Guardia Zibilak txosten bat igorri dio Espainiako Auzitegi Nazionaleko Fiskaltzari, argitu dezan Berriozarko inauterietan Gazte Asanbladako kideek "terrorismoa goratu" ote zuten. Berriozarko gazteek Nafarroan D ereduak jasan duen kriminalizazio kanpai...
Nafarroa
2014-03-142014-03-14Nafarroa
“Gu ez goaz oporretara nahi dugun lekura, ahal dugun lekura baizik”
Nafarroako Elbarrien Ordezkarien Batzordeko kide da Javier Miranda (Iruñea, 1959). Aulki gurpildun batean dago, eta ongi daki jakin zein arazoei egin behar dieten aurre mugitzeko arazoak dituzten pertsonek. Horregatik, lanean dabil, gizarteko esparru guztiak pertsona guztientzat iristeko modukoak izan daitezen. Ez soilik mugitzeko arazoak dituztenentzat, edozein pertsonarentzat baizik. Alegia, adimen urritasuna dutenentzat, itsuentzat, gorrentzat... Bigarren mailako herritartzat ez, denak gizarteko kide moduan hartzea da Batzordearen xedea. Pixkanaka-pixkanaka lortzen ari dira. Begi onez ikusi du Mirandak Gure Sustraiak proiektua sortu izana, eta halako gehiago behar direla dio.
Iristeko erraztasuna kontuan edukitzen al dute aterpetxeetan eta hoteletan?
Nafarroako eskaintza turistikoak ez du iristeko erraztasuna betetzen. Lokalek Irizpideak Errazteko Legea betetzen dute, baina horrek ez du esan nahi egiatan egokiak direnik. Adibidez, ateen zabaleran legedia bete baina aparkalekura ateratzeko maldarik ez badute egiten, jai dugu!
Legedia, beraz, eskasa da?
Legediak ahazten du elbarritasuna ez dela soilik gurpil aulkian ibiltzea. Zentzumenen elbarritasuna ere badago, itsuak eta gorrak, kasurako; adimen urritasuna ere badago... Horiek guztiak kontuan izan behar dituzte. Ez du ezertarako balio itsu bati igogailuraino ailegatzeko jarraibide guztiak ematea, gero ez badago braille hizkuntzan adierazita zein den solairu bakoitza. Eta ez du ezertarako balio, adibidez, menu bat idatziz ematea, soilik. Agian, pertsona batek jakia irudi bitartez islatzea behar du zertaz ari garen ulertzeko. Edo beste adibide bat jartzearren, imajinatu gor bati soinua egiten duen iratzargailua ematen diotela. Horrek ez dio balio! Ez da enteratuko! Argia daukan bat behar du.
Elbarritasunik ez dutenak kontziente dira koska bat ez jartzeak edo braillez ez idazteak sortzen duen blokeoaz?
Askotan ez, eta behar bereziak dauzkaten pertsonak ere gizarteko kide dira, besteak bezainbeste.
Kontzientziazioa falta da?
Hau ez da kontzientziazio kontu bat; konpromiso sozialari lotutako gai bat da. Elbarritasunen bat dugun pertsonok ez gara gainontzeko pertsonengandik aldendutako kolektiboa.
Baina zer egin daiteke behar bereziek dauzkazuenek trabak ez izateko?
Oinarrizko lau kontzeptu bermatu beharko lituzkete leku guztietan. Lehenik eta behin, mugikortasuna. Bertikalean eta horizontalean mugitu ahal izatea ahalbidetu beharko lukete. Bigarrenik, ikasketa. Eta ikasketaz ari naizenean, objektuen inguruko funtzionalitateaz ari naiz. Alegia, ikastea leiho bat edukitzeak ez duela zentzurik irekitzeko eskulekua altuegi badago, edo baxuegi, edo mugimendu zail bat egin behar baldin badugu. Hori ere jakin beharko lukete. Hirugarrenik, lokalizazioa. Alegia, toki guztietara heltzeko seinaleak beharko lituzkete —mota guztietako seinaleak, bisualak, ukimen bidezkoak...—. Laugarrenik, komunikazioa ziurtatu beharko litzateke. Aterpetxean, hotelean, edo dena delako eraikinean dagoen guztia pertsona guztiek uler dezaketen hizkuntzetan ipini beharko lukete. Adibidez, pentsa pertsona batek keinu hizkuntza erabiliz erreserbatu nahi duela logela bat, baina ez dagoela hizkuntza hori ulertzen duen inor. Kasu horretan ez da komunikazio zaintzen.
Beraz, lau arlo horiek zainduz gero, ziurtatuta legoke iristeko erraztasuna?
Bai, baina beti egongo da zer hobetua. Bi forma daude iristeko erraztasuna betetzeko: batetik, iristeko erraztasun unibertsala bermatuz hasiera-hasieratik eta denentzat; bestetik, hasieran ez moldatzea eraikina osorik, eta gero, obrak egin behar izatea dena egokitzeko. Ez al da errazagoa hasieratik dena egitea?
Gure Sustraiak proiektua sortu da orain, Nafarroan guztiz egokitua den lehen aterpea. Nola hartu duzue?
Pozik hartu dugu, hasi zirenetik zaindu baitute denok joan ahal izatea. Imajinatu aulki gurpildunean dagoen saskibaloi talde bat etortzea Nafarroara. Non geratuko da? Orain, behintzat, badago toki bat, eta eskerrak!
2014-03-142014-03-14Nafarroa
@sarean
Behar berezien inguruko informazioa topatzeko webguneak sarean.
• www.guresustraiak.wordpress.com.Gure Sustraiak baserri eskolaren inguruko informazioa daukan atari digitala.
• www.cormin.org. Nafarroako Elbarrien Ordezkarien Batzordearen webgune ofiziala, berriekin eta dokumentuekin.
2014-03-142015-04-21Nafarroa
“Iruindar guztiok ez ditugu eskubide berak; batzuoi betoa jarri digute”
Iruñea. 2010eko uztailaren 6a. Txupinazorako minutu batzuk falta zirela, gazte talde batek ikurrin handi bat sartu nahi zuen Udaletxeko plazan. Baina, hainbat udaltzain gazteri oldartu zitzaizkion, ikurrina kentzeko. Istiluetan, beirazko botila batek Jose Carlos Arranz Madrilgo gaztearen buruan jo zuen, eta oso zauri larriak eragin zizkion. Zazpi hilabete geroago, Iruñeko Udaltzaingoak hamahiru pertsona auzipetu zituen. Atxilotu horietako bat da Aitor Sola (Iruñea, 1990), eta zigortu egin dute. Sei egunez une oro lokalizatua egon eta 300 euroko isuna ordaindu beharko du. Iazko apirilean, Solarekin batera sanferminetan errepresioa pairatu zuten hainbat lagun elkartu ziren, "eskubide urraketak salatzeko", eta Iruñea Askatasunez taldea osatu zuten. Hiri eredua aldatu nahi dute. Bihar, txupinazoko zigorrak salatzeko manifestazioa egingo dute, 17:30ean, Iruñeko autobus geltoki zaharretik.
Atera berri da 2010eko sanferminetako txupinazoko epaia. Zein izan da emaitza?
Epaiketa egin eta lau hilabetera atera da sententzia. Epaitu gintuzten hamahiru pertsonetatik zazpiri ezarri diete espetxe zigorra. Lauri urtebete eta bi hilabeteko espetxe zigorra jarri diete, beste biri urtebete eta lau hilabetekoa, eta azkenari hiru urte eta erdikoa. Horrez gain, beste bost lagunek sei egunez une oro lokalizatuta egon eta 300 euroko isuna ordaindu beharko dugu.
Helegitea aurkeztuko duzue?
Bai, espetxe zigorra duten zazpi pertsonetatik bostek jarri dugu helegitea. Horretarako, Espainiako Auzitegi Gorenera jo dugu. Hortik aurrera, beste hogei egun ditugu helegitea idazteko eta aurkezteko. Hala ere, udalak eta fiskalak ere errekurtsoa jarri dute. Udalak ezin du guretzat zigorrik eskatu. Epaileak bere gain utzi duelako gizarte erantzukizun subsidiarioa. Beraz, helegitea ezarriz gero gizarte erantzukizuna kentzeko eskatuko dute, kalte-ordainak botila bota zuenak ordaindu ditzan. Fiskalaren errekurtsoa, ordea, zigorren ingurukoa da.
Beraz, botila bota zuen pertsonak, hiru urte eta erdiko espetxe zigorraz gain, kalte-ordainak ere ordain ditzake?
Bai, printzipioz hark ordaindu beharko ditu kalte-ordainak. Baina ezin badu ordaindu, erantzukizuna udalarena da. Hau da, zigortutako gaztea kaudimengabea bada, udalak ordainduko ditu kalte-ordainak. Momentu honetan, zigortutako gaztea lanean ari da; beraz, hilero diru kopuru zehatz bat kendu beharko liokete.
Zenbatekoak dira kalte-ordainak?
Azken epaia atera arte ez da zehaztuko ordaindu beharrekoa. Madrilgo gaztearen familiak 340.000 euro eskatzen zituen, eta fiskalak, 150.000. Familiak tratamenduarekin jarraitu nahi du, eta, horretarako, dirua behar dute. Baina orain Espainiako Auzitegi Gorenera jo dugunez, urteak iraun dezake epaiak. Familiari, gainera, komeni zaio udalak izatea erantzukizuna. Zigortutako gazteak ezin izango duelako ordaindu eskatzen duten guztia.
Madrilgo gaztearena gertatu izan ez balitz epaiketa izango zenutela uste duzu?
Guk uste dugu ezbehar hori gertatu izan ez balitz dena bere horretan geratuko zela. Udaltzainek egindakoa euren eginbeharretatik kanpo dago erabat. Txupinazoan gertatutakoa gu kriminalizatzeko erabili dute. Guk beti esan dugu asko sentitzen dugula Madrilgo gaztearekin gertatutakoa. Hark aitortu digu uste duela errua udaltzaingoarena dela. Hark badaki udaltzainek beste modu batera jokatu izan balute ez zela egoera horretan egongo. Guztiok gara biktimak; hura da larriena, baina oso larria da ikurrin bat ateratzeagatik pertsona bat espetxera joatea ere.
Azken urteetan, hainbat tirabira izan dira ikurrinarekin; badirudi eztabaida piztu dela gizartean.
Txupinazoaren egunean, era batean edo bestean beti egon da ikurrina udaletxean. Baina Barcinarekin dena aldatu zen. Urtero tirabiraren bat egon da, baina 2010ekoa berezia izan zen. Hortik aurrera, dena increccento joan da. Jendeak ikurrina atera nahi zuen, eta haiek ezetz. Hurrengo urtean, udaltzain bat atera zen ebakigailuarekin ikurrina mozteko. Imajinatu ezazu zer gerta daitekeen uztailaren 6an, Udaletxe plazan, ebakigailu batekin. Azken urtean arrantzale bizardunena izan zen. Gertaera horien ondorioz, hainbat dinamika sortu dira. Jendea hasi da esaten: "Zer gertatzen da ikurrinarekin? Jende pila bat gara ikurrina nahi dugunak. Betoa jartzen ari zarete; ez gaituzue errespetatzen". Eskubideak ez direla errespetatzen ikusi dute herritarrek. Jendea ikurrinarekin identifikatzen bada, zergatik ezin du atera?
Ikurrin handien arazoa segurtasun arazoa dela dio udalak.
Hori aitzakia baino ez da. UPNk ez du inoiz onartuko ikurrinaren aurkako kriminalizazioa eta jazarpena dagoenik. Aitzakiak erabiltzen dituzte, kolpeak eta jipoiak gertatzen direla diote. Beldurraren politika egiten ari dira. Ez da soilik ikurrina: "Euskaldunak datoz. Ikurrina inposatu dute, eta, gainera, ostiak emango dituzte". Hori da euren jokoa. Badakite nondik datorren kontraboterea, eta jendea beldurtu nahi dute: "Kontuz euskaldunekin; oso gaiztoak dira, eta izorratuko zaituztete".
Ikurrinaren epaiketen harira sortu duzue Iruñea Askatasunez taldea?
Bai, sanferminetan errepresioa jasan genuen hainbat pertsona elkartu ginen. Baina segituan jabetu ginen arazoa askoz ere sakonagoa zela. Eskubideak urratzen dira. Iruindar guztiok ez ditugu eskubide berak; batzuoi betoa jarri digute. Baina beste guztiek duten eskubide eta zilegitasun bera dugu. Arazo pila dago, gabezia handiak baitaude hainbat esparrutan: besteak beste, emakumeekin, migratzaileekin eta euskararekin. Bestalde, sinboloen legea onartu zuten, baina Rodezno kondearen plazak eta Erorien monumentuak bertan jarraitzen dute, frankismoaren ikurrak oso ondo zaintzen baitituzte. Egoeraren argazki orokorra egin nahi dugu. Guztion eskubideak errespeta daitezen. Inori ez zaio komeni iruindarrok elkarrekin mokoka bizitzea.
2014-03-142015-04-21Nafarroa
Autismoaren elkarteekin elkarlanean ari da gobernua
Nafarroako Autismo Elkartearekin eta Adimen Urritasunaren Elkartearekin bildu da Nafarroako Gobernua, autismoaren inguruko politikak garatzeko orduan elkarlana sustatzeko. Gizarte Politika Departamentuak esan du aurrerantzean bi elkarteen iritziak jas...
2014-03-142014-03-14Nafarroa
Kalekaldek lehen urtemuga ospatuko du bihartik aurrera
"Etxabea alokatu genuenean ez zegoen ezer, zakartegia ematen zuen", dio Arkaitz Zudaire gazteak. Gazte lokal bat da Kalekalde, Iruñeko Alde Zaharreko Kaldereria kalean dagoena. Bihartik aurrera, lehen urteurrena ospatuko dute. Hamaika ekinaldi prestatu dituzte horretarako, besteak beste, hitzaldiak, kontzertuak eta ikuskizunak. Urtebeteko bidea bakarrik egin badu ere, Zudairek uste du erreferentzialtasuna hartzen ari dela Kalekalde, gero eta eskaintza zabalagoa baitu.
"Orain bi urte, Iruñerriko Gazte Topaketak egin ziren Atarrabian. Bertan, gazte mugimenduaren egoera aztertu genuen, nahiko makal zegoela uste baikenuen. Topaketetako ondorioetako bat izan zen gazte mugimenduak leku fisiko baten beharra zuela. Hori da Kalekalde", azaldu du Zudairek. Lokal baten bila hasi ziren gazteak, eta Kaldereria kalean aurkitu zuten egokia. Denbora luzez lan eta lan ibili dira, tokia atontzen. "Oraindik ez dugu guztiz bukatu, baina, hala nola, lurra jarri, komunak eta bulegoa egin eta estoldak jarri ditugu". Proiektua astiro baina martxa onean dabilela uste du Zudairek. "Kalekaldek gauza asko eskain ditzake; hasteko eta behin, espazio fisiko bera". Leku fisikoa badute, eta hari dira ekinbidez betetzen. Otsailean, feminismoari buruzko hitzaldi sorta antolatu zuten. Horrez gain, kontzertuak, erakusketa eta banatzaile alternatiboen topaketak ere egin dituzte. Osteguneroko pintxo potea ahaztu gabe. Aurrera begira, dantza flamenkoaren tailerra eta bizikletak konpontzeko txokoa prestatzen ari dira. Baina lokala mantentzeak lan handia eskatzen du, hilero alokairua ordaindu behar dutelako. Diru beharrak asetzeko, bazkideen figura sortu dute, kalekideak. Hala ere, Zudairek gogorarazi du Kalekalden parte hartzeko ez dela ordaindu behar.
Egitarau oparoa
Biharko egun borobila prestatu dute Kalekaldeko kideek. Goizean, Labrit Toursen laguntzarekin, Iruñeko historia soziopolitikoa ezagutzeko aukera izango dute bertara joaten direnek. Ibilaldiaren osterako, herri bazkaria prestatu dute, eta, bazkalostean, Iruñea Askatasunez-ek antolatutako manifestazioarekin bat egingo dute. Arratsaldeko triki poteoaren ondoren, karaokeaz gozatzeko aukera izango da bertan.
Baina urtemugaren ospakizuna ez dute egun bakarrean egingo gazteek. Heldu den ostiralera arte egingo dituzte ekinbideak. Martxoaren 19an, musikari buruzko mahai ingurua gidatuko du Eguzki irratiko kide batek. Mahaiaren inguruan egongo dira Enrique Villareal Drogas, Oihana Fernandez Afu, Diego El trono de Judas eta Jimmy Arkada Social. Hurrengo egunean, Kalekalde varieté zirko eta antzerki emanaldia egongo da ikusgai.
2014-03-142014-03-14Nafarroa
Ertzik gabeko babeslekua
Lurzoruaren erliebe berezia sentitzen da oin azpietan Gure Sustraiak proiektuko aterpetxera sartutakoan. Izan ere, hainbat testuratako harlauzak jarri dituzte korridoreetan, itsuek jakin dezaten gela bakoitzera joateko zein korridoretatik joan. Komunera joateko, lurzoru mota bat; sukaldera joateko, beste bat... Korridoreetan baranda mordo bat dago, bi neurritan: umeek eta helduek eusteko. Ateak zabal-zabalak dira, gurpil aulkiak sar daitezen. Eta areto bakoitzera joateko argibideak hiru eratan adierazita: hitzen bidez, braillez eta piktogramekin. Denentzat egokitutako tokia da, finean, Gure Sustraiak proiektuko aterpetxea. Nafarroan behar bereziak dauzkaten pertsonentzat moldatua den bakarra. Orain dela hilabete eskas ireki zuten.
Lan eta lan ari dira Leire Rivas eta Gorka Cubelos Gure Sustraiak gizarte ekimeneko kooperatibako kideak. 2002an jarri zen martxan egitasmoa, baina orduan ez zuen behar bereziak dauzkaten pertsonen beharretan arretarik jarri. Azken urteetan, baina, ikuspegi "barneratzailearekin" hasi dira lanean. Horregatik, orain, aterpetxe bakarra ez, eta beste bat ireki dute, propio "edozein" joan ahal izateko. "Proiektua orain hamabi urte hasi zen, aterpe txiki batekin. 2006an behar berezien munduarekin egin genuen topo, kasualitatez. Iruñeko talde batek deitu zigun esanez ezin zela inora joan, eta ea posible zen aterpetxera etortzea. Orduan, bagenekien etxea ez zegoela mugitzeko arazoak eta adimen urritasuna daukatenentzat egokitua, baina, hala ere, etortzeko aukera eman genien, eta bertaratu ziren". Hala azaldu du Rivasek egitasmoaren hastapena. Geroztik, bederatzi urte pasatu dira, eta behar berezien turismoan espezializatu dira kooperatibako langileak. Azkenean, bereziki moldatutako zentroa lortu duten arte.
Ibarra biziberritu nahian
Olloko ibarrean dago Gure Sustraiak, Irurtzun herritik gertu dagoen Ollo herrian. 50 pertsona inguru bizi dira bertan, eta orain arte ez da ia lan egiteko aukerarik egon. Azken urteetan, baina, Gure Sustraiak kooperatibak bizia eman dio ibarrari. Aterpetxean bertan lan egiten dutenak ingurura joan dira bizitzera, eta urtero 3.500 bisitari izaten dituzte.
Askotariko lanak egiten ditu kooperatibak. Bi aterpetxe dauzkate eta baserri bat. Horiez gain, Gure Artean etxebizitza ere badute, behar bereziak dituzten pertsonentzat. Eraikin horien guztien bitartez, urritasunen bat daukatenekin egiten dute lan, euren gaitasun psikosozialak hobetzeko asmoz. Gainera, ingurumen hezkuntzan herritarrak heztea dute ardatz; hori dela-eta jasotzen dituzte eskoletako haurrak eta familiak.
Xede soziala dauka kooperatibak, Cubelosek dioenez: "Gizarteari erakutsi nahi diogu badagoela ekonomia egiteko beste modu bat, gizakian oinarrituta. Denok izan behar dugu aisialdia eta denbora librea garatzeko eskubidea, eta horregatik, hemen pertsona guztiei eskaintzen dizkiegu baliabideak".
Balioetan oinarritzen dira: lan duina, gardentasuna, garapen iraunkorra, kalitatea, bideragarritasuna, generoen arteko eskubide berdintasuna eta elkartasuna; horiek dira, besteak beste, euren aurkezpen orrian aipatutakoak. "Koherentziaz" jarduten dute.
Ideia horien defentsa egiteko, hain zuzen ere, aukeratu zuten Gure Sustraiak izena. Jatorriari egiten dio erreferentzia. Cubelosek azaldu du nola hautatu zuten: "Ingurunea gure bizi-iturria da. Sustraituta gaude ama lurrarekin. Ondorioz, Gure Sustraiak deitzen gara". Rivasek osatu du azalpena. Dioenez, lehengo garaiak gogorazi nahi dituzte. "Lehen, laguntasuna zegoen herrietan, komunitatean bizitzeko filosofia zuten, batak besteari laguntzeko ohitura, auzolana... hori berreskuratu nahi dugu".
Teorizatutakoa praktikara eramaten dute zuzenean naturarekin erlazionatutako egitasmoak prestatzen. Adibidez, baratzera joaten dira bisitan joaten zaizkien umeekin, edo behar bereziko pertsonekin; eta animaliekin ere aritzen dira. Programa berak dauzkate elbarritasunen bat duten eta ez duten pertsonekin egiteko. "Gauza bera egiten dugu denekin, baina ezberdin, egokituta", dio Rivasek.
Irabazi asmorik gabeko kooperatiba da Ollokoa. 1,5 milioi euro inbertitu dituzte aterpetxea egiteko, eta hamabi soldata lortzen dituzte hilero egindako lanari esker, baina horrez gain, inork ez du hileroko soldata baina gehiago irabazten. "Pertsonen bizi-kalitatea hobetzeko ezin ditugu irabaziak izan, eta gure poltsikoan gorde. Irabaziak banatu egin behar dira, beti", esan du irmo Rivasek. Ekonomiari dagokionez duten jarrera dela eta, urteetan irabazitako diru guztia bertan utzi dute proiektua hobetzeko, edo beste egitasmo sozial batzuei bideratzen diete.
Krisiaren eragina
Krisi garaian egitasmo bat martxan jartzea ez da erraza, eta aterpetxekoei ere eragin die. Batez ere lantzen dituzten esparruak direla medio, Rivasen irudiko: "Gure bezero garrantzitsuenak hezkuntzatik eta behar berezietatik datoz, eta hor egin dute murrizketa gehien". Ez da garai xamurra, beraz, baina "itxaropentsu" daude gune berriarekin, eta lehen deiak jasotzen hasi dira jada.
2014-03-142014-03-14Nafarroa
Simon Santamariak zazpi deliturengatik deklaratu beharko du auzipetu gisa
Maria Paz Benito Nafarroako Probintzia Auzitegiko epaileak onartu ditu Simon Santamaria Iruñeko udaltzain buruaren eta haren inguruko beste lau udaltzainen aurkako bi salaketak. Guztira, Santamariak zazpi deliturengatik deklaratu beharko du, hala nola mehatxua, indarkeria, botere gehiegikeria, langileen eskubideen aurkako eta biltzeko eskubidearen aurkako delitua, lan diskriminazioa eta faltsukeria. Martxoaren 27an deklaratuko du, 09:00etan. Iruñeko Udaltzainen Elkarte Profesionala sindikatuak jarri ditu salaketak.
Lehenengo salaketa sindikatuko kide batek jarri zuen. Udaltzainak salaketan bederatzi puntutan azaltzen du haren aurkako ustezko jazarpena. Beste salaketan udaltzainen sindikatuak azaltzen du hamabost udaltzainek zigorrak jaso dituztela eta txostenak ireki dizkietela, besteak beste, gaizki aparkatutako auto ofizial bat salatzeagatik. Auzitegian aurkeztutako salaketa gehienak lehenago Nafarroako administrazio auzitegian eta administrazioarekiko auzietako auzitegian epaitu dira. Hainbat alditan, epaileek salaketa jarri dutenen alde egin dute, eta, beste batzuetan, udaltzainen helegiteak aintzat hartu dituzte.
Talde politikoen salaketa
Enrique Maia Iruñeko alkateak eta Yolanda Barcina Nafarroako presidente eta Iruñeko alkate ohiak babes osoa eman diote Santamariari. Iruñeko Udaleko hainbat talde politikok, ordea, alkatearen jarrera arbuiatu dute. NaBaik uste du Maiarena dela gertatutakoaren erantzukizuna. Aritz Romeo Aralarreko zinegotziaren aburuz, "Santamariak ezin du jarraitu udaltzain buru". Bestalde, Iruñea Askatasunez taldeak beste hiri eredu baten alde elkarretaratzera deitu du martxoaren 21erako, 12:00etan, Iruñeko Udaletxe plazan.