Eguzki izpiak liburutegian
Aza 16, 20182018-11-16Albisteak, Euskara, gaiak, Nafarroa0

Eguzki izpiak liburutegian

Edurne Elizondo

Erakusketa bat, Nafarroaren eta Japoniaren arteko harremana ospatzeko. Maiela Zurutuzak Komorebi izenburupean egindako lanak hartu ditu Iruñeko Yamagutxi plazako liburutegiak. Hilabetea amaitu arte ikusi ahal izanen dira. Zurutuzak Josu Jimenez Maiaren haikuak oinarri hartuta osatu ditu bere obrak. Bisitari bereziak izan ditu azken egunotan, gainera, Japoniako Yamagutxi hiritik etorritako ordezkaritzako kideak izan baitira Iruñean.

Nafarroako hiriburua eta Yamagutxi duela hamabost urte senidetu ziren, eta Japoniako hiriko ordezkaritzako kideak adiskidetze akordioa berritzera etorri dira orain.

"Polita eta berezia da Japoniatik etorritako bisitariek erakusketa ikusi izana", erran du Maiela Zurutuza artistak. Gasteiztarra da, eta hiri horretan erakutsi zituen bere lanak lehendabizikoz, joan den otsailean, artista gazteentzako lehiaketa batera proiektua aurkeztu eta irabazi ondoren.

Komorebi hitza izan zuen Zurutuzaren proiektuak abiapuntu. "Interneten aurkitu nuen, eta bitxia iruditu zitzaidan", gogoratu du. Japonierazko hitz horrek zuhaitzen hostoen artean pasatzen den eguzki izpia izendatzeko balio du, hain zuzen ere.

Eta Zurutuzak horixe egin du bere erakusketaren bitartez: led argiak eta arroz papera baliatuz, Yamagutxiko liburutegi barrura eraman ditu artelan bilakatutako bere eguzki izpiak. Lau osatu ditu, denera, bat urtaro bakoitzeko. Piezak prestatzeko, Josu Jimenez Maiak idatzitako haikuak erabili ditu artista gazteak.

Euskarazko haikuak erabili nahi zituela erabaki eta gero, Josu Jimenez Maiaren Gerezi garaiko haikuak izenburuko liburuarekin egin zuen topo Zurutuzak. "Interesgarria iruditu zitzaidan, liburuko haikuak urtaroen arabera banatuta zeudelako", azaldu du artistak. Egindako pieza bakoitzean Jimenezen bost haiku jaso ditu.

Haiku tailerreko arduradun

Josu Jimenez Maiak "kontent" hartu zuen, hasieratik, Maiela Zurutuzak bere haikuak erabiltzeko proiektua. Nafar Ateneoko euskara eleduna da, eta erakunde horrek egiten duen haiku tailerreko arduraduna, hain zuzen ere. "Tailer irekia da; bost pertsona inguruk egiten dugu bat, eta gustura aritzen gara".

Iaz, Zurutuzak egin zuen bisita haiku tailerrera. Han ezagutu zuten elkar artistak eta idazleak. Jimenez Maiak bi liburutan jaso ditu bere haikuak. Lehendabizikoa duela zazpi urte plazaratu zuen, Maiatz argitaletxearen bidez. Lan horretakoak dira Zurutzak erabilitakoak. "Egindako egiturak erakutsi zizkidanean, txundituta gelditu nintzen!", erran du Jimenez Maiak.

Komorebi hitzaren eta Zurututzaren lanaren artean sortu den lotura nabarmendu du Jimenez Maiak. Idatziz jasotako haikuak artelan bateko parte bilakatu izana ere "pozgarritzat" jo du. Liburuaren bidea luzatzeko modu bat izan dela uste du idazleak. "Liburu asko argitaratzen dira, eta laster gelditzen dira bazter". Erakusketaren bidez, ordea, bidea egiten jarraitzen du lanak. "Literatura beste esparru batean jartzeko sormen lan bat da", erran du idazleak, Maiela Zurutuzaren obrei buruz.

Yamagutxitik etorritako ordezkariek gertutik ikusi ahal izan dituzte obra horiek. Zortzi pertsonak osatutako taldea etorri da, zehazki, Japoniatik. Tartean izan da Tsugumasa Muraoka, Yamagutxiko prefekturako gobernadorea. Yamagutxi parkea eta liburutegia bisitatu ez ezik, Nafarroako Gobernuko presidente Uxue Barkosekin ere bilera egin dute Japoniako ordezkariek. Nafarroako Parlamentuan ere izan dira, eta energia berriztagarrien inguruko hainbat proiektu ezagutu dituzte, gainera.

Maiela Zurutuzaren erakusketa hilabete bukaerara arte egonen da ikusgai Yamagutxiko liburutegian. Astelehenetik ostiralera izango da zabalik, 15:00etatik 21:00etara. Eguna hodei artean ernatzen bada ere, eguzki izpiak eraikin barruan izanen dira Konorebi erakusketako obren bidez. Ez edozein eguzki izpi, ordea: zuhaitzen hostoen artean pasatzen diren eguzki izpiak, zehazki. Komorebi.

Aza 16, 20182018-11-15Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Ordu aldaketa

Jon Barberena Ibarra
Urriko azken asteburuan ordua aldatzen da, eta ondorioz, jarraian datorren hilabeteari giroa belzten zaio. Erlojuaren orratzak atzerantz mugitzen ditugu eta haiekin batera atzean utzi ezin ditugun arrangurak enegarrenez ahoratu. Ud...

“Aitorpena emango digute AEB-etako kalte-ordainek”
Aza 16, 20182024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Aitorpena emango digute AEB-etako kalte-ordainek”

Ane Eslava

Amiantoa zuntz mikroskopikoetan desegiten den mineral bat da: oso toxikoa da, eta, arnastuz gero, minbizia eta halako eritasunak sor ditzake. XX. mendean, amiantoa AEBetatik ekarri, eta lantegietan inolako babesik gabe erabiltzen zuten. Amiantoak kalte egindakoen artean dago Maria Asun Fernandez (Iruñea, 1960), Ananar Nafarroako Amiantoaren Biktimen Elkarteko presidentea. Orain, kalte-ordain bat jasoko du amiantoa saltzen zuten AEBetako enpresek sortutako funtsetako batetik. Halako bigarren kasua da Nafarroan: iaz, Ananar elkarteko beste kide batek jaso zuen.

Zer kalte eragiten du osasunean amiantoa arnasteak?

Amiantoa ileak baino askoz ere txikiagoak diren zuntzetan deskonposatzen da. Zuntz horietako bakar bat arnastuz gero, biriketan itsatsita geratzen zaizu, eta 30 bat urteren ostean, gaixotasun bat agertzen zaizu; gehienetan, minbizia. Egun ez da amiantoarekin lan egiten, baina toki guztietan dago: eskoletan, lantegietan, etxeetan... Eta, deskonposatuz gero, edonork arnas dezake. Guk eskatzen dugu amianto guztia ken dezatela; baina, oraingoz, ez dute ezer egin.

Zuri, zein kalte eragin dizu?

Senarrak Nafarroako enpresa batean lan egin zuen, Superserren, eta 2016an pleurako mesotelioma diagnostikatu zioten: amiantoarekin lotutako minbizia. Hamalau urtez aritu zen enpresaren kalitate kontrolean, eta ez zuen amiantoa ukitzen. Baina kate batean zegoen, eta hor amiantoa zatitzen, kardatzen eta orrazten zuten; giroan zegoen. Iazko azaroan hil zen, AEBetako kalte-ordaina jasotzeko izapideak egiten ari ginela.

Bere garaian, babesik gabe maneiatzen zuten amiantoa?

Bai, inolako babesik gabe. Dirudienez, lantegietara eramaten zituzten kutxek arriskuaz ohartarazteko zigiluak zituzten; baina, kutxak sartzean, zigilu horiek kentzen zituzten. Eta jendeak jan, erre, eta denetarik egiten zuen amiantozko plaken gainean.

Mediku kontrolik egiten zuten?

Gure kasuaz hitz egingo dizut: enpresen eta langileen zerrenda batzuk daude, eta horietan daudenei mediku kontrolak egin behar dizkiete. Bada, Superser zerrenda horretan dago, baina senarra ez zegoen zerrendan. Ez zuen inolako kontrolik izan, minbizia diagnostikatu zioten arte. Areago, azaroaren 19an hil zen, eta urtarrilean jaso zuen mediku azterketa egiteko lehenbiziko gutuna. Oso gogorra da.

AEBetako kalte-ordaina jaso duzu. Garrantzitsua da zuretzat?

Kalte-ordainak oso garrantzitsuak dira: ez digute galdutako pertsona itzuliko, baina aitorpena emango digute. Ez da diruarengatik; nik dirua elkarteari emango diot; aintzatespenarengatik da.

Nolakoa izan da kalte-ordaina lortzeko prozesua?

Houstongo [AEB] abokatu bulego baten bidez eskatzen da. Betekizunak dira amiantoarekin 1983 baino lehen lan egin izana, pleurako mesotelioma izatea, eta zure enpresak AEBetan amiantoa erosi izana. Gure kasuan, iazko uztailean, Houstongo abokatuak gurekin harremanetan jarri ziren, eta esan ziguten eska genezakeela kalte-ordaina, eta ez genuela dirurik aurreratu behar: irabaziz gero, haiek kalte-ordainaren %25-40 kobratuko zuten. Xehetasun guztiak aztertu genituen, eta aukera ona iruditu zitzaigun; ez genuen ezer galtzekorik. Baina prozesua luzatu da: bi urte kostatu zaigu.

Zergatik sortu zituzten konpentsazio funts horiek amiantoarekin lotutako enpresek?

AEBek amiantoa aurkitu zuten, eta mundu osoan saltzen hasi ziren. 1989an debekatu zuten, baina askoz lehenago bazekiten arriskutsua zela: Osasunaren Mundu Erakundeak 1940an ohartarazi zuen amiantoak arnas aparatuko arazoak sortzen zituela, eta heriotza eragiten zuela. Beraz, amiantoarekin lotutako enpresa estatubatuarrek bazekiten arriskutsua zela, eta funts horiekin beren burua babesten zuten.

Nafarroatik kanpo, kalte-ordain gehiago eman dituzte?

Espainia mailan ez diote inor gehiagori eman, eta gainontzeko herrialdeetan, ez dakit. Uste dugu gure elkarteak aurrekaria ezarri duela, eta eskaera egitera animatu nahi ditugu baldintzak betetzen dituztenak.

Kutsatutako jendearen zerrendarik ba al dago?

Hutsune izugarria dago: portzentaje batzuk baino ez daude. Gu hasi gara hildako pertsonen errolda zehatz bat egiten, pertsonen eta enpresen datuekin, baina lan handia dugu.

Tratamendurik dago amiantoak sortutako gaixotasunentzat?

Ez dago ezer: minbizi horiek sendaezinak dira. Gaixoei kimioterapia ematen diete, minbizia motelago hazteko, baina horrek ez ditu sendatzen.

Eta ikertzen ari dira?

Gizarte Segurantzak ez du ezer ere ikertzen. Zerbait egiten ari den bakarra Nafarroako Unibertsitatea klinika da: bizi kalitatea hobetzeko zerbait lortu du, eta entsegu bat egin behar du amiantoaren minbiziarentzako tratamendu zehatz bat lortzeko. Gure elkartetik ere ikerketa bultzatzen dugu, CIMArekin [Medikuntza Aplikatuko Ikerketa Zentroa]. Bestalde, Frantzian, ikerketa garrantzitsu bat abian da: txerto bat aurkitu dute, ez duena minbizia sendatzen, baina gelditu egiten duena, eta orain probatuko dute ea funtzionatzen duen. Urrats txiki bat da, baina, aldi berean, oso handia.

Amiantoak eragindako minbizia gaixotasun profesional gisa hartzen dute?

Minbizi mota asko daude, baina Gizarte Segurantzak lau hartzen ditu gaixotasun profesionaltzat: laringekoa, biriketakoa, urdailekoa eta pleurakoa. Ez dituzte guztiak onartzen, ez dutelako onartu nahi haiek izandako errua. Izan ere, Espainiako Gobernuarena izan zen errua, materiala sartzen utzi zuelako; enpresena, sartu zutelako; eta Gizarte Segurantzarena, ez zuelako ezer egin gobernuak segurtasun neurriak jartzeko agindu zuenean.

Horiek ez dute onartu izandako errua?

Epaiketak daude, baina oso zaila da. Izan ere, epaiketan zerbait eskaintzen dizute, eta ez baduzu onartzen, urte askotan ibili behar duzu epaiketa batetik bestera. Horregatik, jendea, normalki, eskaintzen diotenarekin konformatzen da. Izan ere, urte bateko bizi itxaropena baduzu, ez duzu atsekaberik nahi... Eta horrekin jolasten dira.

Zuri zertan lagundu dizu Ananar elkarteak?

Elkarteko kide guztiok familia bat gara, arazo bera pairatu dugulako. Gaixoarentzat oso lagungarria da egoera berean daudenekin hitz egitea. Eta atzean gaudenoi asko laguntzen digu elkarri begiratzeak, besarkatzeak, elkarrekin negar egiteak... Azalpenik eman behar ez izateak. Nik liburu txiki bat idatzi dut, uste dudalako oso garrantzitsua dela sufrimendua elkarri azaltzea: norberarena, bikotearena, familiarena... Nik kontatzea erabaki dut. Kostatu zait, baina niretzat lasaitu bat izan da.

Iruñe euskaldun bat uhinetan
Aza 9, 20182018-11-08Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Gizartea, Nafarroa0

Iruñe euskaldun bat uhinetan

Edurne Elizondo

Oztopo lasterketa bat izan da gurea". Horixe erran du Iruñerriko Euskalerria Irratiko esatari Reyes Ilintxetak, hedabide horrek orain arte egindako bideari buruz. On air seinalearen argia itzali da. Mikrofonoak jada ez du inoren ahotsa zabaltzen. Irrintzi dorreko egoitzan, begirada atzera botatzeko baliatu du saioa amaitu eta geroko tartea kazetariak. Oraingo momentuak merezi du: 30 urte bete ditu irratiak, asteon.

1988. urteko azaroaren 7an egin zuen lehendabiziko emanaldia Euskalerria Irratiak. Ilintxeta 1992. urtean hasi zen Irrintzi dorrean lanean. Harekin batera sartu zen irratian Amaia Lasa teknikaria ere. Arratsaldetako oraingo lan taldea Lohizune Amatria kazetariak osatzen du. 1992. urtean jaio zen, eta joan den abuztuan hasi zen Euskalerria Irratian esatari lanetan. Lankideen ahotik entzun ditu hasierako urratsen ingurukoak; hedabide horren oraina, berriz, estudiotik ari da marrazten Amatria, Ilintxetarekin eta Lasarekin batera.

Goizeko lan taldean ere, irratiko kide historikoek, beteranoek eta ailegatu berriek egiten dute bat. Mikel Bujanda zuzendaria da irratia martxan jarri zutenetako bat; 1995. urtetik ari da Pello Argiñarena; Maialen Uhartek irratiaren adin bera du, eta 2010ean hasi zen esatari lanean. Administrazioren esparruan eta arlo komertzialean Maite Elizagarai eta Joseba Ripa ari dira.

Kontrol gelan egin ditu azken zazpi-zortzi urteak Igor Eskuderok, eta ailegatzen azkena izan da Haritz Pascual. Bi asteko bidea egina du Irrintzi dorrean. Irratia, halere, ezaguna du, han egin zituelako praktikak. "Harrobiko kidea naiz", erran du Pascualek, irribarrea erakutsiz.

Ikasteko garai horri buruz, kontrol gelan aritzen zen Ibon Gaztanbide teknikaria ekarri du Pascualek gogora. "Harekin ikasi nuen teknikari on baten lana zeinen garrantzitsua den", nabarmendu du.

Gaztanbide 1995. urtetik ia hogei urtez aritu zen irratiko teknikari. 2014ko abenduan zendu zen. Hurrengo urtean ailegatu zen irratiak hamaika urtez eskatutako lizentzia. Ezin izan zuen gozatu. Irrintzi dorrean utzi zituen lankideentzat, ordea, mugarri izan da administrazioak beren lanari egindako aitortza publiko hori. Entzuleen eta Iruñerriko euskaltzaleen babesa hasieratik izan du Euskalerria Irratiak. Haiek eman diete lan egiteko baimena eta bidea.

Itxita ziren bertze mota bateko ateak ireki dizkie lizentzia ofizialak, halere: diru laguntzak eta publizitate instituzionala jasotzeko aukera, batez ere. "Ez da pagotxa", nabarmendu du Ilintxetak. "Prekarietatean bizi gara; baina bizi izan gara miserian", onartu du.

"Momentu berezia"

Iruñeko Irrintzi dorrera iritsi zenean, Maialen Uhartek ez zuen Euskalerria Irratian egin lehendabiziko geldialdia. BERRIA-n aritu zen bekadun, lehendabizi. Handik, 2010. urtean, paretaz bertzaldeko egoitzara egin zuen bidea. Irratiak lizentzia jaso zuela iragarri zuten egunean, lanean zen kazetaria. "Gobernutik deitu zuten, bileran hartutako erabakien berri emateko prentsaurrekoa iragartzeko. Gu han egotea garrantzitsua zela esan zidaten, baina ez zidaten zergatik azaldu nahi izan. Mikel Bujandarekin edo Juan Kruz Lakastarekin hitz egin nahi zuten", gogoratu du Uhartek.

Bujanda ez zen egoitzan, eta ezin harrapatu aritu ziren. "Bere eguna zen, hainbeste urtez eskatutakoa jasotzeko eguna, eta ezin aurkitu!". Lakasta elkarrizketa bat egiten ari zen irratian gobernuko kideen deia jaso zutenean. "Estudiotik aterarazi behar izan nuen. Deia jaso, eta horrela jakin genuen baimena lortu genuela, azkenean". Orduko urduritasuna nabarmendu du Uhartek. "Oso momentu berezia izan zen denontzat".

Uhartek fresko ditu lizentziarik gabe egindako urteak. "Zailak izan ziren, gogorrak; etorkizunari buruzko inolako segurtasunik ez genuen".

Baimena eskuratu izanak lehen ez zuten segurtasun bat ekarri diela erran du kazetariak. Argi du, halere, bidean urratsak egiten jarraitu behar dutela etorkizunari sendotasunez so egin ahal izateko.

Uhartek errandakoa berretsi du Pello Argiñarenak ere. Eskertu du lizentziak emandako babes ofiziala, eta beharrezkotzat jo du. Argi utzi du, halere, irratiko kideek beti sentitu dutela beren lana egiteko zilegitasuna bazutela. Eta zilegitasun eta berme hori entzuleek, bazkideek, kolaboratzaileek eta iragarleek eman dietela nabarmendu du esatariak. "Atzean beti izan dugu oinarri sozial zabal bat, eta hori izan da gure benetako lizentzia; mila bazkide ditugu, eta berrehun kolaboratzaile. Horrek ezohiko irrati bilakatzen du gurea; beste inork ez du halakorik".

Argiñarena 1995. urtean hasi zen Euskalerria Irratian. Bertze irrati baten egoitzan ezagutu zuen Mikel Bujanda, halere, Ser irratikoan, alegia. "Euskarazko saioetan kolaborazioak egiten hasi nintzen; handik etorri nintzen Euskalerria Irratira". Gauez egin zuen lan, hasiera hartan. Gero, arratsaldeko saiora mugitu zuten, Kike Diez de Ultzurrunekin. Orain, Juan Kruz Lakasta esatariarekin batera zuzentzen du goizeko saioa.

"Irratia niretzat beti izan da lagun bat; maite dut irratia. Txikitan, transistorearen diala mugitzen aritzen nintzen, eta Onda Pesquera edo Radio Paris-en gisako irratien saioak aurkitzen nituen. Jostailu bat zen niretzat!". Irratiari beti izan dion maitasunak gora baino ez du egin Irrintzi dorreko estudioan. Euskalerria Irratiaren garapenaren lekuko izan da, eta, ondorioz, ongi ezagutzen du egindako urrats bakoitzaren atzean egon den lana eta ahalegina.

Oraingo irratiak zer ikusteko gutxi du hasierakoarekin; eta, aldi berean, bera dira. "Oinarria ez da aldatu; hitz egiten duen bat dago, entzuten duen beste bat, eta, erdian, mezua. Entzuteko moduak dira aldatu direnak. Zuzenean entzunen gaitu batek; kaskoak jarrita korrika egitera joaten denean beste batek, podcastei esker; eta Berlinen ikasten ari denak on line jasoko du gure mezua".

Teknologiaren eskakizunetarara moldatu behar izan du Euskalerria Irratiak. Horrek ekarri du inbertsioa egin behar izatea azken urteotan. Arlo horretan izan diren aldaketak, batez ere, Igor Eskudero eta Amaia Lasa teknikariek kudeatu behar izan dituzte.

Lasak ezagutu zituen bobina irekien eta magnetofoi handien irratiko garaiak. "Lan fisikoa ere egin behar genuen teknikariok, aulkitik altxatu eta martxan jarri behar genituelako; batean publizitatea genuen, eta bestean elkarrizketak; horrela moldatzen ginen".

Gero CDak ailegatu ziren, eta horiek ere zaharkituta gelditu dira jada. "Nahas mahai berria dugu orain; eta kontrol gelako ordenagailuetan dugu jasota gure artxibo guztia", erantsi du Eskuderok. Irratiak sare sozialetan duen presentzia nabarmendu du teknikariak, eta bide berri horietara guztietara moldatzeko beharra. Esatariek ematen diote beren ahotsa Euskalerria Irratiari, baina Eskuderok argi utzi du sentitzen duela teknikariek egiten duten lanari duen balioa ematen diotela etxe barruan.

Lan horren garrantzia jarri du mahai gainean Lohizune Amatriak, hain zuzen ere. Irati Irratian aritu zen urtebete luzez, Euskalerria Irratian hasi baino lehen. Han, kazetaria zen, eta, aldi berean, teknikari. "Euskalerria Irratian konturatu naiz teknikariak egiten duen lanaren garrantziaz. Azkenean, teknikaria da denbora hobekien kontrolatzen duena, eta puzzlea osatzen duten pieza guztiak hobekien ezagutzen dituena".

Bidean jarraitzeko beharra

Prentsa idatzian eta telebistan ere aritu izan da Amatria. "Irudiaren presioa" ez duela maite onartu du kazetariak, eta maite duela irratiko estudioan sortzen den magia. "Berezia da kaskoak jartzen dituzunean sortzen den giroa. Gonbidatuek askotan galdetzen didate ea beharrezkoa den kaskoak jartzea, eta nik beti esaten diet nik nahiago dudala, ahotsa entzun eta egoera berezi bat sortzen delako".

Iruñerriko eta inguruko euskaldun eta euskaltzaleentzat erreferente bilakatu da Euskalerria Irratia. Euskal komunitatea batzeko eta sendotzeko tresna bat izan da, hasieratik. Ilintxetak argi du ardura hori. Mikel Bujandak ere bai. Hogeita hamar urtez egindako bidea nabarmendu du, baina, batez ere, hemendik aurrera egin beharrekoa. Eta ez da gutxi, Bujandaren erranetan. Are gehiago, egiteko dutena egindakoa baino gehiago dela utzi du agerian Euskalerria Irratiko esatariak. "Gure ametsak ez dira bete".

Ez da txikia ametsa: "Iruñerrian euskara errealitate bizi eta sendoa izatea; hori oraindik ez dugu lortu". Euskararena errealitate hauskorra dela uste du Bujandak. Euskalerria Irratiak egindako lana izan da errealitate hori sendotzeko hanka bat. Behar dira bertze hainbat, ordea. Irrintzi dorreko hedabideak, gainera, ezin izan du bere lan hori askatasun osoz egin, lizentzia jaso arte. "Zailtasun bat izan da, baina ez dut argi zailtasun nagusia hori izan ote den". Gogoetarako gaia utzi du Bujandak mahai gainean.

Komunikazio zerbitzu bat euskaraz eskaintzea da irratiaren lana, esatariaren hitzetan. Eta Euskalerria Irratiak horixe du helburu eta erronka. Horretan aritu da hogeita hamar urtez, eta horretan jarraitu nahi du.

Etxebizitza duin bat lortzeko bataila
Aza 9, 20182018-11-08Albisteak, gaiak, Gizartea, Nafarroa0

Etxebizitza duin bat lortzeko bataila

Ane Eslava

Hezetasunez betetako 15 metro koadroko logela hotz batean; egongelan egoteko aukerarik gabe; sukaldea eta komuna jende gehiagorekin partekatzen. Hala bizi izan dira Philomena Ebere eta haren semea, Iruñera iritsi zirenetik. Baina, urriaren 30ean, Eberek bigarren semea izan zuen, eta erabaki zuen ez zela ospitaletik aterako etxebizitza duin bat lortu arte. Azkenean, lortu du: Iruñeko Udalak pisu bat utziko dio, eta laster joango da hara, bere bi semeekin. "Oso pozik" dagoela esan du Eberek, baina ez du bidea erraz izan. Bere bizitzako garairik gogorrena izan dela ziurtatu du.

Orain dela hemeretzi urte heldu zen Ebere Nigeriatik Espainiara, Cadizera, baina hango eguraldia kaltegarria zen bere semearentzat, azal eta arnasa arazoak dituelako. Horregatik, orain dela bi urte, Iruñera etortzea erabaki zuen. Hemen, ordea, beste arazo batekin egin zuen topo: etxebizitza lortzeko ezintasuna. Inork ez zion etxebizitzarik alokatzen, eta pisu bateko logela batean sartu zen. Ordutik, han bizi izan da, oso egoera latzean.

"Logela bat ez da etxe bat", errepikatu du behin eta berriz Eberek, azken bi urteetan zer baldintzatan bizi izan den deskribatzerakoan. "Ohe bakarra genuen semeak eta biok, eta askotan aulki batean lo egiten nuen, umeak jada 9 urte dituelako, eta bakarrik lo egin nahi izaten zuelako", azaldu du. Jan, jolastu, ikasi... Guztia ohe horretan egiten zuten, ez baitzuten beste tokirik.

Bestalde, etxea zaharra zenez, oso hotza zen, eta hezetasun handia zuen. "Etxe barruan berokiarekin egon behar genuen, kalean bezala; eta, hezetasunarengatik, batzuetan toallarekin garbitu behar nituen paretak", kontatu du. Horrek kalte egiten zion bere semeari, eta askotan joan behar izaten zuten medikuarengana. Horrez gain, etxeko gainontzeko logeletan beste familia batzuk zeuden, eta garbitasunarekin arazoak izaten zituztela esan du: "Haiek txatarra ekartzen zuten etxera; nik inoiz ez nien esan ez zezatela hori egin, baina ume bat neukan etxean, eta garbi izan nahi nuen".

Kontatu duenez, umeak ez zuen gaizki eramaten egoera horretan bizitzea, baina askotan galdetzen zion ea noiz izango zuten "benetako" etxe bat. "Eta nik jada ez nekien zer esan; erantzunak amaitu zitzaizkidan". Haurra egoera horretan izateagatik asko sufritu duela adierazi du: "Ama txarra sentitzen nintzen, ez nintzelako gai nire semea ongi zaintzeko".

Denbora horretan guztian, etxebizitza duin bat alokatzen saiatu da, eskura izan dituen bitarteko guztietatik: Nasuvinsan, Eisovin, enplegu bulegoan eta antzeko sustatzaileetan eman du izena, baina inork ez dio pisu bat errentan utzi. Kontatu duenez, oso fidantza garestiak eta soldata handiak exijitzen zizkioten. Azken urteetan lorezaintzan eta ostalaritzan lan egin du, eta zazpi urte ditu kotizatuak; baina hori ez da nahikoa izan.

Bitartean, laguntza bilatu du: PAH Hipotekak Kalte Eginikoen Plataformak Iruñeko Alde Zaharrean egiten dituen bileretan parte hartu du astero; emakumeak ahalduntzeko tailerretan egon da; udalaren osoko bilkuretara joan da bere egoera azaltzera... baina ez du irtenbiderik aurkitu. Adierazi duenez, sentitzen zuen udalak eta gobernuak ez ziotela jaramonik egiten: "Esaten zidaten nik baino arazo gehiago zituzten pertsonak bazeudela, eta nik banekien hori egia zela, baina ezin nuen gela horretan jarraitu".

Azkenean, haurdun geratu zenean, etsirik, erabaki bat hartu zuen: erditu ondoren, ez zen ospitaletik aterako etxebizitza bat lortu arte. Erabakia jakinarazi zuen, eta PAH plataformak hasieratik eman zion babesa. Urriaren 29an sartu zen ospitalean, eta hurrengo egunean izan zuen haurra.

Orduan, PAHko kideek Ebereren arazoa jendaurrean salatu zuten, eta egoera kudeatzeko pausoak eman zituzten. Nafarroako Gobernuarekin eta Iruñeko Udalarekin harremanetan jarri ziren, eta proposamen bat egin zieten: Eberek udalaren etxebizitza bat partekatzea antzeko egoeran dagoen beste pertsona batekin. Udalak proposamena onartu zuen, eta kontaktuan jarri zen Ebererekin eta etxegabetze agindua zuen beste emakume batekin. Biek aurretik ezagutzen zuten elkar, PAHko bileretan topo egiten baitzuten, eta haiek ere egokitzat hartu zuten aukera hori.

Eberek esan duenez, pozten dira elkarrekin bizitzeaz, biak antzeko egoeran daudelako: "Ama gara biak, eta gure seme-alabentzako onena bilatzen ari gara". Udalak utzi dien pisuak ez zuen altzaririk, baina PAHk kanpaina bat egin du, eta dagoeneko altzariz hornitu dute pisua. Bi emakumeek iragan ostiralean sinatu zuten kontratua, eta laster joango dira beren etxe berrira.

Zoriontsu sentitzen dela adierazi du Eberek: "Azkenean lasai egin dezaket lo, amesgaiztorik gabe". Eskerrak eman dizkio PAHko bere "familiari", beragatik egin duten ahaleginarengatik, eta baita Iruñeko Udalari ere. Gizarteari eskatu dio ez dezala alde batera begiratu: "Ni bezalako emakume asko daude".

Philomena asko daude

Mikel Otazuk, Iruñeko Alde Zaharreko PAHko kideak, "lorpen handitzat" jo du Ebereren garaipena, eta "balorazio positiboa" egin du udalaren jarreraz, egoerari irtenbidea bilatzeko negoziazio bideak ireki dituelako. Baina hark ere nabarmendu du Iruñean pertsona asko daudela Philomena Ebereren egoera bertsuan, eta gehienak seme-alabak dituzten emakume senargabeak direla: zehazki, 48 dira halako kasuak.

Azaldu duenez, horiek etxebizitza bat eskuratzeko baliabideak dituzte, gehienek alokairurako diru laguntzak jasotzen dituztelako, baina ez dute lortzen: "Inork ez die errentan uzten bere etxebizitza, etorkinak edo pobreak direlako: arrazismoaren eta aporofobiaren faktoreak daude hor".

Arazoari aurre egiteko, PAHk beharrezkotzat jotzen du Nafarroako Gobernuak errehabilitatu ditzala hutsik dauden udal etxebizitzak, eta alokairu sozialeko etxebizitza parke zabalagoa osa dezala. Hala ere, Otazuk azpimarratu du nabaria dela Iruñeko Udala eta Nafarroako Gobernua arazoa konpontzeko egiten ari diren lana, emaitzek erakusten duten moduan: "Urte hasieran hirurogei familia inguru zeuden Philomenaren egoera berean, eta hamabik etxebizitza bat lortu dute jada". Hori dela eta, adierazi du arazo handiena gizartean dagoela, eta premiazkoa dela biztanleriarekin lan egitea: "Kontzientzia sozial handiagoa behar da".

“Nafarroako eskuina erabateko gainbehera ideologikoan dago”
Aza 9, 20182024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Nafarroako eskuina erabateko gainbehera ideologikoan dago”

Joxerra Senar

"Bonbardaketa batean parte hartuko al dudan galdetzen dutenean zer ordutan den erantzuten duten horietakoa naiz". Umore ukitu horrekin laburbildu du Josean Belokik (1979, Iruñea) Mintzoa argitaletxearen proposamenari emandako berehalako erantzuna. Baiezko horren emaitza da Navarra, ¿por qué no es un estado? liburua (Nafarroa zergatik ez da estatu?). Azken berrehun urteetako historiari erreparatu dio, baina Belokik argi utzi du ez dela azterketa historizista bat, saiakera politiko bat baizik.

Nafarroaren subiranotasunaren galerari buruzko gogoeta bat da liburua. Zergatik kokatu duzu abiapuntua XIX. mendean eta ez 1512an?

Ez dut 1512koa mitifikatu nahi. Independentzia galdu zen, baina, antzinako erregimena zenez, subiranotasuna erregeak zuen. Konkistaren ondorioz, dinastia aldatu egin zen, eta herrialdea zatitu, baina, Espainiako koroaren barnean egokitzeko orduan, nolabaiteko estatu konfederalari eutsi zitzaion: gorteak zituen, txanpona jaulkitzeko ahalmena... XIX. mendera arte iraun zuen hark. 1512koa konkista militarra izan zen, eta anexioa izan ote zen eztabaida intelektuala erabat gainditua dago.

Lege Hitzartu horren gain eraiki da Nafarroa eta Espainiaren arteko harremanak hitzarmen bidez ezartzen direlako interpretazio politikoa. 1841a mugarri garrantzitsua izan zen?

Ez zen hitzarmen bat izan. Desmitifikatu beharreko lehen mitoa da, konkista baten ondorengo legea izan baitzen hura. Gerra karlista galdu zen, eta ordura arteko guztia deuseztatu zen. Foruak batasun konstituzionalaren menpe jarri zituzten, eta batasun hark subiranotasun esparru bakarra du. Aurretik, subiranotasun gehiago zeuden, estatu konfederatu moduko bat zelako.

Nondik dator hitzarmenaren gorazarre hori?

Ez zen garai hartakoa, beranduagokoa baizik. 30-40 urte beranduago hasi zitzaion Lege Hitzartu deitzen. Hitzarmenik ez dago, negoziatzen dutenak berberak baitira. 1841aren aurreko ereduan, gorteei zegokien negoziatzea, eta ez diputazioari. Diputazioak ez zuen eskumenik harakiria egiteko eta subiranotasuna galtzeko. Alta, diputazio hartan liberalak zeuden, gerraren irabazleak. Hori bakarrik Nafarroan gertatu zen, lege horri ezetz esan baitzioten Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak. 1876an, hirugarren gerra karlistarekin, hori ere amaitu zen.

Historiako beste mugarri bat 1893an izan zen: Gamazada. Nolako garrantzia izan zuen?

Handia; hainbestekoa, ezen Nafarroako iruditerian eta herri kulturan Amaiurko defentsaren pareko zerbaitekin parekatzen baita.

Mitifikatu egin da?

Ez, itzela izan zen. Foruen arrastoak baino ez ziren geratzen, eta Ogasuna izateak zure diruen kontrola izatea ahalbidetzen dizu, eta, horregatik, egun ere, jo eta ke defenditu beharra dago. Hori ere kendu nahi izan ziguten, eta horren aurkako herritarren erantzuna oso bizia izan zen. Manifestazio jendetsuak egin ziren, eta kontuan izan ez zirela egungo distantziak, gaur egun edozein tokitan zaudela ordu baten buruan hiriburuan baitzaude. Nafarroako Ohorezko Liburuan 120.000 nafarrek sinatu zuten, eta ordu hartan 300.000 biztanle bizi ziren Nafarroan. Azkenean, Gamazada hark atzera egin zuen, karlismoa berriz altxatzeari beldurra izan ziotelako. Halaber, Kuba ere altxatu zenez, han hil zen.

Zer ondorio izan zituen?

Euskal abertzaletasuna sortu zen.

Bizkaian errotu zen, eta ez Nafarroan, nahiz eta hemen indar intelektual handia izan. Zergatik?

Aurretik bi joera zeuden: Arana Goiriren bizkaitarrismoa eta Arturo Kanpionen Euskara taldea. Aranak izena (Euzkadi) eta ikurra (ikurrina) asmatu zituen, baina bien artean eztabaida bizia izan zen herrialdearen izenari buruz, eta ez dut dokumentu hori bilatzea lortu. Kanpionek Nafarroa deitu nahi izan zion herrialdeari.

Egun nabarrismo deitzen dugun hori euskal abertzaletasunaren aurkako erreakzio gisa sortu zen?

1841era jo behar genuke berriz. Burgesia liberalak Nafarroako erakundeen kontrola hartu zuenean, finantzak eta ekonomia bere esku zituen. Ez zuten kontuak inori eskatu beharrik. Hori oso garrantzitsua da, etorkizuneko jarrerak ulertzeko balio baitu. 1919an, udalen mugimenduak foruak berriro ezartzea proposatu zuenean, adibidez, Nafarroako Diputazioak ez zuen beste lurraldeekin elkartu nahi izan. Lau lurraldeak egituratuz gero, boterea galduko zuten.

Foruak ulertzeko bi modu daude?

Bai, 1841etik hala da. Lehenaren helburua da galdutako subiranotasuna berreskuratzea, egungo egoerara egokituz, eta besteak batasun konstituzionala defenditzen du, baina Ogasunaren kontrolari eutsi nahi dio. Lehen joera nagusi izan zen 36ko gerrara arte, baina frankistak jo eta ke aritu ziren 40 urtez, eta foruak itzultzearen aldekoa zen gizarte hura eraldatu zuten. Hori da UPNren oinarri soziologikoa. Trantsiziotik galdutako subiranotasuna berreskuratzearen aldeko bakarrak euskal abertzaleak dira.

XX. mende hasiera hartan sortu zen Diario de Navarra, eskuin horren bilakaera ideologikoa ulertzeko ezinbestekoa.

Bigarren joera horren bultzatzaile nagusietakoa da. Dena den, burgesia liberal horrek XX. mendearen hasiera horretan marmol gainean zizelkatu zituen bere oinarri ideologikoak. Esparzak gaur dioena 1917an jada esaten zuen Victor Praderak: Espainiaren batasuna, ororen gainetik batasun konstituzionala, abertzaletasunaren aurka egitea eta Nafarroako historiaren ikuspegi bakarra. Victor Praderaren bilakaera bitxia da: karlista izan zen, foruak itzultzearen aldekoa.

Karlismoaren gainbeheraren isla da?

Bai, karlismoak EAJrekin dokumentu politikoak partekatzen zituen, eta, Lizarrako Estatutuaren idazketan parte hartu ostean, 1931n hauteskunde konstituziogileetan elkarrekin aurkeztu ziren. Eta, urte gutxi batzuk geroago, elkar hiltzen ari ziren.

Egun, Espainiako Konstituzioko laugarren xedapen iragankorra eztabaida politikoaren erdian da, lau lurraldeen arteko batasunaren aukera irekita uzten baitu. Zer garrantzi du?

Bere garrantzia badu, baina uste dut garrantzi handiagoa duela lehen xedapen gehigarriak, eskubide historikoak onartzen baititu. Gizartean adostasun handia dago akordio zabal baten bidez autogobernua sendotzeko.

Eskuin nabarrista hori nola ikusten duzu?

Erabateko gainbehera ideologikoan. Ez dute jakin euren diskurtsoa egokitzen, eta orain bidegurutze batean daude: bide batek asimilatze konstituzionalerantz daramatza, eta besteak, euskal nazionalismorantz.

Aza 9, 20182018-11-08Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Kanpai hotsak

Lohizune Amatria
Goiz esnatu da. Kanpai hots gutxi entzun du. Azken asteotan asko hitz egin da gaurko egunari buruz, eta behar bezala erantzuteko nahiak ez dio nahiko lukeen bezala lo egiten utzi. Egunak ez du argitu oraindik. Etxekoak esnatu gabe, kom...

Baloi bat ere arma bat da okupazioaren kontra
Aza 2, 20182018-11-02Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Kirola, Nafarroa0

Baloi bat ere arma bat da okupazioaren kontra

Edurne Elizondo

Existitzea erresistitzea da Palestinan. Okupazioaren aurka egiteko estrategia bat. "Okupatzaile israeldarrak palestinarren egunerokoa hankaz gora jarri nahi du", erran du Helena Bengoetxea kazetariak. Testuinguru horretan, eguneroko horri eusteko urratsak egitea, zapaltzaileari erronka jotzeko modu bat da. Eta baloi bat, okupazioaren aurkako arma bilakatzen da. Futbolean aritzea ere existitzea eta erresistitzea baita.

Horixe ikasi du Bengoetxeak Palestinara egindako azken bidaietan. Ez da bakarrik joan. Joseba Zabalza argazkilaria eta Ivan Pastor kazetaria izan ditu bidaide; Nafarroan, gainera, Ruben Marcilla errealizatzailea izan dute hirurek proiektuan lagun.

Iruñean mamitzen hasitako egitasmo baten eskutik, Palestinako futbolari egin diote so, zehazki, kirol horren inguruko dinamikek eta bizipenek komunitatea sendotzeko, egunerokoa egituratzeko eta etorkizuna helburu hartzeko duten indarra jorratzeko asmoz.

Zisjordaniako Tulkarem hirian ikusitakoa eta ikasitakoa partekatzeko eta zabaltzeko, finantzaketa kolektiborako kanpaina jarri dute martxan, liburu bat argitaratzeko eta erakusketa ibiltari bat antolatzeko asmoz. Hamabi egun falta dira gutxieneko kopurua lortzeko. 7.660 eurokoa da gutxieneko kopuru hori, eta helburua da liburua argitaratzeko erabiltzea. Zabalzak egindako argazkiekin eta Bengoetxeak eta Pastorrek idatzitako testuekin osatuko dute. Gutxieneko kopuru hori lortzea ezinbertzekoa dute proiektuko sustatzaileek, bigarren erronda martxan jartzeko, eta, haren bidez, erakusketa ere osatzeko behar duten kopurua lortzeko: denera, 19.800 euro.

2015ean, Mikel Uhartek eta bertze hainbat pertsonak Futbola ere lapurtu ziguten izenburupeko jardunaldiak antolatu zituzten Iruñeko Katakrak liburu dendan. Ekinaldi horretan erein zuten Palestinako Tulkarem hiriko Markaz Tulkarem futbol taldeari buruzko proiektuaren hazia, hain zuzen ere. "Elkar ezagutu genuen Bengoetxeak, Zabalzak eta hirurok, eta ohartu ginen bagenuela kirol horri buruzko antzeko ikuspuntua. Futbol komertziala bazter utzi, eta balio sozialak aldarrikatzen dituen futbol baten alde egiten dugu guk", azaldu du Ivan Pastorrek.

Futbolari buruzko ikuspegi horrek eraman zuen kazetaria Palestinara. Herri hori hautatu zuten jardunaldietan entzundako pasarte batek bultzatuta. "Aipatu zuten futbolari palestinar baten istorioa; atxilotu egin zuten, eta hiru urtez egon zen espetxean. Gose greba egin eta gero, askatu zuten, baina bi hilabeteko baraualdiak osasunari eragin zion, eta ezin izan zuen profesional gisa aritzen jarraitu", gogoratu du Joseba Zabalzak.

Futbolari horren istorioak eraman zituen Pastor, Zabalza eta Bengoetxea Tulkarem hirira. Pastorrek bakarrik egin zuen lehendabiziko bidaia, helburu garbi batekin: futbolaren egoera aztertzea. Lan horren ondorioz, Tulkarem hiriko errefuxiatuen kanpalekuetako batean sortutako futbol taldea hartu zuten beren proiekturako ardatz: Markaz Tulkarem izenekoa, alegia. "Bi jokalari kenduta, gainerako guztiak dira errefuxiatuen kanpalekuko kide", erran du Pastorrek.

Okupazioak zeharkatuta

Existitzea erresistitzea da Palestinan. Horixe argi dute Bengoetxeak, Pastorrek eta Zabalzak. Argi dute aurrera egiteko grina zapaltzaileari aurre egiteko modu bat dela, eta, argi dute, halaber, zapaltzailearen urrats orok baduela egunerokoan eragina. Futbolean ere bai. "Ez genuen okupazioaren auzia bazter utzi nahi; baina nahi izanda ere, ezinezkoa da; okupazioak dena ukitzen du, dena zeharkatzen du".

Markaz Tulkarem taldeak erabiltzen duen zelaiaren izenak islatzen du errealitate hori: Jammal Ghanem izena du estadioak, korner bat ateratzen ari zenean bizkarretik tiro eginez hil zuten jokalariaren omenez, hain zuzen ere. "Lehen intifadan parte hartu zuen. Lagun arteko partida bat jokatzen ari zen hil zutenean", azaldu du Zabalzak. Markaz Tulkarem taldeko jokalarietako baten osaba ere hil zuten israeldarrek, misil baten bidez bere anbulantziari eraso eginez. "Jokalari izana zen, eta epaile aritu zen gero. Paramedikua zen, eta zauritutako herritar bat laguntzen ari zenean hil zuten", erantsi du argazkilariak.

"Itzulera helburu dute palestinar guztiek; beren etxeetara itzuli nahi dute. Gure proiektuaren bidez herri horri buruzko istorio bat kontatu nahi dugu; ez du zer ikustekorik harriekin eta barrikadekin, baina, aldi berean, ez dago hain urruti", nabarmendu du Zabalzak. Baloiak ere badirelako okupazioaren aurkako arma.

Komunitatea

"Futbolean aritzea, finean, aurrera egitea da. Liga antolatzen dute, jarraitzaileek estadioak betetzen dituzte; bigarren mailan denak lehenengora igotzea du helburu. Horrek guztiak erakusten du palestinarrek beren etorkizuna jorratzeko gogoa dutela, eta horrek izorratzen ditu okupatzaileak", azaldu du Bengoetxeak.

Izan ere, Palestinan zer egitekorik ez dago. "Langabezia izugarria da; frustrazioa, ondorioz, handia. Baina dinamika horiek guztiak apurtzen dira futbolean aritzen direnean", erantsi du kazetariak.

Kirol horrek jarraitzaile anitz ditu Palestinan. Han ez dituzte, halere, Europako ligek izan ditzaketen baliabideak. Ronaldoren pareko izarrik gabeko futbola da palestinarrena. Han, taldeko kide guztiak dira bertzeentzat ikur eta erreferente. "Futbolak komunitatea sortzeko indar handia du. Markaz Tulkarem taldean denak dira lagunak; jokalariei on egiten die futbolean aritzeak, eta beren partidak ikustera joaten direnei ere on egiten die beren lagunak zelaian ikusteak", nabarmendu du Ivan Pastorrek.

Tulkarem hirian bi futbol talde badira; bat da errefuxiatuen kanpalekuko kideek osatua. Bertzea, Shabab Al Khalil izenekoa, hiriko taldea da. "Baliabide gehiago ditu, baina errefuxiatuenak du jarraitzaile gehien", azaldu du kazetariak. Hori izan zen talde hori proiektua osatzeko aukeratzeko arrazoietako bat. Klubaren jarduerak, gainera, ukitzen ditu bertze hainbat arlo. 1956. urtean sortu zen, kirol talde gisa ez ezik, kultur eta gizarte gune bat ere izateko asmoz, hain zuzen ere. Komunitatea sendotzeko espazio bat da, finean.

Bengoetxeak, Pastorrek eta Zabalzak beren egitasmoa martxan jarri zutenean, bigarren mailan zegoen taldea. "Azken urteotan, gora eta behera aritu da taldea, Osasuna bezala", azaldu dute proiektuko bultzatzaileek. Nafarren aurrean lortu zuen taldeak lehen mailara itzultzea.

Azken partidaren atarikoek ederki erakusten dute nafarren proiektuak nabarmendu nahi duen palestinarren komunitate izaera. "Denak urduri ziren; ondorioz, klubeko kafetegian lo egitera gelditu ziren hainbat jarraitzaile, eta taldeko jokalari nabarmenenetako batek ere haiekin egin zuen bat", gogoratu du Pastorrek.

Tulkarem "hiri kontserbadorea" dela azaldu du Helena Bengoetxeak. Kazetaria Palestinan sartu da lehendabiziko aldiz futbol zelai batean. "Bi partida ikusten izan nintzen, eta bietan nintzen emakume bakarra".

Horrek ez du erran nahi, halere, Palestinako emakumeek futbola maite ez dutenik. "18 urteko jokalari bat ezagutu genuen. Betleem hirian futbolean aritzen zen, baina Tulkaremera mugitu behar izan zuen, amarekin. Ama kanpalekuko errefuxiatua da. Tulkaremen, hiriko taldearekin entrenatzen zen tarteka. Musulmana da, baina beloa janzten ez duen emakume bakarrenetakoa", erran du Helena Bengoetxeak.

Futbola lapurtu

"Etorkizunik gabeko herri bilakatu nahi dute israeldarrek Palestina". Palestinarrek, ordea, etorkizun bat pentsatzeko eta izateko egiten dute borroka, egunero. Horixe nabarmendu du Bengoetxeak. Eguneroko horretan gainditu beharreko oztopoak ez dira gutxi, ezta futbolaren esparruan ere. "Taldeek partidaren egunean egiten dute bidaia; gerta daiteke kontrol militarrak izatea bidean, eta, ondorioz, norgehiagoka bertan behera utzi behar izatea", azaldu du Ivan Pastorrek.

Gazan eta Zisjordanian liga bana dutela erantsi du, eta finala baino ez dutela jokatzen elkarrekin, "aukera dagoenean". Israeldarrek palestinarrei futbola ere kendu nahi izan dietela gaineratu du kazetariak. "1934. eta 1938. urteetan, Israel sortu baino lehen, Munduko Txapelketarako sailkatze fasean aritu zen Palestinako futbol selekzioa. Futbol talde horretan, ordea, arabiarrik ez zegoen, denak ziren judu sionistak", azaldu du Pastorrek. "Palestina lanean ari da FIFAk bere futbol selekzioa onar dezan; Israelek, berriz, hori ez gertatzeko egiten du presioa", erantsi du.

1967an ezarritako mugaren ondoan dago Tulkarem hiria. "1948. urtean, 700.000 palestinar bota zituzten beren lurretatik; berriz mugitu behar izan zuten 1967ko gerraren ondorioz", erran du Bengoetxeak. Itzultzeko helburuarekin bizi dira. Eta futbolaren bidez beren etorkizuna irudikatzeko saioa egiten dute palestinarrek. Baloikadaz baloikada.

“B aldea” ezagutzeko leihoa
Aza 2, 20182018-11-02Albisteak, gaiak, Gizartea, Nafarroa0

“B aldea” ezagutzeko leihoa

Edurne Elizondo

Gizartearen B aldea ezagutzeko leiho bat eskaintzen dugu". Esaldi horren bidez azaldu du Ignacio Ciscarrek zer egiten duten Antsoaingo Atica irratiko El cofre del capitán Morgan saioan. Saio solidarioa da, eta helburu hartu du, 2015. urtean sortu zutenetik, gobernuz kanpoko erakundeen lanaren bozgorailu izatea. Bere laugarren denboraldia hasi du. Martxan jarri zenetik, laurehun erakundetako baino gehiagotako kideak pasatu dira irratiko mifrokonoen aurretik. Elkarte handiei eta txikiei, eta beren istorioak kontatzera joan nahi izan duten norbanako guztiei ireki dizkiete ateak, arautik kanpoko edo gizarteak normaltzat jotzen duen horretatik urruntzen diren errealitateen berri emateko.

Askotarikoak izan dira irratian bat egin dutenen bizipenak, egoerak, gorputzak eta buruak. Saioko gidari bilakatu diren boluntarioak ere halakoxeak dira, askotarikoak. Maria Blascok, adibidez, Friedreichen ataxia du. Gaixotasun horren ondorioz, aulki gurpildun batean mugitzen da Blasco; hitz egiteko ere, zailtasun handiak ditu. Hala ere, El cofre del capitán Morgan saioko esataria da. Idatziz bidaltzen ditu bere parte hartzeak, eta irratiko bertze kideek irakurtzen dituzte mikrofonoen aurrean. Bosquejando en el aquí y en el ahora izena du Blascoren tarteak.

"Nik ezin dut hitzez nahi dudana adierazi; irratian, ordea, nire testuak irakurtzen dituztenean, bertzeek nire hitzak entzun ditzakete. Saioak aukera ematen dit bertzeek errateko dudana entzun dezaten. Ondorioz, hitz egiteko zailtasunak izan arren, jendeak ulertzen ahal nau, eta... normal sentitzen naizela erran behar nuen, baina ez dut gustuko nire burua normaltzat jotzea".

Komunitatea

Blascok irri egin du normal izatea gustuko ez duela erran duenean. Irratiko saioa prestatzen duten gainerako boluntarioen aurpegietan ere irribarre bat agertu da Blascoren hitzak entzun dituztenean. Saioan egin dute denek bat. "Aurretik ez genuen elkar ezagutzen, baina taldea osatu dugu", erran du Txema Gracia koordinatzaileak. Taldea baino gehiago, ia komunitate bat osatzen dute. "Saio solidario bat egiteko ideia martxan jarri eta gero, gonbidatu gisa etorritako anitz esatari moduan lan egitera gelditu dira", erantsi du koordinatzaileak.

Ana Zabalza eta Iñigo Juango dira lanera gelditu direnetako bi. Ikusmen arazoak dituzte biek. Zabalzak kazetaritzako eta gizarte laneko ikasketak egin ditu. Bi esparru horien arteko harremana aldarrikatu du, hain zuzen ere, eta hedabide anitzetan dagoen formakuntzarik eza utzi du agerian. "Komunikatzen duzunean, irudi bat eraikitzen duzu. Hedabideek anitzetan egiten dute huts; ez dira kontuz aritzen, eta jendea etiketen pean sailkatzen dute, etengabe", erran du Zabalzak.

Etiketei ihes egitea da Atica irratiko saioan bat egin dutenen asmoetako bat, hain zuzen ere. "Hemen jendeak errateko duena entzun nahi dugu. Ikaragarria da zenbat istorio eta zenbat pertsona ezagutu dugun. Niretzat hagitz esperientzia aberasgarria izan da", azaldu du Juangok.

Astean lau egunez egiten dute El cofre del capitán Morgan saioa, Atica irratian: astelehenetik ostegunera, 20:00etatik 21:00etara. Elkartasunarentzako bertze txoko bat du irratiak: Atica Elkartasuna izeneko ekinaldiaren bidez, gobernuz kanpoko hogei erakundek hartzen dute hitza, txandaka, astelehenetik ostiralera, 13:00etatik 14:00etara.

Arratsaldeko saioan, binaka aritzen dira esatariak. Soinu teknikari lanetan Atica elkarteko presidente Fernando Rodriguez aritzen da guztietan. "Ez gara profesionalak, baina horrek ez du erran nahi irratiko gure lana serio hartzen ez dugunik", azaldu du. Rodriguezek erantsi du boluntarioak direla irratian parte hartzen duten guztiak, eta ez dutela diru laguntzarik jasotzen. "Gure saioak aireratzeko dirua jarri behar dugu guk". Horregatik, iragarleak eta babesleak lortzearen garrantzia nabarmendu du Juantxo Martinez boluntarioak. "Gizartearen babesa behar dugu orain arte egindako lana egiten jarraitu ahal izateko".

Hedabideetara ailegatzeko zailtasunak dituztenak lagundu nahi dituzte Atica irratiko saio solidarioetan. "Bertze toki anitzetan ahotsik ez dutenentzat funtzio bat betetzen dugu, eta hori erantzukizun handia da guretzat", azaldu du Ignacio Ciscarrek. Irratia maite duela erantsi du, baina isiluneei beldur diela ere onartu du. "Zuzenean aritzen gara, eta, tarteka, hedabide zaila da irratia".

Zaila, baina esker onekoa. Saiora eramaten dituztenekin sortzen den giro berezia nabarmendu dute esatari guztiek. Saioak prestatzeko lanak duen garrantzia jarri du agerian Alba Mañeru esatariak. "Ni duela gutxi hasi naiz lanean, baina hagitz kontent nago. Jende zoragarria ezagutu dut, eta hagitz berezia da beren istorioa kontatu nahi dizuten horiekin hitz egitea, elkarrizketa prestatzea, eta, azkenean, elkar ezagutzea, mikrofonoen aurrean".

Hasi berria da Cristina Jaurrieta ere, eta, Mañeruk bezala, irratiak ematen dion guztia nabarmendu du. "Hunkitzen nau honat etortzen den jendeak. Lehengoan, adibidez, lan istripu baten ondorioz ospitalean sei hilabetez egondako pertsona bat etorri zen, aurrera nola egin zuen kontatzera. Bere bizipenak balio du bertze jende anitz laguntzeko, eta hori hunkigarria da".

Mezua zabaltzeko tresna

El cofre del capitán Morgan saioak jarraitzaile sutsuak ditu, eta denen artean sutsuena da Daniel Carceller. "Jarraitzaile taldeko presidentea naiz. Saioak zer duen? Honat etortzen den jendeak ez duela gezurrik erraten. Jendea etortzen da laguntza behar duelako, eta laguntza behar duenak ez du gezurrik erraten".

Patricia Valle eta Koldo Eneriz ere taldeko kide dira; bat egin dute Carcellerrekin, eta nabarmendu dute beren istorioen berri eman nahi dutenen mezua zabaltzeko tresna bat dela beren saioa. Badute zer kontatu. Eta horretan aritzen dira, astean lau aldiz.