. Zorionak udalari, korapiloari arnasa pixka bat emateagatik. Korrontea kontra dugu, baina gatazkan egoteak ere bere alde onak izanen ditu, ala? Zerbait mugitzen den seinale, pribilegiodunak mugitu behar diren seinale. Aurrera goaz.

Korapiloa estutzen jarraitzen duzuenei, bidean harriak —eta harritzarrak- jartzen dituzuenei, zuen pribilegioak betikotzen jarraitu nahi duzuenei, faborez, umiltasun pixka bat. Gure hizkuntza ez da museo bateko pieza. Ez da arkeologia (batzuek badakite aztarnak ongi ezabatzen), ez da hizkuntza hila. Ez da polita, ez itsusia ere. Erabiltzen den hizkuntza da. Erabiltzen dena, ez eskaparateetako apaingarria. Bizirik dago. Euskarak badu eskubidea aurrera jarraitzeko. Eta jarraituko du, kosta ahala kosta. Zuekin ala zuek gabe. Herritar asko dituzue pausoa noiz emanen duzuen, zain.

Asier Azpilikueta

Hona hemen Erregimen Zaharreko gobernuek egin zituzten diru xahutze handienen top 10 zerrenda.

1. AHT. Ba ote daki inork benetan zenbat diru gastatuko duten Nafarroan abiadura handiko trena egiten? Aurkakoen aspaldiko kalkuluen arabera, egitekotan, denetara 4.000 milioi euro baino gehiago gastatuko lituzkete. Aldekoek ez dute zenbaki zehatzik ematen.

2. Itoitz. 2012an eginiko ikerketa batean, Rosario Brinquis ekonomialariak azaldu zuen ordu arte Itoitzen eta Nafarroako Ubidean 1.751 milioi euro inbertitu zituztela ?diru publikoak gehienak? eta horietatik bakarrik %27 berreskuratu zituztela.

3. Ezkutuko bidesariak. Sistema horren bidez ordainduriko herri lanak anitzez garestiagoak ateratzen zaizkigu. Adibidez, Bideko autobia egitea 390 milioi euro kostatu zen. Baina kanona 2032 urte arte ordainduko dugunez, azkenean, 1.200 milioi inguru pagatuko ditugu. Pirinioetako autobia, berriz, 2039 urte arte ordainduko dugu, urtero 16 milioi astinduta.

4. Nafarroako Kutxa. 2009an, Nafarroako Kutxaren ondareen balioa 1.250 milioi eurokoa zen. 2012an, jada Banca Civica taldearen barnean, 280 milioikoa zen balio hori. Burtsan zortzi hilabetez egon zen Banca Civica eta bere akzioen balioa %27 jaitsi zen. Ondoren, Caixabankek irentsi zuen 979 milioi ordainduta.

5. Reyno Arena. Mega kirol pabiloia erabat bukatzen dutenerako, 68 milioi euro gastatuak izanen ditugu ?enpresei atzerapenengatik eman beharreko kalte-ordainak barne?. 2009an hasi ziren eraikitzen, baina 2012ko azaro arte ez zuten bideragarritasun planik egin.

6. Los Arcos. Kontuen Ganberaren arabera, Los Arcosko zirkuituan 52 milioi euro gastatu zituzten ?BEZ gabe?. 2010ean inauguratu zenetik milioiak galdu ditu zirkuituak urtero. 2013ko bukaeran, Nafarroako Gobernuak Los Arcos Motorsport enpresari utzi zion zirkuituaren bortz urterako kudeaketa, 1,3 milioiren truke.

7. Senda Viva. Arguedasko basamortuan dagoen zoologikoa 2004an inauguratu zuten. 2012 arte, Nafarroako Gobernuak 58,1 milioi euro gastatu behar izan zituen bertan. Urtero ia 200.000 bisitari jasotzen omen ditu, baina urtero 1,2 milioi galtzen segitzen du.

8. Iberdrola. Behinola, haize errotak egiteko enpresa publiko bat izan zuen Nafarroak, EHN izenekoa. Gobernuak enpresa hura saldu egin zuen etekinak ematen zituen garai batean. Lorturiko diruarekin burtsaren jokoan sartu eta Iberdrolaren akzioak erosi zituen. Azkenean, 19,6 milioi euro galdu ditugu joko espekulatibo horretan.

9. CUN. Nafarroako Unibertsitate pribatuko langileak bere klinikan artatzeagatik, 2009 eta 2015 urteen artean, ia 37 milioi euro ordaindu zizkion Nafarroako Gobernuak Opusi. Batere txosten ekonomikorik egin gabe, noski. Gobernu berriak kontuak atera ditu eta kalkulatu du pertsona horiek Osasunbidean artatu izan balituzte 14 milioi euro merkeago aterako zitzaigula dena. Ez du hitzarmena berritu.

10. Sanferminetako museoa. Iruñeko besta nagusiaren esentzia museo batean sartzeko burutazioa izan zuen UPNk. Proiektua egiten hasi, baina behingoagatik, gastatu behar zen dirutzak izutu zituen eta bertan behera utzi zuten. Bidean hiru milioi euro xahututa.

Izaskun Etxeberria Zufiaurre
Deserri guztiak dira berdinak, zioen Castillo Suarezek, palentziarren alaba den Altsasuko olerkari euskaldunak, Iluntasunaren kolorea izeneko poeman. Bera bezala, literaturan asko izan dira arrazoi desberdinengatik erbeste...

Kalera irtengo gara berriz ere bihar. Beste behin ere, lan duinen alde, lanpostuen alde eta kaleratze eta injustizien kontra. Enpresa multinazional batek egin du oraingoan erasoa; eta bete-betean jo du gure etxeko atea. Gurea, eta beste askorena. 250 familiarena, zehazki.

Baina ez omen da garai txarra oraingoa, diotenez. 2008tik askok eta askok sufritu dugun krisialdia gainditzen ari gara. Zorionekoak gu. Datu makroekonomikoek eta asko ulertzen ez ditudan beste zenbait datuk diote hori. Datu horiek gure etxeetan dagoen egoeraz hitz egingo balute bezala jasotzen ditugu guk, gainera (zoritxarrekoak gu). 2015ean joera aldaketa bat sumatu omen da. Aurreko urteekin alderatuz, gero eta langile gehiago kontratatzen dituzte enpresek. Baina nahikoa ote? Nolakoak dira kontratu horiek?

Egoera onera doala sinetsi, eta eroso zaudenean egiten ohi du eraso arerioak; eta hala gertatu da oraingoan ere. Kolokan dago TRWk Iruñean duen lantegia. Baina kaleratzeak "derrigorrezkoak" omen dira. Zeinentzat?, galdegiten diot neure buruari. Enpresari handien poltsikoa are eta gehiago betetzeko? Lantegiaren etorkizuna ziurtatze aldera 250 langile kaleratu behar dituela esan du zuzendaritzak. Eta bada datu okerrago bat ere: ez dira 250 behargin bakarrik arriskuan; zuzendaritzak 2018ra arte baizik ez die lana bermatu beste 370ei. Enpresa da arriskuan, langileak eta atzean dauden familia guztiak.

Elkartasunik beroena bidali nahiko nieke TRWko langile guztiei; ezagutzen eta ezagutzen ez ditudanei. Baina ez horiei bakarrik, tamalez hau ez baita izan azken asteotan jasan dugun eraso bakarra. Buñuelgo General Electric enpesa itxiko dutela iragarri zuten orain gutxi. Etxeko gastuei aurre egiteko beste irabaziko ez duten beste ehun bat familia izanen dira Nafarroan, krisialditik irteten ari garen arren. Noren kontura ari da ekonomia gora?

Langileen ikuspuntutik galdutako gudua dela pentsa daiteke. Baina ez dut uste horrela denik. Enpresen etorkizuna edozein dela, langileek erakutsi diguten duintasuna nabarmendu nahi dut. Lehen egunetik gelditu egin zituzten makinak, esaterako, TRWn. Kalera irten dira. Oihukatu dute "iruzur galanta" dela enpresaren arrazoibidea. Nahiz eta enpresak bidalitako eskutitzean grebarik ez egiteko eskakizuna (mehatxua) jaso.

Hainbat egunetarako stocka du enpresak, eta etsigarria izan da ziurrenik askorentzat xehetasun hori. Baina ez da borroka egiteari uzteko aitzakia izan. 24 orduko geldialdi batekin hasi zuten bidea, eta berdin egin dute astearte honetan ere. Kaleratzeak salatzeko, lau orduko lanuzteak egin dituzte; baita hainbat bilera ere. Fabrika geldirik utzi dute zenbait orduz; baina ez dira geldirik egon. Bihar ere, lan gatazka bizirik dela erakutsiko dute Iruñean egingo duten manifestazioan.

Antonio Burgos deitzen omen da tipoa. Duela aste batzuk idatzi zuen artikuluak hautsak harrotu zituen sare sozialetan. CUPeko eta Bilduko emakumeak izan zituen mintzagai, baina edozein erasana sentitzeko modukoak izan ziren zutabegileak bota zituenak. Ni ere ez naiz atzean geldituko.

Askotan entzun izan dugun zerbait da, ezta? Bada denbora bat emakume euskaldunen estetikari buruz foroetan eta komunikabideetan hitz egiten zela, Nekane-ak gora eta behera, zutabean Burgosek berak aipatuak. Duela hilabete batzuk (edo gehiago, ez dut gogoan) La Semaine du Pays Basque astekariak euskaldunen itxurari buruzko erreportaje bat ere oparitu zigun, Le look abertzale deitua; gurean ez da gai berria, beraz.

Eta ez da berria emakumeei egiten zaizkien fisikoari lotutako kritikak edota iruzkinak anitz izatea. Ohikoa da esaten dutenari buruz baino gehiago haien janzkera edo itxurari buruzko epaiak botatzea —ikus Kataluniako presidentea hautatzeko saioan Ines Arrimadas eta Anna Gabrieli buruz eginiko iruzkin batzuk—.

Bai, itsusiak gara, eta harro gaude.

Itsusiak gara ezinegona sorrarazten dugulako. Itsusiak gara eremu publikoan gaudelako, gure izaera erakusten dugulako eta parte hartzen dugulako; gure eskubideak praktikan jartzen ditugulako, mintzatzen garelako, aldarrikatzen dugulako. Deserosoak gara. Eta, jakina, hori batzuei ez zaie atsegin egiten.

Ez dakit noiz ailegatuko den momentua, baina noizbait konturatu beharko dute iraindu nahi bagaituzte, emakume baten ibilbide politikoari eraso/gutxietsi/kritikatu nahi badute, beste metodo batzuk probatzen hasi beharko dutela. Oso kutrea da zirku hau guztia martxan jartzea, oso kutreak dira horrelako kazetaritza eta zutabeak.

Horrela bukatu zuen gure Antoniok haren zutabea: "Ez dute Espainiatik bereizi nahi: guk haiek botatzea nahi dute. Itsusi eta zatarrak direlako". Hasteko, ez gara orain Antonio Burgosen edertasunari buruz eztabaidatzen hasiko; luze joko liguke eta, gainera, ez zaigu inporta. Utz diezagutela erabakitzen argal, mehe, polit, itsusi izan nahi dugun, ilea zein kolorez tindatu nahi dugun edo zer-nolako zuzentasuna izan behar duen gure flekilloak; nolakoa den gure gorputza, eta nolakoa nahi dugun. Ez dugu onartuak izan nahi, guk geuk dakigulako zer garen eta zer nahi dugun. Esaldiaren hasieran utzi digu Burgosek gakoa: ea behingoz erabakitzen uzten diguten zer izan nahi dugun, norekin bizi nahi dugun (eta norekin ez), non, nola. Espainiatik botatzen bagaituzte, nik alai hartuko dut albistea. Nahi duzunean, Antonio Burgos. Itsusiok pozik egonen gara, zuri esker!

Burgosek eta bere lagunek ez dakitena da haien zutabe txundigarriei esker gero eta itsusi gehiago garela eta izanen garela.