Kattalin Barber

Gabonetako ohiko erosketez harago, Iruñean badago aukera bestelako kontsumo eredu baten aldeko apustuan oinarritutako opariak egiteko, egunotan. Emausko Trapuketariek milaka jostailu biziberritzen dituzte, ume bakar bat ere jostailurik gabe gera ez dadin. Atzo zabaldu zuten azoka, eta urtarrilaren 5era arte egonen da zabalik Arrotxapeko Arga ibaia kalean duten Triki Traku dendan.

"Jostailuak berrerabiltzea, aurreztea eta beste aukera bat ematea ez ezik, ingurumena babestea eta arduraz kontsumitzea ere bada gure asmoa", adierazi du Pili Ioldik, erakundeko komunikazio taldeko kideak.

Urtero, Emausko Trapuketarien bilketa zerbitzuek Nafarroa osoko etxeetan eta garbiguneetan milaka tona biltzen dituzte, eta, horien artean, jostailuak dira asko. "Onenak eta deigarrienak" aukeratzen dituzte Eguberrietako azokarako. Bilketa egin ondoren, berrerabil daitezkeen jostailuak sailkatzen dituzte, eta, beharrezkoa bada, garbitu eta konpondu egiten dituzte. "Behin bilduta, bereizita, konponduta eta txukunduta daudelarik, prest ditugu saltzeko", azaldu du.

Mota guztietako eta adin guztietarako jostailuak jasotzen dituzte dendan: panpinak, puzzleak, ibilgailuak, peluxeak, haurrentzako liburuak, mozorroak, jostailu bildumak, Lego-ak, Playmobil-ak eta abar. "Lego-ak, adibidez, pisura saltzen ditugu, eta oso ongi saltzen dira". Jostailuak opari katalogoetan dauden bezala aurkezten saiatzen dira, poltsetan sartzen, eta ahalik eta hobekien aurkezten. Jostailuak hezigarriak eta oraingoak direla azpimarratu du Ioldik.

Laugarren urtea da Emausko Trapuketariek azoka antolatzen dutena, eta harrera ona duela dio erakundeko kideak. Izan ere, garai honetan joan den urteko jostailuak alde batera uzten dituzte askok, berriei tokia egiteko asmoz. Hainbat datu aipatu ditu Ioldik: hamar jostailutik bederatzi zabortegira joaten dira, eta hiri hondakin guztien artean %6 jostailuak dira. "Ehunekoa murriztu behar dugu. Jostailuak berriro erabilita lortuko dugu guztion artean hondakinen putzu beltzera ez bidaltzea".

Emausko Trapuketariek ez dute datu zehatzik, baina haien guneetara egunero iristen den jostailu kopurua handia dela argi du Ioldik. Gehienak, gainera, Gabonen atarian jasotzen dituzte, "jostailu berriei tokia egiteko armairuak husten dituztenean etxeetan". Gabonak amaitu eta gero, berriro ere dozenaka jostailu jasotzen dituzte. Espainiako Jostailu Ekoizleen elkarteak adierazi duenez, jostailuen %75 garai honetan erosten dira. "Garestiagoak diren garaian, hain zuzen ere", nabarmendu du Ioldik.

Dena den, jasotzen dituzten jostailu guztiak ezin dituzte berreskuratu ezta berrerabili ere. Egoera txarrean daudelako edota konpondu ezin direlako baztertzen dituzte. Gainerakoak, ongi funtzionatzen dutela ziurtatu, garbitu eta moldatu ondoren, dendako apaletan txukun-txukun ipintzen dituzte.

Horixe da, beraz, azokaren xedea: beste aukera bat eman nahi diete jostailuei, eta, aldi berean, herritarrak animatu bertan bigarren eskuko jostailuak erostera. "Diru gutxiren truke, mundu guztiaren eskura jartzea". Edonola ere, oraindik ere jendeari bigarren eskuko jostailuak erostea kosta egiten zaiola jakinarazi du Ioldik. Aurreiritziek indarrean jarraitzen dute. "Erosi behar dugula, hori da Eguberrietan zabaltzen den mezu nagusia. Etengabeko bonbardaketa da, eta jostailu berriak nahi ditu jendeak", adierazi du Emausko kideak. Hala ere, ilarak izaten dira urtero, irekitzen duten lehen egunean.

Jostailuak hondakin

Dirua aurrezteaz eta jostailuei bigarren bizitza emateaz gain, jostailuak berrerabiltzeko arrazoi asko daude. "Ikaragarria da jostailuak egiteko zenbat baliabide natural behar den: ura, petrolioa, metala, zura... Denboraldi batean erabiltzen dira, eta gero horietako asko hondakin bihurtzen dira. Jostailuak berreskuratzea eta berrerabiltzea beharrezkoa da", dio Ioldik.

Ingurumenari nabarmen kalte egiten diote jostailuek, zabortegira botatzen direnean eta, batez ere, erretzen badira. "Errausketak edota zabortegian pilatzeak eragiten duten kutsadura gutxitu egiten dugu". Adibidez, kadmioa, merkurioa edota beruna duten jostailuak kaltegarriak dira, eta, tratamendu egokia jasotzen ez badute, lurra eta ura kutsatzen ahal dituzte. Hamaika ondorio izan ditzake horrek.

Horregatik, hain zuzen ere, baliabide naturalak ez agortzearen alde lan egiten dute Emausko Trapuketariek, eta birziklatzea da haien helburua.

Aldi berean, gizarte lana egiten dute. Garai batean bazterketa sufritu duten pertsonei duintasunez bizitzeko aukera ematen die erakundeak. "Jostailu hauek erosiz gero, bideragarria egiten dugu gure proiektua; 220 laguni bizimodu bat eskaintzen die proiektu horrek".

Horrez gain, azokaren bidez kontsumo ereduen inguruan hausnarketa eragin nahi du erakundeak. "Bereziki, Eguberrietan ditugun kontsumo ohituren inguruan eta seme-alabei irakasten dizkiegun balioen inguruan".

Jostailu baten bizitzari buruzko gogoeta jarri du adibide Ioldik, behar lukeen baino laburragoa izaten ohi delako; izan ere, umeek asko dituzte, eta aspertu bezain pronto berri bat nahi izaten dute, gainera. Bizitza luzeagoa eman nahi diete Emausko Trapuketariek jostailuei: "Umeek ez lukete garai hau iragarkietako ereduen arabera bizi beharko. Ingurumenarekiko errespetua bultzatu behar dugu, gizarte bidezkoago bat izateko bidean".

Kattalin Barber

Hiri eredua aldatzea du xede Alde Zaharra Arian-arian proiektuak. Horretarako, herritarrek 45 proposamen adostu dituzte, besteak beste, auzoa bizileku egokiagoa izateko, ibilgailuen presentzia mugatzeko, zarata bolumena eta kutsadura tasak murrizteko, garraio publikoaren erabilera sustatzeko eta txirrindulari eta oinezkoen arteko bizikidetza errazteko.

Prozesu parte hartzailea jarri zuen martxan Iruñeko Udalak joan den irailean, eta bertan jasotako 782 proposamenak abiapuntutzat hartuta, eragile inplikatuen eztabaida lanaren ostean, adostutako 45 proposamen dira emaitza. "Hezkuntza Departamentuaren ondoan bizilagunentzat aparkaleku bat egitea, billabesak auzora gerturatzea eta Alde Zaharrerako ibilgailuen sarrera kontrolatzea adostu da, tartean", adierazi du Ioar Cabodevilla arkitekto eta prozesuko kideak.

Prozesuaren lehenengo hiru faseak amaitu direla azaldu du Cabodevillak, eta, orain, Iruñeko Udalari dagokio Alde Zaharreko mugikortasun plana diseinatzea. Udaleko lantalde teknikoak proposamenak aztertuko ditu, eta kontuan izanen ditu auzoko mugikortasun proiektua diseinatzerakoan. Horren ondotik, proposamen berriak modu esperimental eta itzulgarrian abiaraziko dira. "Egiten duenaren arabera, ikusiko da prozesu parte hartzaileak garrantzia duen ala ez".

Lau ardatzen inguruan lan egin dute prozesuan: zirkulazioa murriztu eta oinezkoei lehentasuna ematea, oinezkoen eta txirrindularien elkarbizitza, Alde Zaharrerako sarbide eta loturak, eta zamalanak.

Bertan parte hartu dute inplikatutako eragileek, ehun ekonomikoko eta elkarteetako ordezkariek, teknikariek eta herritarrek. Horrez gain, parte-hartze prozesua garatu eta dinamizatu du hirigintza arkitekto, soziologo eta komunikazio talde batek. "Lantaldeetan nahi genukeen baino pertsona gutxiagok parte hartu duten arren, haien inplikazioa eta parte hartzea oso positiboa izan da, elkarrizketak, elkar entzuteak eta kontrako ideiekiko begiruneak bideratu baitzuten lana", dio Cabodevillak. Xedea izan da adostasunak eta desadostasunak bilatzea mugikortasunaren inguruan.

Irailean, 11.000 triptiko banatu zituzten Alde Zaharrean, eta 42 postontzi paratu zituzten proposamenak jasotzeko. Gainera, webguneko plataforman eta parte hartzeko egon diren lau kale dinamiketan auzoa hobetzeko ideiak jaso dira. Kale dinamiketan, guztira 200 pertsonak baino gehiagok parte hartu dute; eta 192 proposamen egin dituzte.

"Prozesua guztiz positiboa izan da, eta parte hartu nahi izan duenak aukera izan du horretarako; hala ere, Iruñeko bizilagunok eta erakundeak ez gaude prozesu parte hartzaileetara ohituta, eta bide horretan zaila izan da", dio Cabodevillak. Gutxika-gutxika herritarrak parte hartzera "ahaldunduko" direla uste du. "Orain, udalari dagokio arduratsu jokatzea. Parte hartu duten guztiek ikusi behar dute bere proposamenak balio izan duela".

Cabodevillak aipatutako proposamenez gain, beste neurri batzuen artean, herritarrek adostu dute kale estuetan aparkatzea debekatzea, San Frantzisko kaleko espaloiak kentzea eta kalea oinezkoendako bihurtzea, tabernetako barrika eta mahai altuak kentzea, bizikletentzat udal aparkaleku seguruak, estaliak eta merkeak gaitzea eta bizikleten abiadura kontrolatzea, eta bizikleta modu egokian erabiltzeko kontzientziazio eta sentsibilizazio kanpainak abian jartzea.

Auzo hobe baten alde

Prozesu parte hartzailea irailean abiatu bazen ere, joan den urteko azaroan du jatorria. Mugikortasunaren gaiak aspalditik kezkatzen ditu auzoko bizilagunak, kolektiboak eta ehun ekonomikoa. Orduan sortu zuten Alde Zaharreko hainbat bizilagunek AZ Ekimena, auzoko mugikortasuna hobetzeko asmoz. "Zer-nolako auzo eredua nahi dugu? galderaren harira hasi ginen antolatzen", adierazi du Txetxu Alonso taldeko kideak. Eragile guztien interesa pizten duen gaia da, auzoan elkarbizitza hobetzeko gakoa baita. Alde Zaharreko "benetako erradiografia bat" egitea eskatu zioten Iruñeko Udalari, eta Arian-arian prozesu parte hartzailea izan da emaitza.

"Positiboa izan da eragile anitzek parte hartu dugulako bertan: banatzaileen ordezkariek, ostalaritzako ordezkariek eta Alde Zaharreko hainbat elkarte eta bizilagunek", dio Alonsok. Cabodevillak bezala, udalarengan jarri du erantzukizuna: "Prozesua ez da bete beharrekoa. Beraz, zer eginen dute orain adostutako 45 proposamenekin?". Ahal bezain pronto udalak 45 proposamenak aztertzea eta zein epetan zer eginen duen adieraztea exijitu du Alonsok. Iruñeko Udalak adierazi du proposamenak abiapuntu izanen direla lanean hasteko, baina horrek ez duela esan nahi nahitaez beteko dituztela.

"Alde Zaharreko trafikoa antolatzea eta murriztea beharrezkoa da". Alde Zaharreko bizilagunak argi du udalak hartuko dituen erabakiak ez direla inplikatutako eragile guztien gustukoak izanen, baina amore eman beharko dutela. Halaber, udalari eskatu dio, neurriak hartzeko garaian, informazioa zabaltzeko kanpaina egin dezala: "Aldaketak beti dira zailak, kostatzen da joerak aldatzea, eta bizilagunok informazioa behar dugu". Lehen urratsa egin dute; eta Alde Zaharra norabide berri bati begira dago.