Nafarroa

2015-04-032015-04-03Nafarroa

Zinemara, oztoporik gabe

Itsuen nahiz gorren eguneroko bizimodua oztopoz josia dago. Arloz arlokako gabeziek zaildu dezakete pertsona horien bizimodu arrunta, eta aisialdia ez da salbuespena: pelikula baten proiekzioa, kontzertu bat edo bestelako edozein kultur jarduera oztopo bihur daiteke ikusteko zein entzuteko arazoak dituenarentzat. Navarra de Cine elkartea, Orange fundazioarekin batera, aspaldi ari da zinema pertsona horiengana hurbiltzeko ahaleginean. Berriki, itsu eta gorrentzako prestatutako areto bat ireki du Morea merkataritza guneko Golem zinemetan. Asteartero eskainiko ditu filmak, ohiko emanaldien prezio berean.

Navarra de Cine elkarteak Deustuko Unibertsitatearekin elkarlanean garatutako Acceplay sistema erabiliko du areto horrek astearteroko emanaldietan. Itsu eta gorrentzat, bientzako tresnak erabiltzen ditu, pelikula jarraitu ahal izan dezaten. Itsuek entzungailuak eska ditzakete, eta filmean ahots bidezko deskribapena jasoko dute, pantailan agertzen diren elementuak azalduz. Besteak beste, pertsonaien erreakzioen edo paisaien berri emango zaie. Pertsonaien arteko elkarrizketen arteko hutsuneetan doaz mezu horiek, modu sinkronizatuan.

Gorrek, bestalde, zinemako pantaila nagusiaren azpian dagoen pantaila txiki batean jasoko dute filma jarraitu ahal izateko laguntza. Bertan, azpidatzietan irakurriko dute pertsonaiek esaten dutena —kolore bana izango du pertsonaia bakoitzak, errazago identifikatzeko— eta baita pelikulako beste soinu adierazpenen erreferentziak ere; musikarena, kasurako.

Modu horretan, itsuentzat eta gorrentzat ez ezik, gainerako publikoarentzat ere erabilgarria izango da aretoa: soinu bidezko azalpenak itsuek soilik jasoko dituzte entzungailu bidez, eta azpidatziak pantaila nagusitik kanpo izanen dira, behar dituenak bakarrik erabil ditzan. "Denak kontuan hartzen dituen sistema" lortu dutela dio Dimas Lasterra Navarra de Cine elkarteko zuzendariak, "jendea lagunekin edo senideekin zinemara joan ahal izateko, elbarritasuna nork duen eta nork ez kontuan hartu gabe".

Lasterrarentzat, "guztiontzako diseinu bat" sortzea da lehentasuna: "Lortu behar dugu diseinatzen den guztia pertsona guztientzat izatea, pertsona horiek urritasuna izan edo ez". Morean estreinatu berri duten aretoak, behintzat, lortu du hori, "bakoitzari behar duen laguntza eskainiz".

"Asko dago egiteko"

Katixa Castellano Asorna Nafarroako gorren elkarteko komunikazio arduradunarentzat, "albiste bikaina" da aretoaren irekiera, "edozein aurrerapen beti delako positiboa". Aretoko sistema probatzeko aukerarik izan ez badute ere, pozik daude elkartean, "jasotako azalpen teknikoen arabera sistemak itxura ona duelako". Edonola, entzumen edo ikusmen urritasuna duten pertsonei aisialdia hurbiltzeko orduan "oraindik asko egiteko" dagoela uste du. Gorrez mintzo da, batez ere, Castellano, eta bata bestearen atzetik aipatu ditu aisialdian topatzen dituzten gabeziak: "Egokitutako proiekziorik ez, keinu hizkuntzarik gabeko antzerki eta ikuskizunak, interpreterik gabeko ikastaroak...". Telebistak legez derrigortuta daude interpreteekin ordu kopuru jakin bat eskaintzera. Baina, Castellanoren hitzetan, "ez dute betetzen".

Aspaldiko borroka

Urritasuna duten pertsonentzako zinema eskaini ahal izatea ez da izan egun batetik bestera lortutako garaipena. Borroka horretan luze ari dira Navarra de Cine elkartekoak; halako zortzi areto atonduak dituzte Espainiako Estatuko beste zortzi hiritan, eta Iruñekoa izan da azkena.

Lasterrak dioenez, batetik, urritasuna duen pertsona "konbentzitu" behar da, "zinemaz goza dezakeela senti dezan". Bestetik, zinema aretoetako programatzaileak eta banatzaileak ere konbentzitu behar dira, urritasuna duten pertsonentzat egokitutako filmak eskain ditzaten. Lasterrak dioenez, hori egin ezean "masa kritiko bat eta publikoaren zati bat galduko luketela ulertarazi behar zaie".

Bide bikoitzeko lan horretan, beraz, "normaltasunerantz ibiltzen joan behar dugu, halakoak albiste izan ez daitezen, eguneroko kontua baizik". Oraingoz, egunerokoa ez, baina astearterokoa izango da itsu eta gorrentzat zinemaz gozatzeko aukera. Hasteko, Pride filma eskainiko dute (Erresuma Batua, 2015).

2015-04-032015-04-03Nafarroa

BERRIA hizpide, lagunartean

Martxoaren 26an, BERRIAlagunen batzarra egin zen Iruñean, Zaldiko Maldiko elkartean. Lagunarteko giroan, hedabidearen ibilbidea, berritze prozesua eta erronkak azaldu zituzten Martxelo Otamendi BERRIAko zuzendariak, Andoni Alvarez BERRIAlaguna egitasmoaren koordinatzaileak eta Pello Urzelai teknologia berrietarako arduradunak. Nafarroako Hitza-ren garapena eta etorkizuneko proiektuak ere hizpide izan zituzten parte hartzaileek; besteak beste, hil honen bukaeran aurkeztuko den webgune berria.

2015-04-032015-04-23Nafarroa

Absurdoari monumentuak

Bere agintaldiaren atzera begirakoa egin zuen Yolanda Barcinak iragan astelehenean, maiatzeko hauteskundeak antolatzeko dekretua sinatu zuenean. Hitzaldian, UPNren gobernuaren lorpenak nabarmendu zituen presidenteak, eta baita egindako lanaren ardatz nagusiak ere. "Gobernuaren jardunak hiru oinarri izan ditu: seriotasuna, erantzukizuna eta kudeaketa ezin hobea", esan zuen. Agerikoa denez, Barcinak nahiago izan zuen UPNren agintaldia baldintzatu duten polemikak saihestu eta Nafarroako ekonomiari milaka milioi euroren galerak eragin dizkioten proiektu faraonikoen aurrean ezikusiarena egin.

Izan ere, CAN auziak eragindako zulo ekonomikoa albo batera utzita ere, Miguel Sanzen eta Barcinaren beraren gobernuek dirutza xahutu dute inongo fruiturik eman ez duten beste hainbat proiektu erraldoitan. Gaur-gaurkoz, denboraren iragatearen eta politika estilo baten dekadentziaren lekuko bihurtu dira mastodonte horiek guztiak. Edukirik gabeko edukiontzi garestiak. Absurdoari eta xahukeriari eskainitako monumentuak.

NAVARRA ARENA PABILOIA
Erreginak ez daki zer egin koroaren harribitxiarekin

10.000 ikuslerentzako pista nagusi bat, 2.500 pertsonarentzako areto txikiago bat, 2.500 ikusle har ditzakeen frontoia, hainbat solairuko lurpeko aparkalekua, 60 milioi euroren inbertsioa... Navarra Arena pabiloia ez da kiroldegi soil bat. Koroaren harribitxia izateko jaio zen. "Erreferente bat", Miguel Sanz presidente ohiaren esanetan. Egiazki, Nafarroako Gobernuak sustatutako azpiegitura nagusia izan da hainbat urtez... handinahikeriak proiektu osoa hondoratu duen arte. Gaur egun, harribitxi hori UPNren lepoari lotutako harritzar bihurtu da, eta Sanzen oinordeko politikoek ez dakite zama hori gainetik nola kendu.

Azpiegitura horren lanen adjudikazioa 2008. urtean egin zen. Urte hartan, Portland San Antonio eskubaloi taldea elitean zegoen oraindik, baina gainbehera betean —2004-2005eko denboraldian irabazi zuen Asobal liga azkenekoz—, eta Nafarroako Unibertsitate Publikoko pabiloian jokatzen zituen partidak —3.000 ikuslerentzako tokia du areto horrek, eta oso gutxitan bete da—. Bestalde, Nafarroako gainontzeko kirol taldeek (Itxako, Anaitasuna, Xota, Basket Navarra...) nekez erakar zitzaketen 10.000 pertsonarentzako pabiloi bat betetzeko adina zale.

Argi zegoen, beraz, halako inbertsio batek izan zitzakeen balizko onurak baino askoz handiagoak zirela arriskuak. Berehala, ugaritzen hasi ziren Navarra Arena proiektuaren kontrako kritikak, baina Nafarroako Gobernuak entzungor egin zuen: UPN-PSN koalizioak lehentasunezko izaera eman zion proiektuari, Nafarroa 2012 planaren barruan sartuta. Eliteko kirol jarduerak eskaintzeaz gainera, kontzertuak eta bestelako kultur ekitaldiak ere programatzeko balioko zuela esan zuten orduan agintari nafarrek, baina azpiegiturak ez du helburuetako bakar bat ere bete. Alde batetik, pertsona gehien erakar zezakeen taldea, San Antonio, 2013an desagertu zelako; eta, bestetik, kontzertu eta ikuskizunen promotore gehienek ezin dietelako aurre egin pabiloiaren alokatze gastu itzelei.

Iazko irailean amaitu ziren lanak —hiru urteko atzerapenarekin—, baina Navarra Arenaren ateak ez dira oraindik zabaldu. Udal langile bat arduratzen da, noizean behin, argiak pizteaz eta komunetako nahiz aldageletako txorrotek funtzionatzen dutela ikuskatzeaz. Iñigo Alli kontseilariak onartu du, gainera, eraikinak 400.000 euroren gastua eragiten diola administrazioari urtean, argindarra, ura, gasa, segurtasuna eta zergak ordaindu behar baitira, pabiloia zabalik egon ala ez.

Gobernukide eta proiektuaren sustatzaile izandako PSNk ere atzera egin du azken urteetan, eta "UPNren megalomaniaren adibide" gisa definitu du proiektua. Azpiegitura publikoa inbertsore pribatuei saltzea proposatu du PSNko ordezkari Juan Jose Lizarbek behin baino gehiagotan.

LOS ARCOSKO ZIRKUITUA
Diru publikoekin erositako 'scalextric' pribatua

Batek erreskatatu, besteak saldu. Miguel Sanzen nahiz Yolanda Barcinaren gobernuei lotuta egon da Los Arcosko zirkuituaren proiektua hasieratik beretik.

Iragan hamarkadaren erdialdean jaio zen egitasmoa, "Nafarroa auto eta motor lasterketen mapan kokatzeko helburuarekin", baina argi gelditu zen berehala zirkuituaren bideragarritasunik eza. Hala, Samaniego eraikuntza enpresa pribatuaren ekimenez sortutako proiektua hondora zihoala ikusita, eskua sartu zuen gobernuak 2008an, kapitalaren %95 erosita. Alegia, porrot egiteko zorian zen azpiegitura erreskatatu zuen.

Zirkuitua eraikitzeko lanek 62 milioi euroren kostua izan zuten, eta UPNren gobernuak kreditu bat eskatu behar izan zuen gastu itzelari aurre egiteko. Baina zulo ekonomikoa ez zen horrekin amaitu, 2010. urtean zabaldu zenetik galerak etengabeak izan baitira. Hala, 2,6 milioi euro galdu zituen Los Arcosek lehen urtebetean.

Garai hartan Gizarte Politikako kontseilari zen Elena Torresek (PSN) parlamentuan azaldu zuenez, gastua amortizatzen zen neurrian murriztuko ziren galerak ere, baina errealitatea oso bestelakoa izan zen. Handik hiru urtera, 2013ko urriaren 10ean, azalpenak eman behar izan zituen Iñigo Alli kontseilariak zirkuituaren kontura, gastua amortizatu beharrean, zorrak pilatzen zituelako. Azkenik, gobernuak aitortu behar izan zuen urtean milioi bat euro galtzen zituela Los Arcosen zulo beltzean.

2013ko abenduan, UPNren gobernuak Los Arcos Motorsport enpresa pribatuari saldu zion azpiegitura, 15 milioi euroren truke. Oposizioko alderdien arabera, negozioa ezin kaltegarriagoa izan zen Nafarroako ekonomiarendako. "Zirkuituaren truke 60 milioi euro pagatu genituen, eta orain 15 jasoko ditugu. Horrez gain, 27 milioi euroko kreditua eskatu zuen gobernuak, eta urtean 2,6 milioi ordaindu beharko ditugu 2024ra arte. Negargarria da", esan zuen Koldo Amezketa Bilduko legebiltzarkideak.

AHT-AREN KORRIDOREA
Hasiera eta bukaerarik gabeko trenbidea basamortuan

Baina Nafarroan diru publikoen zakukadak irentsi dituen munstrorik bada, hori AHTaren Castejon-Iruñea zatia da: gainontzeko zatiekin lotunerik ez duen trenbide bat, basamortuaren erdian. Inondik etorri ez eta inora ez doana.

2010eko apirilaren 9an sinatu zuten hitzarmena Miguel Sanzek eta Jose Blancok, Nafarroako eta Espainiako gobernuen izenean, hurrenez hurren. Horren arabera, Castejon eta Iruñea arteko zatia eraikitzeko lanak bi urtez aurreratzeko konpromisoa hartu zuen Sanzen gobernuak; eta, ondorioz, baita Madrili zegokion gastua aurreratzeko konpromisoa ere: guztira, 387 milioi euro, 70 kilometroko trenbide zatia eraikitzeko eta, sinatzaileen esanetan, "Espainia uztartzen laguntzeko".

Negozioa ixteko Sanzek "berebiziko presa" izan zuela nabarmendu zuen AHT Gelditu! elkarlanak: "Ia 400 milioi eurotan balioztatutako lanak adjudikatuko ditu gobernuak, eta hortik mozkin ederrak jasoko dituzte enpresa eta bankuek". Ikuspegi ekonomikotik ere, halako inbertsio batek sekulako arriskua zekarrela ohartarazi zuen elkarlanak ohar batean: "Nafarroak 387 milioi euro aurreratuko ditu, baina kopuru horri gehitu behar zaizkio kredituen interesak eta lanen ohiko garestitzea. Horiek guztiak Nafarroak ordainduko ditu bakar-bakarrik". Kritikoek iragarri bezala, lanen atzeratzea eragin zuen krisiak —Cadreita-Villafranca azpi-zatia besterik ez da eraiki—, baina Nafarroak milioiak gastatzen segitu du hala ere.

SANFERMINETAKO MUSEOA
Festa herrikoia, bitrina baten barruan gordeta

UPNk behin eta berriz mahai gainean jarritako proiektua izan da sanferminetako museo edo gune tematikoarena. 2001. urtean abiatu zen proiektua estreinakoz, Yolanda Barcina Iruñeko alkate zela. Orduan, Iruñeko Arrotxapea auzoa hautatu zuten museoaren kokagune gisa, baina, 767.000 euro gastatu ostean, UPNk proiektua gelditzea onartu zuen.

Handik bost urtera, 2010ean, berriz heldu zion UPNk gaiari: 18 milioi euroren aurrekontua aurkeztu zuten gobernuak eta udalak, eta Aralar kaleko orube bat ere atondu zuten azpiegitura eraikitzeko. Hutsik segitzen du lur eremu horrek gaur egun, museoa ez baitzen inoiz eraiki. Kontu Ganberak 2012an argitaratutako txosten baten arabera, 6,5 milioi euro galdu zituen administrazioak, museoarekin lotutako lanen eta kalte-ordainen ondorioz.

NOAINGO AIREPORTUA
Bidaiari kopurua amildu arren, lurreratze pista luzeagoa

2007. urtean, 500.097 bidaiarik erabili zuten Noaingo aireportua. Kopurua harrigarria zen, inoizko handiena, eta, hala ere, aireportu zaharraren instalazioek ez zuten gainezka egin. Aireportua txikia zen, baina egokia, hegazkin konpainien eskaintza murritza kontuan izanda.

Gaur egun, AENA enpresa publikoak —Nafarroako Gobernuaren ekimenez— eginiko inbertsio itzelari esker, aireportu berria du Nafarroak: askoz handiagoa, eta aukera eskaintzen duena urtean 1,1 milioi bidaiariren trafikoa kudeatzeko. 2014an, ordea, erabiltzaileak 138.000 eskas izan ziren, eta aireportuak 10,5 milioi euroren galerak eragin zituen. Pilatutako galerak 140 milioi eurotik gorakoak dira.

2015-03-272015-03-27Nafarroa

Miren Peñaren heriotza salatzeko elkarretaratzeak

Etxe Kaleratzeek Kalte egindakoen Plataformak eta LABek hainbat elkarretaratze eta protesta ekintza antolatu dituzte aste honetan, Miren Peña antsoaindarraren heriotza salatzeko. Laboral Kutxaren bulegoen aitzinean egin dituzte elkarretaratzeak, eta biharko, manifestazioa antolatu dute: Iruñeko Gurutzeko plazatik aterako da, 17:00etan. Faurecia enpresak Orkoienen zuen lantegian lan egiten zuen Peñak, 2013an kaleratu zuten arte. Langabezia saria amaitzear zuen, eta hipoteka mailegua zuen Laboral Kutxan. Zorraren ordaintzeko baldintzak berriz negoziatzeari uko egin zion finantza entitateak. Bere buruaz beste egin zuen antsoaindarrak iragan den igandean.

2015-03-272015-03-27Nafarroa

Euskahaldunak, egoerak iraultzen

Korrikak, Urepeletik abiatu zenetik, kilometro batzuk egin ditu. Egia erran, ibilbidearen zatirik handiena egina du jada.

Urepelen euskahaldun askok parte hartu zuten. Hasiera ekitaldian Euskal Herriko leku desberdinetatik etorritako jendea ikusteko aukera izan genuen.

17:00etan korrika hasi eta 158 kilometro egin ondoren, Dantxarinetik Baztanera sartu zen lasterketa. Festa, algara eta poza baztandarren artean, bi urte zain egon ondoren hor baitzen Korrika. Eguraldia fresko, baina giroa, bero-beroa.

Arraiotzen argazki eder bat ikusi genuen: umetxo bat 92 urteko emakume bati lekukoa pasatzen. Euskaraz bizitzeko nahiaren irudikapena. Nafarroako jendarteak duen grina argazki bakar horretan laburtzen ahal da, belaunaldi desberdinak ikusi eta tartean dauden guztiak aintzat hartzen dituena.

Baztandik karrerak Ultzaman jarraitu zuen. Eguraldia lainotsu. Laino itxia. Baina hori ez zen eragozpena izan, jendea errepidera ateratzeko.

Korrika Iruñerrira hurbiltzen ari zela, parte hartzea oraindik eta handiagoa izaten hasi zen. Geroz eta jende gehiago elkartzen ari zen errepidean. Arre, Atarrabia eta Uhartetik sartu zen eskualdera. Kaleek oso estu ematen zuten. Estuegi, halako jendetza hartzeko.

Nafarroako furgonetan zihoan lantaldearen zereginak konplikatzen hasi ziren orduantxe: bideko jendea baztertu beharra furgonetak sartu ahal izateko, bidegurutzeak ongi itxi karreran oztoporik ez topatzeko... Oro har, lan bikaina, eta kilometro andana, boluntario horien hanketan pilatuta.

Eguna atzean utzi eta gaua hasia zela sumatu zen. Horrekin batera, euria gogotik. Baina hori ere ez zen oztopo izan. Jendearen parte hartzea itzela izan zen. Lekukoaren zain jende mordo bat ikusi eta hori gainditzerik ez zegoela pentsatzen zuenak hurrengo kilometroa ikusi baino ez zuen egin behar. Gauari eta eguraldiari jendeak eman zion argia eta berotasuna. Metafora ematen ahal du, eta horretatik baduen arren, errealitatea ere bada.

Bengala asko ikusteko aukera izan genuen: Indar Gorri taldekoek 80ko hamarkada ekarri ziguten gogora, Iruñeko Peñen Federazioak argiz eta soinuz uxatu zituen doloreak, eta Zizurren, Barañainerako bidea markatu ziguten.

Alde Zaharrean ikusi ahal izan genuena ikaragarria izan zen. Eta, horrez gain, Iturrama, Donibane, Berriozar, Buztintxuri... Auzoetako eta herrietako jendea kalean, euskara ahoan zutela.

Euskararen egoera iraultzeko beharra dagoela agerian utzi zuen jendeak egun horietan, eta normalizazioaren bidean urratsak korrika egin behar direla adierazi zuen.

Iragan asteazkenean, Vianatik sartu zen berriz Korrika Erresuma Zaharrean. Eta, larunbatera bitartean, orain arte bisitatu ez dituen eskualdeak zeharkatuko ditu. Soroak, gazteluak, lakuak, mendiak... Zenbat gauza ikusteko eta zenbat bizipen izateko. Bigarren sartu-irten hori, gainera, gobernuarentzat euskalduna ez den eremutik egin zuen lasterketak. Ea Korrika pasa ondoren ere gauza bera erraten ausartzen diren gure agintariak. Izan ere, iragan ostiralean bizi izandakoaren errepikapena izaten ari dira egun hauek ere: euskahaldunak korrika egiten, euskahaldunak euskara aldarrikatzen, euskahaldunak euskaraz bizi nahi dutela ozen erraten.

Orain arte aukerarik izan ez duenak korrika egiteko abagunea izanen du. 29an Bilbon elkar ikusteko aukera izanen dugu. Bertan, lekukoan sekretupean joan den mezua entzun ahal izanen dugu. Euskal Herria Korrikan. Euskahaldunak egoera iraultzeko irrikan.

2015-03-272015-04-23Nafarroa

Duintasuna legearen bazterrean

Margarita, 72 urteko tafallarra. Nafarroako Gobernuak ukatu egin dio Gizarteratze Errenta, dagoeneko 300 euroko alargun pentsioa jasotzen duelako. Bi urte daramatza haren alaba Edurneren 65 metro koadroko etxean bizitzen, ezin diolako alokairuari aurre egin. Ahmed, 33 urteko senegaldarra. Egunotan Iruñeko aterpetxe publikoan bizi da, baina gehienezko egonaldia betetzean, kale gorrian gelditu beharko du. Ez du errentarik jasotzen, paperik ez duelako. Mikel eta Aitziber, 35 eta 33 urteko iruindarrak. Bi seme dituzte, Oinatz eta Inhar. Aspaldi amaitu zitzaien langabezia saria, eta gobernuak ematen dien oinarrizko errenta ez da 900 eurora iristen. Duela hilabete hasi ziren Elikagaien Bankura jotzen, laguntza eske.

Ausaz hautatutako adibide errealak dira aurreko guztiak (izenak faltsuak izan arren). Ez dira muturrekoenak, ezta dramatikoenak ere; Nafarroan, egunero-egunero errepikatzen diren hondamendi txikiak baizik. Etxeko intimitatean gertatzen diren drama isilak.

Halakoak saihesteko onartu zuen legebiltzarrak Oinarrizko Errenta arautzeko legea. 2011. urtean, ordea, UPN-PSN gobernu koalizioa agintean zela, araua aldatu zuen Elena Torres kontseilari sozialistak, eta errenta jasotzeko baldintzak gogortu. Gizarteratze Errenta izena eman zioten asmakariari, baina ironikoki, jende gehiago baztertzeko eta gizarte errentatik at uzteko balio izan zuen.

Ordutik, Oinarrizko Errentaren aldeko Plataformak hamaika protesta ekintza antolatu ditu Nafarroa osoan, eta oposizioko alderdiekin batzartu da, irtenbide bat adosten saiatzeko. PSNk, ordea, saialdi horiek guztiak boikotatu ditu, bere legeari zuzenketa propioak aurkeztuz —eta beste guztien kontra bozkatuz—. Ondorioz, plataformako bozeramaileek behin baino gehiagotan salatu dutenez, sozialistek "urardotu" egin dituzte balizko aldaketa guztiak.

Folletoi honen azken atala otsailaren 26koa da. Egun horretan, Gizarteratze Errentaren laugarren erreforma onartu zuen Nafarroako Parlamentuak. Erreforma horri esker, errentaren zenbatekoak eta iraupena handitu zituen legebiltzarrak —30 hilabetetik 36ra—, eta horrez gainera, 25 urtetik 18ra jaitsi zuen errenta jasotzeko langa. Bildu, Aralar, Ezkerra eta Geroa Bai taldeek beste proposamen bat aurkeztu zuten, eta bertan, Oinarrizko Errentaren Aldeko Plataformaren eskaerak jasotzen ziren —besteak beste, gutxieneko erroldatzea bi urtetik urtebetera jaistea, laguntzen luzapena erraztea eta, diru saria emateko garaian, herritarren egoera administratiboa aintzat ez hartzea—. PSNk, ordea, bizkarra eman zien eskaera horiei, eta ez zuen bere proposamenaren gaineko zuzenketarik onartu. Ondorioz, sozialisten erreforma izan zen aurrera atera zen bakarra. Iragan den astean jarri zen indarrean.

Erreforma, "adabaki bat"

Legearen moldaketa onartu eta berehala, Oinarrizko Errentaren Aldeko Plataformak eta Pobreziaren Aurkako Sareak "ezinegona" adierazi zuen ohar batean. "Sentsazio gazi-gozoa dugu uneotan, Gizarteratze Errentaren erreformak hobekuntzak ekarriko dituela onartzen dugun arren, jende asko sistematik at geldituko delako aurrerantzean ere".

Zehazki, 11.700 familiak jasotzen dute Gizarteratze Errenta gaur egun, baina pobreziaren kontra lan egiten duten erakundeen arabera, legeak bazterketa egoeran utzitakoak 2.500 eta 3.500 artean lirateke Nafarroan bakarrik. "Ez da txikikeria bat". Horregatik, erreforma "erdibidean" gelditu dela uste dute Oinarrizko Errentaren Aldeko Plataformak eta Pobreziaren Aurkako Sareak. "Borrokan segitu beharko dugu", laburbildu zuten elkarteek oharrean.

65 urtetik gorakoena eta paperik gabeko etorkinena dira sektorerik kaltetuenak, ezinen baitute inongo diru laguntzarik eskatu. Egiazki, PSNren testuak "65 urte baino gehiago izanda, familia kargarik ez duten pertsonak" uzten ditu balizko hartzaileen multzotik kanpo, baina erakunde sozialek azpimarratu dutenez, adineko gehienak daude talde horretan, "oso erretiratu gutxik baitituzte familia kargak". Hortaz, aurrerantzean ere, bestelako diru sarrerarik ez duten pentsiodunek ere ez dute oinarrizko errenta jasotzeko aukerarik izanen. Bestalde, erreforma berriak etorkin asko kale gorrian bizitzera kondenatzen dituela nabarmendu dute pobreziaren aurkako taldeek.

Erdibidean gelditutako erreforma izan arren, UPN eta PP alderdiek kontra bozkatu zuten, eta bi argudio eman zituzten: bata, garestiagoa izanen dela —errentak 32,3 milioi euroren gastua eraginen duela esan zuen Iñigo Alli Gizarte Politikako kontseilariak—; eta bestea, deialdi efektua eraginen duela: "Gizarteratze Errenta zabaltzea katastrofikoa izanen da, baldintzarik gabeko diru sari bihurtuko delako. Hartzaileek ez dute lana bilatzeko beharrik izanen, eta horrek deialdi efektua eraginen du", ohartarazi zuen Allik. Eragile sozialen aburuz, kontseilariaren hitzak "eskandalagarriak" dira, "beharrak dituzten pertsonak alferrak direla iradokitzen baitu".

2015-03-272015-04-23Nafarroa

“Amildegira bultzatzen ari dira jendea”

Gizarteratze Errentaren erreformak izan ditzakeen ondorioak aztertzeko goiz dela diote Oinarrizko Errentaren Aldeko Plataformako kide Javier Indurainek (San Nicolas, Argentina, 1957) eta Marisol de la Nava gizarte langileak (Salamanca, Espainia, 1972). Dagoeneko badakite, baina, arau berria motz geldituko dela.

Zein da zuen iritzia erreforma honi buruz?

JAVIER INDURAIN: Txapuza bat da. PSNren zuzenketa batzuk daude erreforma honen oinarrian; hain zuzen, guk aurretik eginiko proposamenak urardotzen dituzten zuzenketak. Gogorra da hau esatea, baina PSN salerosian ari da jendearen beharrekin.

MARISOL DE LA NAVA: Horrez gainera, beharrak dituzten herritar askoren egoera are gehiago zailtzen du, lege berriaren aplikazioa oso-oso konplikatua delako: bi urteko epean onartzen den gisa honetako laugarren legea da, eta horri gehitu behar zaio indarrean direla oraindik bi foru arau eta 1999ko foru dekretu bat. Adabaki bat da.

Zehazki, zer aldatuko da errenta berriarekin?

M.N.: Tira, baditu gauza on batzuk: adibidez, hartzaileek diru gehiago kobratuko dute, eta epe luzeagoan; bestalde, jende gehiagorengana iritsiko da laguntza, orain arte ez bezala, errenta jasoko baitute 18 eta 25 urte arteko gazteek ere. Baina aldi berean, babesik gabe gelditu dira 65 urtetik gorakoak, besteak beste. Eta adin tarte horretan, gabezia larriak dituzten herritar asko daude Nafarroan. Erretiratu asko, adibidez, 360 euroko pentsio ez kontributibo batekin bizi dira soilik, eta babesgabe gelditu dira. Horiez gain, paperik gabekoak ere arauditik kanpo gelditu dira, ez baitzaie eskubiderik onartzen.

J.I.: Eta dagoeneko ikusi dugu gobernuak asmoa duela guraizeak are gehiago sartzeko, ez baitiote legeari atzerako eragina aplikatu nahi; beraz, onuradun berrien kasuan soilik ezarriko dira hobekuntzak, eta orain artekoek berdin segituko dute. Dena den, puntu hori konfirmatzen bada, helegitea aurkeztuko dugu, legez kontrakoa baita.

Zein da oinarrizko errentaren hartzaileen profila?

M.N.: Gaur egun, ez dago profil zehatzik. Edozein adineko, jatorriko edo lan sektoreko jendea egon daiteke zuloan sartuta. Ilara luzeak ikus ditzakegu elizen atarian, jendeak emandako elikagaiak jasotzeko. Halakoak ikusita, ez dakit nola egon daitekeen egoera ekonomikoa hobetzen ari dela dioen inor.

Zeintzuk dira gehien hunkitu zaituzten kasuak?

M.N.: Batez ere, guraso bakarreko familien kasuak. Seme-alabak dituzten emakumeak dira gehienetan eta sekulako dramak ikusten dira: 800 euroko errenta kobratzen dute, eta diru horrekin, alokairua, eskolako jantokia, ur beroa, bizilagunen komunitatea eta gainontzeko gastu guztiak. Askotan, andre horiek hautua egin behar izaten dute: jan edo argindarra pagatu. Eta egoera are gehiago okertzen da, 36 hilabete igarota, oinarrizko errenta bukatzen zaienean. Orduan, zer?

Antzeko egoeran zegoen Miren Peña antsoaindarra ere, eta bere buruaz beste egin zuen iragan asteburuan...

J.I.: Bai, antzeko kasua da. Finean, jendea muturreko egoeretara bultzatzen du sistema honek, amildegira. Eta Mirenek muturreko irtenbidea bilatu zuen, askok hartuko ez genukeen bidea, baina horretara behartu zuten.

Ezer ez egiteagatik dirua jaso nahi duen jendea babesten ari zaretela dio UPNk.

J.I.: Lanik egin gabe soldata jasotzen duen talde bakarra ezagutzen dut nik: gobernuburu eta politikari profesional ohiena. Jende arruntak lan egin nahi du, ez du laguntzetatik bizi nahi. Baina denontzako lanik ez dagoen bitartean, beharra dutenen bizi-baldintza minimoak berma daitezela eskatzen dugu. Besterik ez.

Eta maiatzeko bozen ostean gobernu alternatibo bat osatuko balitz?

M.N.: Egoera hau irauli daitekeela uste dugu, baldin eta orain oposizioan dauden indar politikoek gurekin hartutako konpromisoari eusten badiote.

2015-03-272015-04-23Nafarroa

EuskAHALdun

Ahaldundu. Ahalduntze. Ahaldun. Hitz potoloa, egia esan. Potoloa, eta zergatik ez, arraroa. Hitz hori lehendabizikoz entzun nuenean, pare bat aldiz azaldu behar izan zidaten haren esanahia. Kontzeptuak oinarria feminismoan zuela kontatu zidaten.

Eta gero, bizitzan ahalduntzeak zer-nolako garrantzia duen ikasi egin dut, pixkanaka. Egoera bati aurre egiteko eta buelta emateko tresna garrantzitsuenetakoa dugu ahalduntzea, nire ustez. Edozein momentutan gerta dakiguke, edozein unetan ahalduntzen gara, berdin dio zein den hori bultzatzen duen arrazoia.

Hainbat zapalkuntza izaten dugu gutako askok eta askok. Ez naiz ni salbuespena izanen, eta genero, klase eta nazio zapalkuntzari erantzuteko modurik onena iruditzen zait. Ahalduntzea. Ahaldun izatea egunez egun nahi dudan eta irudikatzen dugun Euskal Herri hori eraikitzeko. Eguneroko borroka iruditzen zait ahalduntzearen lana, barruan duguna atera eta bizitzari aurre egiteko beste ikuspuntu bat. Indarrak ateratzekoa, gu nor garen eta zer nahi dugun jakitekoa. Kolektibizatzeko modua ere iruditzen zait. Elkarri eskua eman, helburuak konpartitu eta horren alde apustu egiteko era. Joan den uztailaren 4an, eraso sexisten aurkako manifestazioan, ahalduntzea zer den sentitzeko aukera izan genuela iruditzen zait niri, buruberokien azpian gure haserrea kolektiboki adieraztekoa, eta gure amorrua elkarrekin erakustekoa.

Egunerokoan, eta, are gehiago, gure Nafarroa foral eta espainiar honetan, euskaldun izatea zaila da. Zaila da dendara sartu eta "aupa", "kaixo", "agur" esateaz gain hurrengo hitzak euskaraz egitea. Zaila da betidanik gurekin eskolan, institutuan egon denari euskaraz egitea. Ohiturak apurtzea. Zaila da euskara eremu informalean erabiltzea. Pixkanaka agertuz joan diren segurtasun falta horiei guziei aurre egiteko.

Ahalduntzea ez da egun batetik bestera egiteko zerbait. Barrutik indar handia ateratzea eskatzen du, baina edozein keinu txiki izaten ahal da ahalduntzeko lehenengo pausoa, edo ahalduntzea bera.

Hori da aurtengo Korrikaren gaia, leloa: euskAHALdun. Euskara dugulako, eta euskara izaten ahal dugulako, erabiltzen ahal dugulako, eskubidea dugulako. Eskubidea dugu euskaraz jaiotzeko, ikasteko, medikuarengana joateko, kirola egiteko, lan egiteko, lagunekin egoteko… Euskaraz barre egin, jolastu, oheratu, mozkortu, erotu, gozatu nahi dut. Eta inork baimena eman baino lehenago, hori egitera goaz. Inork erakutsi gabe, euskahaldun guziak euskaraz bizitzera goaz. Euskaraz biziko gara, euskaldunon komunitateak ahal du. Ahal dugu, eta horretara goaz. Izarbeibartik pasako da gaur bertan Korrika. Eztarria urratuko dugu euskararen alde, korrikan, dantzan eta festan ere, euskaraz bizi nahi dudalako. Euskaraz bizi nahi dugulako, Nafarroa osoan, harresiak eta hormak botako ditugu, ahalduntzera goaz, euskahaldun izatera.

2015-03-272015-03-27Nafarroa

Korrika, bigarrenez

Agoitzetik Lizarrarako bideen zeharkaldian da Korrika, azken txanpan dagoeneko, helmugara iritsi aurretik: igandean helduko da Bilbora, 2.161 kilometro egin ostean. Bien bitartean, ordea, asteazkenetik bihar arte berea ematen ari da euskararen aldeko manifestaziorik handiena, Nafarroan.

Nafarroan baita bigarrenez. Iluntzean pasatu zen Arabatik Vianara, eta atzo Erribera zeharkatu zuen. Nafarroako Pirinioetako errepideetan, elur artean igaro du azken gaua, Erronkari, Zaraitzu eta Aezkoako eskualdeetan. Gaur goizean iritsiko da Agoitzera, eta handik hartuko du Lizarralderako bidea; iluntzean espero da Egaren hiriburuan. Goizaldean, Etxauritik pasatu eta Sakanatik aterako da Arabarantz, aurtengoz behin betikoz agur esanda Nafarroari.

Igandean zabaldu eta irakurriko dute, berriz, hamar egunez eskutik eskura pasatu den lekukoak gordetako mezua, Bilboko Areatzan. Amaiera jarriko zaio hala, jai giroan, euskararen aldeko lasterketari.

Joan den ostegunean abiatu zen Korrika, Urepelen (Nafarroa Beherea), eta hurrengo egunean bertan sartu zen Nafarroa Garaian, Dantxarinetik, eta Baztan eta Ultzama zeharkatu ostean heldu zen Iruñerrira. 19:00ak aldera heldu zen hiriburuko eskualdera, eta milaka pertsonak hartu zuten lasterketa bertako auzo eta herrietan.

Iruñeko erdigunean batu zen jende gehien, eta udalak Nekeetako Ama Birjinaren prozesioa zela-eta ibilbidea aldatzean sortutako traben gainetik, milaka pertsonaz lagunduta bete zuen Korrikak ibilbidea. Eguraldia kaxkarra izanagatik, erantzun bikaina eman zion hiriburuak, beste urte batez.

Euskahaldunen ahala

Urtero bezala, bi helburu nagusi izan ditu Korrikak: batetik, euskararen aldeko kontzientziazioa bultzatzea, milaka pertsona bere inguruan mobilizatuz; bestetik, AEKren jarduna bermatuko duen finantzabidea bilatzea, gau eskolen eta euskaltegien lanarekin jarraitu ahal izateko.

Helburu horrek indar berezia hartu du azken urteetan, diru laguntzetan izandako beherakada dela eta. Nafarroan, kasurako, hiru urte dira IKA eta AEK-ko euskaltegiek Nafarroako Gobernuaren partetik euro bakarra jasotzen ez dutela.

2015-03-272015-03-27Nafarroa

Gaur egungo ‘Erpurutxo’-ren istorioa

Baliabiderik ez duten gurasoek, etsita, ume txiki bat basoan utzi zuten. Hark, ordea, anai-arreba eta senide guztiak salbatu zituen, bere adimena erabilita. Ezaguna da Erpurutxo-ren istorioa; baina istorio hori bera gaur egungo garaietara moldatuta au...